Other definitions containing this entry
Մարդասէր է եւ մարդընտել, եւ ի մարդամօտի եւեթ կամի կեալ աղաւնի. (Ագաթ.։)
cf. ՆԱԽԸՆՏԵԼ
ՆԱԽԸՆՏԵԼ կամ ՆԱԽԸՆԴԵԼ. Կարի ընդել. ընտանի մերձաւոր. ի սկզբանէ անտի ընտելացեալ.
Յակոբոս իբրեւ զնախընտել պաշտօնեայ ի տանն Յովսեփայ։ Յակոբոս տեառնեղբայր իբր նախընդել սպասաւոր (տիրամօր կուսի). (Լմբ. վերափոխ.։)
Անընտել գազան եւ անհամբոյր։ Մեղքն՝ դժնդակ, եւ անհամբոյր գազանն։ Ալիք անհամբոյրք. (Ոսկ.։)
Դժուարընտել դաստիարակաւ խաչին վարժեալ կրթեցար. (Նար. կուս.։)
ԸՆԴԵԼԱԿԱՆ որ եւ ԸՆՏԵԼԱԿԱՆ. ἑθισθείς consuefactus, assuefactus συνήθης familiaris Սովորական. անցեալ ի կարգ սովորութեան. եւ Ընտանեկան.
Կցորդ յընտանութեան. ընտանի. ընտել.
εἱρηνεύω in pace vivo, pacem ago, habeo ἠσυχίαν ἕχω, ἡρεμέω quiesco. Խաղաղիլ. հանդարտիլ. անդորրանալ. հանգչիլ. խաղաղութիւն գտանել կամ ունել. հաշտ եւ ընտել լինել.
Զի մի՛ երբէք ի դրժօղն խամութենէն ի վերայ հասցէ պարտութենէն վտանգ։ Կորուստանեն զբնական ունակութիւնս արագութեան վասն ընտելակաց խամութեանն։ Ամենայն ինչ բնական ստածումն կրթութեամբ աճէ, եւ խամութեամբ խամրանայ. (Պիտ.։)
ՁԵՌՆԸՆԴԵԼ կամ ՁԵՌՆԸՆՏԵԼ. որ եւ ՁԵՌԸՆԴԵԼ, կամ տել. Ընդել, ընտելացեալ ի ձեռս. ընտանի կամ ընտանացեալ կրթանօք. ձեռասուն.
Ընտել՝ ընտանի մարդկան.
ՍՈՎՈՐԱԿԱՆ. Սովոր. սովորեալ ոք. ընտելեալ. եւ Ծանօթ.
ԸՆՏԱՆԵԳՈՅՆ կամ ԸՆԴԱՆԵԳՈՅՆ. οἱκειότερος, -τατος magis familiaris, conjunctior, aptior, convenientior, proprius γνήσιος genuinus Առաւել կամ կարի ընտանի. մերձաւորագոյն. եւ Ընտելագոյն. եւ Դիպողագոյն. եւ Սեպհական.
Կամ մ. Կարի ընտանեբար. դիւրընտել օրինակաւ.
Ոչ ընդ անձեռնընտելսն հաւասարէ (աղաւնին), եւ ո՛չ ընդ ընդասնունդսն դեգերեալ՝ ծխոյ աղտեղութեամբ ներկանի. (Պիտ.։)
ἑξωθέω, ἑκβάλλω expello, rejicio. Ի բաց մերժել. հերքել. հեռի առնել. որոշել. տարագրել. վռընտել, հեռացնել, զատել, դուրս հանել, երեսէ ձգել.
Ո՛չ մեծութիւն խոստանայ, այլ զանընտելական իրս. (Շ. մտթ.։)
ԱՆՁԵՌՆԸՆԴԵԼ որ եւ ԱՆՁԵՌՆԸՆՏԵԼ. ἁτίθασσος, ἁτιθασσότατος. non mansuetus, intractabilis. Ոչ ընդելեալ ընդ ձեռամբ. ոչ ընտանի. վայրենի. եապանի. վահշի. ալըշմամըշ.
ԴԺՈՒԱՐԸՆԴԵԼ կամ ԴԺՈՒԱՐԸՆՏԵԼ. Որում ընտելանալ չէ դիւրին. անսովոր. դժուարին.
