vain, useless, futile, trifling, frivolous;
—, ի —, ընդ —, — ուրեմն, vainly, in vain, uselessly, invalidly, unjustly;
— սարջանք, unavailing regrets;
— ջան, անօգուտ վաստակ, labour lost;
— խօսել (զումեքէ), to calumniate, to impute, to accuse;
ի — ճգնել, to labour in vain.
vain, inutile, frivole, futile;
—, ի —, — ուրեմն, vainement, en vain, inutilement;
— ջան, peine inutile, perdue;
— է ինձ ասել ցնա, il est inutile que je lui dise, j'ai beau lui dire.
to practise or profess magic, to exercise the magic art, to bewitch, to enchant;
— զուշ եւ զուրուշ, to cast a spell upon;
to delight, to charm, to fascinate.
diligence, care, study, work;
զուր —, labour lost, labour in vain;
— դնել, տանել, յանձին ունել cf. Ջանամ.
to spend, to expend;
to eat, to use, to consume, to waste, to reduce to nothing, to exhaust;
to absorb;
to devour;
to corrode;
*to sell;
— զժամանակն, to waste, to throw away one's time;
— զինչս, to dissipate one's fortune;
զվաստակս —, to lose one's labor, to have one's labor for one's pains;
ի զուր զբանսն —, to speak to no purpose, to talk to the winds;
հրոյ —, ի հուր —, to consume by fire;
— առաւել քան զսովորականն, to exceed the ordinary expenditure.
in vain, vainly, to no purpose;
without force;
unjustly;
cf. Զուր.
—ի —ով, with great attention, most attentively, more at leisure, diligently, carefully;
— առնել, առնուլ, ունել, դնել, to pay attention, to be attentive, to have in view, not to lose sight of;
to apply oneself to;
to mind, to take care, to be heedful or cautious, to take good heed, to be on one's guard;
to tend to, to aim at, to seek, to try, to endeavour, to strive;
յ— ածել, առնել, արկանել, to recall to mind, to remember, to remind;
cf. Յիշեցուցանեմ;
յ— գալ, լինել, զ—ով գալ, to bear in mind, to recollect, to call to mind, to remember;
յ—ի ունել, կապել, to preserve in one's memory, to have recollection of, never to forget;
— ի կուրծս առնել, to think, to meditate, to conceive or imagine the design of;
— ի կուրծս արկանել, to take a thing for serious, in earnest;
զ— եւ զուրուշ գրաւել, cf. Մոգեմ;
ընդոստուցանել զ—, to excite the attention;
— ունել յոք, to follow with the eyes;
յ— բերել, cf. Յիշեմ;
յ—ի բերել, to revive, to cause a person recover his breath, to quicken, to rouse;
— ունել, to wait;
բառնել յ—ոյ մտաց, to cause to forget, to put out of one's head;
պրծանիլ յ—ոյ յիշատակաց, to be forgotten;
յ— լինի ինձ, ինձ յ— անկանի, I do remember;
— ի կուրծս անկաւ գրել, the idea struck him to write, he conceived the idea of writing;
— ի կուրծս քաջալերէին զմիմեանս, they incessantly encouraged one another;
չէ ի յ— մտաց, he does not remember;
նմա ընդ յ—ի կապեալ, calling to his memory, reminding him;
— կալ, attention !.
յանպէտ, յանպէտս, inutilement;
— ծախել, dépenser —;
cf. Յանիրաւի, cf. Իզուր.
faire des tours de sorcellerie, charmer;
— զուշ եւ զուրուշ, enchanter les sens, charmer l'esprit.
cf. Վզուրկ.
ուշի ուշով avec attention, attentivement, à tête reposée;
ուշ եւ ուրուշ, les sens;
զուշ եւ զուրուշ մոգել՝ գրաւել, enchanter, charmer, entrainer, séduire;
ընդոստուցանել զուշ, exciter l'attention;
Երկինք եւ ծով մասնաւորեալք զուրախութիւն փրկչին. (Ճ. ՟Գ.։)
Որ զհետ վարի ունայն իրաց. եւ Որ ինչ ի զուր ի վար արկանի.
Մի՛ կարծէք, թէ Աստուած զուրուք բարեգործութիւն վասն փոքրութեան արհամարհէ, որպէս թագաւորք զսակաւ ընծայսն. (Բրսղ. մրկ.։)
Տամ նոցա զուրախութիւնն անսպառ եւ զանանցութեան. (Ոսկ. ի նեռն.։)
Տեսութիւն՝ որ զուրախութիւն ի սիրտս եռացուցանէ. (Լմբ. սղ.։)
ՀԱՅՐԵՆԱԶԻՐԿ ՀԱՅՐԵՆԱԶՈՒՐԿ. Զրկեալ ի հայրենի ժառանգութենէ.
Որդի հայրենազուրկ, ժառանգ անմիտ. (Մարաթ.։)
Դարձաւ սուգ նոցա յուրախութիւն։ Տրտմութիւն ձեր յուրախութիւն եղիցի։ Յաւուրս ուրախութեան ձերոյ։ Ետուր ուրախութիւն սրտից մերոց։ Ծառայեցէ՛ք տեառն ուրախութեամբ։ Զերծ յինէն զքուրձ, եւ ինձ զգեցոյց զուրախութիւն։ Ուրախութեամբ մեծաւ.եւ այլն։
ՏԱՐԱՊԱՐՏՈՒՑ կամ Ի ՏԱՐԱՊԱՐՏՈՒՑ. εἱς κενόν, κενῶς, διακενῆς, μάτην, ματαίως in vanum, vana, inaniter, frustra δωρεάν gratis εἱκῆ temere ἁκρίτως extra judicium ἁδίκως injuste. Վայրապար. ընդ վայր. ի զուր. ի նանիր. անպատճառ եւ անխորհրդաբար. յանիրաւի. փուճ տեղը, զուրի.
Ոյք էին ընդ իս թշնամութեամբ ի տարապարտուց։ Մի՛ թշնամասէր լինիր մարդոյ. ի տարապարտուց։ Ի զուր տարապարտուց ի վերայ եկելոց կուտելոց. եւ այլն։
Ի զուր ակնկալութիւն կապեալ կան։ Ի բարւոք ակնկալութենէ վրիպեցուսցէ, եւ ի սնոտի յոյս կապեսցէ. (Եզնիկ.։)
Դատաստան զուր. անիրաւութիւն.
ՀԱՅՐԵՆԱԶԻՐԿ ՀԱՅՐԵՆԱԶՈՒՐԿ. Զրկեալ ի հայրենի ժառանգութենէ.
Որդի հայրենազուրկ, ժառանգ անմիտ. (Մարաթ.։)
Հրապարակատես զայն (գործ) արարեալ։ Հրապարակատես առնել զուրախութիւն սրտին, կամ զմարմինն յայտնութեամբ, կամ զծածուկ առաքինութիւնս. (Յհ. կթ.։ Նչ. եզեկ.։ Ածաբ. կիպր.։ Նար. երգ.։)
ՏԻՐԱՊԱՏՃԱՌԵԼ. Պատճառանս պատճառել առաջի տեառն, կամ զուր (իբր դեր, թերի).
ԱՆՁՆԱՀԱՃՈՒԹԻՒՆ կամ ԱՆՁՆՀԱՃՈՒԹԻՒՆ αὑταρεσκεία. sibi placere. Ինքնահաւանութիւն. ամբարհաւաճութիւն. հպարտութիւն. ինքնակամութիւն. անսաստութիւն. քիւսթահլըգ, զուրուր.
παύω. sedo, եւ այլն. խաղաղել. հանդարտել. զիջուցանել. հուզուր վէրմէք.
Որ յաւէտ յաճախեցուցանէ տեսողացն զհիացումն։ Յաճախեցուցանէ զմերձակայ իւրեանցն զուրախութիւն. (Նիւս. երգ.։)
Զուրբաթս ուրբաթուն հանդիպեցոյց. (Նանայ.։)
ՈՍԿԵՎԱՃԱՌՈՒԹԵԱՆ ԱՐՀԵՍՏ. βαναυσία ars, quae ad caminum exercetur Քիմիականութիւն խօլական. կորուստո ոսկւոյ ի գիւտ նորա հրով ի զուր.
Ի ԲՆԷ. cf. ԲՈՒՆ։ Ի ԴԵՐԵՒ, Ի ԴԵՐԵՒՍ. cf. ԴԵՐԵՒ։ Ի ԴԷՊ. cf. ԴԷՊ։ Ի ԴՈՒՐՍ. cf. ԴՈՒՌՆ, դուրք։ cf. ԱՆ՝Ի ԴՈՒՐՍ ԵԼԱՆԵԼԻ Ի ԶՈՒՐ. cf. ԶՈՒՐ։ Ի ԹԻԿԱՆՑ, կունս. cf. ԹԻԿՈՒՆՔ։ Ի ԽՈՆԱՐՀՈՒՍՏ. cf. ԽՈՆԱՐՀ։ Ի ԽՈՐՈՒՍՏ. cf. ԽՈՐ։ Ի ԿԱՊ cf. ԱՆ՝Ի ԿԱՊ ԳԱԼԻ Ի ՀԵՐՈՒՆ հետէ. cf. ՀԵՐՈՒ. եւ այլն։ Ի ՁԵՌՆ. cf. ՁԵՌՆ։ Ի ՃԱՀ. cf. ՃԱՀ։ Ի ՄԵՐԿՈՒՑ. cf. ՄԵՐԿ։ Ի ՄԷՋ, Ի ՄԻՋԻ. cf. ՄԷՋ։ Ի ՄԻ ԿՈՅՍ cf. ԱՆ՝Ի ՄԻ ԿՈՅՍ ԹԱՒԱԼ մ. Ի ՄԻԱՍԻՆ. մ. ἄμα, ὀμοῦ simul. Միաբան. զուգաց. զոյգ ընդ այրում. հանդերձ ընկերօք. միանգամայն. միատեղ, մեկտեղ.
