cf. Ասացուած.
cf. Ասացած.
cf. Թեւասքօղեմ.
— դասք or հրակերպեանք, angels.
dinner, noon-day meal;
repast, entertainment, feast;
—ոյ ժամ, the three canonical hours, Third, Sixth and Ninth;
cf. Ճաշաժամ;
սպասք, սեղան, զանգակ —ոյ, dinner-service, dinner-table, dinner-bell;
— անպաճոյճ;
frugal meal or table;
— գործել, to get dinner ready;
— առնել, to give a dinner;
— մեծ գործել, to give a grand dinner-party;
պատրաստ է —ն, dinner is on the table;
—ք զ—ս մղեն եւ ընթրիք զընթրեօք անցանեն, dinners follow dinners and suppers follow hard on suppers;
cf. Ժամ.
gold-thread, gold-wire;
— դիպակք, կերպասք, brocade.
cf. Պասքիմ.
cf. Պասքութիւն.
table, board;
meal, food, table;
altar;
banker's counter;
աւագ —, grand, high altar;
— գրելոյ, writing-table;
— խոհակերոցի, kitchen-table;
dresser;
— մարմարեայ, marble-table;
— գործոյ, work-table;
սփռոց —ոյ, table-cloth;
անօթք, սպասք —ոյ, plates and dishes;
պատառաքաղ, դանակ, դրգալ —ոյ, table-fork, table-knife, table-spoon;
զրոյցք ի —ի, table-talk;
— յարդարել, ուղղել, դնել, to lay out a table, to spread the table;
— ուղղել, to erect or place an altar or Communion-table;
բեզմել ի —, to sit down to table;
ծառայել —ոյ, to wait at table;
ի —ի լինել, to be at table;
ելանել ի —ոյ, to rise from table;
բառնալ զ—, to take away, to clear the table;
ծախք —ոյ, table-expenses;
cf. Կողապտեմ;
cf. Ճաշ;
cf. Պատիւ;
cf. Քասքնիմ.
cf. Փասքուս.
cf. Ասքանազ.
cf. Ծասքեմ.
cf. Պասքիմ.
cf. Պասքումն.
cf. Ասքանազ.
ԶՕՐՈՒԹԻՒՆ. (ի բառէս Զօր. թ. շէրի ) δύναμις virtus, virtutes στρατιά exercitus, militia Զօրական. երկրաւոր զինուորութիւն. ոյժ զինուորական. եւ Զարդք երկնից. հրեշտակք, եւ աստեղք. զօրք. ասքէր. եբր. ձապա. (յորմէ՝ Սպայ. սիփահի ), եւ սաբաւօթ, այսինքն զօրութեանց, կամ զօրաց).
ԻՍԿԱՔԱՆՉ. լաւ եւս՝ ըստ այլ ձ. իսկասքանչ. Իսկապէս սքանչելի, կամ իսկապէս գաչեալ՝ յայտնի բարբառեալ, ճըշմարիտ եւ արդար.
Թերեւս կիսասքանչ պատուիրանն նենգութեամբ երեւեալ. (Ագաթ.։)
Երամք լուսեղէնք կամ լուսեղինաց. պարք սրբոց, եւ դասք հրեշտակաց.
Լցուսցենզպասքումն ծարաւոյ իւրեանց. (Լմբ. սղ.։)
(Յընդարձակ ճանապարհի) բազում խարխալանք, եւ վնասք. (Ոսկ. ՟Ա. 24։)
Որք ծարաւահիւծ մատուցանել՝ զովանան։ Ծարաւահիւծեալ պասքելոցն. (Զքր. կթ.։ Աթ. խչ.։)
Ութերորդ դասք գլխաւորք եպիսկոպոսաց կաթողիկոսք. իններորդ դաս վերագոյն քան զամենեսեան՝ պապիոս. (Մխ. գոշ դտ.։)
Մաղասքն կծուագոյն. (Խոսր.։)
Ստորադասական են, ներքնադասք. (Երզն. քեր.։)
Հալողականն սփռումն (իրաց ծասքելոց)։ յանձնական մասունս. (Սկեւռ. ի լմբ.։)
ὅχημα vehiculum. Այն՝ յորոյ վերայ լինի հեծանել. որպէս կառք, գրաստ, եւ սպասք նորին.