ԴԺՈՒԱՐԸՆԴԵԼ կամ ԴԺՈՒԱՐԸՆՏԵԼ. Որում ընտելանալ չէ դիւրին. անսովոր. դժուարին.
Ընդելակրթեալ անդուստ մինչեւ ցայժմ ընդ տեսակս չարութեան։ Անտուստ մինչեւ ցայժմ ընտելակրթեցաւ։ Սովիմբ ընտելակրթեալք իբր յոյժ արուեստիւ։ Ընդելակրթեալ ընդ ասացեալն ամբարշտութիւն. (Պիտ.։) ԸՆԴԵԼԱԿԻՑ ԼԻՆԻՄ.
ԸՆԴԵԼՈՒԹԻՒՆ συνήθεια assuefactio, consuetudo, familiaritas ἠμερότης mansuetudo որ եւ ԸՆՏԵԼՈՒԹԻՒՆ. Ընդելն գոլ. ընդելնուլն. ընտանութիւն. ծանօթութիւն. տեղեկութիւն. սովորութիւն. վարժութիւն. կրթութիւն. սովրիլը, սովրածութիւն.
Մօտ գային (գազանք) եւ ընդելութիւն ընդ մարդոյն ունէին։ Զքարբս յընտելութիւն մարդկան ածեն։ Յորոց կիսոցն եւ մորիքն արտաքոյ ընտելութեան մարդկան են. (Եզնիկ.։)
ԸՆՏԱՆՈՒԹԻՒՆ կամ ԸՆԴԱՆՈՒԹԻՒՆ. οἱκειότης, τὸ οἱκεῖον familiaritas, privata necessitudo Ընտանի գոլն՝ ըստ ամենայն առման. մերձաւորութիւն. ազգականութիւն. ծանօթութիւն. հարազատութիւն. նմանութիւն. եւ Ընտելութիւն.
ԸՆՏԵԼ ԸՆՏԵԼՈՒԹԻՒՆ. cf. ԸՆԴԵԼ, ԸՆԴԵԼՈՒԹԻՒՆ։
Ընտելացուցանէր նմանութեամբքն, զի մերձաւորս եւ աստուածամուխս եւ յանդիմանատեսս ճշմարիտ կերպարանացն պատրաստիցէ. (Ագաթ.։)
Եւ այսպէս ընտելական եւ մերձաւորագոյն յաճախէ զերեւելն. (Ագաթ.։)
ԸՆԴԵԼԱՑՈՒՑԱՆԵՄ ἑθίζω, ἠμερόω assuefacio, cicuro. որ եւ ԸՆԴԵԼՈՒՑԱՆԵԼ. Ընտել առնել. ընտանեցուցանել. սովորեցուցանել. վարժել. կրթել. վարել. սորվեցնել.
ἑθίζω, συνεθίζω assuefacio. Տալ սովորիլ. ունակացուցանել. ընտելացուցանել. կրթել. վարժել. սովրեցնել, սորվեցնել.
Առաջնոց չվնասակարութեան գազանացն՝ մարդոյ այժմու համբոյրս եւ ընտելութիւնս վկայեն. (Եզնիկ.։)
Համբո՛յր եւ ընտանի կացուցանել. ընտելացուցանել. սովորեցուցանել.
Եւ զկէսն ի զբօսանս ընտելացուցեալ համբուրեցուցանէ. (Եզնիկ.։)
cf. Բաղաձայն տառ՝ անուանեալ Տիւն (կամ տի-ուն), ի կարգէ անձայնից՝ իբր նուրբ կամ լերկ քան զլծորդ իւր, որ է դ. որ եւ մեղմի երբեմն որպէս տ. վասն որոյ անխտիր գրի՝ բանտ, բանդ. արգանդ. արգանտ. ընտել, ընդել. դոփել, տոփել. որպէս եւ դրամն է տրամ։
βάρβαρος barbarus որ եւ ԽՈՒԺ ԴՈՒԺ, ԽՈՒԺԱԴՈՒԺ. Իբր Դժնեայ բարուք եւ լեզուաւ, անընտել, օտար, վայրենի. որ եւ յունական ձայնիւ ասի ԲԱՐԲԱՐՈՍ.