Զուրուկս փախստեայս առնէին, զի մի՛ յայլս փոխեսցի ախտն. (Խոր. ՟Գ. 20։)
ԾԻՐ. ա. որպէս Զուր, կամ ցիր. որ է թափուր կամ սին յոյժ.
Զուրարն սոքա զահեակ բազկաւն ի կախ ունելով կրկին. (Լմբ. եկեղ.։ Մխ. դտ.։)
Գուցէ՛ ինչ համ ի բանիդ զուր իմաստութեան քո։ Առցո՛ւք զհամ զազնուութեանն՝ որ յաստուծոյ տուեալ է մեզ։ Զհամ շնորհացն գիտիցեն. (Ոսկ. յհ. Ա. 2։ եւ 8։)
κενός inanis, vanus, vacuu. (լծ. հյ. ոսին. յն. քէնօս. ուստի Սնոտի. Ունայն. ընդունայն, թափուր. զուր. դատարկ. նանիր. դարտակ, փուճ, պարապ. ...
ուստի առեալ՝ ի զուր դնի ի Հին բռ.։
Բռնի զուրուք մեք ոչ կերաք եւ արբաք. (Նեեմ. ՟Ե. 14. 18։)
ԶԻՐԿ որ եւ իբր ռմկ. ԶՈՒՐԿ. Զրկեալ. անմասն. անբաժ.
ԹԵԿՆ ԱԾԵԼ զուրուք կամ զիրիք. Թեւածել, թեւակոխել. ձեռներէց լինել. զհետ լինել. ձկտիլ. նկրտիլ. ճոխանալ եւ յոխորտալ.
Ունիցին զուրախութիւն իմ լիով յանձինս իւրեանց. (Յհ. ՟Ժ՟Է. 13։)
ՕՏԱՐ. Անմասն. անբաժ. զուրկ.
Որպէս յետնեալ. պակասեալ. անբաժ. անմասն. կարօտ. զուրկ. մահրում. միւհթաճ.
ἅγονος. sine facto. Անծնունդ. անծննդական. անզաւակ. ամուլ. ստերջ. անբեր. զաւակ կամ բերք չունեցօղ. տօզուրմազ. հասըլսըզ.
ՅԱՆՊԷՏ, ՅԱՆՊԷՏՍ. Յումպէտս. վայրապար. ի զուր. յանպէտ իրս. նաֆիլէ.
Զգերանդի եւ զմանկաղ, եւ զդակու եւ զուրագ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 27։)
Զիրկ, կամ զուրկ թողուլ, զլանալ. կարճել յիրաւանց. անիրաւել. հարստահարել. կր. նաեւ Զիրկ մնալ ի ցանկալեաց, ի սիրելեաց, եւ այլն. յետնիլ. պակասիլ. անմասն լինել.
Զուրախութիւն ներքին մարդոյն յերգսն եւ ի կաքաւսն ցուցանելով. (Սարգ. յկ.։)
Ի պատիրս արկանել, զուշ եւ զուրուշ մոգել. (Ոսկ. եբր. ՟Ի՟Զ։)
Զահեակ ուսովն արկեալ (սարկաւագաց) զուրարն. (Մխ. դտ.։)
Բուռն եհար զուրարէն յոբնաղայ, եւ պատառեաց. (Միխ. ասոր.։)
Դիպեցաւ նոցա կին ոմն աստուածապաշտ, զոր տեսեալ պօղոսի՝ ասէ ցնա. տո՛ւր ինձ զուրարդ քո ... (եւ կինն ետ ցզօրականս՝ ասելով) այդուիկ փակեղամբ պատեցէ՛ք զաչս գորա. (Ճ. ՟Բ.։)
Ոչ ջանալ, եւ ոչ նիւթէ։ Ջանացարու՛ք մտանել ընդ դուռն նեղ։ Զուր ջանան առ ժողովուրդն՝ որ ոչ լինի դոցա շահ։ Ջանային արքն դարձուցանել զնաւն ի ցամաք, եւ ոչ կարէին։ Ջանայր փրկել զնա։ Ջանացաւ փրկել։ Ատեցի ես զամենայն վաստակս իմ, զոր ջանացայ ընդ արեգակամբ։ Յորում կամ որով ինքն ջանայ։ Ու՞ր ջանամ ես։ Որքան ջանասցի մարդ խնդրել, եւ ոչ գտցէ. եւ այլն։ (Իսկ Սղ. ՟Լ՟Դ. 10։)
ἁμετεώριστος. constans, intentus. Ազատ ի զբաղանաց. ոչ ցնդեալ. հանդարտ. անզբօս. գրի եւ ԱՆԸՍԲԱՂ. չցնդած, անշփոթ. տաղտաղասըզ. ագլը պաշընտա, հուզուրլու.
Ի զուր դատօղ, եւ դատելով. տարապարտ. անհիմն. անպատճառ. անիրաւ. յանիրաւի.
συκοφάντης delator Զրպարտիչ. որ ի զուր պարտաւորէ զայլս.
Սուտ ոք խօսեսցի, եւ զուր ինչ զրպարտ առնիցէ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 17։)
Զատիկ, լազուրդ, ժանգառ, Բուռ՝ կիր, եւ այ, որ նմն է սոցին՜ Վրթ. (քերթ.։)
Ի զուր խոնջել մեզ. (Մագ. ՟Հ։)
Ոռոգանէր զամենայն երեսս երկրի։ Ոռոգանել զդրախտն։ Ոռոգանեն ոտիւք (բանալով եւ փակելով զուրգս առուակաց)։ Ոռոգանէին լերինք իմ կաթամբ. (Ծն. ՟Բ. 6. 10։ Օր. ՟Ժ՟Ա. 10։ Յոբ. ՟Ի՟Թ. 6։)
ՈՒՐԿՈՏ գրի եւ ՕՐԿՈՏ. Ունօղ զուրկութիւն. բորոտ.
Զամենեսին կամի առ ինքն ամփոփել, ի պատիրս արկանել, զուշ եւ զուրուշ մոգել». իբր ռմկ. ուշը մուշը, խելք եւ միտքը. (յն. լոկ, յինքն քարշել) (Ոսկ. եբր. ՟Ի՟Ը։)
Ետես զուրուրսն, մինչ վերանային յօդն։ Ցին է, որ է ուրուր հաւն. (Մարթին.։)
Ի ցաւս հիւանդութեան անկեալ դնիցի, տրորիցի եւ մաշիցի։ Տեսանիցէ զուրուկ ոք անկեալ եւ տրորեալ. (Սարգ. յկ. ՟Դ։ եւ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Զ։)
Քահանայք եւ երիցունք՝ փակեղն միայն արկանեն ի վերայ երկոցունց ուսոցն.. . Սարկաւագնաց՝ զահեակ ուսովն արկեալ զուրտրն. (Մխ. դտ. (ուր եւ ի յիշել զվարշամակս՝ ի լս. դնի՝ փակեղս)։)
Փերփերնի հունդ. բզուրկ բակլէ։
Զուրարն կապեն վերոյ արմկանն. (Լմբ. պտրգ.։)
Յայտնապէս զուրացութեանն խոստովանութիւնն զգայռին. (Սարկ. հանգ.։)
(Գրի եւ Ընդոյծին. որպէս թէ ընտուն այսինքն ի տան ծնեալ. այլ ի զուր է զանազանել ըստ Հին բռ.
Զուր կենդանի։ Ջուրովն կենդանեաւ։ Հաց կենդանի։ Բան կամ պատգամ կենդանի։ Պատարագ կենդանի. եւ այլն։
Եւ արդ ընդէ՞ր շամշիցիս զուր ջանալ՝ փուշ սնուցանել։ Ընդմանկտի շամշէին (սոդոմացիք). (Ոսկ. մ. ՟Գ. 3։ Ոսկ. ՟ա. թես. ՟Ը։)
Իսկ ուրացեալն վասակ, եւ այլն։ Զվնաս գործոյն արկանէր զուրացելովն։ Ածէին եւ խառնէին ի գունդս ուրացողացն. (Եղիշ.։)
Ի ցողոյ հարեալ զուրաթացեալ՝ կամ վնասեալ.
Քրիստոնէից ազգ բացատրին ի միմեանց իւիք իւիք։ Յո՛րքանս որոշին բարիքն, եւ յո՛րքանս բացատրին չարքն։ Բացատրին ի միմեանց զուր, եւ սուտ բանն. (Լմբ. առ լեւոն. եւ Լմբ. ժղ. եւ Լմբ. առակ.։)
Զլացումն. այսինքն որ բանիւ կամ գործով զընկերն իւր զուր մատնէ. (Կիր. երզն. խր.։)
ԶՐԱՒԱՄԱՀ ԼԻՆԵԼ. Զրաւիլ մահուամբ. ի զուր մեռանիլ. բառնիլ ի կենաց.
Չի՛ք ինչ ի տրտմականացն, որ կարէ ընդմիջել զուրախութիւնն զայն. (Սարգ. ՟բ. յհ. ՟Բ։)
ԾՈԹՈՐ որ եւ ԾՈԹՈՐԻՆ, կամ ԾՈԹՐԻՆ, կամ ԾՈԹՈՐՈՒՆ. սեռ. ծոթրնոյ. ծոթորնոյ. ἑπίθυμον, θύμον, ἔρπυλον thymus, serpyllum եւ այլն. Ազգ զոպայի, բոյս մանրատերեւ՝ գեղեցկափունջ՝ անուշահոտ, ջերմ կծուահամ, եւ այն կրկին եւ երեքկին տեսակաւ. տե՛ս եւ ԶՈՒՐԱԿ, եկ ԹԻՒՄԱՅ.
