Other definitions containing this entry
to pass;
to flow, to run;
to pass away, to end, to cease;
to passover, to omit;
— զանցանել, to exceed;
to surpass, to excel, cf. Գերազանցեմ, cf. Յառաջատեմ;
զբանիւ՝ ըստ հրամանն, to infringe, to transgress, to violate, to break;
— ընդ մէջ, to cross;
to pierce, to penetrate;
— վերստին, to repass;
—ի տեղի այլոյ, to succeed;
— ընդոստ, to leap;
— արագ, to hasten;
— զաւուրբք, to grow old, cf. Ծերանամ, cf. Պառաւեմ, cf. Զառամանամ;
— ճրագի, to be extinguished;
— ժամանակի, to elapse;
— անցից, to happen;
— յաշխարհէ, to die, to expire;
հասանել —, to cross, to traverse;
— ըստ չափ՝ ըստ սահման, to surpass, to exceed, to go beyond the limit;
հապճեպ զբազում իւիք, to pass rapidly over many things;
սակաւ ինչ — բանիւ, to speak briefly.
girdle;
twist;
belt;
zone;
— ածել, — ընդ մէջ ածել, to gird, to tie or to draw close round the body;
to be prompt;
այրեցած՝ բարեխառն՝ սառուցեալ —, torrid, temperate, glacial zone;
— լերանց, chain of mountains.
to lay, to set, to put, to place;
to constitute, to found, to establish;
to apply;
— ի վերայ, to impose;
to put on;
— ընդ մէջ, to interpose;
վերստին —, to reinstate;
անուն —, to give a name, to name;
մարտ —, to make war;
պատիւ —, to honour, to show honour and respeet;
— զունկն, to obey;
— արծաթ ի շահ, to place money, to invest;
— գիրս, to compose books;
— ի սրտի, to think;
— առաջի, to propose;
— զանձն ի ձեռին, — զոգի ի բռին, to expose one's life;
to dedicate one's self;
— յապականութիւն, to to destroy;
մեզս —, վնաս ինչ or բազայս ի վերայ —, to blame;
to accuse, to impute;
— բանս, բան — ընդ ումեք, to agree, to come to an understanding;
to promise, to make an appointment;
վէրս —, վէրս ի վերայ —, to wound;
— ի դպրոց, to send to a hoarding-school;
— զոք ի նախատինս աղգաց, to make one the shame or laughing-stock of nations;
ի պահ —, to reserve, to put by;
խորհուրդ յանձին —, to take a resolution or decision;
պատուէր —, to give orders, to command;
— առ մինեանս, ընդդէմ մինեանց, to compare, to confront;
ընդդէմ բանս —, to speak against, to contradict, to oppose;
ձայն զկնի — ուրուք, to cry after some one, to call;
կեանս եւ մահ — ընդ ումեք, to agree to live or die together;
զգիշեր տիւ գնալ, to turn night into day;
քայլս —ի գնալ, to begin to walk;
եդից զքեզ յազգս, I will make thoe a father to nations;
եդից զքեզ յանապատ, I will turn thee into a desert;
սուր ի վերայ եդեալ կոտորել, to condemn to be shot (to put to the sword);
հանդստեան եւ գիւր կենաց — զանձն, to abandon ones self to dissipation;
դսրովանս թշնամանս, to outrage, to offend, to insult;
ասպատակ —, to ravage with troops;
արշաւանս —, to make inroads, to plunder;
երկիւղ մահու — ի վերայ, to threaten with death;
աղաղակ —, to cry;
աշխար —, to weep;
— առ իմիք, to add, to subjoin;
— զանձն ուրուք, to kill some one, to slay.
interval, space;
division, separation;
distinction, difference;
— ընդ մէջ անկանիլ, to interpose;
to interfere, to intermeddle.
smoke;
fume, vapor, exhalation;
tobacco;
սիւն, ստեղն ծխոյ, — ծառացեալ, pillar of smoke;
մրրիկ ծխոյ, clouds or masses of smoke;
ընդ — գալ, to be in tbe smoke;
—ս արձակել, to emit smoke;
— ծխել, ձգել զ—, to smoke tobacco;
— որ ընդ մէջ մօրուին եւ ըրջուաց ծխիցի, unpleasantness or discord engendered between step-mother & step-children.
cf. Ծփիմ;
— ընդ մէջ յուսոյ եւ երկիւղի, to fluctuate between hope & fear.
life;
being, days, existence;
health;
conduct, behaviour, manners, habits;
subsistence, living, nourishment;
means, circumstances, property, substance, goods, patrimony, inheritance, wealth, possessions, fortune;
the world;
ցկեանս, for -;
ի կեանս իմ, in all my -;
երբէք ի կեանս իմ, never in my -;
զամենայն աւուրս կենաց իմոց, formy whole lifetime;
յաւիտենական, հանդերձեալ —, eternal —, the — to come, the next world;
ընթացք՝ վախճան՝ երկարութիւն կենաց, the course, the duration & the end of -;
մեկին or ամփոփ, անշուք or աննշան —, a. retired -;
obscure —, — of obscurity;
խստամբեր դժոխըմբեր՝ վտանգալից՝ բազմավրդով՝ վատ՝ չարակեաց՝ անգործ՝ ունայն —, an austere, frightful or insupportable, perilous or hazardous, checkered, base, wretched, unoccupied or idle, useless -;
— զերծ ի հոգոց եւ ի կրից, a — free from passion, uneasiness or anxieties;
անպաճոյճ՝ սակաւապետ՝ շինական՝ վաստակասէր՝ ժիր՝ զգաստ —, a simple, frugal, rural, laborious, active, sober -;
անարատ՝ բարեկարգ՝ չափաւոր՝ տեսական՝ անհոգ —, a pure, regular, moderate, contemplative, careless —;
անդորրաւէտ՝ խաղաղաւէտ՝ փափկասուն՝ հեշտալի՝ զուարճալից —, a quiet or tranquil, peaceful, delectable, effeminate or luxurious, agreeable —;
սոսկական՝ անզբօս՝ հովուական վարել կեանս, to lead a private, serious, pastoral -;
վարել, անցուցանել զկեանս, to pass one's life;
հասարակաց վարել կեանս, to live in common;
բելրկրալից վարել կեանս, to lead a happy, comfortable —;
դողալ ի վերայ կենաց ուրուք, to tremble for another's — or days;
կեանս պարգեւել, to grant — to;
շահել զկեանս, to gain one's living;
ի վտանգ արկանել զկեանս, to imperil, to hazard or expose one's — to danger;
ազատել կամ կորուսանել զկեանս, to save or lose the —;
ի կենաց արկանել՝ զրաւել՝ կարճել՝ լուծանել՝ բառնալ, to deprive of —, to put to death, to kill;
ընդ մէջ կենաց եւ մահու լինել, to be a question of — or death;
ի կենաց անկանել՝ պակասել, to lose one' s life, to die;
հրաժարել ի կենաց, to renounce -;
փոխիլ ի կենաց աստի, to make one's exit from this world;
ելանել ի կենաց, to depart this -;
սուղ են —, — is short;
ի վտանգի կան — նորա, his — is in danger;
ընդ կեանս եւ ընդ մահ, half alive & half dead;
տալ տաց զկեանս իմ վասն նորա, I would lay down my — for him or her;
ի կեանս եւ ի մահու, in — & — death;
ժամանակն է ոստայն կենաց or որ հինու զկեանս, time is the stuff that — is made of;
ընդ կենաց եւ վախճանն, people die as they live.
to cut, to cut off, to lop, to cut down;
to divide, to separate;
to take away, to discontinue, to retrench;
to shear sheep;
to cut hair;
to castrate, to geld;
— ընդ մէջ or յերկուս, to divide in halves;
— ի չորս մասունս, to cut in quarters, to quarter;
— զանդամս մարմնոյ, to cut off, to amputate, to maim, to mutilate.
