motive, moving.
cf. Շարժիչ.
(լծ. եւ ճապաղ. եւ ճեպ) Բոտոտք ճապուկք շարժողականք. (Նար. ՟Կ՟Թ.)
Զսո՛ւր եւ զանունակ զատումն շարժողականացն սկզբանց եւ բովանդակութեանց. (Դիոն. երկն.։)
Այլ ոմն ձիս խօսնական՝ կարծրերախ։ Ամենակալդ ձեռօք զխօսնականացս շարժողական գործի ըմբռնեալ՝ ազդեա՛ զօրութիւն ձայնի. (Նար. ՟Ի՟Բ. ՟Լ՟Ե։)
Երեք մասունք են որդւոյ. է որ սննդական է, եւ է որ զգայական, եւ է որ բանական։ Տունկք ամենայն զսննդականն եւ շարժողականն ունին կենդանութիւն ի բարւոյն։ Զանկոյ սննդականս եւ աճողոկանս զօրութիւն ի վեր շարժէ։ Զմարմինս դարմանէ սննդականաւն. (Փիլ. լին.։ Դիոն. ածայ.։ Շիր.։)
Տրպագո՞յն է ապա ուրեմն իմաստասիրութիւն եւ քան զձեռին արհեստ. որ քա՛ւ եւ մի՛ լիցի։ Որպէս տրամագոյն ինչ՝ զգայութիւն ստորադասեալ է ընդ շարժողութեամբ. (Անյաղթ վերլծ. արիստ. եւ Անյաղթ ի պորփ.։)
Առանց որոյ ո՛չ է շարժողութիւն կամ ընթացութիւն. (Նար. ՟Ժ՟Բ։)
Ի շարժմանէդ մշտախաղաց անկայական, զանշարժելի շարժող բնաւիցս որ այժմ կան. (Երզն. ոտ. երկն.։)
ամենայն միակի եւ բազմութեան յառաջածու։ Ումեմն պատճառ, եւ որպէս յառաջածու եւ ծնօղ։ Ինքն ինքեան՝ ինքեամբ (եւ առ ինքն) է յառաջածու եւ շարժողական. (Դիոն. ածայ.։)
Պիւթագորաս նշանակաբար նկատել միշտ եւ՛ զաստուած եւ՛ զամենայն (զաշխարհ) ընդ թուով սովորեալ, սահմանեաց եւ զանձն (զհոգին)՝ թիւ զինքն շարժող. (Նիւս. բն.։)
κινητικός qui movere potest. Որ կարօղ է շարժել. շարժողական. շարժիչ.
κινητικώτερος mobilior, motabilior. (որ վրիպակաւ գրի եւ ՇԱՐԺԱԳՈՅՆ) Յոյժ շարժուն, արագաշարժ, եւ կարի շարժողական.
Զհողմոց զանծանօթն մեզ եւ աներեւոյթ թաքնութիւն շարժողականացն սկզբանց եւ բովանդակութեանց։ Տունկք ամենայն զսննդականն եւ զշարժողականն ունին կենդանութիւն ի բարւոյն. (Դիոն.։)
Ի տէգ նիզակ շարժողական, որպէս ծղօտ մի եղեգան. (Շ. առ ապիրատ.։)
Նաեւ ոչ շարժողական եւ կամ շնչականզ ունիմ անուանել, թող թէ հոգեկան։ Զխօսնականացս շարժողական գործի (զլեզու)։ Բոտոտք ճապուկք շարժողականք։ Ընդ անզգայիցն եւ շարժողականացն. (Նար. ՟Ի՟Ա. ՟Լ՟Ե. ՟Կ՟Թ. ՟Հ՟Ա։)
κίνησις motio, motus. cf. ՇԱՐԺՈՒՄՆ, եւ ՇԱՐԺՈՂՈՒԹԻՒՆ.
Ինքնաշարժ՝ շարժող այլոց. պարունական՝ անպարունակ։ Պարունական ամենայնի. իսկ ինքն զպարունակելի. (Դիոն. ստէպ.)