Իբրեւ կաշառանօք ի պատճառս երկրաւոր փափկութեան զուր պաշտեն զիս. այսինքն իբր կաշառութեամբ յինէն. (Անան. ի յովնան.։)
Հպարտացեալ մեծամտեաց ի բազուկ հետեւակացն բազմութեան։ Ի սրտի իւրում մեծամտեսցի։ Ի զուր մեծամտեաց աքաաբ՝ առնել չար առաջի տեառն. (Յուդթ. ՟Թ. 6։ Դան. ՟Ը. 25։ ՟Գ. Թագ. ՟Ի՟Ա. 25։)
Պարսաւէ զյունաց մատենագիրս, թէ զուր կարծեցին. (եւ այլն. Եւս. քր. ՟Ա։)
Վաստակոց իմոց՝ զոր ես վաստակեցի (կամ ջանացայ)։ Ի վաստակս՝ զոր վաստակեցայ (կամ ջանացայ)։ Մի՛ եւս վաստակեցեն ընդունայն։ Զուր ուրեմն վաստակէի։ Ոչ քաղցիցէ, եւ ոչ վաստակեսցի։ Վաստակեսցին մանկունք։ Ընթասցին, եւ մի՛ վաստակեսցին։ Մինչ ի վաստակել սրտի իմոյ.եւ այլն։
Որ զուրախութիւնն իմ տարագործ առնիցէ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Որ առնէ զքիմիա. եւ Զուր աշխատօղ ի գիւտ քիմիայի ոսկւոյ, եւ որ քաջ զտէ զոսկ, որպիսի է վենետկեան ոսկին, եւ որ հատանէ զընտիր դահեկան ոսկի.
Իբրու թէ զուր տնօրինեալ սակս նորա բոլորն աստուածեղէն այրութիւն Յիսուսի. (Մագ. ԾԴ։)
Սիրտ զհովին նշանակելով. քանզի առաջնապէս զգայ զուրախութիւն, եւ ազդէ յանդամս մարմնոյն. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Զուր օրհնեն, եւ տան ցմանկամարսն. (Կանոն.։)
Որ բերէ զուրախութիւն. առիթ բերկրանաց.
Զուրախալիցսն երանելիս կարծեն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։)
Զուրախալիցսն երանելիս կարծեն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։)
Զուր հանդիսանամ, եւ իրաւամբք պարտաւորիմ։ Նար. (՟Հ՟Ա։)
Հնարաւորէ գործել։ Մի՛ հնարաւորիր ամենեւին, թէ կարասցես պատրել (այսինքն մի՛ ի զուր ջանար)։ Միոյ աղջկան ոչ հնարաւորէր (այսինքն չկարէր) յաղթել. (ՃՃ.։)
Ի զուր է ճամարտակելն նոցա։ Եւ հոմերոս զրաբանեալ՝ պաճուճեալ բանիւք զնոյնս ճամարտակէ. (Եզնիկ.։)
Մրճոտեալ աղտեղեալ ... իբր զպաշտօնատար մեհենի։ Զուր իմն պաշտօնատարս Աստուծոյ։ Չաւատալեացն պաշտօնատար. (Նար. ՟Ի՟Ա. ՟Ի՟Ը. ՟Ծ՟Գ։)
ἁνυπαίτιος. inculpatus, inculpabilis. Որ չէ արժանի մեղադրութեան. անստգտանելի. անպարտ. անանգոսնելի. անպարսաւ. մազուր օլաճագ.
Ոյք առնէին զուրացութիւն (կամ զանօրէնութիւնս), ատեցի. (Սղ. ՟Ճ. 3։)
συκοφαντία calumnia ἑπήρια injuria, mulcta Զրկանք՝ զուր պարտաւորութեամբ. հարստահարութիւն. անիրաւութիւն. լլկանք. զուլմ.
Զրպարտութիւն ասի, քանզի ոչինչ յանձանց նոցա կամ՛ի կամաց ունէր նիւթ մարտին, այլ ի զուր պարտաւորէր եւ չարչարէր զերանելիսն։ Փրկեա՛ զիս ի զրպարտութենէ մարդկան. այսինքն ի չարչարանացն, զոր՝ ի զուր պարտաւորեալ զմարդկային բնութիւնս, յարուցանէ թշնամին ի վերայ մեր։
(ըստ յետնոց՝ Նախակիրք). Նախգոյն շարժումն կրից ինչ. որպէս յուսոյ նախ քան զուրախութիւն, եւ նշանաց տկարութեան նախ քան զհիւանդութիւն.
ՔԵՏԱԳԱԳԱՄԵԼԻ՛ կամ ՔԵՏԱԳԱՄԵԼԻ՛. ՔԵՏԱՔԵՐԵԼԻ՛. γραπτέον scribendum, pingendum, insculpendum (est). Է դիմազուրկ՝ առ յոյնս ի մակբայից սակի։ Բառ ծագեալ ի Քետայէ զոյգ ընդ բառիս Գամ, կամ թ. գագմագ. իբր թէ Գրելի՛ է փորագրել արժան է.
Բազմացուցեր զուրախութիւն (կոչնոց). (Ագաթ.։)
Առաջի անկանէին սրտացաւութեամբ(կամ սրտցաւութեամբ) վասն առնն զուր մեռելոյ։ Առատապէս սրտացաւութեամբ (կամ սրտցաւութեամբ) հանդերձեցին զնոսա եւ յղարկեցին։ Վասն իրացս արքունի սրտացաւութեամբ ցուցանել. (՟Բ. Մակ. ՟Դ. 36. 49։ ՟Ժ՟Դ. 8։ Մի՛ դանդաղիք տալ զնա ինձ սրտացաւութեամբ։ Են բազումք, որ զսիրելն սիրեն, այլ ոչ սրտացաւութեամբ. Սարգ. յհ. ՟Է։ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ե։)
Ամբարհաւաճութեամբ. յանձնապաստանութեամբ. յանդգունս. զուրուր՝ դաֆրա իլէ.
κενοσπουδία inane studium. Ընդունայն աշխատութիւն. զուր ջան. պարապ կամ փուճ աշխատանք.
Միշտ զուրաթն գոլ, կամ մշտազուարճ դալարութեամբ.
Թէ նախ ի հրէից էր երկրպագեալ, կարծիս տային արդեօք, որպէս զի զուրեանցն պարկեշտացուցանել զազգակցութիւն. (Բրս. ծն.։)
Սոյնպէս վարի ամենայն նախադրութեամբք կամ մակբայիւք։ Տե՛ս եւ զդիմազուրկս ամենայն, ՎԱՅԵԼ Է, Ի ԴԷՊ Է, Ա՛ՆԿ Է, եւ այլն։
Է, ԷՐ. իբր պարզ դիմազուրկ առընթեր աներեւութիւն՝ հանգէտ ձայնիցս, Գոյ, լինի, ի դէպ է, մարթ է. պա՛րտ է, պիտի, եւ այլն.
Զուր տարապարտուց եւ խօլ առատութեամբ զինչսն կորուսանեն։ Զի՞նչ կամկցիս առնել նոցա այնչափ ծախ խօլ առատութեանն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 2։)
Երեսքն մարմնոյն ծագեցին, ո՛չ որչափ կար էր երեւելոյն, այլ որչափ աշակերտքն կարէին (հայել). ո՛չ է դիմազուրկ, այլ իբր անուն, այսինքն կարողութիւն։
Ի սեռականէ բառիս Ձիր. (լծորդ եւ ընդ Զուր. ռմկ. զուրի. որպէս եւ ընդ յն. լտ) δωρεάν gratis, immerito. Իբր ձիր իմն կամ պարգեւ կամ շնորհս առնելով. առանց փոխարինի. անվարձ. անպարտ.
ՁՐԻ. իբր Ի զուր. զուր տարապարտուց.
Յայն աղագս զմեզ զուր դատիք. (Եղիշ. ՟Ը։)
Զզուրակն եւ զկաշի նորա այրեաց։ Զմիսն եւ զկաշին այրեցին. (Ղեւտ. ՟Ը. 17։ ՟Թ. 11։)
Եզուրոս, կուզ. (Գաղիան.։)
ԸՆԴ ՎԱՅՐ. ա. որպէս Վայրապար. (ռմկ. փուճ տեղը ... ). ի զուր. ի նանիր. անխորհրդաբար. պարզաբար. եւ Նանիր. զուր. անպիտան, չնչին.
Զրկեալ. թօթափեալ յիւրոցն, եւ յայլ եւս իրաց. թողեալ լքեալ. անտերունչ, թափուր, անբաժ. երեսի վրայ ձգած, զուրկ. թէրք օլունմուշ. մէթրուք. մահրում.
ՅԱՆԳՈՅՍ. Ընդունայն. ի զուր.
Գուցէ զուր տարապարտուց եւ անշահ՝ մշակութիւնս մեր եղիցի. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 12։)
Առանց շահի կամ օգտի. ἁνόνητα. frustra. ի զուր. փուճ տեղը. նաֆիշէ. ապէս եերէ.
Արդար ըստ արտաքնոցն այն է, որ ոչ անիրաւէ, եւ ոչ զրկէ զուրուք։ Ի գիրս սուբս այն կոչի արդար, որ զբոլոր մասունս առաքինութեան յինքն բերէ. (Շ. մտթ.։)
Զուր ղօղանջես յանօգուտ թաւալ բանիցն թաւալելով. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 2։)
Սիրով յա՛նձն առցուք զաղքատութիւն եւ զուրողութիւն, միայն ի բարկութենէս եւեթ ապրեսցուք. (Փարպ.։)
Պահակն վարել այն իսկ է, զուրն փետել, տարապարտուց ձգձգել, եւ յանդէպ վարել խուելով. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 18։)
cf. ՎԶՈՒՐԿ
Ամպք ցօղեցին։ Ամպք ցօղեսցեն զարդարութիւն։ Երկինք ցօղեցին յերեսաց Աստուծոյ ի սինէ։ Ի ցօղել նորա զուրաթ եղիցի բոյս նորա։ Ցօղեա՛ յիս մշտակաւ, եւ այլն.