hope, hopes, expectation, longing;
confidence, trust;
դեռածին, հաւաստի, կենդանի, եռանդուն, մխիթարիչ, մեծ, կոյր —, renewed or reviving, well-grounded, lively, ardent, solacing, great, blind hope;
ընդունայն, տկար, անստոյգ, պատիր or խաբէական, սուտ, խուսափու, անմիտ —, vain, weak, uncertain, delusive or deceitful, false, fleeting, foolish hope;
նշոյլք յուսոյ, the rays of hope;
բառնալ զ—, to take away or put out hope;
զհետ գնալ սնոտի յուսոյ, to abandon oneself to chimerical hopes, to hunt a shadow;
սնոտի յուսով պարարել, ի սնոտի — կապել, to nourish oneself with vain hopes;
քաղցր յուսով պարարիլ, to hug oneself with the delightful hope;
գեղեցիկ յուսով պարարել, թարթափեցուցանել զոք, to feed or entertain one with flattering hopes or chimeras, to keep one in suspense;
to ridicule, to deride;
վհատիլ ի յուսոյ, to lose hope;
հատանել զ— իւր, to despair, to give up all hope, to be in despair;
յուսով կեալ, to live in hopes;
դնել զ— իւր ի վերայ ուրուք, to build on one's hopes;
— տալ, to cause to conceive hopes, to give hope, to inspire with hopes;
ի դերեւ հանել զ— ուրուք, to deceive one's hopes or expectations;
լնուլ, կատարել զ— ուրուք, to fulfil a person's hopes;
ծփել ընդ մէջ յուսոյ եւ երկիւղի, to hover between hope and fear;
— է ինձ, I have some hopes;
— մի այսպիսի է ինձ զի, I hope that, I am in hopes that;
— իմ է, that is my only hope;
փակեալ յամենայն յուսոյ ակնկալութեան, hopeless;
— եւս շիջեալ էր յիս, hope died within me;
բարձաւ ամենայն — փրկութեան, all hope of safety was lost;
պակասեալ յամենայն յուսոյ փրկութեան, despairing of life;
հատաւ — նրան, he despaired;
հատաւ — մեր, our hope is vanished;
դու ես միակ — իմ, all my hopes are in you;
cf. Հատանիմ;
արծարծել զ—, to revive hope.
to cut to pieces, to cut up, to tear in pieces;
անդամ անդամ —, to dismember, to tear limb from limb, to pull to pieces, to dilaniate;
— ընդ մէջ, to divide in halves;
to cut or break asunder.
to affirm, to fortify, to consolidate, to confirm, to strengthen;
to tighten, to strain, to restrain, to draw closer, to bind faster, to tie tight;
to constrain, to enforce, to press;
to invigorate, to corroborate, to encourage, to inspirit, to remove one's fear;
to persist, to insist, to urge, to be bent upon, to pretend, to maintain;
— զմէջ or գօտի ընդ մէջ, to gird up one's loins;
to arm or prepare oneself;
— զանձն, to refrain oneself, to keep with in bounds, cf. Ժուժկալեմ;
— զանձն ընդդէմ, to provide against;
— զհաւատս, to confirm the faith.
time, days, life;
— գործոյ, work-day;
— տօնի, feast-day, holiday;
օր ծննդոց, birth-day;
ուտիք օր, flesh-day;
օր պահոց, fast day;
օր մոխրոց, ash-wednesday;
տօն աւուրց յաւուրս, universary solemnity;
գեղեցիկ or գեղածիծաղ օր, fine, splendid day;
բարենշան՝ երջանիկ or երանաւէտ օր, fortunate, happy, lucky day;
չարագուշակ օր, unlucky day;
այս or զայս օր, today;
օր ընդ մէջ օր ընդ օրն, every other;
օր յօրէ, from day to day;
Voir tout
Other definitions containing this entry
brouillerie, rupture, mésintelligence, discorde, querelle;
ի գժտութեան կալ ընդ ումեք, vivre comme chien et chat, s'accorder mal ensemble;
— արկանել ընդ մէջ երկուց բարեկամաց, brouiller deux amis.
ceinture, ceinturon;
zone;
— ածել, — ընդ մէջ ածել, ceindre, entourer d'une ceinture;
այրեցած՝ բարեխառն՝ սառուցեալ —, zone torride, tempérée, glaciale;
— լերանց, chaîne des montagnes.
cf. Ծփիմ;
— ընդ մէջ յուսոյ եւ երկիւղի, flotter entre l'espérance et la crainte.
vie, jours, existence;
santé;
genre de vie, conduite;
mœurs;
moyens d'existence, biens, patrimoine, fortune;
cette vie;
le monde;
յաւիտենական —, la vie éternelle;
ի կենաց անկանել՝ պակասել, perdre la vie, mourir;
ի կենաց արկանել՝ զրաւել՝ կարճել՝ լուծանել՝ բառնալ, ôter la vie, mettre à mort;
ցկեանս, pour la vie;
à vie;
ի կեանս իմ, dans ma vie;
de ma vie;
երբէք ի կեանս իմ, jamais de la vie;
զամենայն աւուրս կենաց իմոց, toute ma vie;
անպաճոյճ՝ սակաւապետ՝ անդորրաւէտ՝ խաղաղաւէտ՝ անարատ՝ շինական՝ խստամբեր դժոխըմբեր՝ վտանգալից՝ բազմավրդով՝ վատ՝ փափկասուն՝ հեշտալի՝ զուարճալից՝ չափաւոր՝ ժիր՝ զգաստ՝ բարեկարգ՝ վաստակասէր՝ տեսական՝ չարակեաց՝ անգործ՝ անշուք ou աննշան —, une vie simple, — frugale, — tranquille ou paisible, — pacifique, — pure, — champêtre, — dure ou austère, — insupportable ou affreuse, — périlleuse, — agitée ou accidentée, — lâche, — délicate, — délicieuse, — amusante, — modérée, — active, — sobre, — réglée, — laborieuse, — contemplative, — misérable, — oisive, — obscure;
սոսկական՝ անզբօս՝ հովուական վարել կեանս, mener une vie privée, sérieuse, pastorale;
տալ զկեանս իւր վասն, donner sa vie pour;
ի վտանգի կան — նորա, sa vie est en danger, il y va de sa vie;
ի վտանգ արկանել զկեանս, *—ը վտանգի մէջ դնել, mettre sa vie en péril, exposer sa vie au danger;
ազատել զկեանս, sauver la vie;
դողալ ի վերայ կենաց ուրուք, trembler pour la vie, pour les jours de quelqu'un;
սուղ են —, la vie est courte;
հասարակաց վարել կեանս, vivre en commun;
բելրկրալից վարել կեանս, mener joyeuse vie;
ընդ մէջ կենաց եւ մահու լինել, être entre la vie et la mort;
շահել զկեանս, gagner sa vie;
— զերծ ի հոգոց եւ ի կրից, une vie exempte d'inquiétudes et de passions;
ձգել՝ անցուցանել զկեանս, passer sa vie, filer ses jours;
*քաշուած —, vie retirée;
հանդերձեալ —, la vie future;
ընթացք՝ վախճան՝ երկարութիւն կենաց, le cours, la fin, la durée de la vie;
կեանս տալ, donner la vie;
կեանս պարգեւել, accorder la vie;
կորուսանել զկեանս, perdre la vie;
հրաժարել ի կենաց, renoncer à la vie;
ելանել ի կենաց, sortir de la vie.
couper, tailler, trancher, abattre;
fendre, diviser, séparer;
retrancher, ôter, enlever, étancher, diminuer;
châtrer;
décider, trancher, déterminer par une décision;
franchir;
interrompre;
— ճանապարհ, ouvrir ou frayer un chemin;
s'acheminer, faire chemin, traverser, voyager;
զօրս —, lever des soldats, des troupes;
— զծով, traverser, fendre ou sillonner la mer;
— ի ստենէ, sevrer;
— զանձն իփափկութիւն, se livrer à la mollesse;
ի վատութիւն —, rendre lâche;
— զգլուխ, trancher la tête;
— զանդամս, couper, amputer;
— ընդ մէջ, interrompre;
կարճառօտս՝ համառօտս —, couper court, trancher, abréger;
— անցանել, traverser, franchir, parcourir;
— զծարաւ, étancher la soif, désaltérer;
— զանձն յիմեքէ, s'abstenir, se priver de quelque chose, s'en passer;
փոս —, creuser un fossé;
— գծից զմիմեանս, se couper
espoir, espérance, attente;
— իմ է, c'est mon espoir, c'est toute mon espérance;
բարձաւ ամենայն — փրկութեան, toute espérance de salut était perdue;
բառնալ զ—, ôter l'espérance;
փակեալ յամենայն յուսոյ ակնկալութեան, sans aucune espérance;
— մի այսպիսի է ինձ զի, * — մի ունիմ որ, j'ai l'espoir que, j'espère que;
զհետ գնալ սնոտի յուսոյ, se livrer à des espérances chimériques, courir après une ombre;
սնոտի յուսով պարարել, repaître de vaines espérances;
քաղցր յուսով պարար, se flatter d'une douce espérance;
գեղեցիկ յուսովք պարարել՝ թարթափեցուցանել զոք, amuser quelqu'un par de belles espérances, lui tenir le bec dans l'eau, le berner d'illusions;
վհատիլ ի յուսոյ, *—ը կորսնցունել, perdre l'espérance;
հատանիլ ի յուսոյ, perdre l'espoir, l'espérance;
հատանել զ— իւր ou * —ը կտրել, désespérer, être au désespoir;
հատաւ յոյս նորա ou *յոյսը կտրեցաւ, il désespéra;
հատաւ — մեր,* յոյսերնիս կտրեցաւ, notre espérance s'est évanouie;
— եւս շիջեալ էր յիս, l'espérance était éteinte dans mon cœur;
յուսով կեալ ou *ապրիլ, vivre d'espoir, d'espérance;
— ունիմ, j'ai de l'espoir;
*—ը մէկուն՝ բանի մի վերայ դնել, mettre son espoir, fonder son espoir, compter sur quelqu'un;
— տալ, donner des espérances, faire concevoir des espérances;
* մէկուն յոյսն ի դերեւ հանել, tromper les espérances de quelqu'un;
ծփել ընդ մէջ յուսոյ եւ երկիւղի, flotter entre la crainte et l'espérance;
մէկուն —ը կատարէլ, combler les espérances de quelqu'un;
նշոյլք յուսոյ, les rayons de l'espoir;
մեծ՝ պատիր ou խաբէական՝ սուտ՝ խուսափու անմիտ —, grande, trompeuse, fausse ou mensongère, fugitive, folle espérance;
միւիաթրիչ՝ կենդանի՝ եռանդուն՝ կոյր՝ ընդունայն՝ տկար՝ անստոյգ՝ հաւաստի՝ դեռածին —, espoir consolant ou consolateur, — vif, — ardent, — aveugle, — vain, — faible, — incertain, — fondé, — renaissant.
