entrance, entry, coming or going in, introduction, access, approach, admission;
gate, street-door, portal;
porch, atrium, vestibule;
income, revenue, rent;
carnal knowledge;
cf. Կանացի;
—ք արեւու, sun-set, setting, going down;
the setting sun, the west;
—ք արեւային, heliacal sun-set;
—ք աստեղ, immersion;
յելից մինչեւ ց-ս արեւու, from sun-rise to sun-set;
— եւ ել or ել եւ —, income and expenses;
— եւ ել նաւաց, arrival and departure of ships;
—ք եւ ելք, entering and leaving;
comers and goers;
— ամսոյ, first day of the month;
ի մտից արեւու, towards or near evening;
ի —ս լինել or դառնալ արեւու, to disappear, to set;
— առնել, to make one's entry, to enter to go in;
— or —ս գտանել, to be admitted, to have access, to be received;
— եւ ել առնել, to come in and go out;
իմանալ զ—եւ զել ուրուք, to know all a person's goings out and comings in, all his designs and actions;
ժամս որոշել ել եւ մտից, to fix the times of audience;
համարձակ — շնորհել առ ինքն, to give free access to him;
ոչ գիտեմ զել եւ զ— իմ, I do not know how to act;
խաղաղութի՞ւն իցէ —դ քո, is peace with you? do you bring peace?.
ՄՈՒՏ ՄՈՒՏՔ. εἵσοδος ingressus, introitus. Մտանելն. մտումն. գալուստ. մխումն. որում հակադրի Ելք.
Խաղաղութիւն իցէ մուտդ քո։ Մուտ քո եւ ել ի բանակի աստ ընդ իս։ Եւ ես եմ մանուկ փոքր, եւ ոչ գիտեմ զել եւ զմուտ իմ։ Տէր պահեսցէ զմուտ եւ զել քո։ Ո՞վ ժուժկալեսցէ աւուր մտի նորա.եւ այլն։
Իսկ (Ղեւտ. ՟Ժ՟Ը. 22.)
Ընդ արուի մի՛ մտանիցես զմուտ կանացի. յն. մի՛ քունեսցես զքուն։
Ըստ ճանապարհին պահպանութեան յառաջ պատրաստեալ յերկիրն մուտ. (Փիլ. ել.։)
Անձին շարժութիւն է շրջագայութեամբ յինքն մուտ արտաքուստ կուսէ. (Դիոն. ածայ.։)
Որ ի դրաց անտի ուրացեալ է, զիա՞րդ առ հայր մտին արժանի լինիցի։ Եթէ ուրանաս դու զդուռն, փակեալ է քեզ ճանապարհ մտին առ հայր. (Կոչ. ՟Է. եւ ՟Ժ։)
Հրաժեշտ ի վնասակարացն, եւ մուտ յորդեգրութիւն. (Յճխ. ՟Ժ՟Ա։)
Խաղաղութեամբ զմուտն առնել. (Խոր. ՟Գ. 26։)
Ելի եւ մտի նաւացն գեղեցկացելոց. (Պիտ.։)
Ամենայն ուրեք գտանէ մուտ սատանայ. (Ոսկ. եբր.։)
Զարհուրեցոյց զնոսա մտիւ այլոց որդւոց փոխանակ նոցա. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 11։)
Զդուռն սրտիդ փակեա՛ ի չար խորհրդոց մտէն. (Կլիմաք.։)
Մուտ իմն գտանեն ոմանք ի բանիս (կամ ի բանքս), եւ ասեն. (Կիւրղ. ղեւտ.։)
Միով մտիւն, եւ միով պատարագաւն բառնալ զմեղս աշխարհի։ Աւազանաւն (կամ աւազակին) մտիւ ի վայելչութիւն հանգստեան դրախտին փափկութեան. (Տօնակ.։)
Զխոցուած տիգին ցուցանէ խորացուեալ ըստ աշտէին մտոյ. (Շ. բարձր.։)
ՄՈՒՏ ՄՈՒՏՔ. Տեղի մտանելոյ կամ անցանելոյ. անցք. դուռն. սեամք. սկիզբն. բերան. ափն. սահման. տեղի.
Զմուտ թագաւորին զարտաքին դարձոյց ի տուն տեառն։ Որ բնակեալդ ես ի մուտս ծովուդ։ Մինչեւ ի մուտս եմաթայ։ Ի դրունս հզօրաց սպասէ, եւ ի մուտս օրհնի։ Պահէ զսեամս մտից իմոց։ Ի մուտս նորոյ դրանն։ Առաջի մտից դրանն։ (որպէս նախադրունք. πρόθυρον, πρόπυλον vestibulum ). Լայնութիւն մտին չորեքտասան կանգուն, կամ երկուս կանգունս։ Զմուտսն վեղ կանգուն։ Երկու մուտք տաճարին, եւ երկու մուտք սրբութեանցն։ Երկոցունց շրջանակաւ մտիցն։ Երկու մուտք միոյ, եւ երկու մուտք միւսոյ դրանն։ եւ այլն։
Մուտն (նաւահանգստին) պարսպեսցի անխսալ աջողութեամբ. (Պիտ.։)
Ի մտէ ուղեւորութեանս. (Խոր. ՟Գ. 26։)
Մտի գարնայնոյն. (Նար. ՟Ձ՟Ը։)
Զականջսն մուտ առնեն վնասակարաց. (Յճխ. ՟Ի։)
Թերեւս գոյր մուտ այնպիսի բանից. այսինքն տեղի. (Եզնիկ.։)
Ոչինչ մուտ ունի ի վերայ նորա՝ եւ որ ի կարգիս կայ. (Իսիւք.։)
Անարժան է այս մտից. (Կլիմաք.։)
ՄՈՒՏ, մուտք. πρόσοδος proventus, reditus. Եկամուտ. հաս.
Յիւրոց մտից ծախէր։ Եւ յայլոց մտից ութսուն քանքար։ Զկարգս մտից։ Ի մտից սրբութեանն ըստ համարոյ տարւոյն.եւ այլն։
Զմտից եւ զսակից, եւ որ այլ եւս են հարկք աշխարհին. (Եղիշ. ՟Բ։)
Ամենայն մտոյ եւ ելոյ համարս պահանջէ ի ձեռաց նոցա. (Լմբ. պտրգ.։)
ՄՈՒՏՔ ԱՐԵՒՈՒ. Մտանելն՝ եւ տեղի մտանելոյ արեգական, արեւմուտք.
Իբրեւ արեւն ի մուտս լինէր, կամ էր, կամ եղեւ. (Ծն. ՟Ժ՟Ե. 17։ ՟Ի՟Ը. 11։ ՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Բ. 27։)
Արեգակն ծագելովն, եւ վերանալովն, եւ ի մուտս դառնալովն. (Եզնիկ.։)
Ուտէր միանգամ ի մտից արեւուն. (Աթ. անտ.)
ՍՈՒՏ ՄՈՒՏ. cf. ՍՈՒՏ։
ՄՈՒՏ ԵՒ ԵԼ. cf. ԵԼ ԵՒ ՄՈՒՏ.
իսկ (Եփր. ՟ա. տիմ.)
Շրջողք, մուտ եւ ելք ի տանէ ի տուն. իմա՛, մտօղ եւ ելօղ։