ԱՆԱՊԱՏ. (հանդերձ խնդրով). ἕρημος, desertus, destitutus Լքեալ թողեալ. յետնեալ. զուրկ. անմասն. ամայի. թափուր. ազատ. թէրք օլունմուշ, մէթրուք, մահրում.
Միայնակեաց սնափառ՝ մշակ անվարձ։ Ի զուր ախատիս, եւ անվարձ ելանես. (Նեղոս.։)
Զուրարն կապեն վերոյ արմկանն. (Լմբ. պտրգ.։)
Վասն զուր աւերածոյ աշխարհին հայոց. (Եղիշ. ՟Ը։)
Գիտել զամպարշտի զուրախութիւն, եւ զլլկանս եւ զծփանս։ Ո՞ կացուցանէր ի վերայ մտաց իմոց լըլկանս. (Ժղ. ՟Է. 26։ Սիր. մերթ. ի խորշակէ. Եզնիկ.։)
ԾՈԹՈՐ որ եւ ԾՈԹՈՐԻՆ, կամ ԾՈԹՐԻՆ, կամ ԾՈԹՈՐՈՒՆ. սեռ. ծոթրնոյ. ծոթորնոյ. ἑπίθυμον, θύμον, ἔρπυλον thymus, serpyllum եւ այլն. Ազգ զոպայի, բոյս մանրատերեւ՝ գեղեցկափունջ՝ անուշահոտ, ջերմ կծուահամ, եւ այն կրկին եւ երեքկին տեսակաւ. տե՛ս եւ ԶՈՒՐԱԿ, եկ ԹԻՒՄԱՅ.
Զուրուկս փախստեայս առնէին. որոց դադարք՝ անապատք եւ ամայիք, եւ ծածկոյթք՝ վէմք եւ մացառք. (Խոր. ՟Գ 20։)
Ի զուր ուրեմն արդարացուցի զսիրտ իմ։ Ապա եւ ջուրք ուրեմն ընկլուզին զմեզ։ Խաւար ուրեմն արդեօք ծածկեաց զիս. եւ այլն։
Ունիցի ինչ օտարի զուրուք ճշմարտութեանն՝ պատրիչ պատկեր. (Դիոն. թղթ.։)
ՎԶՈՒՐԿ ՎԶԸՐԿ ՎԶՐՈՒԿ. Բառ պ. պիւղիւրք. Մեծ. աւագ յարքունիս. իսկ պիւզիւրկեան, աւագանի, մեծամեծք. (լծ. թ. վեզիր. լտ. վիգարիուս ).
Միհրներսեհ վզուրկ (կամ վզրուկ, վզրիկ). (Եղիշ. ՟Բ։)
Զուրուկսն արտաքս վարէին անգորով եւ տմարդի կամօք. (Լծ. ածաբ.։)
Պատմել. ճառել. աւանդել. որպէս եւ ռմկ. ասի, կըզուրցըւի, կամ կըզուրցեն.
Եզինք պարարակք։ Ածէ՛ք զեզն պարարակ։ Զուրակք իմ եւ պարարակք (այսինքն պարարակ կենդանիք) զենեալ են. (Երեմ. ՟Ծ՟Զ. 21։ Ղկ. ՟Ծ՟Է. 23. 27. 30։ Մտթ. ՟Ի՟Բ. 4։)
Դատաւոր կաւագործ է, եւ վշտահան. զ՝ի զուր ի նմին կաւոյ աստուած ստեղծանէ. (Իմ. ՟Ժ՟Ե. 7։)
կամ ԱԽԵՐԿԱՆ. յորմէ ՅԱԽԵՐԿԱՆ. իբր Յանօգուտս. ի զուր. անխնայ. եւ կամ յախուռն. յախուր. յահուր.
Կոկորդախօս, աղխազուր ... գարգարացւոց լեզուին. (Խոր. ՟Գ. 54։)
ἁσέληνος. illunis. Զուրկ ի լուսնոյ, այս ինքն ի լուսոյ լուսնի. լուսնկայ չեղած. մահիթապսըզ.
Զուր աշխատանք. (Խոսր.։)
Ընդ հրեշտակապետին զուրախ լե՛րն առձայնեսցուք. (ՃՃ.։)
Առնուլ նոցա օրէնս (հաղորդութիւն) զուրբաթ եւ զշաբաթ եւ զկիւրակէ, եւ ի ժամ օրինացն գօտելոյծք եղիցին. (Վրք. հց. ձ. (եդաւ ըստ այլ ձ. Գօտելած. բայց եւ ի լտ. ասի, լուծանեն զգօտիս։))
Միայնացեալ զուրայ՝ գայ առ արտայ յոչ կամաց։ Հռուփանոս, որ ի սամոս էր միայնացեալ. (Խոր. ՟Գ. 15. 53։)
Շաբաթանան արարածք յիւրաքանչիւր զուր եւ ընդ վայր աշխատութեանց. (Տօնակ.։)
Բարեզուրաթ այր. (Ճ. ՟Ա.։)
Հնարաւորէ գործել։ Մի՛ հնարաւորիր ամենեւին, թէ կարասցես պատրել (այսինքն մի՛ ի զուր ջանար)։ Միոյ աղջկան ոչ հնարաւորէր (այսինքն չկարէր) յաղթել. (ՃՃ.։)
Ընդունայն. ի նանիր. վայրապար. ի զուր.
Զուրբաթ եւ զչորեքշաբաթ անլուծանելի՝ չոր հացիւ եւ աղիւ եւ ջրով ընդ երեկոյս զպէտսն վճարէր. (Սոկր.։)
Ուրախանայի յանտրտում բերկրութեան վայելիւք։ Զուրախութեանցն բերկրւոթիւնս։ Ուրախակիցք իմումս լինցիք բերկրութեան։ Ի զգայութեանցն բերկրութիւնս. (Պիտ.։)
Έιρήνη, γαλήνη. Pax, tranquillitas. ἡσυχία. quies. Խաղաղ եւ անխռով գոլն. հանդարտութիւն. անհողմութիւն. անդորրութիւն. ապահովութիւն. հանգիստ. ողջութիւն. առողջութիւն. լռութիւն. դադարումն. էմինլիք. հուզուր. ասուտելիք. սուլհ. սելամէթ. սազլըգ. ըռահաթլըգ.
Աչք ոչ ներընդունօղ են նիւթոյն, այլ միայն զուրուականս նոցա կրեն։ Քաղցրութիւն լուսոյ զուարճացուցանէ զներընդունօղ աչսն. (Լմբ. ժղ.։)
Ի կիւրակէի եւ ի չորեքշաբաթու եւ յուրբաթու։ Զչորեքշաբաթի եւ զուրբաթ անսուաղ անցուցանէին։ Մինն ի մէնջ հրեշտակ չորեքշաբաթի է, եւ միւսն ուրբաթու. (Սեբեր. ՟Ե։ Վրք. հց. ՟Ը. ՟Ժ՟Թ։)
Ի զուր կորուսիչ երախտեաց. որ ի դերեւ հանէ զերախտիս. երախտամոռաց. ապերախտ. ապաշնորհ.
Ուր լինի ինչ ի զուր թոպելով, կոշկոճելով, աշխատութեամբ.
Զուրախութիւն իւրեանց հրապարակայայտ առնել. (Վրդն. սղ.։)
Արդարացուսցեն զարդարն, եւ պարտաւորեսցեն զամպարիշտն։ Արդարացուցանեն զամպարիշտն վասն կաշառոց. Մերձ է, որ արդարացուցանէ զիս։ Արդարացոյց զանձն իւրապստամբութիւնն իսրայէլի առ ուխտազանցութեամբն յուդայ։ Արդարացուցեր զնոսա յոյժ քան զքեզ։ Արդարացուսցէ զդատաստան իմ։ Ի զուր ուրեմն արդարացուցի զսիրտ իմ։ Դուք էք՝ որ արդարացուցանէք զանձինս առաջի մարդկան։ Կամեցաւ զանձն արդարացուցանել։ Զի եղիցի նա՛ արդար, եւ արդարացուսցէ զայն՝ որ ի հաւատոցն Յիսուսի. Զոր կոչեացն, ըզնոսին եւ արդարացոյց. եւ զորս արդարացոյցն, զնոսին եւ փառաւորս արար. եւ այլն։ Յորոց յայտ է, զի մարդ զմարդ արդարացուցանէ ջատագովելով. եւ Աստուած զմարդ՝ սրբելով. որպէս եւ մարդ զԱստուած փառաւոր առնելով. ըստ այնմ.
Որ ի ժողովի՝ բազմամարդութեամբ զուրախականսն ոչ փափագէ գտանել. (Յհ. իմ. ատ.։)
Զուր եւ անշահ արուեստ, կամ աշխատութիւն. յն. զրաջանութիւն ματαιοπονία . եւ Չարարուեստութիւն κακοτεχνία.
ԸՆԴՈՒՆԱՅՆԱԿՈԽԵԼ. Որպէս Իզուր թեւակոխել. ջանալ բարձրաթռիչ լինել.
Բան զուր եւ ընդունայն, եւ դիւթական.
Չիք եւ չիք իսկ զուրուք զկեանս առանց տրտմութեան գտանել, այլեւ ո՛չ յուրախութենէ անմասն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 28։)
Զուրարն սոքա զահեակ բազկաւն ածեալ. (Լմբ. պտրգ.։)
ԱՄՓՈՓ. Անմասն. պակասեալ. զուրկ, պակաս. մահրում.
ԱՅՑԵԼԻ Է. դիմազուրկ (որ ըստ յն. մակբայ ասի). արժան է տեսանել. կամ պէտք են այց առնուլ, դիտել, նկատել, խուզել, խնդրել, հոգալ. աղէկ մը նայելո՛ւ է. պիր էյի պագմալը, միւլահազա էթմելի. ἑπισκεπτέον. oportet inspici, visendumest, respiciendum, dispiciendim
ἁμέτοχος, ἅμοιρος. non particeps, expers, carens. Չունօղ զմասն եւ զբաժին. անմասն. անկցորդ. անունակ. հեռի. օտար. զուրկ, հեռու, առանց. լագասըզ. պէրի. մահրում. պինասիպ.