affermir, fortifier, consolider, affirmer;
serrer, resserrer;
étreindre, restreindre, presser, lier fortement, étroitement, garrotter;
rassurer, encourager;
insister, persister, s'obstiner, prétendre;
— զմէջ՝ գօտի ընդ մէջ, se ceindre les reins, mettre sa ceinture;
s'armer, se préparer;
— զանձն, se contenir, cf. Ժուժկալեմ;
— զանձն ընդդէմ, se prémunir contre;
— զհաւատս, confirmer la foi;
— վերստին, rétablir.
jour, journée;
օր ընդ մէջ, tous les deux jours;
օր ըստ օրէ, jour par jour, journellement, tous les jours;
օր յօրէ, de jour en jour;
օր հասարակ ou *կէս օր, midi;
մինչեւ ցօր հասարակ, jusqu'à midi;
օր ի յօր ou օր յօր առնել, remettre d'un jour à l'autre, ajourner, prolonger, traîner en longueur, reculer;
օր քան զօր, de jour en jour, de plus en plus;
աւուրն, par jour;
աւուր աւուր, աւուրց յաւուրս, journellement, chaque jour;
առ օրին ou նոյն օրին, le jour même, le même jour, au jour le jour;
դեռ աւուր շատ կայ, il est de bonne heure encore, il n'est pas encore tard;
մինչ աւուր կայ, pendant qu'il fait jour;
մինչդեռ աւուր կայր, au milieu du jour;
զօր ամենայն, toute la journée, tous les jours, toujours;
զօրն ցերեկ, զօրն ի բուն, tout le jour, tout le long du jour, toute la journée, du matin au soir;
յաւուր միում ou ի միում աւուրց, un jour, un certain jour, un beau jour;
յերկրորդում աւուր, le jour d'après, le second jour;
յերիր աւուր, dans trois jours;
յետ երկուց աւուրց, deux jours après;
ի միուսում աւուր, après-demain;
ի նմին աւուր, le même jour;
ի նմին իսկ աւուր, le jour même;
յօրէ յառաջնմէ ou *առաջին օրէն, depuis le premier jour, dès le premier jour;
հետեւեալ օրն, le jour suivant;
օր պահոց ou *պահքի օր, jour maigre;
ուտիք օր, jour gras;
օր ծննդոց, jour de naissance;
— տօնի, jour de fête;
— հանդիսի, jour solennel;
— գործոյ ou *գործի օր, jour ouvrable;
համարել զաւուրս ou *օրերն համրել, compter les jours;
յաւուրս մեր ou *մեր օրերը, de nos jours;
յաւուրս նորա, sous lui;
բառնալ զծանրութիւն աւուրն, porter le poids du jour;
զամենայն աւուրս, tous les jours, à jamais;
զամենայն աւուրս կենաց իւրոց, toute sa vie;
երկայնին կարճին աւուրք, les jours croissent, diminuent;
կատարել՝ վախճանել զաւուրս իւր, finir ses jours, mourir;
մեռանել լի աւուրբք, վախճանիլ լցեալ աւուրբք, mourir plein ou rempli de jours;
երեք ժամ է աւուրն, il est trois heures;
յաւուր յայնմիկ ou *այն օրն, ce jour-là;
ոչ յետ բազում ինչ աւուրց ou սակաւ օրէն, sous peu de jours, bientôt;
յաւուրս յետինս, dans les derniers temps;
օր սահմանել, désigner un jour;
գեղեցիկ ou գեղածիծաղ օր, beau jour;
բարենշան՝ երջանիկ ou երանաւէտ օր, jour heureux;
չարագուշակ օր, mauvais jour.
Voir tout
Other definitions containing this entry
Գօտի կտաւի, մաշկեղէն։ Չուան գօտի։ Ոչ լուծցեն զգօտիս ի միջոյ իւրեանց։ Ցից լինիցի զգօտւոյ քումմէ։ Եղիցին գօտիք ձեր պնդեալ ընդ մէջս.եւ այլն։
Գօտի ածեալ հաստութեամբ ընդ մէջ իւր։ Որպէս գօտի որ ածի հանապազ ընդ մէջ։ Գօտի ընդ մէջ ածցէ, Գօտի ածեալ պաշտեա՛ զիս։ Անձամբ անձին գօտի ածէիր։ Ա՛ծ զգօտի քո. եւ այլն. (Առակ. ՟Լ՟Ա. 17։ Սղ. ճը. 19։ Ղկ. ՟Ժ՟Բ. 37։ ՟Ժ՟Է. 8։ Յհ. ՟Ի՟Ա. 18։ Գծ. ՟Ժ՟Բ. 8։)
Ընդ մէջ կտրէր զայրն, եւ զոյգ ընդ պարանոցին զգլուխ երիվարին. (Խոր. ՟Բ. 82։)
Եւ ինքն ունէր ընդ մէջ իւր թուր. (՟Բ. Թագ. ՟Ի՟Ա. 16։)
Լերկք (ի բաղաձայն տառս՝) տասն, պ, կ, տ, զ, ն, ծ, չ, մ, ս, ր։ Գիմն (միջակ է) ի մէջ կենի, քէի, եւ խէի. զի քան զկենն թաւ է, եւ զքէն եւ զխէն ղե՛րկ։ Եւ գայն ի մէջ տիւնի եւ թոյի. զի քան ըզտիւնն թաւ է, եւ քան զթոյն լե՛րկ։ Ձա՛յն միջակ է սէի, զայի, եւ ցոյի. վասն զի քան զսէն եւ զայն թաւ է, եւ քան զցոյն լերկ։ Ժէն (ընդ մէջ) շայի եւ չայի, զի քան զշայն թաւ է, եւ քան զչայն լե՛րկ. (Թր. քեր.։)
Խորշ երկճղի կարմիր ծովու։ Մտանէ ընդ մէջ խորշիցն կարմիր ծովու. (Խոր. աշխարհ.։)
ԿՏԻԿ. Կուտ փոքրիկ կամ հատեալ ընդ մէջ. հատ. հատիկ. ունդ. սերմն.
Ուռուցեալ հերձար ընդ մէջ, եւ հեղաւ յերկիր մթերք որովայնի քո։ Յաւարի եհար զամենայն մթերս սատանայի. (Զքր. կթ.։)
Շեշտ ընդ մէջ թիկանցն թափանցիկ լեալ՝ յերկիր անկանէր սլաքն. (Խոր. ՟Ա. 10։)
(Սուսերաւ) շեշտ ընդ մէջ ճեղքէր զամուր գլխանոցն. (Յհ. կթ.։)
Ի բազում տեղիս ուսին եկաւ, գեղ մի բնաջինջ արար։ Ահագին ուսին եկն ի վերայ վանից ... ահագին ուսին ընդ մէջ կու հերձի, եւ վանքն անվնաս պահեցաւ. (Յիշատ.։)
Անցեալ ընդ մէջ նոցա՝ գնաց, ցո՛ր վայր ինքն կամեցաւ։ Ցո՛ր վայր յառաջանան եւ դադարեն. (Շ. մտթ.։ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ժ՟Բ։)
μάρτυς testis. եւ բայիւ μαρτυρέω, -έομαι testor, testificor. Որ ի վէճ կամ ի վէգ ի վերայ գայ ի պէտս ստուգութեան իրացն. այն՝ որ ընդ մէջ մտանէ դատի ի հաստատութիւն իրաց իբրեւ ականատես եւ ականջալուր. դաւանօղ ճշմարտութեան՝ դնելով եւ զանձն ի մահ. յն. ձայնիւ. մարտիրոս. տանըգ, շահատ, շէհիտ, կիւվահ.
Յանչափէն փախչել պարտ է, եւ ընդ մէջն գնալ, զի մի՛ անչափութեամբն գլեսցի. (Նար. երգ.։)
ὁπώρα. autumnus. Եղանակ տարւոյ ընդ մէջ ամարան եւ ձմերան, ի 21 օրէ սեպտ. ց21 դեկտ. աշունք. կիւզ. խիզան. պերք րիզան.