Ոչ միայն դատարկք, այլ եւ փասքուսք հետաքրքիրք։ Յուլացեալ հետաքրքիր շրջին. (՟Ա. Տիմ. ՟Ե. 13։ ՟Բ. Թես. ՟Գ. 11։)
Պասքելոցն ի հոգետոչոր այրմանէ. (Անան. եկեղ։)
Ճգնազգեաց սրբոց (վկայից) դասք. (Շար.։)
Ի մարմնեղէնս տաղաւարի։ Մարմնեղէն հրեշտակք՝ դասք սրբոց ճգնաւորաց։ (Յընթեռնուլն զերգ երգոց) արտաքոյ ամենայն խորհրդոյ մարմնեղինաց պարտիմք լինել. (Նար. ՟Ե. եւ Նար. յովէդ. եւ Նար. երգ.։)
Մեծասքանչ ճարտարապետին արարած է աշխարհս։ Մեծասքանչ իմաստութեամբն աստուծոյ։ Զարմանք մեծասքանչ են այս. (Վեցօր. ՟Ա։)
Մեծասքանչ յաղթութիւն, կամ նշան յաղթութեան. (Ոսկ. ես.։)
Մեծասքանչ զօրութեամբ. (Ղեւոնդ.։ Ասող.։)
Մեծասքանչ զօրութիւն. (Խոսր.։)
Մեծասքանչ ծնունդ՝ կամ յարութիւն քրիստոսի. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 4։ Ճ. ՟Ա.։)
Մեծասքանչ խորհուրդ. (Իգն.։)
Չկարացին ծածկել զմեծասքանչ նշանին զօրութիւնն. (Նանայ.։)
Այն իսկ էին մեծասքանչ զարմանալիք. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 8։)
Հեզութիւն՝ մեծասքանչ շուք եւ պատկառ է ի մէջ բազմամբոխ հրապարակաց. (Յճխ. ՟Ժ՟Ա։)
Հաղորդեսցուք տօնիս (զատկի) այժմ օրինակաւս տակաւին, թէպէտեւ քան զհինն մերկագոյն է. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Ըստ որում քաջագօտիք ասորիք, եւ միագօտիք ոմանք անուանին. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Յառաջադասքն ի հետ մեծին Մովսէսի յուղի անկեալք։ Ի ստոյգ բարիս գտաւ բոլորովին յառաջադաս։ Սա իսկ է սկիզբն եւ յառաջադաս ամենայն գեղեցկակարգութեան բարեացն. (Պիտ.։)
Պասեք, յերկիր աւետեաց նախաշաւիղ, եւ ի վեր ելք։ Ծուխ բարկութեան՝ պատուհասիցն նախաշաւիղ. (Ածաբ. պասք. ՟Բ. եւ Ածաբ. կարկտ.։)
Բառ տարտամ նշանակութեամբ. որպէս Առաջին եւ երեւելի ինչ յաշխարհի, կամ բնիկ հայրենի գաւառ. եւ կամ որպէս յն. προκόσμημα . նախկին եւ շքեղ զարդք, սպասք.
Գեղեցիկ էր եւ երէկ մեզ պայծառազգեցութիւն, իբրեւ ուրախութիւն իմն նախատօնակ. իսկ այսօր զնոյն ինքն զյարութիւն տօնեմք. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Յորժամ հանդերձեալ էր զԴաւիթ նահատակել ի պատերազմի, եւ յայնպիսի մեծասքանչ նշան յաղթութեան նովաւ կանգնել. (Ոսկ. ես.։)
Նորասքանչ ճանապարհ, կամ տաճար. (Իմ. ՟Ժ՟Թ. 5։ ՟Ա. Եզր. ՟Զ. 9։)
Նորասքանչ հրաշք կամ նշան. (Նանայ.։ ՃՃ.։ Ասող. ՟Ա. 1։ Շար.։)
Սաստիկ եւ նորասքանչ պատերազմ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 2։)
Նորասքանչ լուսաւորչօք. (Շար.։)
Նորասքանչ յապառնիսն յաշխարհի թողուլ յիշատակ։ Ո՞ ոչ զարմանայցէ ընդ նորասքանչ լուսաւոր պայծառութիւն։ Նորասքանչ տեսութեամբ ցուցաւ աղաւնին (ի) Յորդանան ի վերայ աստուածն բանի։ Նորասքանչ նշանագործութեանցն գիտութիւն. (Պիտ.։)
Պակասութեանց եւ շաղախմանց. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Յերկոցունց կողմանց երկու դասք ուռկանարկացն զմի գոգ ի մէջ արգելուն։ Գտանի մի բնութիւն եւ մի արուեստ ուռկանարկացն. (Սեբեր. ՟Գ։)
ՉԱՐՉԱՐԱՆՔՆ եւ ՉԱՐՉԱՐԱՆԱՑՆ. որպէս Զատիկ. πάσχα . զի որպէս Պասեք՝ ըստ եբր. է անցք, նոյնպէս եւ Պասքա՝ ըստ յն. չարչարանք.