Ածիցեմ ի վերայ իմ անէծս, եւ ոչ օրհնութիւն։ Յի՛մ վերայ անէծքն այն։ Ի նմին բերանոյ ելանեն օրհնութիւնք եւ անէծք։ Եթէ առցէ ի վերայ նորա անէծս՝ անիծանել զնա։ Անէծք եւ ստութիւն եւ սպանութիւն։ Անէծք զուր՝ ումեք ոչ ելանեն։ Որոց բերանք անիծիւք եւ դառնութեամբ լի են։ Մերձ է յանէծս. եւ այլն։
ἁνίημι. dimitto, remitto, indulgeo. Ներել. զիջանիլ. թոյլ առնել. թողացուցանել. տեղի տալ. թող տալ, աչք խփել. գօյ վէրմէք, մազուր պույուրմագ.
Երաժըշտակին զուրախականն բախեալ նւագս. (Սհմ. ՟Ժ՟Է։)
Դիմակ տրտմութեանն զուրախութիւնն դնէ. (Շ. մտթ.։)
cf. ԶԻՐԿ;
Զրկեալ. անմասն. անբաժ. սին;
շագասըզ;
Զուրկ եւ ունայն ի ճշմարիտ գեղեցկութեանցն։ (Ուռպ.)
Բառ այլազգեաց. քիլէք, գաայըգ, գալեօն եւ այլն. այսինքն նաւակ. նաւ։ Հին բռ. Ուր ի զուր յաւելու ոմն ի գրչաց.
եւ մեզ ո՛չ ի զուր ինչ զբանս ծախել. (Եզնիկ.։)
ԾՈԹՈՐ որ եւ ԾՈԹՈՐԻՆ, կամ ԾՈԹՐԻՆ, կամ ԾՈԹՈՐՈՒՆ. սեռ. ծոթրնոյ. ծոթորնոյ. ἑπίθυμον, θύμον, ἔρπυλον thymus, serpyllum եւ այլն. Ազգ զոպայի, բոյս մանրատերեւ՝ գեղեցկափունջ՝ անուշահոտ, ջերմ կծուահամ, եւ այն կրկին եւ երեքկին տեսակաւ. տե՛ս եւ ԶՈՒՐԱԿ, եկ ԹԻՒՄԱՅ.
Ուր Լծ. ի զուր գրէ.
Իբրեւ բոլորեցաւ ակումբ բազմականին, սուրբն Յովսէփ սկսաւ զուրախութեան նուագն մատուցանել. (Եղիշ. ՟Ը. (ուր մարթ է իմանալ եւ բարբառ աւեաւոր, կամ գուշակութիւն աւետաբեր ժամու)։)
Մի՛ քններ զվարս առաջնորդին եւ մի՛ զքահանային եւ վարդապետին։ Չառեր հրաման զուրուք զմեղս քննել. թո՛ղ թէ զքահանային։ Քրիստոս է որ քննէ եւ դատի. (Մանդ. ՟Ժ։)
Յետնեալ. անմասն. անբաժ. զուրկ. շագասըզ, մահրում.
Զառաջաւորսն, եւ զաղհացսն, եւ զչորեքշաբաթ եւ զուրբաթ. (Պիտառ.։)
ԱՆԻՐԱՒ. ՅԱՆԻՐԱՒԻ ՅԱՆԻՐԱՒՍ Ընդդէմ իրաւանց. անիրաւութեամբ. եւ ի զուր. անպատճառ. ἁδίκως. injuste, inique. նէհագ եէրէ, նաֆիլէ.
Եւ այս ո՛չ եթէ առաւիր եւ ի զուր անց ընդ նոսա. (Լաստ. ՟Ա։)
Առաւիր. ընդ զուր, եւ ընդվայր։ Թէ առաւիր. ի զուր, կամ ընդվայր։
Արդեամբք մեղաւ, զի շնացաւն. եւ բանիւք, զի գրեաց հրովարտակ առ յովաբ սպանանել զուրիա. վասն այսորիկ հալածեցաւ յորդւոյն արդեամբք, եւ նախատեցաւ ի սեմեայ բանիւք. (Կիւրղ. թագ.։)
ԶՐԱՀԵՏ ՎԱՐԻԼ, ԲԵՐԻԼ, ԼԻՆԵԼ, եւ այլն. Ի զուր զհետ վարիլ, պնդիլ. եւ զհետ սնոտեաց կամ յընդունայն շաւիղս ընթանալ. ըստ յն. միջամուխ լինել. ἑμβατέω ingredior, ineo
Զահեակ ուսովն արկեալ (սարկաւագաց) զուրարն. (Մխ. դտ.։)
Բուռն եհար զուրարէն յոբնաղայ, եւ պատառեաց. (Միխ. ասոր.։)
Դիպեցաւ նոցա կին ոմն աստուածապաշտ, զոր տեսեալ պօղոսի՝ ասէ ցնա. տո՛ւր ինձ զուրարդ քո ... (եւ կինն ետ ցզօրականս՝ ասելով) այդուիկ փակեղամբ պատեցէ՛ք զաչս գորա. (Ճ. ՟Բ.։)
Բորոտք հալածեալ լինէին ... զուրուկս փախստեայ առնէին։ Բորոտաց եւ ուրկաց։ Ընկալայ զգիր զախտացելոցդ մարմնով՝ զուրուկ անուանելոցդ. (Խոր. ՟Գ. 20։ Յհ. կթ.։ Շ. թղթ.։)
ՎԶՈՒՐԿ ՎԶԸՐԿ ՎԶՐՈՒԿ. Բառ պ. պիւղիւրք. Մեծ. աւագ յարքունիս. իսկ պիւզիւրկեան, աւագանի, մեծամեծք. (լծ. թ. վեզիր. լտ. վիգարիուս ).
Միհրներսեհ վզուրկ (կամ վզրուկ, վզրիկ). (Եղիշ. ՟Բ։)
Անսովոր է վարել իբր անմասն. զուրկ. ըստ յն. ἅμοιρος եւ ἁμοιρέω
Կամ անբաժ. անմասն. զուրկ. լագասըզ, պինասիպ.
ԱՆՕԳՈՒՏ ՅԱՆՕԳՈՒՏ. ἁχρήστως, εἱς ἁνωφελῆ. inutiliter. Առանց օգտի. յումպէտ. ի զուր. նաֆիլէ, ապէս եերէ.
Յաւելորդս. ի զուր.
Յայտնապէս զուրացութեանն խոստովանութիւնն զգայռին. (Սարկ. հանգ.։)
ὁρίγανον, -ος, ὁρείγανος, -ον origanum, -us կամ cunila կամ serpyllum եւս եւ melilotus Բոյս հոտաւէտ եւ ախորժահամ կծու, եւ ջերմացուցիչ, իբր ազգ ծաթրինի կամ զոպայի. կոչեցեալ նաեւ ԿՈՐՆԳԱՆ. զուրիկ, իշկորկան. (Գաղիան.։ Բժշկարան.։)
Եւյայնմ եւս դառն տանջանս զոչ եւ զուրաստ կալեալ չլինէին խոստուկ. (Կաղանկտ.։)
ԾՈԹՈՐ որ եւ ԾՈԹՈՐԻՆ, կամ ԾՈԹՐԻՆ, կամ ԾՈԹՈՐՈՒՆ. սեռ. ծոթրնոյ. ծոթորնոյ. ἑπίθυμον, θύμον, ἔρπυλον thymus, serpyllum եւ այլն. Ազգ զոպայի, բոյս մանրատերեւ՝ գեղեցկափունջ՝ անուշահոտ, ջերմ կծուահամ, եւ այն կրկին եւ երեքկին տեսակաւ. տե՛ս եւ ԶՈՒՐԱԿ, եկ ԹԻՒՄԱՅ.
ՀԱԶՈՐԱՆ կամ ՀԱԶՈՒՐԱՆ. որ եւ յոմանց Սին կոչի. որպէս լտ. իտ. sorbum, sorba. Պտուղ դիւրակուլ՝ ախորժ համով, եւ դիւրիչ լուծման որովայնի. .... այլ ի տեղիս տեղիս աշխարհին հայոց վարի որպէս Ալոճ. հալըճ (լծ. իտ. azzeruola )
Հրաման առեա նուիրակացն՝ եւ ոչ ի դուրսն մօտել տային (զուրացեալսն)։ Որ ոք ասէր ցնուիրակսն, թէ յապստամբացն գնդէն եմ, եւ վաղվաղակի թողուին ի ներքս. (Փարպ.։)
Իսկ ուրացեալն վասակ, եւ այլն։ Զվնաս գործոյն արկանէր զուրացելովն։ Ածէին եւ խառնէին ի գունդս ուրացողացն. (Եղիշ.։)
ՊԱՏԱՀԵՄ ՊԱՏԱՀԻՄ (առաւել յերրորդ դէմս՝ որպէս դիմազուրկ) συμβαίνω , συναντάω, ἁπαντάω, ὐπαντάω, ἑπιτυφχάνω accido, occurro, contingo ἁποβαίνω evenio, evsdo. Հանդիպել. ի դէպ գալ. դէպ լինել. անցանել անցից. ի վերայ հասանել. ընդ առաջ ելանել. ընդդէմ գալ, բախիլ. եւ Գտանիլ. լինել. հանդըպիլ, գլխուն գալ, դիմացը՝ դէմը ելլել, դպչիլ, զարնել, զարնուիլ. ըռաստ կէլմէք.
κεναυχής vana jactans ὐπερήφανος superbus. կամ ըստ սուրբ գրոց ՝ κενόδοξος inanis gloriae cupidus. Որ ի զուր կամ ի սնոտիս պարծի. սնափառ. ամբարտաւան. հպարտ.