Եկն մարգարէն, զբագին ընդ մէջ հերձոյր. (Ոսկ. ես.։)
Բնակէր ի պարսից բաժնի անդ. վասն զի գետն ազատ զսահման բաժնիցն երկոցունց ընդ մէջ հատանէր. (Յհ. կթ.։)
Բեհէզ մանեալ, եւ մազ այծեաց։ Ի բեհեզոյ մանելոյ։ Կարմիր մանեալ, եւ բեհէզ։ Կարմրովն ներկելով, եւ բեհեզով։ Զապարօշսն ի բեհեզոյ, եւ զխոյրն ի բեհեզոյ (ասինքն բեհեզեայ, կամ բեհազեղէն)։ Եւ էր զարդարեալ (գաւիթն արքունի) բեհեզովք եւ կերպասովք ... ծիրանեօք եւ բեհեզովք։ Զբեհեզն, եւ զերկնագոյն։ Ածի ընդ մէջ քո բեհեզ։ Բեհեզ ընդ դիպակի գործեցաւ քեզ։ Ագանէր բեհեզս եւ ծիրանիս.եւ այլն։
Սակաւ ինչ է ժամանակ, որ ընդ մէջ է միւսոցն ժողովոց (ի լուր քարոզի)։ Այսպէս պատրաստեալ՝ յայս տեղի ժողովոյ հասցուք. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։)
ԽՏՐՈՑ. μέσον medium διάστημα intervallum. Անջրպետ. Ընդ մէջ անկեալ ինչ՝ որոշիչ, զատուցիչ. միջոց, եւ հեռաւորութիւն միջոցաւ. խափան, արգել.
Ես աժդահակ խտրոց ընդ մէջ անկեալ. (Խոր. ՟Ա. 25։)
Ի վերայ նորա սուսեր ընդ մէջ՝ ծպտեալ առ միջովն պատենիւք հանդերձ. (՟Բ. Թագ. ՟Ի. 8։)
Ի վերայ նորա սուսեր ընդ մէջ՝ ծպնեալ առ միջովն պատենիւք հանդերձ. (՟Բ. Թագ. ՟Ի. 8։)
ԿԱԽԵՄ ԿԱԽԻՄ, կամ ԿԱԽԵԱԼ ԿԱՄ. ձ.չ. κρεμάω, ἑκκρεμάω, -ομαι , κρεμαννύω, -υμι suspendo, pendeo, dependeo եւ այլն. Կապեալ թողուլ կամ մնալ ի բարձր վայրի ընդ մէջ օդոյ. խեղդ արկանել. խաչել. եւ Ի կապ թողուլ կամ մնալ հաստատել, իլ. կապել, իլ. ունել զկապակցութիւն. յենուլ. յարիլ. կախել, կախուիլ, փակչիլ, կապուիլ. ... Ստէպ պատմական խնդրով՝ եւպէսպէս առմամբ. զոր օրինակ,
Խոյր եւ կամար։ Կամարս եւ խոյրս։ Աստուած ընդ մէջ նորա (ահարոնի) զկամարն։ Մինչեւ ցսուսեր իւր, եւ ցկամար իւր (զինւորական)։ Կմար ականակապ յականց շափիղայ ընդ մէջ իւր։ Լանջադեղ կամար։ Փոխանակ կամարացն (կանանց) չուան գօտի. եւ այլն։
Դար եւ կոճատ զթուոյ ստորոգին. եւ Հարկաւոր է միումն ի թուոջն (այսինքն թուով) գոլ կամ կոճատ, կամ դար։ Ոչ է սոցա եւ ոչինչ ընդ մէջ, ո՛չ հիւանդութեան, եւ ողջութեան, եւ ոչ դարի եւ կոճատի. (Արիստ. հակակ. ՟Գ.)
Մրջիւնն զհատ կամ զկորիզ իրք (գուցէ իրիք) յորժամ տանի ի ծակն, ընդ մէջ կտրէ եւ դնէ, զի մի բուսիցին. (Վեցօր. ՟Բ։)
κοιλία venter λαγών latus. (լծ. պ. քիշդ. լտ. քօ՛սդա. յն. քիլի՛ա). Կող. կողմն մարմնոյ. պարապ տեղիք ընդ մէջ ոսկերաց կողից. փոր. որովայն. մէջք.
Կտրել զծայրս ձեռաց եւ ոտից. զգրատս ի միջոյ մինչեւ ցեզր։ զլեզուն. զծառ. զուռ որթոյ. զմանուկն կամ զծառայն ընդ մէջ. զյղիս։ կտրեալ օդն՝ վաղվաղակի յինքն կարկատեցաւ, եւ այլն։
ԿՐՃԻՄ ԿՐՃԻՄՔ ԿՐՃԻՄՆ. μέσον spatium διάφορον discrimen διάστημα intervallum κώλυμα obstaculum μεσότοιχα medium murum. (որպէս կիրճ իմն) Ընդ մէջ անկեալ ինչ իբր խափան կամ որոշիչ. միջնորմն. անջրպետ. խտրոց. խտիր. տարբերութիւն. արգելք. խոչ ընդ ոտն. դժուարութիւն.
Առ ի կռոցն կրճիմն ընդ մէջ արկանելոյ, որ ոչ էին աստուածք. (Բրսղ. մրկ.։)
(իբր Արեւակողմն, կամ կողմն հարեալ եւ այրեալ յարեւէ) νότος (յորմէ եւ ռմկ. լօտօս ). auster, meridies. Կողմն աշխարհի եւ երկնից հանդէպ հիւսիսոյ, միջօրէ ընդ մէջ արեւելից, եւ արեւմտից. եւ հողմն շնչեալ յայնմ կողմանէ ջերմագին.
Ղաշիկ արարեալ յայնկոյս զվանտոսպ։ Ընդ մէջ փակեալ զղաշիկն։ Դարձուցին զղաշիկն։ Արատաքոյ ղաշիկ բանակին։ Ռազմ բոլորեալ ղաշիկ դիմացուածով զմարտն գրգռեալ, եւ այլն. (Արծր. ՟Գ. 17։ ՟Դ. 2. 5. 10։)
μέτωπον frons. (լծ. գագաթն. պ. չէգէատ, ճէպհէտ ) Վերնակողմն դիմաց մարդոյ կամ անասնոյ. առաջակողմն գլխոյ ի վայր քան զհերս, եւ ի վեր քան զունչս ընդ մէջ երկուց աչաց. ճակատ, ճակտին օրթան.
Գօտի մաշկէ ընդ մէջ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 10։)
Գօտի մաշկէ ընդ մէջ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 10։)
Հատանել անցանել ընդ մէջ. համառօտել.
μέσος, -η, -ον medius, -a, -um. Որ ինչ է ընդ մէջ երկուց ծայրից, կամ ի միջավայրի. միջակ.
Ծուխ՝ որ ընդ մէջ մօրուին եւ ըրջուացն ծխիցի. (Սեբեր. ՟Գ։)
Արեգակն իբրեւ ճրագ մի ի մեծի տան՝ ի մէջ ձեղուան եւ յատակի լուցեալ. այսինքն յօդս ընդ մէջ երկնի եւ երկրի. (Եզնիկ.։)
μελίζω membratim concido διχοτομέω, διαιρέω , κερανομέω, διαπίπτω divido, decido ἑκδέρω pellem detraho եւ այլն. Յօդ յօդ բաժանել (կամ իբր յօտել). կտրատել. յօշատել. մասն մասն հատանել. Մորթեսցեն զողջակէզն, եւ անդամ անդամ յօշեսցեն զնա։ Զենին զպասեքն, եւ ղեւտացիքն յօշեցին (յն. մորթեցին)։ Յօշեաց զնոսա ընդ մէջ. եւ զթռչունսն ոչ յօշեաց (յն. բաժանել). եւ այլն։
Ի բազում տեղիս ուսին եկաւ, գեղ մի բնաջինջ արար։ Ահագին ուսին եկն ի վերայ վանից ... ահագին ուսին ընդ մէջ կու հերձի, եւ վանքն անվնաս պահեցաւ. (Յիշատ.։)
Կամք մարդոյն՝ պարիսպ պղնձի է ընդ մէջ իւր եւ աստուծոյ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Ա։)
Պնդեա զմէջ քո ... եւ երթ յռամաթ գաղաադ։ Պնդեա իբր այր զմէջ քո, հարցից զքեզ՝ եւ տուր ինձ պատասխանի։ Որով պնդեալ զմէջս մտաց ձերոց՝ զուարթացեալք, բովանդակ սպասիցէք հասելոց ձեզ շնորհացն։ Եղիցին գօտիք ձեր պնդեալ ընդ մէջս ... եւ դուք նմանողք մարդկան՝ որ ակն ունիցին տեառն իւրեանց։ Պնդեալ զմէջս ձեր ճշմարտութեամբ եւ այլն։ Զմէջս պնդել, ժրանալ, հատանել անցանել զայն ճանապարհն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 2։ 3)
Ածի ընդ մէջ քո բեհեզ, եւ արկի զքեւ սնդուս. (Եզնիկ. ՟Ժ՟Զ. 10։)
ա.նխ.մ. ռմկ. վըրայ, վըրան. պ. ֆէրա, զիպէր. յն. իբէ՛ր, էբի՛, էբանօ, իբէրա՛նօ. լտ. սու՛բէր. Արմատն է Վեր, ի վեր. Որ ինչ ի վերոյ եդեալ իցէ ներքոյ եղելոյն. ըստանձնեալն. յարեալն կամ ընդ մէջ անկեալն՝ ընդ վերինն եւ ընդ ստորինն, ընդ արտաքինն եւ ընդ ներքինն.
