to produce, to cause;
to spread;
to pour.
եւ չ. ԲՂԽԵՄ կամ ԲԽԵՄ. Ծագել, ծագիլ՝ ըստ նմանութեան բազում իրաց. ի դուրս բերել, բերիլ՝ ո՛ր եւ է օրինակաւ. որում հանգէտ ընդհանուր նշանակութամբ չի՛ք յայլ լեզուս. զի ըստ տեղւոյն այլեւայլ բառք հանգիտանան։ Արմատն ի հյ. է՝ Բուղխ կամ բուխ՝ ի յանգս բարդութեան. (լծ. եւ ուղխ, ուխ. որպէս եւ բողբոջ, բոյս, բոյր կամ բուրումն. իսկ ի յն. բիղի. թ. բունղար, այսինքն աղբիւր. եւ յն. ֆի՛օ, վլասդա՛նօ. լտ. բու՛լլուլօ. թ. ֆիլիզ. եւ եւս թ. պուղ, բուխար. լտ. է պու՛լլիօ եւ այլն. որպէս տեսցի յառաջիկայս։)
ԲՂԽԵԼ. որպէս βλαστάνω, ἑκβλαστάνω pullulo, germino Ընձիւղել, բողբոջել. բուսցնել, բուսնիլ.
Բղխեսցէ երկիր զբանջար խոտոյ։ Նորատունկ բղխեսցեն։ Ծնցի, եւ բղխեսցէ.եւ այլն։
Որ զհայրածինն բղխեցեր զծաղիկ։ Բղխեցեր յարմատոյն յեսսեայ ծաղիկ վայելուչ. (Շար.։)
ԲՂԽԵԼ. προσφέρω, ἑξάγω, ἁναφέρω, ἁνατέλλω profero, produco, educo եւ այլն. Յառաջ բերել, ի դուրս բերել.
Բղխէ (ի սրտէ) զբարի ... բղխէ զչար։ Ի շրթանց բղխէ զիմաստութիւն։ Բղխեսցէ երկիր զողորմութիւն, եւ զարդարութիւն առհասարակ բղխեսցէ։ Բղխեաց երկիր նոցա մուն.եւ այլն։
ԲՂԽԵԼ. ἑρεύγομαι eructo Ի վեր բերել. ի վեր տալ ուղխօրէն. (որպէս զգայռելով, ըստ յն)
Բղխեցից զծածկեալսն ի սկզբանէ աշխարհի։ Բղխեսցէ սիրտ իմ զպատգամս կամ զբանս, զօրհնութիւնս։ Յիշատակ բազում քաղցրութեան քո բղխեսցեն։ Օր աւուր բղխէ զբան։ Յամենայնէ՝ զոր ջուրքն բղխիցեն։ Բղխիցէ գետդ գորտ։ Բղխեաց գետն բազմութիւն գորտոց.եւ այլն։
Ըռնգունք մեր բղխեցին՝ զխաղաւարտ մահաբերին. (Գր. տղ. յերուսաղէմ.։)
ԲՂԽԵԼ. ἁποστάζω destillo Ծորել. կաթեցուցանել. կաթեցնել.
Բղխեսցեն լերինք զքաղցրութիւն։ Շրթունք բղխեսցեն զշնորհս.եւ այլն։
Մանաւանդ՝ ῤέω ruo, fluo, βρύω emano, ἑκβλύζω effluo, scaturio, ἁνομβρέω effundo more imbris Հոսեցուցանել. զեղուլ. յորդել. աղբերացուցանել. վազցնել.
Երկիր՝ որ բղխէ զկաթն եւ զմեղր։ Աղբիւրք բղխեսցեն ջուրս։ Միթէ աղբիւր ի միոյ ականէն բղխիցէ՞ քաղցր եւ դառն։ Արտեւանունք ձեր բղխեսցեն ջուր.եւ այլն։
Ոչ եղիցի աղբիւր՝ ոչինչ բղխելով. (Կիւրղ. գանձ.։)
Արկածից չարեաց, զոր ժամանակն այն աղբերաբար բղխեաց. (Փիլ. իմաստն.։)
Յորմէ եւ զայլսն բղխեաց առաքինութիւնս. (Փիլ. բագն.։)
Բղխեսցէ հոգիս վտակս արտասուաց. (Նար. ՟Կ՟Ե։)
Եւ Հոսիլ. յառաջագայիլ. խաղալ. յորդիլ. ծորիլ. ցայտել. աղբիւրանալ. բխալ, վազել.
