Other definitions containing this entry
Որ առաւել, եւ որ թերագոյն՝ ուղղութիւնս ցուցցէ. (Բրս. հց.։)
ԼԱՒԱԳՈՅՆՆ, գոյնքն. գ. Լաւութիւն. ուղղութիւն.
Ուղղութիւն եւ ծռութիւն։ Զի թէ ասի գիծ ուղիղ եւ կամ ծուռ, յայտ է թէ յուղղութենէն կամ ի ծռութենէն յարանունաբար ասացան. (Արիստ.։ եւ Անյաղթ որակ.։)
Աստ աւասիկ գոյ հնար մանկանալ ծերոց, եւ լինել մատաղօրէս։ Մի՛ զառաջին ինձ ուղղութիւնսն համարիցիս, այլ ա՛րդ մանկացիր. (Ոսկ. փիլիպ. եւ Ոսկ. եբր.։)
Ի՞ւ մեծամտիցես. հոգեւո՞ր ինչ իրօք. այլ մի ինչ ուղղութիւն հոգեւորացն իսկ է չմեծամտել, եւ արդ ընդէ՞ր մեծամտիցես։ Վասն է՞ր ի վերայ խոտոյ այդպէս մեծամտես։ Եւ դու մեծամտիս, եւ զյօնսդ վեր ի վայր տանիս. (Ոսկ. եբր. ՟Բ։ եւ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 32. եւ 25։)
Արձան կանգնեալ, որ է վէմ փորագրեալ, կայ հաստատուն, եւ գրովն քարոզէ զհին ինչ ուղղութիւնս. (Գէ. ես.։)
Նախ ի սկզբան՝ մտացն խնդրէ զուղղութիւնն օրինադիր բանն. (Յճխ. ՟Է։)
Ուղղութիւն իցէ՝ անարուեստ եւ առանց պատրաստելոյ բան. (Կլիմաք.։)
Զկրօնից ուղղութիւն ի բաց խզեալ, զոր ի հարցն մերոց ուղղափառաց աշակերտեալ էին կողմանքն այնոքիկ. (Յհ. կթ.։)
Օգուտ արար մարդկային կենացս՝ ի ձեռն բարոյականին՝ առ ի բարուցն ուղղութիւն։ Տեսութիւն ունի իմաստասիրութիւն ի ձեռն երից մասանցն իւրոց, բանականին, բարոյականին եւ բնականին. (Փիլ. բագն. եւ Փիլ. այլաբ.։)
Գութ գեղգեղանացս յօրհնութեան իբրեւ վարդապետ իմն լինի ածել յուղղութիւնս. (Ոսկ. ես.։)
Դասագլուխ ունելով զնա՝ զնորայսն ասեմք (երգով) ուղղութիւնս. (Ճ. ՟Գ.։)
Զառաջիկայ կիտադրեալ ուղղութիւնն կատարել. (Զքր. կթ.։)
Նմանեալք զաստուծոյսն՝ որ են ամենեւին առանց մոլորութեան, զմեր մոլորականքս հաստատեսցուք յուղղութիւն. (Պղատ. տիմ.։)
Զի՞նչ մտածութիւն քան զմեծավայելչութիւն աստուծոյ շնորհալից։ Շնորհալից մտաց՝ սակաւ բանք խրատուց բաւական են յուղղութիւն. (Բրս. հց.։ Յճխ.։)
κατορθῶν, κατορθικῶς recte se gerens. Որ գործէ զուղղութիւն. արդար. բարեգործ. առաքինի. իրաւարար.