Անցին ընդ մէջ ծովուն իբրեւ ընդ ցամաք, յն. ցամաքութիւն։ (Նեեմ. ՟Թ. 11։)
Ունի սարմատիտ զքեռսին (որ եւ քերսոն, գըրըմ ) ցամաք կղզի. ելլադա՝ զպեղոպոնիսոս ցամաք կղզի։ Երջանիկն արաբիա մտանէ ընդ մէջ խորշիցն կարմիր ծովուն որպէս ցամաք կղզի. (Խոր. աշխարհ.։)
Առ ի քթթել ական վազվաղակի հերձել ընդ մէջ զջոլիրս. (Յհ. կթ.։)
περιζώννυμι cingor Ընդ մէջ ածել. սփածանիլ. մէջքը կապել. գուշանմագ.
Զգեցաւ տէր զօրութիւն, ընդ մէջ իւր ածաւ. (Սղ. ՟Ղ՟Բ. 1։ Շար.։)
Ընդ մէջ իւր ածաւ ... ած ընդ մէջ իւր, զո՞ր զօրութիւն. զտկարութիւն. (Լմբ. պտրգ.։)
Ի կերպ վիշապի ... եկն անց ընդ մէջ տաճարին, եւ շնչեաց ահագին. (Պտմ. աղեքս.։)
Եւս եւ ընդ մէջ արկանելով զայլ բառ, կամ կրկնելով զընդն.
ԽՈՆՃԱՆ կամ ԽՈՆՋԱՆ. Որպէս թէ ծայրք ղենջակի պատեալք ընդ մէջս. Կապ վարտեաց կամ անդրավարտեաց.
ԾՐՈՒՆՔ կամ Ի ՄԷՋ ԾՐՈՒՆՔ. Ընդ մէջ յեռեալ ծնունք, կամ ծիրք. այսինքն Յօրդք ծղօտից եւ եղեգանց. internodia յն. ընդ մէջ գօտի. διὰ μέσου ζώνη
ԿՐՃԻՄ ԿՐՃԻՄՔ ԿՐՃԻՄՆ. μέσον spatium διάφορον discrimen διάστημα intervallum κώλυμα obstaculum μεσότοιχα medium murum. (որպէս կիրճ իմն) Ընդ մէջ անկեալ ինչ իբր խափան կամ որոշիչ. միջնորմն. անջրպետ. խտրոց. խտիր. տարբերութիւն. արգելք. խոչ ընդ ոտն. դժուարութիւն.
Առ ի կռոցն կրճիմն ընդ մէջ արկանելոյ, որ ոչ էին աստուածք. (Բրսղ. մրկ.։)
Ընդ մէջ կցուածի քարանց վարեսցի ցից. (Սիր. ՟Ի՟Է. 2։)
ՀԻՒՍԻՍ ՀԻՒՍԻՍԻ. βορρᾶς, βορέας, βορέης eptentrio, aquilo, boreas. գրի եւ ՀԻՒՍԻՒՍ. ՀԻՒՍԻՒՍԻ. ՀՒՍՒՍ. ՀԻՍԻՍԻ. այսինքն հիւսիւս. հիւսիւսի. Կողմն աշխարհի ընդ մէջ արեւելից եւ արեւմտից՝ դէմ ընդդէմ հարաւոյ, հեռի միշտ յարեգականէ, եւ ցրտագին։ Եւ Հողմն ցրտաշունչ յայնմ կողմանէ. հուսիս։
Շեշտ ընդ մէջ ճեղքէր զամուր գլխանոցն. (Յհ. կթ.։)
Յարեաւ աբրաամ ի մեռելոյն իւրմէ։ Թաղեցից զմեռեալս իմ։ Թաղեա՛ զմեռեալն քո։ Մերձենայցէ ի վիրաւոր կամ ի մեռեալ։ Ի մեռեալս ազատ։ Յարիցեն մեռեալք։ Եհերձ ճանապարհ ընդ մէջ կենդանեաց եւ մեռելոց։ Վասն կենաց զմեռեալն աղաչէ.եւ այլն։
Գայր փախուցեալ մի իշստ գիտուն (յովնան մարգարէ), գընաց մխլուճ ընդ մէջ ծովուն. արար օրէն ի գնայուն տուն, հոն աղօթէր զողջ օրն ի բուն. (Շ. առակք.։)
ἑνεστώς, παρών praesens, quod adest. Որ ի միջի աստ յանդիման կայ արդ եւ այժմ. առաջիկայ. այժմու. արդի. այժմեան ժամանակ ընդ մէջ անցելոյն եւ ապագայի. եւ Անցաւոր կենցաղս. առջեւնիս եղածը, հիմակուան.
Եւս դժնդակ ծուխ, որ ընդ մէջ մօրուին եւ ըրջուաց ծխիցի. (Սեբեր. ՟Գ։)
Սղոցեաց սղոծօք։ զփայտ ինչ գեղեցիկ սղոցեալ։ Սուսեր մերկ ի ձեռին՝ սղոցել զքեզ ընդ մէջ։ քարկոծեցան, սղոցեցան. (՟Ա. Մնաց. ՟Ի. 3 ։ Իմ. ժգ. 11։ Դան. ժգ. 59։ Եբր. ՟Ժ՟Ա. 37։)
Զկէսս սղոցէին ընդ մէջ, եւ սպանանէին. (Եփր. վկ. արեւ.։)
Սուսեր ընդ մէջ, թուր զգոտւոյ։ Սուսեր ընդ մէջ ածեալ նստէր յատենին։ Արք կորովք էին յաղեղն եւ ի սուսեր. (Բուզ. ՟Ղ. 8։ Եղիշ. ՟Ը։ Խոր. ՟Ա. 10։)
որ եւ Շուք. յն. սքիա՛. σκιά umbra. Մթագին նիշ դիմահար մարմնոյ խափանողի զլոյս. նսեմութիւն պատճառեալ ի մարմնոյ ընդ մէջ անկելոյ. հովանի. եւ Ուրուական տեսիլ. աղօտ նմանութիւն. երեւոյթ.
(լծ. արաբ. ճէվպէթ, միջոց) διάστημα, διοριζόν , θριγκός, μεταξύ. intervallum, distantia, disterminans septum, vallum, maeria, medium. Խտրոց. միջոց. պատուար. ցանկ. հեռաւորութիւն. անկեալ ինչ ընդ մէջ որպէս որոշիչ, բաժանիչ, հեռացուցիչ, արգելիչ. արա, պէօլմէ, արալըգ, եսնալըգ, մապէյն.
Այլ ինչ էր անջրպետ ընդ մէջ երկոցուն (աստուծոյ, եւ հիւղեի). (Եզնիկ.։)
Որոշօղ. բաժանօղ. զատօղ. ընդ մէջ անկեալ.
διαβαίνω, διαπορεύομαι, διέρχομαι , παράγω, παροδεύω, διαπεράω եւ այլն. transeo, pertranseo, trajicio, transmeo. Խաղալ՝ գնալ՝ փոխիլ՝ տեղւոջէ ի տեղի. ճանապարհ առնել ընդ մէջն. հատանել զմիջոց. յառաջ երթալ. հասանել. քերել առ տեղեաւն. միջամուխ լինել. (պէսպէս խնդրով, եւ ոճով). անցնիլ. կէչմէք. կիւզար էթմէք, միւրուր էթմէք.
Անցանել աստի առ ձեզ, այտի առ մեզ. ի հարաւ. ի մակեդոնիա. մինչեւ ի. առ նոսա. առ դովաւ, առ նովաւ, առ նոքօք, առ մեօք. յայնկոյս յայն կողմն. ընդ ծով, ընդ ջուրս, ընդ գետ, ընդ հեղեղատ, ընդ պարիսպս, ընդ քաղաքս. ընդ արտորայս, ընդ որ, ընդ բաբելոն, ընդ մէջ, եւ այլն։ Անցցէ խաղաղութեամբ զճանապարհս ոտից իւրոց։ Անցցէ ընդ մարմինս նորա նետ։ Եւ ընդ քո իսկ անձն անցցէ սուր։ Անցանէ մինչեւ ցորոշումն շնչոյ. եւ այլն։
ԱՆՑԱՆԵԼ Ի ՄԷՋ, ԸՆԴ ՄԷՋ. եւ այլն. cf. ՄԷՋ։
Որպէս անցայք ընդ մէջ ազգացն, ընդ որս անցէք դուք. (Օր. ՟Ի՟Բ. 16։)
Միջոց ընդ մէջ երկուց աչաց. ճակատ կենդանւոյ.