Բղխել աղբերաց ջուրց։ Գետք բղխեսցեն։ Ջուրք բղխեսցեն։ Բղխեսցեն քեզ ջուրք քո ի քումմէ աղբերէ։ Աղբիւր ջրոյ բղխելոյ ի կեանսն յաւիտենականս. Եհար զվէմն, եւ բղխեցին ջուրք։ Ջուր բղխեաց։ Ուր վտակքն ջրոց եւ աղբիւրք անդնդոց բղխեն ընդ դաշտս եւ ընդ լերինս։ Գետ բղխեալ, եւ աղբիւր կենաց։ Գինեաւ հնձանք քո առաւել եւս բղխեսցեն։ Շտեմարանք նոցա լի են, եւ բղխեն ի միմեանս. եւ այլն։
Հոծեալ պատերազմունքն՝ ամենեքեան ի միոջէ աղբերէ բղխեցին ցանկութեան. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Ասին դկղաթայ եւ արածանւոյ աղբիւրքն բղխել ի հայոց լերանցն. (Փիլ. լին. ՟Ա. 12։)
Զիա՞րդ բղխէր ինձ խառնելին միշտ կենդանութեան. (Ոսկ. յաւագ երկուշաբթի.։)
ԲՂԽԵԼ. ἑξέρχομαι exeo, egredior Արտաքս գալ. բուսանիլ. շառաւիղել. վերընձիւղիլ.
Բղխեսցէ գաւազան յարմատոյն յեսսեայ։ Ի նոցանէ բղխէր արմատ չարի՝ շառաւիղ դառնութեան.եւ այլն։
ԱՅսօր բղխեաց յարմատոյն յեսսեայ. (Շար.։)
ἁναζέω ferveo, ebullio, ὅζω, ἁπόζω oleo Ի վեր եռալ. եւ Բուրել. ն. եւ չ.
Մինչեւ յաչաց անտի անօրինին եռանդն որդանց բղխեալ սորսորիլ. (՟Բ. Մակ. ՟Թ. 9։)
Բղխեաց ի նմանէ հոտ մահու. (Եղիշ. ՟Ե։)
Բղխէ զծուխ չարութեանն. (Լմբ. ստիպ.։)
ԲՂԽԵԼ. որպէս Ծնունդ Որդւոյ.
Ընդ ծնողին է մշտնջենաւորակից ի նմանէ բանն՝ որպէս յաղբերէ ի հայրական էութենէ բղխեալ. (Կիւրղ. գանձ.։)
Ակն աղբերն ի հօրէ բղխեալ բանն. (Համամ առակ.։)
Բանն ճշմարտութեան բղխեալն ի հօրէ աղբերաբար. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Զծննդենէն ճառել կամելով՝ բղխել զնոյնվերակոչէ. (Վահր. հմբ.։)
Այս բան (որդին) իսկութիւն եւ մշտնջենաւորութիւն է ի նորին հօր զօրութենէ առանց իրիք (ախտի) բղխեալ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 3։)
որպէս Ելումն հոգւոյն սրբոյ. ἑκπορεύομαι precedo
Որ ի հարաշարժ ի յաղբերէն յառաջ բղխեալ անհատաբար ի յարդւոյ տիրապէս սուրբ հոգին։ Որ ի հայրական իսկութենէն յառաջ բղխեալ աղբիւր լուսոյ. (Շար.։)
(Հոգին սուրբ) աղբիւր մշտական՝ բղխեալ յարական՝ յերկուց միական, յակնէ հայրական՝ գետէ ծննդական՝ ծով ծաւալական. (Գանձրն.։)
Հոգին ուր կամի՝ բղխէ. (Կոչ. ՟Ժ՟Ե.) իմա՛ ըստ յն. շնչէ։
Եթէ յառաջ խաղալ, եւ եթէ բղխել, եւ եթէ ելանել ոք ասիցէ, ի ճշմարտութենէն ոչ սխալէ. (Լմբ. հանգ.։)