Ոչ զի մեղիցուք, այլ զի չափաւորեսցուք զանձինս։ Զուղղութիւնն լռեաց՝ չափաւորելով զանձն։ Չափաւորեսցուք զանձինս, եւ ի չափու կացցուք. (Ոսկ. ղկ. եւ Ոսկ. յհ.։)
Ես պատրաստեցի տու եւ տեղի ուղտոյցդ։ Զեն զենլիս, եւ պատրաստեա՛։ պատրաստեցին զպատարագսն։ Որոգայթ պատրաստեցին ոտից իմոց։ Ի նմա պատրաստել զանօթս մահու։ Որ պատասխանի տայ բանս դիմադարձութեան, պատրաստէ անձին իւում բանս հեռանալ։ Պատրաստեա՛ յելս զգործս քո։ Դու պատրաստեցեր զուղղութիւն։ Պատրաստեցեք զէնս։ պատրաստեաց զտիեզերս իմ առ իւրով։ Դիւրեալ եւ պատրաստեալ են ճանապարհք աստուածապաշտաց։ Պատրեաստեալք իբրեւ զհուր ի պատերազմ։ որպէս ոք զի պատրաստիցի առնել ուրախութիւն կոչնոց ընկերաց։ Գունդ գործէին, մարտի պատրաստէին. (յն. ձեռնարկէին). եւ այլն։
Աճել յուղղութիւնս՝ քաջահաճոյք լինել. (Մխ. երեմ.։)
Անսասանելի հաստատութիւն, կամ ուղղութիւն։ Հիմամբ անսասանելեաւ։ Անսասանելի շաղկապք սիրոյ. (Նար. ՟Լ՟Բ. ՟Հ՟Ե. Նար. առաք.։)
Ընդ ոչինչ այսքան ուրախանայ Աստուած, որքան ընդ մարդոյ ուղղութիւն եւ փրկութիւն. (Ածաբ. յայտն.։)
Ի թիւրութենէ յուղղութիւն դարձուցանել. (Լմբ. ժող.։)
μέθοδος via. իրաւունք. կարգ. ուղղութիւն.
ὀμαλισμός complanatio, aequalitas Հարթ գոլն. տափարակութիւն, եւ Հաւասարութիւն. զուգակշռութիւն. միաբանութիւն. ուղղութիւն. եւ Մեղմութիւն. ցածութիւն. cf. ՀԱՐԹԱՀԱՒԱՍԱՐՈՒԹՒԻՆ.
Յոլովագոյն՝ ուղղութիւն կենաց ն մարդոյ յաղքատութիւն առաջնորդէ. (Ածաբ. ժղ.։)
Եւ ասի տնօրինականն՝ հոգւոց՝ ուղղութիւն. (Տօնակ.։)
Լայնաբար՝ Լաւութիւն. ուղղութիւն. անարատութիւն.
Արդարակորով իրաւունք, կամ ուղղութիւն, կամ կշիռ, մեծութիւն, կեանք. (Պիտ.։ Մծբ. ՟Ժ՟Թ։ Շ. հրեշտ.։ Յճխ. ՟Է։) (Խոսր.։)
Հոգածութեամբ յուղղութիւն ածել։ Նուաղեաց վայրապար հոգածութիւնքն ի մտացն. (Լմբ. պտրգ. եւ Լմբ. սղ.։)
Ի պատմել զհրեշտակաբար կարգացն զուղղութիւն։ Վասն հրեշտակաբար կրօնիցն առաքինութեան. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 11։ Կորիւն.։)
λειότης laevitas, laevor, laevigatio. Ողորկն գոլ. լերկութիւն. հարթութիւն. յղկումն եւ ուղղութիւն մակերեւութիւն. փայլիւն. որ եւ ՈՒՂՈՐԿՈՒԹԻՒՆ, ՂՈՐԿՈՒԹԻՒՆ.
որ եւ ՈՂՋԱՄՏՈՒԹԻՒՆ, ՈՂՋԱԽՈՀՈՒԹԻՒՆ. Առողջմտութիւն, ուղղութիւն. անարատութիւն. արդարութիւն. (յն. պէսպէս)
անվրէպ ուղղութիւն. անսխալ իմն.
Աշխարհաքարոզ զնորա ուղղութիւնսն աւետարանաւն արար. (Խոսր.։)
Ոչ եթէ զանձն ազատէ ի բամբասութենէ, այլ զնոսա կամի ածել յուղղութիւն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 17։)
Բոլոր դիտումնս մեր, եւ նորին գրոյս ենթադրութիւն խաղաղութեան է ուղղութիւն. (Գերմ.։ Ի վերայ ճառիդ եւ երեւելոյ ենթադրութեանդ. Փիլ. իմաստն.։)
Բոլոր դիտումնն մեր, եւ նորին գրոյս ընթադրութիւն՝ խաղաղութեանն է ուղղութիւն. (Գերմ.։)
ἁλήθεια veritas, certitudo. Ճշմարիտն գոլ. ստուգութիւն. իսկութիւն. բան եւ գործ անսուտ՝ աներկբայ՝ անկեղծ՝ աննենգ. ուղղութիւն. իրաւունք. արդարութիւն. եւ Կանոն ճշմարտութեան, աստուած.