Ելանելիս երկաթիս, եւ ի նմա որոգայթս իմն ծածուկս ընդ մէջ աստիճանացն. (Խոր.։)
ԲԱՐԵԽՕՍ ԱՌՆԵԼ, ԱՐԿԱՆԵԼ, ՈՒՆԵԼ. Միջնորդ ընդ մէջ ձգել հաշտութեան, եւ ընդունելութեան հայցուածոց.
ԲՔԱԳՆԱՑ ԼԻՆԻԼ. Գնալ ընդ մէջ բքոց եւ մրրկաց.
Ածեր գօտի ընդ մէջ ... պետրոս եւ պօղոս երեւին թէ գօտեւորք էին. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 10։)
δυϊκός dualis որ եւ ԵՐԿՈՒՈՐԱԿԱՆ. Յայտարար երկուց՝ ընդ մէջ եզականի եւ յոգնականի, ըստ սովորութեան յն. եբր. արաբ. որ չի՛ք ի հյ.
Այր թաւարծի, եւ գօտի մաշկեղէն ընդ մէջ իւր. (՟Դ. Թագ. ՟Ա. 8։)
Ածէք զսուր երկսայրի իշխանութեանդ ընդ մէջ, զի առ երկուց կողմանց պէտս կամակարս ի վար արկանիցէք. (Պիտ.։)
ՀԻՒՍԻՍ ՀԻՒՍԻՍԻ. βορρᾶς, βορέας, βορέης eptentrio, aquilo, boreas. գրի եւ ՀԻՒՍԻՒՍ. ՀԻՒՍԻՒՍԻ. ՀՒՍՒՍ. ՀԻՍԻՍԻ. այսինքն հիւսիւս. հիւսիւսի. Կողմն աշխարհի ընդ մէջ արեւելից եւ արեւմտից՝ դէմ ընդդէմ հարաւոյ, հեռի միշտ յարեգականէ, եւ ցրտագին։ Եւ Հողմն ցրտաշունչ յայնմ կողմանէ. հուսիս։
Շեշտ ընդ մէջ ճեղքէր զամուր գլխանոցն. (Յհ. կթ.։)
Եւ արար տէր աստուած ադամայ եւ կնոջ նորա հանդերձս մաշկեղէնս։ Գօտի մաշկեղէն ընդ մէջ իւր։ Ծածկեսցէ զնա մաշկեղէն նուարտանաւ կապունակաւ։ Յամենայն մաշկեղէն նիւթոյ։ Անօթ մաշկեղէն։ Ամենայն մաշկեղէն անօթոյ.եւ այլն։
ՄԻՋՆՈՐԴ Է. որ եւ ՄԻՋՆՈՐԴԷ. Ընդ մէջ անկանի որպէս սահմանագլուխ.
Զխոյն յօշեսցես, եւ դիցես ի վերայ յօշուածոյն։ Զամենայն յօշուած գեղեցիկ։ Զորթն զոր կտրեցին, եւ անցին ընդ մէջ յօշուածոց նորա. (Ել. ՟Ի՟Թ. 17։ Եզեկ. ՟Ի՟Դ. 4։ Երեմ. ՟Լ՟Դ. 18։)
Զնորայն եդեալ սաղաւարտ յուսոյ, զվահան հաւատոյ, նայապէս զկամարն ընդ մէջ ածեալ սրբութեամբ. (Խոր. հռիփս.։)
Հնարք որոգայթից։ Որոգայթս իմն ծածուկս ընդ մէջ աստիճանացն. (Խոր. ՟Ա. 26։ ՟Բ. 36։)
Էջ մրրիկ հողմոյ ի ծովակն, եւ ուռնոյր։ Իբրեւ զփուքս դարբնաց ուռուցեալ։ Պայթուսցէ զնոսա անշշունչս ուռուցեալս։ Ուռուցեալ հերձաւ ընդ մէջ.եւ այլն։
Ուռուցեալդ յանճահ ճարտարութենէ։ Հպարտանայ յանձն, եւ ուռուցեալ պերճանայ։ Ուռուցեալ հրէայք (առ նախանձու՝) ընդ մէջ կտրել կամէին զվարդապետութիւնն. (Սեբեր. ՟Է։ Իսիւք.։ Ոսկ. մտթ.։)
Պատառեցին զբանտն, եւ փախեան։ (Վիշապն Բաբելոնի) առեալ զկերակուրն՝ պատառեցաւ ընդ մէջ. (Բրսղ. մրկ.։)
Ուղղովն՝ որ փողաբար ընդ մէջ անցանէ. (Նիւս. երգ.։)
Որ անձամբ անձին գօտի կամ կամար ածէ ընդ մէջ. որպէս պատանի, երիտասարդ ժիր, գօտեւոր.
ներգործական բայ չէզոքական բայ ԸՆԴՄԻՋԵՄ ԸՆԴՄԻՋԻՄ. μεσόω, μεσάζω sum in medio, medius sum Ընդ մէջ բաժանել. ընդհատել. խափանել. կիսել. հասարակել. եւ Ընդ մէջ մտանել.
Շեշտ ընդ մէջ թիկանցն թափանցիկ լեալ՝ յերկիր անկանի սլաքն. (Խոր. ՟Ա. 10։)
Ձոր լերին, կամ որ ընդ մէջ լերանց.
Զլծընդդէմ զհակառակորդն զհեղգութիւնն ընդ մէջ կտրել մարթասցուք. (Եւագր. ՟Ժ։)
Արար ընդ մէջ կրակարանին սիւն լուսոյ հրեղէն. (Խոր. առ արծր.։)
Հերձեալ բռնութեամբ (զօդս)։ Եհերձ ճանապարհ ընդ մէջ կենդանեաց եւ մեռելոց։ Զծովն կարմիր հերձեր։ Հերձ զծովն, կամ զվէմն։ Զյղիս նոցա հերձցես։ Հերձուին զյղիս։ Հերձաւ վարագոյր տաճարին ընդ մէջ։ Հերձցէ զքեզ ընդ մէջ։ Լուար ինչ բան, մեռցի ի սրտի քում. պի՛նդ կաց, ոչ հերձու, եւ ելանէ արտաքս. եւ այլն։
Զորովայն վիշապին ընդ մէջ հերձանել. (Ոսկ. ղկ.։)
Ուռուցեալ հերձաւ ընդ մէջ. (Գծ. ՟Ա. 18։)
Հզօրաբար նման առիւծոյ ընդ մէջ ամենեցուն յայնկոյս ելանէր. (Փարպ.։)
Ճառագայթք հրոյ անցանէին ընդ մէջ անդամոցն յօշելոց։ Ամենայն ժողովուրդն տեսանէր զձայնն եւ զճառագայթսն. (Ծն. ՟Ժ՟Ե. 17։ Ել. ՟Ի. 18։)
Եւ արար տէր աստուած ադամայ եւ կնոջ նորա հանդերձս մաշկեղէնս։ Գօտի մաշկեղէն ընդ մէջ իւր։ Ծածկեսցէ զնա մաշկեղէն նուարտանաւ կապունակաւ։ Յամենայն մաշկեղէն նիւթոյ։ Անօթ մաշկեղէն։ Ամենայն մաշկեղէն անօթոյ.եւ այլն։
Ի սկզբանէ սրբոցն մասնակից արա՛ զիս։ Հատանեն ընդ մէջն, եւ մասնակից առնեն անհաւատիցն. (Յհ. գառն. աղ. եւ Յհ. գառն. խր.։)
Ունէր այր զսուսեր իւր ընդ մէջ իւր, եւ զմիասայրի ի վերայ բարձի իւրոյ. (Նեեմ. ՟Դ. 18։)
Μεσοποταμία Mesopotamia. Երկիրն՝ որ ընդ մէջ երկուց գետոց, այինքն եփրատայ եւ տիգրիսի. ուր զանազանին եւ միջագետք ասորւոց, եւ միջագետք հայոց.
ՄԻՋՕՐԵԱՅ (ջերմն). ἁμφημερικός quotidianus. Տենդ օր ընդ մէջ.
ՆԱՀԱՆՋԵՄ ἑνέχω cohibeo ἑπιδεσμέω religo ἑμβάλλω injicio, intersero, intercalo, repono χαλινόω freno. գրի եւ ՆՀԱՆՋԵԼ. եւ ՆԱԽԱՆՋԵԼ. (լծ. նուաճել. եւ պահանջել). Սանձել. յետս ընկրկել. կասեցուցանել, կաշկանդել. պնդել. արգելուլ. ընդ մէջ արկանելով զանձն՝ խափանել.
Հոսիլ ի ներքս. ընդ մէջ մտանել.
περιζώννυμι, διαζώννυμι praecingo. (ի յն. օսֆի՛ս, մէջք. եւ հյ. ածանիլ) Ածել ընդ մէջ, կամ զմիջով պատել.