որ եւ ՊԱՊԱԿ. Պասքումն. տոչորումն.
ՊԱՍԵՔԱՏՕՆ ՊԱՍԵՔԱՏՕՆԱԿ. Տօն պասեքի կամ զատկի. պասքա.
Դասք անմարմնոցդ պետութեանց, հրեշտակապետըք բարձրութեանց։ Գերագոյն էին պետութիւնք վերին, հրեշտակապետք երկնաւորք, հրեշտակապետք երկնաւորք, եւ հրեշտակաց զինուորութիւնք, պետութիւնք բարձրացեալք ի քահանայապետութիւն երրորդ. (Ժմ.։ Շար.։)
Ոչ իսկ տիրապէս սոքա օգնականք, այլ պիտակաբար ասին։ Չարչարելոյ անուն ասի եւ իսկապէս, ասի եւ պիտակաբար. իսկապէս՝ առ գորցսն չարութեան՝ որ է որդւոյն առանձինն. եւ պիտակաբարն՝ ի վերայ այլոցն, որոց ստածուածովք եւ մարմնովք լինին վնասք. (Փիլ. այլաբ. եւ Փիլ. ել. ՟Բ. 4։)
Քերովբէից դասքն գովէին, եւ սերովբէք սրբաբանէին. (Գանձ.։)
Սրբագունդ դասք առաքելոց. (Նար. առաք.։)
Վերնական ազգք, դասք վերնոց. զուարթունք.
Որով (խանձաբրովք) ի ծննդեանն աւուր տնանկաբար վերասքօղեցաւ. (Նար. խչ.։)
Այսուիկ գերապայծառ եւ գեղեցիկ երկնից տռփութեամբ լցեալ եղեն դասք ճգնաւորականք. (Վրք. հց. ՟Ա. ձ։)
Այնպիսի է փոքրահոգին, իբրու զամենայն հանդիպմունսն անարգանս եւ անպատութիւնս կոչէ։ անազատն մտօք եւ փոքրահւգին ոչ կարէ իմանալ զօրինացն զօրութիւն։ Յեա մեծասքանչ երախտեացն՝ որք յԱստուծոյ, փոքրահոգիք լինէին։ Տղայ մանկունքն փոքրահոգի ի համարս ուսմանցն. (Արիստ. առաք.։ Լմբ. առակ.։ Նախ. յոբ.։ Մաշկ.։)
Գունդ ազատաց. դասք ազատորերոյ. ազատ զօրական. ազատէկեան.
Ամենասքանչ ելով բնութեամբ. (Փիլ.։)
Ուրացան զամենասքանչ նշանսն. (Կիւրղ. ղկ.։)
Ամենասքանչ զօրութեամբն. (Լմբ.։)
Ամենասքանչ իրագործութիւն. (Երզն.։)
Անաղերսալի պասքեալ. (Նար. ԻԹ։)
Որ ոչ քասքնի. անվախ. աներկիւղ. յանդուգն. ժպիրհ.
Անքասքնելի բարուք առընկեցեալ զամենայն, արբոյց փոխանակ կենսականի զմահաշունչն դեղ. (Պիտ.։)
Որ ճառէ յունկն այլոյ. քսու. փասքուս. բանսարկու. անկաճնիվար քսքսացօղ.
Պատառմամբ կողին զբնաւս արբուցեալ։ Պասքելոյս արբուցանիցես. (Նար. ՟Հ՟Ե. ՟Հ՟Զ։)
Արբուսցէ զանչաստանս պասքեալ. (Նար. ՟Ղ՟Ե։)
Պասքեալս ընդ հոգեւոր արբուցմանն խրատու։ Մահացու դեղոց արբուցմամբ։ Տուեալ նմա արբուցումն մահու. (Յհ. կթ.։)
Յոյժ սքանչելի. մեծասքանչ. հրաշալի. հրաշափառ. եւ Սքանչելոգործ.