Համարեցաւ հերովդէս ուղղութիւն զանսուտ մնալ յերդմանն, եւ մարգարէասպան եղեւ. (Խոսր.։)
Որ զուղղութիւն համբուրէ՝ ողջագուրէ՝ սիրէ.
Ապա եթէ զիւր անարգելութեանն զհետ երթայցէ, եւ զհաճոյսն իւր արասցէ, մեծ քան զուղղութիւնն են յանցանքն. (Բրս. ճգն.։ եւ Մաշտ. հին.։)
τὸ ἁκλινές. inflexibilitas. Անխոտոր գոլն. անվրէպ ուղղութիւն.
Ժուժկալութիւն, եւ ամենայն մարմնական չարչարանք առ ինչ պիտանացու ունի.. . եւ հնազանդութեանն վարձ մեծագոյն է քան զժուժկալութեան ուղղութիւնն. (Բրս. ճգն.։)
Ածել յուղղութիւն զմեր կամակորութիւնս խրատէ։ Որք զուղղութիւնսն մեր ի կամակորութիւն դարձուցանեն. (Ոսկ. ես.։)
ἀρματηλασία, ἠνιόχισις aurigatio, moderatio եւ այլն. Վարելն զկառս. եւ նմանութեամբ՝ Առաջնորդութիւն, ուղղութիւն, եւ նախախնամական տնտեսութիւն. տեսչութիւն.
Այս հոգի՝ վասն զի իմաստնագոյն է եւ մարդասիրագոյն։ Ընտանի եւ մարդասիրագոյն բժշկութեամբն մատակարարէ առ ի յուղղութիւն. (Ածաբ. պենտեկ.։ եւ Շ. թղթ.։)
ՈՒՂՂՈՐԴՈՒԹԻՒՆ ὅρθιον recta vel erecta figura εὕθυνσις directio. գրի եւ ՈՒՂՈՐԴՈՒԹԻՒՆ, ԸՂՈՐԴՈՒԹԻՒՆ. Ուղղորդ գոլն. ձեւ ուղղորդ. ուղղութիւն.
Որ առ քաղթնատեան թոթովէին, ստէպ կրթութիւն զկաղ լեզու նոցա էած յուղղութիւն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 17։)
Որ զայսպիսի ուղղութիւն յանձին ցուցանիցեն, ի մարդկեղէն եւ ի չարչարելի մարմնի եպեւեալ գտանի անչարչարութիւն։ Որոց չէ արթ մինչդեռ աստէն ի մարմնի իցեն՝ զհրեշտակաց անչարչարութիւնն կրել յանձին. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 18. 19։)
Յոյժ առաւելագոյն խնդրէ զանստացողութեան ուղղութիւն. (Բրս. ճգն.։)
Ոչ եթէ զանձն ազատէ ի բամբասութենէ, այլ զնոսա կամի ածել յուղղութիւն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 17։)
Ոչ արար ուղղութիւն հաւատարմութեամբ. (՟Դ. Թագ. ՟Ժ՟Զ. 2։)
cf. ՈՒՂՂՈՒԹԻՒՆ, եւ ՈՒՂՂԱՓԱՌՈՒԹԻՒՆ.