Զերծաւ ի քարկոծչացն՝ անցանելով ընդ մէջ նոցա. (Առ որս. ՟Զ։)
Յաղագս համբերութեան եւ արիութեան ասէ տէր, եղիցին գօտիք ձեր պնդեալք ընդ մէջս. եւ առաքեալն, առէ՛ք զզրահս հոդւոյն, եւ կացէ՛ք հաստատունս եւ անշարժս. (Վրք. հց. ՟Ա։)
ԳՕՏԵՒՈՐԵՄ ԳՕՏԵՒՈՐԻՄ περιζώννυμι praecingor Գօտի ածել ընդ մէջ. գօտի կապել.
νεανίας, νεανίσκος, νεώτερος juvenis, adolescens Այր յարբունս հասեալ՝ առոյգահասակ ընդ մէջ պատանւոյ եւ ծերոյ. ստէպ ասի եւ զառոյգ պատանեկաց, եւ զժիրաժիր մանկանց, որոց արիւնն եռայ. կտրիճ.
Որ ածէ կամար ընդ մէջ. գօտիածու
Ունօղ զկամար ընդ մէջ իւր, գօտեւոր.
ἠμίτομος, ἠμιτμήτος dimidiatus. Կարեալ կիսով չափ. ընդ մէջ հատեալ. եւ Անկատար. թերատ. խեղ.
Եւ զկռանակուռ ձոյլ ոսկի կամարն ընդելուզեալ մարգարտովք եւ ակամբք պատուականօք ընդ մէջ իւր ածէր. (Եղիշ. ՟Է։)
ՄԻՋԱԿՏՈՒՐ ԱՌՆԵԼ, ԼԻՆԵԼ. μεσοτομέω per medium seco. կամ ա. μεσότομος per medium sectus. Ընդ մէջ կտրել, իլ. մէջքէն կտրել.
ՄԻՋՆՈՐԴԵՄ ՄԻՋՆՈՐԴԻՄ. μεσιτεύω medio, intercedo πραξεύω procuro. Ի մէջ արկանել կամ անկանիլ. ընդ մէջ մտանել՝ առթել. լինել որպէս միջնորդ, պայման, սատար. եւ այլն.
Շինութիւն միջնորդի յիրսդ (այսինքն ի մէջ ընդ մէջ մտանէ). (Կանոն.։)
Են ինչ սեռականագոյնք. եւ դարձեալ այլք յատկագոյնք. եւ ընդ մէջ սեռականագունիցն եւ յատկագունիցն այլք։ Յատկագոյն, որ է տեսակագոյն. (Պորփ.։)
ἕμμεσος intermedius, medius. Միջակ. միջին. միջնորդական. կամ որոց մտանէ ինչ ընդ մէջ.
Ընդ մէջ երկնից եւ երկրի ողորմագինս յածի (սատանայ). (Իսիւք.։)
Արար նմա պատմուճան ծաղկեայ։ Որդւոցն ահարոնի արասցե՜ս պատմուճանս, եւ կամարս։ Զգեցոյց նոցա զպատմուճանսն, եւ ած ընդ մէջ նոցա զկամարսն։ Պատառեալ զպատմուճան իւր։ Ի վերայ պատմուճանի իմոյ վիճակս արկանէին։ Իսկ զպատմուճանն՝ քանզի էր առանց կարանի, ասեն ցմիմեանս, մի՜ պատառեսցուք զայդ։ Երկիւղիւդ՝ ատել եւ զպատմուճանն՝ որ ի մարմնոյն իցէ աղտեղեալ։ Պատմուճանն ազնիւ որդւոյ իւրոյ երիցու։ Սրբեցարո՜ւք եւ փոխեցէ՜ք զպատմուճանս ձեր։ Ամենեցուն ետ կրկին պատմուճանս։ Հինգ պատմուճանս փոխանակաւ.եւ այլն։
Գոտեւորիլ. գոտի ածել ընդ մէջ.
Զգեցոյց սաւուղ դաւթի զվարապանակս իւր. եւ ած դաւիթ զսուսեր իւր ընդ մէջ ի վերայ վարապանակացն։ Մերկացաւ յովնաթան զլօդիկն՝ որ զիւրեւ, եւ ետ զայն դաւթի. եւ զվարապանակս իւր։ Եւ յովաբ զգեցեալ էր վարապանակս զրահից. (՟Ա. Թագ. ՟Ժ՟Է. 38. 39։ ՟Ժ՟Ը. 4։ ՟Բ. Թագ. ՟Ի. 8։)
Վերամբարձ առեալ զոտիցն եւ զձեռացն՝ ընդ մէջ կտրէր. (Ղեւոնդ.։)
Անտարրական սրով կրտէին զնա ընդ մէջ. այսինքն նզովիւք. (Կանոն.։)
Անցուցանել ընդ ձորն, ընդ յորդանան, ընդ ծովն կարմիր, ընդ մէջ ծովոյն. եւ այլն։
Այնոքիկ՝ որ ընդ ստորասութեամբ կամ ապասութեամբ են։ Երկաքանչիւրովք ծայրիցն ապասութեամբ (կամ ապուսութեամբ), ընդ մէջն սահմանի. (Արիստ. հակակ.։)
Գօտի ածել ընդ մէջ. քանզի տեղին այն ի մսուր համարեալ է բազմագլուխ պաճարին՝ ի մեղն ցանկութեան։ Վասն բազմագլուխ գազանին՝ ցանկութեան. (Փիլ. ել.։)
Դիպեցուցանէ զերեքթեւեանն կրծից տախտակին, եւ շեշտ ընդ մէջ թիկանցն թափանցիկ լեալ՝ յերկիր անկանի սլաքն. (Խոր. ՟Ա. 16։)
Զարմացումն քննութեան ընդ մէջ անկեալ՝ եհատ զպատմութիւնն. (Փիլ. սամփս.։)
Սուսեր ընդ մէջ ծպնեալ առ միջովն պատենիւք հանդերձ. եւ այն էր թերաքամեալ. (՟Բ. Թագ. ՟Ի. 8։ (յն. այլազգ։))
Զլայնակամարն ոչ զկրծիւքն (կամ զկրծիցն) կապեալ, այլ գօտի ընդ մէջ իւր կապեալ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։ յն. լոկ գօտի։)
Սաստիւ զիս կտրես ընդ մէջ ի լալ կափկափման մատնել. (Տաղ.։)
ὀ διὰ μέσου, μέσος medius, mediocris μεθόριος conterminus. Որ է ի մէջ երկուց սահմանաց կամ ծայրից. միջակային. սահմանակից. ընդ մէջ.
Գնալ ընդ միջնաշաւիղ ճանապարհն աստուծոյ։ Ընթացաւ ընդ մէջ միջնաշաւիղ ճանապարհս ճշմարտութեան՝ ի մէջ երկուց եզերաց ստութեանց. (Մխ. ապար.։)
Իսկ ես աշդահակ խտրոց ընդ մէջ անկեալ, եւ յիս զայնպիսի եղեալ յարձակումն ընկալայ. (Խոր. ՟Ա. 25։)
Ընդ մէջ ածեալ գօտի ոսկի ընդ ելուզեալ մարգարտովք եւ սուսեր ոսկէսարեան. (Կաղանկտ.։)
Ասի յասորւոց, թէ ի նուազել ջուրցն հեղեղաց, ընդ մէջ անցեալ սղոցաձուկնն արգելու զնաւն. (Խոր. պտմ. հռիփս.։)
Ետես անդ վասիլիսւոյ, որ է արքայ օձ։ Հերձեալ ընդ մէջ մեռաւ վասիլիսկոյն. (Վրք. հց. ՟Ի։)
Կարեւորապէս՝ որ ընդ մէջն կտրի, վախճանի. այսինքն հարկաւորապէս։ Կարեւորապէս հետեւի առաջակցութեան եզրակացութիւն. (Անյաղթ պորփ.։)
ζωόφυτον, -τα zoophytum, -ta;
mediae naturae inter animalia et plantas. Կենդանաբոյս. որ է ընդ մէջ բուսոց եւ շնչաւոր կենդանեաց.
Վերամբարձ առեալ զոտիցն եւ զձեռացն՝ ընդ մէջ կտրէր զմատաղութիւն հասակի նորա. (Ղեւոնդ.։)
Մարտիկ կարգեալ ընդ մէջ առաջին եւ վերջին դասուց բանակին.
διατείχισμα maceria, murus intergerinus. Ընդ մէջ անկեալ պարիսպ, ցանկ. միջնացանկ. միջնորմ. խտրոց. անջրպետ.