Զուրուք արդար մարմին ցեց եւ որդն ոչ փաղաղեաց. (Վանակ. յոբ.։)
Անհանգիստ. դահաթսըզ, պիհուզուր.
Տուք մեզ ամի ամի երեքհարիւր սեւ ծառայ, եւ յիսուն ապուզնայ, եւ զուրափէ մի. (Միխ. աս.։)
Զուր տարապարտուց եւ խուլ (կամ զսէր, եւ խուզ) առատանէր մտացն առատութիւն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1.) սխալանօք գրչաց անյայտ մնայ բանն. ուր ըստ յն. ասի, Աւելորդ պատուասիրութեան (կամ փութոյ պնդութեան), եւ յետին անմտութեան էր։
Զուր դատել, զրպարտել.
Զուր հեղեղեալ. իբրեւ ուղխս զայրացեալ. նման հեղեղատի զայրագին, եւ անկայուն յորդելոյ.
συκοφαντέω calumnior, sycophantam ago Զուր պարտաւորելով՝ յանիրաւի պարտս պահանջել. հարստահարել. կեղեքել. խուել. զրկել. զլանալ. զզուել. նկուն առնել. լլկել.
Իգն (զոր օրինակ զօրաւիգն) մակ, իբր. ի զուր այլ եւ այլ մեկնիչք պէսպէս իմաստս ստեղծանեն անդ։ Գուցէ լաւ եւս առ մեօք թարմատար շաղկապ ասին, թէ, եթէ, իբր՝ բա, զի. որ. քի. երբ շաղկապեն եւեթ զբանս՝ առանց տալոյ զառանձին իմաստ ինչ նշանական։
Ի զուր նեղութիւննզերկուս ամս ոչ կարճմտեաց. (Լմբ. սղ.։)
ՀԱԶՈՐԱՆ կամ ՀԱԶՈՒՐԱՆ. որ եւ յոմանց Սին կոչի. Պտուղ դիւրակուլ՝ ախորժ համով, եւ դիւրիչ լուծման որովայնի. այլ ի տեղիս տեղիս աշխարհին հայոց վարի որպէս Ալոճ.
Պատճառս ի վերայ եդեալ, իբր թէ չարակնեալ (այսինքն չկամեցեալ առ նախանձու) զուրախանալն արքայի, կապեսցէ զնա։ Չարակնելով ագահեալ յամուրն արտագէրս. (Խոր. ՟Գ. 23. 31։)
δωρεάν gratis εἱκῆ frustra ἀπλῶς simpliciter, sine causa, inconsulto ἑξάπινα repente ὠς ἕτυχεν indiscriminatim. Վայրաբար. ընդվայր. ի զուր. ի սնոտիս. ի նանիր. վարկպարազի. անխորհրդաբար. պարզաբար. վեր ի վերոյ. հարեւանցի. յանպատրաստից. ըստ դիպաց. անխտիր. փուճ տեղ.
Ոչ զոք զուր սիրէ աստուած, եւ ո՛չ վայրապար զոք ատեայ. (Կիւրղ. թագ.։)
Ազդեաց ինձ (տէր) զուրիոն (զհերովն) վերընկալ աթոռոյն իմոյ. (Ածազգ. ՟Ժ՟Բ։)
Եւ որպէս աղխազուր.
Թագաւորն լիդէացւոց ասպազինեալ զերիվարն զուրջանակի պղնձի արկանելեօք։ Կարթակոտոր զասպազինեալ երիվարն արարեալ։ Մտրակեալ զիւր ասպազինեալ երիվարն. (Արծր. ՟Ա ռ. 14։ ՟Գ 17։)
ԸՆԴՈՒՆԱՅՆ. մ. εἱς κενόν in vanum Իբր Ընդ ունայն. ի սնոտիս. ի նանիր. ի զուր. փուճ տեղը.
Սերք են երեք. ար. իգ. չէզ. եւ են ոմանք՝ որ յաւելուն ի նոսա այլ եւս երկուս, հասարակ, եւ մակաւասար. եւ է հասարակ, ձի, շուն. (յն. ἅνθρωπος, ἴππος մարդ, ձի) իսկ մակաւասար, ծիծառն, աքիս. (յն. χελιδών, ἁετός ծիծառն, արծուի). (Թր. քեր.։) Ուր հյ. մեկնիչք ի զուր ճգնին ի մեր լեզու յարմարել զբանքս.
Տեսանե՞ս զսէրն աստուծոյ շաղկապեալ ընդ մերումս, եւ իբր զգէսս ինչ շարամանեալ։ առնուլ զոսկետեսակն տպազիովն, եւ շարամանել ի թագի նորա։ Երկուս ձարս շարամանեալս ի խոտոյ։ Շարամանէ ընդ միմեանս զբարեգործութիւնն եւ զուրախութիւնն։ Եւ այսոքիկ բազում անգամ շարամանեալք (յանհունս)։ Պա՛րտ է ասացուածին դաշնաւոր գոլ եւ ծաղկեալ եւ շարամանեալ ամենայն ձեւովք. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 31։ Արծր. ՟Ե. 11։ Ճ. ՟Ա.։ Լմբ. ժղ.։ Պերիարմ.։ Պիտ.։)
Առաջի դնելով սեղան ... եւ գինի զուրախարարն սրտից ... զարիւն իւր։ (Որթ իմա՛) քաղցր եւ քաջապտուղ՝ ուրախարար եւ բերկրեցուցիչ սրտից մարդկան զտէր մեր յիսուս քրիստոս. (Աթ. ՟Ը։)
Արբր մեզ տէր զուրախարար սիրոյ քո զբաժակն. (Շար.։)
Զուրուականին տեսակ իրօրէն ճշգրտաբանեաց. (Նար. խչ.։)
Որք զուրուականաց հմայութիւնս յանդգնին». իմա՛ հմայիւք յարուցանել զմեռեալս. խօրթլանմագ պիւյիւսիս. յն. νεκυομαντεία.
Սաստկանայր ջուրն։ Սովն եւս քան զեւս սաստկանայր։ Սաստկացան քան զիս։ Սաստկացաւ բանն արքայի առ յովար։ Սաստկացաւ քան զնա պատերազմն։ Սաստկանայ ի տանջանս անիրաւաց։ Սաստկացաւ ի վերայ նորա անօրէնութիւն։ Հրաման թագաւորին սաստկանայր։ Ձայն փողոցն սաստկացեալք յոյժ։ Մատս զուրիա ընդդէմ սաստկացեալ պատերազմին։ իբրեւ մարտն սաստկացաւ.եւ այլն։
Ի տարեմուտս զուրախալիս միմեանց նուիրեմք տօնընծայս. (Պիտ. ՟Ղ՟Է. առ Լեհ.։)
որ եւ ԱՆԶԲԱՂԱԲԱՐ, ԱՆԶԲԱՂ. ἁμετεωρίστως, ἁπερισπάστως. sine ulla distractione, cura, constaner. Առանց զբաղանաց. անցնդելի մտօք. անշփոթ. հանդարտիկ. տաղտաղասըզ հուզուր իլէ.
ἅγονος. non generans, sterilis. որ եւ ԱՆԾՆՈՒՆԴ, եւ ԱՆԾԻՆ ասի, իբր անզաւակ, ամուլ, եւ անբեր. որ ծնունդ չունի, բերք մը չունեցօղ. տօզուրմազ. հասըլսըզ.
(առաւել ռմկ). Անհանգիստ առնել. պիհուզուր՝ րահաթսըզ եթմէք.
Ի զուր յանճախեցեր զբժշկութիւնս քո, եւ օգուտ չիք ուստեք քեզ։ Ախտիւ որովայնի, որոյ ոչ գոյր բժշկութիւն։ Որոց պէտք էին բժշկութեան՝ բժշկէր։ Բժշկութիւնս կատարեմ։ Ի ձգել զձեռն քո ի բժշկութիւն։ Այլում շնորհս բժշկութեանց։ Եւ տերեւ ծառոյն էր բժշկութիւն հեթանոսաց.եւ այլն։
Զլացումն. այսինքն որ բանիւ կամ գործով զընկերն իւր զուր մատնէ. (Կիր. երզն. խր.։)
Ի զուր էր զհաշտն հազարամեան առնել. (Եզնիկ.։)
Ի զուր էր զհաշտն հազարամեան առնել. (Եզնիկ.։)
(Մանեթոս գրեաց) զդից եւ զդիւցազանց եւ զուրուականաց, եւ զմահկանացուս, զի ընկալցի զմեր մահն իբրեւ զանմահից. (Եղիշ. ՟Բ։)
(Մանեթոս գրեաց) զդից եւ զդիւցազանց եւ զուրուականաց, եւ զմահկանացուաց թագաւորաց՝ որ եգիպտացւոց թագաւորեցին. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Ի կիւրակէի եւ ի չորեքշաբաթու եւ յուրբաթու։ Զչորեքշաբաթի եւ զուրբաթ անսուաղ անցուցանէին։ Մինն ի մէնջ հրեշտակ չորեքշաբաթի է, եւ միւսն ուրբաթու. (Սեբեր. ՟Ե։ Վրք. հց. ՟Ը. ՟Ժ՟Թ։)
Կեցջի՛ր վաստակաւորդ. այսինքն աշխատեալ, ի զուր խոնջեալ. տառապեալ. (Վրք. հց. ձ։)
Անդաստան ծաղկանց ցցունազարդ գեղգեղեալ (ոլորեալ՝) բազմագունակ երանգօք եւ յարազուրաճ առատացօղօվք. (Թէոդոր. կուս.։)
ՔԵՏԱԳԱԳԱՄԵԼԻ՛ կամ ՔԵՏԱԳԱՄԵԼԻ՛. ՔԵՏԱՔԵՐԵԼԻ՛. γραπτέον scribendum, pingendum, insculpendum (est). Է դիմազուրկ՝ առ յոյնս ի մակբայից սակի։ Բառ ծագեալ ի Քետայէ զոյգ ընդ բառիս Գամ, կամ թ. գագմագ. իբր թէ Գրելի՛ է փորագրել արժան է.