Կամաց անձնիշխանութեանն հրամայէ զառաքինութիւնն, ոչ հարկաւ մղեալ յուղղութիւն. (Պրպմ. ձ։)
Որք յոլով գիտեն զիւրեանց ուղղութիւնս, եւ նուաստացուցանեն զիւրեանց անձինս, որքան պսակաց ոչ հանդիպեսցին. (Ոսկ. ղկ.։)
Մտերմական ծառայութեամբ կատարէր զբոլոր սպասահարկութիւն նորա։ Յոլով ժամանակս կատարեցին ի սպասահարկութիւնս (առաքեալք)։ Առ սուրբս սպասահարկութեան։ (Զհրեշտակս) քումդ հրամանատրեաց կալ յանդադար սպասահարկութեան։ Սպասահարկութեան ուղղութիւն. (Յհ. կթ.։ Կանոն.։ Նար. խչ.։ Անան. եկեղ.։ Լմբ. պտրգ.։)
Ո՛չ է անպատուականագոյն քեզ քան զանասուն՝ մարդն, ո՛վ մարդ։ Խոստովանութեամբ զանպատուականագոյնսն ածել ի վերստին ուղղութիւնն։ Սա քան զդանիէլի նահատակութիւնսն ոչինչ անպատուականագոյն. (Ածաբ.։)
Ուղղութիւն բանի. բան հարթ եւ անվրէպ.
Ոչ միայն յոլովիլ (բազմանալով) այլ աճել յուղղութիւնս. (Մխ. երեմ.։)
ԳԻԾ. Ուղղութիւն ընթացից կամ դիտելոյ նպատակի. քանոն. տող շարք անխոտոր եւ անվրէպ.
Երեխայն, որոյ կաղ էր լեզուն, ի շաւիղս կատարեալ զբանիցն ծնաւ զօրհնութիւնս ովսաննայիւ։ Ստէպ կրթութիւն զկաղ լեզու նոցա էած յուղղութիւն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 17։)
ՀԱՄ որպէս ռմկ. կեամ, կէմ. Լկամ, սանձ. եւ կամ որպէս Աղ համեմիչ, եւ բուն համ իրաց, նմանութեամբ. այն է Չափաւորութիւն. կարգ եւ կանոն. ուղղութիւն. բարեկարգութիւն. (որ ի յն. պէսպէս բացատրի.)
Արձան կանգնեալ, որ է վէմ փորագրեալ, կայ հաստատուն, եւ գրովն քարոզէ զհին ինչ ուղղութիւնս. (Գէ. ես.։)
Խստութիւն բարուց։ Ամպարշտացն եւ անարժանիցն ոչ մի են բարք, այլ բազումք եւ ազգի ազգիք, ի ձեռն բարոյականին առ ի բարուցն ուղղութիւն. (Փիլ. բագն.։)
Այսու զզեղծ միտս յուղղութիւն ածիցէ. (Երզն. մտթ.։)
Ոչ ունիցի ժոյժ ի նայելոյ։ Զտասն օր թէ ժոյժ ունիցիս, գաս յուղղութիւն. (Ոսկ. մտթ.։)
Զկրօնից ուղղութիւն ի բաց խզեալ. (Յհ. կթ.։)
Ի հնարս մտեալ ի գրաւել առ ի յինքն զյիշատակս աստուածգիտութեան։ Որքան ջանք եւ հնարք եղեն սրբոցն զմարդիկ ածել յուղղութիւն։ Ի միտս գանձին հնարք արուեստից։ Հնարիւք իւրովք զսպառազինութիւն նորա յափշտակեաց, զի տացէ հնարս նահատակաց առաքինանալ. (Յճխ.։)
Զոր օրինակ նշան ի մէջ բոլորակի՝ առ ի յուղղութիւն ամենայնի, որ ի միջի բոլորակին իցեն։ Զամենայնսն ունի նշանն զուղղութիւնսն միատեսակաբար միաւորեալս առ իմիեանս, եւ առ մի սկիզբն՝ յորմէ յառաջ եկն. (Դիոն. ածայ.։)
Հողմախառն շոգի հոգւոյն աստուծոյ, որ սովոր է զմարդիկ յուղղութիւն ածել. (Ագաթ.։)
Մեծաւ պատուով եւ բարի օճանաւ ընդունի զնա։ Բարեզգեաց բանիւք եւ բարի օճանաւ զնոսա ածել յուղղութիւն։ Զօրութեանց եւ քաջութեանց, եւ բազում բարի օճանից. (Յհ. կթ.։)
Մի՛ անհոգ լիցին ժողովրդեան ուխտին։ Ո՛չ անհոգ լինել ի խոստովանութիւնս եւ յուղղութիւնս. (Յճխ. ՟Ի՟Գ։)
Ուղղութիւն իցէ անվատ քննութիւն մտածութեան, վերագոյն սովորութիւն. (Կլիմաք.։)