Ջնար քնար տաւիղ՝ բամբ շարժողին քաղցրաձայնեալ։
Առանց որոյ ո՛չ է շարժողութիւն կամ ընթացութիւն. (Նար. ՟Ժ՟Բ։)
κέρκωψ (իբրու շարժող զձետ. պոչ խաղցընօղ ). κόλαξ caudatus, astutus, versutus, fraudulentus, adulator, assentator. Որ սուտակ սպաս առնէ այլում, որ չնորհուկս բարբառի. քծնօղ. շողոքորթ. մարդելոյզ. մարդահաճոյ. կեղծաւոր. հրապուրիչ. պատրօղ.
Եւ է միուի (հոգւոյ եւ մարմնոյ)՞ յորժամ երկոքեան ունիցին զտնկեցութիւն. ապա թէ թողցէ շարժողն, անկեալ դնի մարմին անխլրտելի. (Եղիշ. հոգ.։)
Ի կենդանութենէ, ի շարժողութենէ, ի զգայութենէ, եւ ի բնաւորութենէ։ Զգայութեամբ եւ բնաւորութեամբ գերազանցեմք քան զնոսա. (Լմբ. ժղ.։)
Զայս ամենայն զբազմութիւն մասանցս մարմնոյ շարժէ ի կենդանութիւն եւ ի գործառութիւն, ցորքան ժամանակ միաբանութիւնէ շարժողին եւ շարժեցելոցն. (Եղիշ. հոգ.։)
Խաղալն ինքնաբերական գիւտք որովայնի՝ բոտոտք ճապուկք շարժողականք. (Նար. ՟Կ՟Թ։)
Ուր շարժողութիւն է, անդ եւ զգայութիւն. այլ ո՛չ ուր զգայութիւն է, անդ եւ շարժողութիւն. վասն զի որպէս տրպաոյն ինչ զգայութիւն ստորադասեալ է ընդ շարժողութեամբ. (Անյաղթ պորփ.։)
Առանց որոյ ո՛չ է շարժողութիւն կամ ընթացութիւն։ Եթէ զփականս շարժողութեան շրթանցս բացից. (եւ այլն։ Նար. ՟Ժ՟Բ. ՟Խ՟Է. ՟Հ՟Ը. ՟Հ՟Թ։)
Ջընար քընար տաւիղ՝ բամբ շարժողին քաղցրաձայնեալ. (Նար. տաղ.։)
Առանց որոյ ո՛չ է շարժողութիւն կամ ընթացութիւն. (Նար. ՟Ժ՟Բ։)
Շարժունն գոլ. եւ շարժումն. շարժողութիւն.
αὑτοκινητικός per se movens. Ինքնին շարժօղ, շարժիչ, շարժողական.
Մի ոմն է պարզն զօրութիւն ինքնաշարժողականառ միաւորական իչ խառնումն ի բարւոյն մինչեւ ցէիցս յետինն. (Դիոն. ածայ.։)
Զգայութիւն՝ կին կոչեսցի, վասն զի յառնէ ի շարժողէն զսէ առեալ լինի։ Սէ ասէ. արգ ընդ՞էր սէս առկայ։ Զգայութիւն հռաքէլ, կարծեցեալ սորա (այսինքն սորա) ի մտացն զշարժմունսն գոլ։ Սէ ասէ, տուր ինձ որդիս։ Ետես աստուած, զի ատելի է լիա, եբաց զարգանդ սարա։ Աստուած զսէ պատուեաց։ Երկու կանայք. մի սացա սիրեցեալ, եւ մի սացա ատեցեալ. (Փիլ. այլաբ.։ Տես եւ Պիտ. ստէպ։) (Ոճ խափանելի)։
Ջնար քնար տաւիղ՝ բամբ շարժողին՝ քաղցրաձայնեալ. (Նար. տաղ.։)
Գիւտք որովայնի՝ բոտոտք ճապուկք շարժողականք ... որդունք աղեաց ... անիծք ... զազրաթորմիք. (Նար. ՟Կ՟Թ։)
Խաղալն ինքնաբերական դիւտք որովայնի՝ բոտոտք ճապուկք շարժողականք. (Նար. կթ։)
Արուսեկին անզգայ էութիւն։ Ընդ անզգայիցն եւ շարժողականք. (Նար.։)
Որպէս եւ յերգիոնն արուեստապետն ընդ մի բերան փչէ, եւ բազմութիւն փողոցն հասարակ գոչեն, ոմն սոսկ, ոմն թաւ ... ըստ ձեռին շարժողին ընտրութիւն ձայնիցն երեւին, եւ գործին մի է. (Մամբր. ի ղզր.։)