Նաեւ այլ եւս օտար եւ բազմասքանչ գործս տեսի. (Կլիմաք.։)
Մեծ եւ բազմասքանչ անուն (նիկողայոս), արագահաս օգնական. (Ճ. ՟Ա.։)
Պատուհասք բազմօրինակք. (Խոսր.։)
Գիշերամարտ դասք անկարգ հրոսակին. (Արծր. ՟Ե. 2։)
Արագագոյնք են (կառք), եւ դժուարահասք. (Նոննոս.։)
Ո՜ անհասութեան խորհրդոյս, եւ մեծասքանչ զարմացմանցս. այսինքն հրաշիցս. հրաշալի իրացս. (Կամրջ.։)
Այսօր զուարթնոցն դասք ըստ զուարճալից իւրեանց անուանն խնդութեամբ երեւեալ տրտմազգեստիցն. (Սկեւռ. յար.։)
Ծածկեալ զինքն թեւօք. թեւասքօղեալ.
Սրովբէագունդ ջոկք աթոռոյն թեւասքօղելով ծածկեն զերեսս իւրեանց։ Յորմէ սրովբէն թեւասքօղէր. (Շար.։)
Թեւասքօղեալ զդէմս եւ զոտս իւրեանց։ Ապտակ ածէին լուսափայլ դիմին, այնմ որ սերովբէքն ի յահէն թեւասքօղէին. (Գանձ.։)
Թեւասքօղելով դիմաց ծածկութիւ. (Նար. կուս.։)
Թեւասքօղեալ պաշտի ի հրեղէն անմարմնականացն. (Լմբ. ստիպ.։)
Խնդահրաւէր դասքն ազատելի՝ յերգս աւետեաց ի տունտիրունի։ Խնդահրաւէր որդիք սիոնի. (Գանձ.։)
Վնասք եւ խուպանմունք յոյժ մեծագոյնք քաղաքացն լինիցին արդեօք յայսմանէ. (Պղատ. օրին. ՟Զ։)
Թեւասքողեալս, եւ ծակապատեալս զդէմս եւ զոտն. (Նար. յովէդ.։)
Որ կարէ ծասքել. գործիք ծասկելոյ. ատամունք.
ծասքողական մանրեալ ատամամբք։ Զծասքողականս կերակրոյ զգալի, որով բնութիւնս պահի կենդանի. (Սկեւռ. ի լմբ. եւ աղ։)
Որք ծարաւահիւծ մատուցանել՝ զովանան։ Ծարաւահիւծեալ պասքելոցն. (Զքր. կթ.։ Աթ. խչ.։)
Համագումար բազմութեամբ, կամ խումբք առաքելոց, կամ դասք սրբոց հարցն, կամ սուրբք. (Երզն. լս. եւ Երզն. մտթ.։ ՃՃ.։ Շ. առ մխիթ.։)
Որ մարդահաճոյքն էին եւ սուտակասպասք. յն. մի բառ. (Եւս. պտմ. ՟Բ. 10։)
Մաքրազգեստիցն լուսատեսակ դասք. (Խոր. վրդվռ.։)
Մաքրազգեստիցն լուսատեսակ դասք. (Խոր. վրդվռ.։)
Երրորդ դասք եկեղեցւոյ մետրապօլիտք, որք ըարգմանին մայրաքաղաքացիք. (Մխ. դտ.։)
Գունդք գունդք միայնակեցաց, եւ դասք դասք կուսանաց. (Կոչ. ՟Դ։)
Սերովբէքն սրբասաց թեւասքօղեալ ծածկեն զդէմս իւրեանց, եւ միջակացեալ թեւօքն վերաթռուցեալ՝ գոչեն. (Ժող. շիրակ.։)
Զօրէն ծարաւեաց բնաւորաբար յարաշարժեալք առ ի լնուլ զպասքումն հոգետենչ ըղձից. (Սանահն.։)
Ի կաւոյն եւ յաղիւսոյն աղատիմք, եւ ոչ որքան յարդատեսակ խորհրդով ի յոլովից ըմբռնեալք. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Ի վերայ վիմին հաստատնոյ յեցո՛ (զոտսդ). (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
εἱλικρινής, ἁκραιφνής distinctus, sincerus, purus, in summo suo vigore apparens. Որոյ սպասք եւ հանդերձանք կամ հանգամանք են յստակ ամենայնիւ. ամենապայծառ. անաղօտ.