Խնդաց այրն, եւ երկիր եպագ աստուծոյ։ Ոչ խնդայ ընդ մահ կենդանեաց։ Խնդային ընդ խոտորումն չարութեան։ Ոյք խնդային ընդ չար իմ։ Որ խնդացին ըստ կործանումն քո։ Լալ ընդ լացօղս, եւ խնդեալ ընդ ուղղութիւնս։ Յոյժ զուարթութեամբ խնդային։ Եթէ արիանամք, խնդաս. (Յճխ. ՟Բ։ Եղիշ. ՟Բ։ Նար. ՟Ծ՟Ա։)
Ձկտէին փոքր մի յուղղութիւն։ Ձկտի մտացն աչօք առ նա։ Ձկտեալ կորովի բբօք. (Լմբ. սղ. եւ Լմբ. համբ.։)
Ինչս եւ փոյթ եւ վերակացութիւն՝ զամենայն ինչ նպաստ լիցուք յընկերացն օգուտ։ Պատճառ եւեթ խնդրէ այն հուր, զի սակաւիկ մի անդր կայծակունս նպաստ լինիցիս, եւ զողջոյն իսկ զբոց բարերարութեան բորբոքես. Եւ եթէ հաւատոցն պէտք իցեն՝ ասեն, զի՞նչ պիտոյ իցեն պահք. զի ընդ հաւատոցն եւ այն եւս ոչ սակաւ նպաստ լինի զօրութիւն (այսինքն զզօրութիւն)։ Տե՛ս զՊօղոսի այնչափ ուղղութիւնս։ յանձնէ նպաստ լինէր, եւ զամենայն շնորհացն համարէր։ Զշնորհսն ունէր յօգնականութիւն, եւ չհամարէր բաւական, այլ՝ ազգի ազդի նեղութիւնս նպաստ լինէր. (Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. եփես.։)
Նրբելով եւ ի կարծիս ձգելով զխորհուրդ ներմարդութեանն։ Այլ զտնօրէնութիւն խորհրդոյ նրբեալ՝ զուղղութիւն խորհրդոյդ իմացի՛ր. (Լմբ. պտրգ. եւ Լմբ. սղ.։)
Արարէ՛ք ձեզ բարեկամս ի մամոնայէ. զի գարձեալ քո քեզոյն (յն. քո՛յդ) լինիցի ուղղութիւնն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 5։)
Զառաւօտն՝ իբրեւ զառաջին շարժումն հոգւոյ եւ մտաց՝ աստուծոյ առդիցուք։ Պարծանք ոմանք առ քրիստոս են, յորժամ զուղղութիւնն ո՛չ ինքեան, այլ տեառն առդիցէ. (Բրս. հց.։)
Բնական բարոյիցս ջերմութեամբ (զոր օրինակ հառաչանօք, արտասուօք եւ այլն) զնա թախանձել։ Յետ զբարոյսն սահմանելոյ՝ գրեցի զուղղութիւն նորին. (Լմբ. սղ. եւ Լմբ. ժղ.։)
Ոչ զնոսա միայն կազմեցաւ բուժել յերկիւղէն, այլ եւ զմատնիչն ածել յուղղութիւն. (Ոսկ. մտթ.։)
Ընդդէմ չափել մեղացն՝ զուղղութիւնսն. (Ածաբ. մկրտ.։)
Բնութեամբ է գիտել զուղղութիւնն, որ լուալիք է մեղաց (ապաշխարհութեամբ). (Մխ. երեմ.։)
Խրատէ զմեզ յուղղութիւն։ Զանձնիշխանութիւն նորա ի լաւն խրատէ դարձուցանել. (Յճխ. ՟Ը։ Եզնիկ.։)
Զի զնոսա արժանագով աշխատութիւն մխիթար տացէ՝ որոց կամին յետ պղերգութեանն զուղղութիւնն. (Կլիմաք.։)
Զգաստիցն եւ մտադրացն առ ի յուղղութիւն բաւական է։ Ոմն ի մտադիր մարդկանէ, որ միտ եդեալ նայեսցի. (ՃՃ.։)
Որ զայլոց մեղս որոճիցէ, եւ զիւր ուղղութիւնս, կրկինս վնասեսցէ. (Ոսկ. փիլիպ. յորմէ եւ Սարգ. յուդ. ՟Բ։)
ὁρθόω, ὁρθοτομέω, εὑθύνω, διορθόω, κατορθόω, κατευθύνω rectifico, rectum facio, dirigo ἑναρμόζω accommodo, modulor ἁνορθόω erigo συστίζω constituo. Ուղիղ առնել. յուղղութիւն վերածել. հարթել. յարդարել. կանգնել. յաջողել. վարել. ղեկավարել. կառավարել. տնտեսել. առաջնորդել. հովուել. բարեկարգել. շտկել, տրըստել, տնկել, առաջ տանիլ, կարգաւորել.