Սկսաւ խօսել մեղմ եւ ընտելական ձայնիւ. (Իգն.։)
Գազանացն, յորոց կիսոցն եւ մորիքն արտաքոյ ընտելութեան մարդկան են. (Եզնիկ.։)
ԸՆԴԵԼ որ եւ ԸՆՏԵԼ. συνήθης consuetus, familiaris ἤμερος cicur Ընդ այլում (անձին կամ իրի) վարժ, սովոր, ընտանի. ծանօթ. սովրած, վարժած.
Ըմբռնեսցէ զգազան չար եւ անընտել, զժանեւոր եւ զմագլաւոր. (Սարգ. ՟ա. պետ. 12։)
Էր եւ ծանօթ գիտութեան գրոց։ Ընտել եւ ծանօթ էր ճարտասանական հրահանգիցն. (Արծր. ՟Բ. 4։ ՟Գ. 9։)
(լծ. այլազգ. շէպէք, քէպպի. սանս. քափի. եբր. գօփ. որպէս եւ յն. գի՛վօս, ազդ ինչ կապկի։) πίθηξ, πίθηκος simia, simius. Չորքոտանի վայրի՝ դիւրընտել, ճարտար եւ միմոս, տգեղ, այլ քան զամենայն կենդանիս մօտ ի նմանութիւն դիմաց մարդոյ. ... cf. ԱՊՈՒԶՆԱՑ.
ռմկ. մուկ. (որպէս թէ միուկ, կամ մսուկ) լծ. եւ յն. լտ. մի՛ս, մուս. պ. մուշ. դաղմ. միզ. μῦς mus. Փոքրիկ կենդանի առտնին՝ բայց անընտել, գող, ծակամուտ, որս կատուի, չարահոտ, եւ խոզաձեւ մարմնով.
Պարտ եւ արժան էր առ սակաւ սակաւ մերձեցուցանել զնոսա յառաջինսն։ Առ սակաւ սակաւ ընտելասցին։ Առ սակաւ սակաւ յայտնեցին. (Եղիշ. ՟Բ. ՟Ը։)
ԴԻՒՐԻՆ. Հեշտալի. դիւր. դիւրիչ. եւ Ընտել.
ԸՆՏԱՆԻ կամ ԸՆԴԱՆԻ. οἱκεῖος domesticus, familiaris, propinquus, cognatus, proprius Իբր Ընտան այսինքն ի տան կամ ի տանէ եղեալն. որպէս ընտանի ասին տանուտեառն՝ կինն, զաւակք, ծառայք, ընդոծինք. եւ ամենայն մերձաւոր, բարեկամ, ծանօթ, ընտել, հարազատ, ազգական. իւրքն. եւ իւրական. սեպհական. յանկաւոր. տան մարդ, տնեցի, ճանչւոր, եւ իրեն ընկածը.
ԸՆՏԱՆԻ. ἤμερος, ἠμερώτατος cicur, mansuetus, domesticus իբր Ձեռասուն, ձեռնընդել, ընտել, տնական, ո՛չ վայրենի (կենդանի, տունկք, եւ այլն)
Կակղել զսիրտ քարեղէն, զկարծր բռնութիւն մարմնոյս գառոզութեան. զանընտել կամ զանհամբոյր գազանն. զմիասն. (Յհ. կթ.։ Նար, ՟Հ՟Զ։ Բրսղ. մրկ.։ Ոսկ. մտթ. ՟Գ։ եւ Ոսկ. ՟բ. թես.։)
ոմն զգայլոյ կորիւն սնուցանէ, եւ իբղր զշան կորիւնս առ ընտելութեան ընդ անձն անկանի. (Եզնիկ.։)
ԱՆԸՆԴԵԼ կամ ԱՆԸՆՏԵԼ. ἁτίθασσος. inconsuetus. Ոչ ընդել. ոչ ընտելացեալ. անծանօթ, անփորձ, անտեղեակ ոք, օտար. ալըշմամըշ, աճամի.