ՔԵՏԱԳԱԳԱՄԵԼԻ՛ կամ ՔԵՏԱԳԱՄԵԼԻ՛. ՔԵՏԱՔԵՐԵԼԻ՛. γραπτέον scribendum, pingendum, insculpendum (est). Է դիմազուրկ՝ առ յոյնս ի մակբայից սակի։ Բառ ծագեալ ի Քետայէ զոյգ ընդ բառիս Գամ, կամ թ. գագմագ. իբր թէ Գրելի՛ է փորագրել արժան է.
cf. ԶՐԱՎԱՍՏԱԿ;
Ի զուրավաստակ ճանապարհացն խափանել։ (Ագաթ.)
Որոց մարգարէացարն ստութիւն։ Մարգարէացան ձեզ յանուն իմ զուր.եւ այլն։
Բորոտութիւն, պիսակութիւն, եւ դիւահարութիւն։ Պիսակութիւն կամ այլ ինչ արատ՝ որ փոփոքելով իցէ։ Զամենայն պատահար չարեաց յառաջ բերէ. այսինքն զուրկութիւն, զպիսակութիւն։ Ապականեն զմարմինս մարդկան ուրկութեամբ, պիսակութեամբ, եւ այլ պէսպէս վիրօք. (Կանոն.։)
որ եւ ԱՆԶԲՕՍՈՒԹԻՒՆ. Ազատութիւն ի զբաղմանէ. հանդարտութիւն. խաղաղութիւն. հուզուր, ասուտէլիք.
Զլացումն. այսինքն որ բանիւ կամ գործով զընկերն իւր զուր մատնէ. (Կիր. երզն. խր.։)
Բարձից ի նմանէ զուրախութիւն բազում խրախճանութեան. (Բար. ՟Դ. 34։)
Մի՛ յուսացուսցէ զձեզ Եզեկիա ի Տէր։ Յոր եւ յուսացուցեր զիս։ Իզուր յուսացուցեր զժողովուրդդ զայդ ի նանրութիւնս.եւ այլն։
Եթէ չմիաբանցի արդիւնքն բանիցն, ապա ի զուր է ջատագովութիւնս։ Բարի են մեզ ջատագովութիւնքն՝ որոց աստ արարք ողորմութիւն։ Զարմանալի ջատագովութիւն ջատագովութիւն տացէ ի վերայ ճշմարտին ... Զջատագովութիւնդ կեղծաւորելով՝ կարծիս արդարութեան զանձամբ կամիք արկանել. (Սեբեր. ՟Ը։ Ոսկ. ննջ.։ Իսիւք.։)
Զհրաշունչ բարկութիւնն իւրեանց շիջուցեալ՝ ցնծութեամբ զուրախութիւն զուարթացուցանէին. իմա՛ իբր ուռճացուցանէին, վառէին, եւ այլն. (յն. այլազգ)։
ԶԴԷՄ ՈՒՆԵԼ զուրուք. Դիմակաց լինել. հակառակ կալ. յաղթահարել. դէմ դնել .... Տե՛ս (՟դ. թգ. ՟ժը. 24։ ՟Ա. Մակ. ՟Գ. 53։ ՟Ժ. 73։ Ես. ՟Կ՟Գ. 5։ Գծ. ՟Զ. 10։)
Դու, զո՞ առնես զքեզ. վասն որոյ ի զուր դնի ի Քեր. երզն. զով, իբր նախդիր բաղադրական։
Ոչ զուր տարապարտուց եկին ալիքս իմ. (Եւս. պ. Բ. 24։)
τέλος, διάλυσις, κατάλυσις finis, terminus, exitus եւ dissolutio, exitium, mos Եզր. կատարած. վախճան. յանգ. յանգումն. սպառուած. եւ Սպառումն. զուր ծախումն. վնաս. մահ.
յորմէ յն. փսէւտիս։ ψευδής, ψευστής falsus, fallax, mendax . Ներհակն ձայնիս Ստոյգ. ոչ ճշմարիտ. հակառակն ճշմարտութեան. անիրաւ. խարդախ. կեղծ. մոլոր. նենգաւոր. խաբեբայ. անհաւատարիմ. սնոտի. ստախօս ոք, եւ անհիմն կամ զուր բան.
Եթէ մինն շինեսցէ, եւ միւսն քակեսցէ, զինչ լինիցի. բայց միայն աշխատութիւն սուտ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Ա. ձ.) (տպ. զուր)։
ՍՈՒՏ. մ. իբր Ստութեամբ, եւ Ի զուր. կամ ըստ յն. ստութիւն, եւ սուտ ինչ. եւ բայիւ, ψεύδομαι mentior.
Զոր շրթամբք առ երկիւղի մեծարեցաք սուտ։ Նա արդար է, եւ մեք սուտ կռուիմք. (Փարպ.։) Եթէ կամէր գնալ աստի, մեք ընդէր աշխատեցաք սուտ (տպ. զուր), եւ շինեցաք զդա։ Եթէ ոչ զգուշասցի, այլ ընդունեայն եւ սուտ (տպ. եւ ընդ սուտ) ծախսցէ զաւուրս իւր ի շփոթս եւ ի հոգս. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Ա. ՟Ժ՟Բ. ձ։)
Ասի անունդ անըմբռնելի, վասն զի արդարեւ իսկ անտեղի եւ անժամանակ է. (Մագ.։ Երզն. եւ այլն։) Այլ ի զուր, զի յայլ լեզուս եւս է բառ նմանաձայն (պ. նամ. յն. օնօմա. լտ. նօմէն. եւ այլն. որ եւ թ. ատ, իսմ.)
(լծ. դեր, դերբուկ). Անգործ, իբր ունայն. զուր. անպիտան. եւ Խոպան. ամայի.
Ի ՆԱՆԻՐ. ա.մ. μάτην, εις μάτην, ματαίως insaniter, vane, in vanum, frustra ἁδίκως injusto. որ եւ ՆԱՆՐԱՊԷՍ. Ի զուր. ընդ վայր. ընդունայն. տարապարտ. վայրապար. յանիրաւի.
ՍՆՈՏԻ. Ի ՍՆՈՏԻՍ. մ. μάτην, διακενῆς, εἱκῆ, κενά inaniter, frustra. Ընդ վայր. ի զուր, վայրապար. պարապ տեղ, փուճ տեղ.
Որ չունի զբնակարան. անյարկ. անտուն. նժդեհ. տարաբնակ. զարիպ, զուրպեթտէ օլան. ἁνέστιος, παρεπίδημος, tecto carens, peregrinus.
Վայրապար. ի զուր. ἅπρακτος.
(որ եւ ԱՆԶՈՒՐԿ) Ոչ զրկեալ. ոչ անկցորդ, ոչ անհաղորդ. չի զրկըւած.
Ասացուած. ասած. ասացեալն. զուրցուացք, զուրցածը.
դրական մակբայ կոչի ըստ յն. Ապառնի դիմազուրկն. զոր օրինակ.
Եթէ զուրուք ինչ զլացեալ իցեմ, հատուցից չորեքպատիկ. (Բրս. հց.։)
Ի զուր խաբօղ սնոտեօք.
ματαιοπόνος frustra laborans Որ ի զուր ջանայ. եւ որ ինչ ի զուր գործի. սնավաստակ.
Ի զուր զրաջան է։ Զրաջան եւ սնավաստակ. (Եփր. պհ.։)
ԶՐԿԱՆՔ. στέρησις, ἁποστέρησις privatio Զրկումն. զիրկ մնալն. զուրկ մնալը.
Խայտայիք իբրեւ զզուրակսի վերայ դալարոյ։ Խայտասջիք իբրեւ որթք արձակեալք ի կապոյ։ Խայտացին երինջք ի մսուրս իւրեանց։ Իբրեւզգառինս խայտացին. (Երեմ. ՟Ծ. 11։ Մաղ. ՟Դ. 2։ Յովէլ. ՟Ա. 17։ Իմաստ. ՟Ժ՟Թ. 9։ եկն վազելով ի վերայ բլրոց. Երգ. ՟Բ. 8։)
Եւ իբր դիմազուրկ. Հնար լինել. մարթել. հնարաւոր գոլ. կարել լինել.
Ընդէ՞ր զուր ջանաս ջրով ողողել զլեղուդ, եւ զապականիչ եւ զվնասակար աղտն առեալ կրես. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 26։)
Եւ յայնմ եւս դառն տանջանս՝ զոչ, եւ զուրաստ կալեալ՝ չլինէին խոստով. (Կաղանկտ.։)
ՍՐԻԿԱՅ որ եւ ՍԻԿԱՐԵԱՆ. Իբր լտ. sicarius. իսկ յն. λοιμός (որ է ժանտ), կամ κενός (սին, դատարկ) եւ λιτός (չնչին). Աւազակ սուսերաւոր. ոյր կայսուր, կամ որ ի զուր կայ. այն է դատարկապորտ. սինլքոր. գող աւազակ, ցած.
Վասն որոյ վհատեցի, ոչ ի զուր վհատեցի. (Իսիւք.։)
ԱՅԳՈՐԵՄ որ եւ ԱՅԳԱՒՈՐԵԼ. գրի եւ ՅԱՅԳՈՐԵԼ. ԱԳԵՒՈՐԵԼ. Որպէս թէ այգօրել, բարիլուսի երթալ. (լծ. լտ. աւկու՛րօր բարեմաղթել) Կամ ընդ այգն աւուրն յանդիման լինել մեծի ումեք, եւ ողջունել. գալ յատեան հրաւիրանաւ. կոչիլ եւ մտանել ի հրապարակ արքունի. հրաման առնուլ կամ տալ. պուչուշմագ. հուզուրա կեշմէք. Ուստի եւ ԱՅԳՈՐԵԼԻ ՏԵՂԻ՝ է դահլիճ. դէհլիզ. տիվանխանէ. տիվանի փատիշանի.