Գտանիցեմք զպէտս դեղոցն պատշաճից։ Չառնէ ինչ պակաս ի պատշաճիցն, որ յուղղութիւն ածիցեն։ Որք ոչ զպատշաճ կարծիսն ունէին վասն նորա. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 1։ ՟Գ. 29։ եւ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 29։)
Արարէ՛ք ձեզ բարեկամս ի մամոնայէ. զի գարձեալ քո քեզոյն (յն. քո՛յդ) լինիցի ուղղութիւնն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 5։)
Ոչ ի մի եւեթ ուղղութիւնս հայել, եւ ի հակառակսն անզգուշաբար կալ մնալ. (Նիւս. կուս.։)
ԶԻսրայէլ չար եւ անընդել (կամ անընտել) ազգացն առ ի յուղղութիւն մատնեալ։ Ընդ անընդել դիւաց. (Դիոն.։)
Սգակից լինել ի մեղսն, եւ խնդակից յուղղութիւնսն. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Է։)
Խորագետ լինի քրիստոսի անսուտհրամանին։ Խորագետ լինի ի խրատելն եւ ի մարմնոյ քաղաքաւարութեան ուղղութիւն. (Լմբ. առակ.։)
Զկամակորն յուղղութիւնն (դարձուցանել) ... զոր եւ եբրայեցին ակովբա ասէ, այսինքն կամակոր. (Ոսկ. ես.։)
Յոքն. գ. իբր Ճշմարտութիւն, եւ ուղղութիւն.
Նախանձելով յաչաղեմք զորս առ միմեանս ուղղութիւն։ Զիրերաց պատիւ յաչաղեն. (Լմբ. ատ. եւ Լմբ. սղ.։)
Մեծագոյն յետ դարձին զյոլովիլն ի տունս քան զառաջինն ասէ լինել. եւ ոչ միայն յոլովիլ, այլ աճել յուղղութիւնս. (Մխ. երեմ.։)
Սաղմոս զհին վէրս բժշկէ անձանցն, եւ նորախոցից երագագոյն ի վերայ ածէ զուղղութիւն. (Բրս. սղ.։)
Դառնալն յուղղութիւն է նոր մկրտիլ, եւ նորանալ. (Միխ. ասոր.։)
Վարուց փոփոխումն, ստեղծուածոյն ի վերստին ուղղութիւն։ Ի վերստին հատուցանէ. (Ածաբ. մկրտ.։ Փիլ. ստէպ։)
Քաջացարո՛ւրք եւ զօրացարո՛ւք։ Քաջացարո՛ւք, եւ լերո՛ւք յորդիս զօրութեան։ Քաջացարո՛ւք, եւ լերո՛ւք արք։ Քաջացար առնել ուղղութիւն առաջի իմ։ Քաջասցո՛ւք, զհետ ապստամբութեանց մերոց գնասցուք. (եւ այն։)
Առաջնորդովք եւ գրովք սրբովք ազգի ազգի ուղղութիւնս ցուցեալ. (Խոսր.։)
Զառմտեալ անկարգութիւնն յուղղութիւն դարձուցանէ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 5։)
Ասեն՝ երաժշտակի ուղղութիւն գոլ զայն զօրութիւն. (Պղատ. օրին. ՟Բ։)
Voir tout