Պատանի մի հեծեալ ի ձի, սուսեր ընդ մէջ, թուր զգօտւոյ, աղեղնակապարճ զմիջովն, վարսակալ եդեալ ի գլուխ իւր, եւ օդիկ արկեալ զուսովք իւր. (Բուզ. ՟Զ. 8։)
Որ եւ ԱՆՄԻՋԱԲԱՐ. ἁμέσως. immediate. Առանց ընդ մէջ մտանելոյ այլոյ իրի կամ միջոցի. անդէն մերձ կալով. հուպ առ նմին. քովէն. սըրա իւզրէ. մուգթէրին. հէման.
Դիպեցուցանէ զերեքթեւեանն կրծից տախտակին։ Դիպեցուցանէ աղեղամբ ընդ մէջ թիկանցն։ Որ զդաւթեան պարսաքարն դիպեցուցեր ճակատու այլազգւոյ. (Խոր. ՟Ա. 10։ ՟Բ. 81։ ՟Գ. 9։)
Ընդ մէջն գտանիլ ծայրից. միջասահմանութիւն.
ՇԱՐԱՀԱՆԴԻՊԵԼ. Ըստ յն. համահանդիպել. συντυγχάνομαι . լտ. ընդ մէջ անկանիլ. intercedo.
Եւ ոչ խուն ինչ ընդ մէջ անկարութեանցն ձեզ երեւի անկեալ տարակոյս. (Պիտ.։)
Շաւիղ՝ որ է ընդ մէջ ուղւոյն. միջին հետ ճանապարհի.
Զընդմիջաշաւիղս նոցա դադարեցուսցես. (Ես. ՟Ծ՟Ը. 12.) յն. զշաւիղսդ քո ընդ մէջ. լտ. շրջելով զշաւիղս ի դադարումն։
Մեկնեցոյց ճանապարհ երից աւուրց ընդ մէջ նոցա եւ ընդ մէջ յակոբայ. (Ծն. լ. 36։)
Ընդ մէջ արկումն. խտրոց, կամ միջնորդութիւն.
Բառ տրամաբանական, իբր հաւասարութիւն՝ ի բաց բարձմամբ եղելոյ ընդդիմութեան, եւ ընդդիմութեան բարձումն վասն հաւասարութեան ըստ այլոյ բանի. այն է պէսպէս համեմատութիւն եւ զանազանութիւն ընդ մէջ սեռի եւ տեսակի.
Բ. Թարմատար՝ ընդ մէջ մտանէ քանի մի բառից՝ իբր ի զարդ, կամ ի նշանակ ուժգնութեան. զոր օրինակ արմաւ, ամբրաւ. թմրիլ, թմբրիլ. զմրիլ, զմբրիլ։
Մտանէ եւ ի զարդու սակս որպէս թարմատար ընդ մէջ բառից ինչ. զոր օրինակ ասի՝ բաժանել, բարժանել. բաժին, եւ բարժին. տաժանիլ, եւ տարժանիլ. եւ այլն։
Անցեալ ընդ մէջ նոցա՝ գնաց, ցո՛ր վայր ինքն կամեցաւ։ Ցո՛ր վայր յառաջանան եւ դադարեն. (Շ. մտթ.։ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ժ՟Բ։)
Անխտիր գոյական կամ ածական ճանաչի, երբ ընդ մէջ յարաբերականի եւ յարաբերելւոյ անկցին այլ բառք՝ վայելուչ հայկաբանութեամբ. իբր բացայայտիչ զոյգ ընդ բացայայտելին.
ՕՐ ԸՆԴ ՄԷՋ. Օր մի ընդ մէջ անկեալ. օր մի այո՛, եւ օր մի ոչ.
Պահեսցես օր ընդ մէջ զերիս եօթնեակս։ Եւ նոցա օր ՟Ընդ մէջ ետ պահել։ Դուք օր ընդ մէջ պահեցիք։ Ուտեմ օր ընդ մէջ մի հաց. (Վրք. հց.։)
Զօր ընդ մէջ ջերմնլ եռօրեայ անուանեն. (Մխ. բժիշկ.։)
Բառ ռմկ. պեխ. պըյըգ. որ է Ընչացք, կամ մազք արանց բուսեալ ընդ մէջ ընչաց եւ շրթանց.
ԴԱՏ ԱՌՆԵԼ. δικάζω judico, ἑκδικέω vindico Դատել. իրաւունս առնել ումեք, կամ ընդ մէջ սորա եւ նորա. եւ վրէժ. խնդիր լինել։ (Ծն. ՟ժզ. 5։ Սղ. ՟ի՟ե. 1։ ՟Ա. Թագ. ՟իդ. 13։ Ղկ. ՟ժը. 3։)
Պղծալից մարդիկ ութերորդ դարուն։ Կացին նահապետք արդարք մինչ ի դարն ութերորդ. (Ագաթ.) զի ընդ մէջ ադամայ եւ նոյի են ազգք կամ նահապետք ութ։
ԸՆԴ, ԸՆԴ. Կրկնութեամբ՝ նշանակէ Ընդ մէջ, ի մէջ.
ԸՆԴ ՄԷՋ. cf. ՄԷՋ։
Եհար զարքայն իսրայէլի ընդ մէջ թոքոցն եւ լանջացն. (՟Բ. Մնաց. ՟Ժ՟Ը. 39։)
ԿԻՍՈՎ. մ. Կէս թողլով. չեւ աւարտեալ. յն. ընդ մէջն գնալով. μεσοπορῶν.
Ի ձորն աղտից ջրհորք։ Անց ընդ մէջ ձորոյն։ Ի ձորն ողկուզի։ Յամենայն ձորս ձեր։ Ամենայն ձորք լցցին։ Ցխորս եւ ցձորս։ Ցձորս եւ ցդաշտս։ Որ զձորովք եւ զխորովք եւ զդաշտիւք.եւ այլն։
Եղիցի հաստատութիւն ի մէջ ջրոցդ։ Ի մէջ դրախտին։ Յօշեաց զնոսա ընդ մէջ։ Արձակեաց ի միջոյ կործանմանն։ Կոչեաց ի միջոյ ամպոյն։ Առէ՛ք ի միջոյ յորդանանու։ Բնակեցայց ի միջի քում։ Ի միջի ձերում կայ։ Արի՛ ա՛նց ի մէջ։ Յարուցեալ քահանայապետն ի մէջ՝ հարցանէր.եւ այլն։
Քուրձ զգեցաւ ի վերայ միջոյ իւրոյ։ Գօտիք ձեր ընդ մէջս։ Միջով կամ միջովք չափ։ Ի միջոյն եւ ի խոնարհ։ Պնդեա՛ իբրեւ այր զմէջ քո։ Ձեռք իւր ի վերայ միջոյ իւրոյ։ Յերկիր կցեցան մէջք մեր։ Ա՛ծ զսուր ընդ մէջ քո հզօր։ Զաղտն ելեալ ի միջոյ իւրմէ.եւ այլն։
ԸՆԴ ՄԷՋ. նխ.մ. ἁνὰ μέσον, μεταξύ inter διὰ μέσου per medium. որպէս Ի միջոյ, ի միջի, ի մէջ.
Ընդ մէջ հերձնուլ, կտրել։ Ընդ մէջ անցանել։ Անցանել ընդ մէջ նոցա։ Խաղաղութիւն կամ խտիր է ընդ մէջ նոցա.եւ այլն։
Ընդ մէջ բանից մի՛ անկանիր. (Սիր. ՟Ժ՟Ա. 8։)
Սպանէր ընդ մէջ տաճարին մահու եւ ընդ այժմու կենացս. (Իսիւք.։) cf. ԸՆԴ։
Այսպիսեացս է իմն ընդ մէջ։ Ընդ մէջ ասեմ այսոցիկ, որոց իբր պատահումն։ Ոչ միայն զընդմէջսն, այլ եւ ոչ զներհականն ընկալցի ոխ. (Անյաղթ ստորոգ.։)
Պետրոս զյիսուս ընդ մէջ յովհաննու կամէր հարցանել. իմա՛, միջնորդութեամբ, ի ձեռն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 26։)
Ընդ մէջ ողինն թափանցիկ դիպեցուցանէ (զնետն). (Արծր. ՟Ա. 14։)
Ած զգօտի քո։ Գօտի ածեալ պաշտեա՛ զիս։ Սուսեր ածել ընդ մէջ։ Ածի ընդ մէջ քո զբեհեզ։ Ածցես նոցա կամարս։ Ածցես նոցա ապարօշս։ Ած զորմովք տանն պատուարս։ Ածից զքեւ պատնէշ։ Ած շուրջ զնովաւ ցանգ եւ այլն։
ԱԾԵԼ Ի ՅԱՅՏ, Ի ՄԷՋ, կամ ԸՆԴ ՄԷՋ ԶՄՏԱՒ, ՅՈՒՇ, ԶԴՐՈՒՆՍ, եւ այլն. cf. ՅԱՅՏ, cf. ՄԷՋ, cf. ՄԻՏ, cf. ՈՒՇ, cf. ԴՈՒՌՆ. եւ այլն։
ընդ մէջ անկանի բանին՝ ոճով.
ընդ մէջ անկեալ բանի, նշանակէ, Այսինքն է, կամ իմա՛.
Voir tout