Սրկ զաթոռ նորա ի վերոյքան զբազումս։ Խնոյր արկանէր զամենայն զուր բացեալ զբերանս. (Բուզ. ՟Գ 10. ՟Դ 7։)
ԶՈՒՐԱՓԷ կամ ԶՈՒՐԱՓԱՅ. cf. ԸՆՁՈՒՂՏ.
Զուրափէ մի, որ է կենդանի խայտ, առաջքն բարձր, ի չափ գոմշի. (Միխ. ասոր.։)
Զուր են առասպելքն պւետիկոսին. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Մի ի զուր ինչ փարաւազս անձանց տացուք այսպիսի անօգուտ բանիւք։ Աղքատն փարաւաղել(իլ) կամի. եթէ կամիս, տո՛ւր. եւ եթէ ոչ կամիս, բարեաւ յուղարկեա՛. (Ոսկ. եփես. ՟Դ։ Եբր. ՟Ժ՟Ա։)
Երաժշտակին զուրախականն բախեալ նուագս. (Սահմ. ՟Ժ՟Է։)
ԶՈՒՐԱՓԷ կամ ԶՈՒՐԱՓԱՅ. cf. ԸՆՁՈՒՂՏ.
Զուրափէ մի, որ է կենդանի խայտ, առաջքն բարձր, ի չափ գոմշի. (Միխ. ասոր.։)
ματαιόω vanum reddo, vel inaniter loquor, confingo, nugor եւ criminor Զուր բանս բարբառել. մտացածին զրոյցս յօդել. ստել. զրպարտել. բամբասել.
(ի ձայնէս Հա՛յ հո՛ւյ, յա՛յ յո՛ւ. պրս. հայահույ, հայահայ. իբր ղավղա. կագ) βλασφημέω blasphemo. իբր կագ) Թշնամանել, անարժան բանիւք անարգել, նախատել զաստուած, կամ զմարդիկ. որ եւ Անիծանել. յիշոցնատու լինել. ասի եւ եբր. ոճով Օրհնել. քֆրել, գէշ բան զուրցել.
Ի նանիր. ի զուր. յանիրաւի.
Ոռոգանէր զամենայն երեսս երկրի։ Ոռոգանել զդրախտն։ Ոռոգանեն ոտիւք (բանալով եւ փակելով զուրգս առուակաց)։ Ոռոգանէին լերինք իմ կաթամբ. (Ծն. ՟Բ. 6. 10։ Օր. ՟Ժ՟Ա. 10։ Յոբ. ՟Ի՟Թ. 6։)
Զուրուկսն եւ զպատագրոսն արտաքս վարէին։
Խնդրէք զստութիւն։ Բորբոքէ զստութիւն վկայ անիրաւ։ Յուսացեալ իցեն զուր ի ստութիւն։ Ուրախ արարին ստութեամբ իւրեանց զիշխանս։ Պաշարեաց զիս ստութեամբ եփրեմ։ Քաղցրացաւ առն հաց ստութեան։ Եթէ ճշմարտութիւնն աստուծոյ յիմում ստութեանն առաւելաւ.եւ այլն։
Վշտազգեաց կանայքն զուրախութիւն զգեցան. (Ճ. ՟Գ.։)
Զուր տարապարտ օգնիցեն ձեզ. այսինքն յանօգուտս. յն. ունայնս եւ տարապարտս. (Ես. ՟Լ. ՟Յ։)
Ո՛չ է ի զուր եւ ի տարապարտ գալուստ նորա. (Եփր. համաբ.։)
Որ ոչ հանգչի. չունօղ զհանգիստ եւ զկայ՝ յերեսաց անդադար աշխատութեանց, կամ տառապանաց, եւ շարժման. ուր ոչ գոյ հանգիստ. րահաթսըզ. արասըզ. պիհուզուր.
ԺԱՄԱՎԱՃԱՌ ԼԻՆԵԼ. Ի զուր ծախել զժամանակ. յն. վաճառել զժամանաակ.
χαρά, χαρμονή, χαρμοσύνη gaudium, laetitia. Խինդ. խնդալն. ուրախութիւն. բերկրութիւն. ցնծութիւն. զուրախութիւն. ծաղր անոյշ. Խնտում.
Հնձանահարաց ձեւով զուրախութիւն գործոյն նշանակէր. (Տօնակ.։)
Ժողովել զախտաժէտս եւ զուրկունս եւ զմարմնահարս (կամ զմարմնավարս) եւ զամենայն ցաւոտս։ Կաղք եւ կոյրք, եւ մարմնահարք (կամ մարմնավարք), խուլք եւ հաշմեալք եւ ցաւագնեալք. (Բուզ. ՟Դ. 4։)
Զուրումն զշնորհաւոր լրջմտութիւն, զուրումն զսէրն ի միտսն հաստատէր. (Աթ. անտ.)
Խոտորեցան զկնի սատանայի ընդ ուխտանենգին վասակայ։ Գրէ ուխտանենգն վասակ։ Զգացուցեալ էր նմա ուխտանենգացն։ Ժողովէր առ ինքն զուխտանենգաց դասն։ Զուխտանենգսն եւ զուրացողսն. (Փարպ.։)
Զուր են առասպելքն պւետիկոսին. (Եւս. քր. ՟Բ։)
κενόσπουδος rebus inanibus studens եւ բայիւ κενοδοκέω laborem inutilem suscipio. Որ ի սնոտիս վաստակի. ի դերեւ ելեալ ի վաստացոց. եւ Յոր ինչ լինի ի զուր աշխատիլ. ընդունայնավաստակ. փուճ աշխատօղ կամ աշխատած.
Վշտազգեաց կանայքն զուրախութիւն զգեցան. (Ճ. ՟Գ.։)
Մի ի զուր ինչ փարաւազս անձանց տացուք այսպիսի անօգուտ բանիւք։ Աղքատն փարաւաղել(իլ) կամի. եթէ կամիս, տո՛ւր. եւ եթէ ոչ կամիս, բարեաւ յուղարկեա՛. (Ոսկ. եփես. ՟Դ։ Եբր. ՟Ժ՟Ա։)
Զուրք բազումք հոսին ի լերանց, եւ խառնեալ օժանդակեն զգետն մեծ տիգրիս. (Խոր. առ արծր։)
Ախտակցաբար արտասուեսցուք զուրացողսն հաւատոյ։ Ախտակցաբար սաստիկ արտասուս հեղոյր ի վերայ նոցա։ Ախտակցաբար օգնեա՛ մեզ. (Շար.։ Վրք. ոսկ.։ Լմբ. պտրգ.։)
Զուր աշխատի արծաթագործն. (Երեմ. ՟Զ 29։)
Վայրապար. ի զուր. առանց խորհրդոյ. ... յն. ἀπλῶς պարզապէս. լոկ.
Զօրութիւն երեքսրբենիցդ։ Զուրախութիւն աննկատելի՝ որ ի մէջ երեքսրբենիցդ. (Բենիկ.։)
ἅδικος injustus δωρεάν gratis (լծ. հյ. անուր, իբր անտեղի. եւ տուր, ձիր, ձրի) Տարապարտ. ունայն. անպատճառ. անպտուղ. անիրաւ.
Յամենայն ի զուր բանէ ի բաց լինիցիս. (Ել. ՟Ի՟Գ. 7։)
Բարձցե՛ս այսօր զարիւնն զուր, զոր եհեղ Յովաբ. (՟Գ. Թագ. ՟Բ. 31։)
Զիջցո՛ւք ի զուր հպարտութենէ. (Եզնիկ.։)
Իբր զուր իմն պաշտօնատարս Աստուծոյ։ Զուր ջան, անօգուտ վաստակ. (Նար. ՟Ի՟Ը. ՟Խ՟Ը։)
Մի՛ լիցուք զուր դատաւորք. (Լմբ. ատ.։)
Փոխանակ զուր ամօթոյն զոր կրեաց. (Վրդն. թուոց.։)
ԶՈՒՐ. մ. Ի ԶՈՒՐ. ԶՈՒՐ ՈՒՐԵՄՆ. κενῶς, εἵς κενόν inaniter, in vanum, frustra δωρεάν gratis ἁδίκως , ἁκρίτως injuste, inique Ընդ վայր. վայրապար. տարապարտուց. յանիրաւի. ի նանիր. ի սնոտիս. փուճ տեղը, դատարկ տեղը, զուրի ... (զի եւ ըստ յն. եւ լտ. ասի նաեւ ձրի)
Զուր մարգարէանան։ Զուր պաշտեն զիս։ Զուր աշխատի արծաթագործն։ Վասն առնն զուր մեռելոյ։ Զուր տարապարտուց ի վերայ եկելոց կուտելոց։ Ի զուր տարապարտուց կորուսանէք զմեզ։ Ո՛չ ի զուր ինչ խօսեցայ։ Ի զուր եւ ի տարապարտուց վաստակեցաւ։ Ի զուր վաստակեցաւ։ Ի զուր են զարդարանքն քո։ Ի զուր յուսացուցեր զժողովուրդդ զայդ ի նանրութիւնս։ Զուր ուրեմն վաստակէի տարապարտուց։ Զուր ուրեմն պահեցի զամենայն ինչ նաբաղու.եւ այլն։
Ոչ զոք զուր սիրէ Աստուած. (Կիւրղ. թագ.։)
Յաղագս զուր ի նոցանէ մահուանն (այսինքն սպանման) Տրդատայ. (Խոր. ՟Գ. 21։)
Իսկ (Ոսկ. եբր. ՟Ժ՟Գ։)
Մի՛ զուր զումեքէ խօսիր. յն. մի՛ զրպարտեր։