Անընդելն շաւղաց ի գիշերի ընթացեալ մոլորի։ Յաղագս անփորձ եւ անընտել լինելով. (Լմբ. էր ընդ. եւ Սղ.։)
Անընտել գոլով տեսութեամբ բաղձալի վայրիցդ։ Զանընտել օտարականն. (Նար. խչ.։)
Եւ անսովոր ինչ. որ ինչ չէ ընտելեալ կամ ծանօթացեալ մեզ. նոր. անյայտ եւ անծանօթ. ἁσυνήθης. insolens, inssuetus. ալըշընմամըշ. միւսթամէշ օլմայան.
Որ զձեզ անընտել երկիւղիւդ յիմարեցոյց. (Կոչ. ՟Ժ՟Գ։)
Անընդել դիպուած։ Անընտել ճանապարհ. (Նար.։)
ԶԻսրայէլ չար եւ անընդել (կամ անընտել) ազգացն առ ի յուղղութիւն մատնեալ։ Ընդ անընդել դիւաց. (Դիոն.։)
ԲԱՐԵԿԱՄ. լայնաբար, Սիրօղ. ընտել. եւ Մտերիմ.
Զիջանելով ընտելացուցանէր. (Ագաթ.։)
ԸՆԴԱԿԻՑ συνοικοῦν contubernalis որ եւ ԸՆՏԱԿԻՑ. Տնակից, բնակակից, ընտանի, ընտել.
Ըմբռնեսցէ զգազան չար եւ անընտել, զժանեւոր եւ զմագլաւոր. (Սարգ. ՟ա. պետ. 12։)
ՀԱՄԲՈՅՐ. նմանութեամբ, որպէս Սէր, միութիւն, յարումն. կցումն իրաց. եւ Ընտանութիւն, կամ ընտելութիւն. հանդարտութիւն. ցածութիւն.
Առաջնոց չվնասակարութեան գազանացն մարդոյ՝ այժմու համբոյրս եւ ընտելութիւնս վկայեն։ Զառիւծու կորիւն սնուցեալ ածէ ի համբոյր եւ ի քծինս. (Եզնիկ.։)
ՄՕՏԱԿԱՅ ՄՕՏԱԿԱՆ ՄՕՏԱԿԱՑ. παρών, ἑφιστάς praesens, adstans, assistens. Որ մօտ կայ, կամ ի մօտ կացեալ է. մերձակաց. առընթերակաց. մօտաւոր. ներկայ. եւ Ընտել. ընտանի.
ՄՕՏԱԿԱՅ ՄՕՏԱԿԱՆ ՄՕՏԱԿԱՑ. παρών, ἑφιστάς praesens, adstans, assistens. Որ մօտ կայ, կամ ի մօտ կացեալ է. մերձակաց. առընթերակաց. մօտաւոր. ներկայ. եւ Ընտել. ընտանի.
ՄՕՏԱԿԱՅ ՄՕՏԱԿԱՆ ՄՕՏԱԿԱՑ. παρών, ἑφιστάς praesens, adstans, assistens. Որ մօտ կայ, կամ ի մօտ կացեալ է. մերձակաց. առընթերակաց. մօտաւոր. ներկայ. եւ Ընտել. ընտանի.
եւ հ. ՍՈՎՈՐԻՄ որ եւ ՍՈՎՈՐԵՄ. ἕθω, εἱώθε, συνεθίζομαι consuevit. Սովորեմ, է. սովորութիւն առնել կամ ունել. բնաւորիլ. վարժիլ. ընտելանալ. ուսանիլ. սովրիլ, սորվիլ.
Ի տան սնեալ. ընդասուն. ընտանի. ընտել.
ἑκβάλλω, ἑξωθέω ejicio, expello Արտաքս հանել. ի դուրս ձգել. ի բաց վարել. հալածել. դուրս ընել, վռընտել.
ἠμερόομαι mansuetus fio, resipisco Զգաստանալ. անձին զգալ. հանդարտիլ. ընտելանալ. ցածուն լինել. ցածնուլ. իմաստնանալ. խելօքնալ.
Ոչ ընդ անձեռնընտելսն հաւասարէ (աղաւնին), եւ ո՛չ ընդ ընդասնունդսն դեգերեալ՝ ծխոյ աղտեղութեամբ ներկանի. (Պիտ.։)
Voir tout