Ներքեւադասք են երկու, այսինքն, ստորադասք. (Երզն. քեր.։)
Դասք պաշտօնէից՝ երկնայնոցն դասուց նշանակաբար ունին զօրութիւն. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Ցնծացեալ պարեն յեկեղեցւոյ շուշանացեալ վայրս եւ մաքրազգեստիցն լուսատեսակ դասք. (Խոր. վրդվռ.։)
Ողբակցաբար դասք իւղաբերից՝ մօր կենսատուին լինին վշտակից. (Գանձ.։)
Յերկոցունց կողմանց երկու դասք ուռկանարկացն զմի գոգ ի մէջ արգելուն։ Գտանի մի բնութիւն եւ մի արուեստ ուռկանարկացն. (Սեբեր. ՟Գ։)
Պարտ եւ արժան էր ընդ արարչին չարչարակից լինել եւ արարածոցս։ Եղաք չարչարեցելոյն յաղագս մեր՝ չարչարակիցք. (Ածաբ. ի պասք. ՟Բ. եւ Առ որս. ՟Ժ՟Գ։)
Դասքն հրեշտակաց՝ իբրեւ պաշտօնակցաց՝ նոցա սպասէին. (Թէոփիլ. ՟խ. մկ.։)
Կենդանի անծարաւ ջրոյն, յոր սամարուհւոյն տենչասիրեալ սակս նեղավտակ պասքածարաւ երթեւեկութեանն. (Թէոդոր. կուս.։)
ՊԱՍՔՈՒԹԻՒՆ ՊԱՍՔՈՒՄՆ. Պասուք. պասքիլն.
Երաշտացեալ եւ թարշամեալ պասքութեամբ արբուցմանց խրատու. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Անջուր պասքութեամբ տոչորեալ. (Անան. եկեղ։)
Որ միշտ քեզ բերէ զզովացումն պասքութեան։ Ջուրն զովացուցանէ զծարաւումն պասքութեանն. (Նանայ.։)
Առ ի զգայութիւն պասքութեան ծարաւելոց. (Մծբ. ՟Ա։)
Եթէ ունէիր դու զջուրն կենդանի, նախ զքոյդ պարտ էր զովացուցանել զպասքումնդ. (Նանայ.։)
Լցուցէր զպասքումն ժողովրդեանն. (Մաշտ.։)
Զպասքումն եւ զիղձս ջրոյն, եւ զարբումն. (Խոր. ՟Ա. 17։)
Զերից ամաց պասքումն երկրի զովացուցանէր. (Խոսր.։)
Զպասքումն ժողովրդեանն արբոյց. (Սարկ. լուս.։)
Գետք արբուցանելով զպասքումն ծարաւեաց. (Քերթ. մեղեդի լուս.։)
Զոր նախագուշակ տեսութեամբ պատմաբանեալ ասէր։ Պատմաբանեսցուք զմեծասքանչ ողորմութիւն նորա. (Խոսր. ժմ. եւ Խոսր. պտրգ.։)
Կերպասիւք լուսոյ ի հոգւոյն պարասքօղեցեալ. (Նար. կուս.։)
Դասք սաղմոսասաց, եւ պարք պաշտօնէից. (Լաստ. ՟Ի՟Գ։)
Զարհուրեալ դողային դասք սանդարամետիցն. (Շար.։)
Որ սաւառնելով պատէ. թեւատարած. թեւասքօղեալ.
Հրեշտակացն դասք յերկնից ի յերկիր վայրաբերեալ ի սպաս որդւոյն աստուծոյ։ Սանդուխք լուսոյ կազմեալ, յերկնից յերկիր վարաբերեալ. (Շար.։ Մագ. ոտ. խչ.։)
Մաղասքն կծուագոյն զընդդիմակսն առնելով (զդեղս անոյշս) այնպէս վայրագայիլ ստիպէ. (Խոսր.։)
Յերկիր վայրանկեալ դողմամբ դասք առաքելոցն. (Շ. տաղ.։)
ՎԵՐԱՍՔՕՂԵԼ. Վերածածկել. պատել.
(Ի խանձարրոյ) որով ի ծննդեանն աւուր նանկաբար վերասքօղեցաւ. (Նար. խչ.։)
Արգել զնա ի վերնադրանն։ Եհան պասքովր զերեմիա ի վերնադրանէ անտի. (կայ եւ ձ. վերնադրանդ. դէ). (Երեմ. ՟Ի. 2. 3։)
Ի վեր աստ փոփոխիցի ողջախոհութեամբ ցանկականդ եւ վրնջողական. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Յոր սամարուհւոյն տենչասիրեալ սակս նեղավտակ պասքածարաւ երթեւեկութեանն. (Թէոդոր. կուս.։)
Զմեծասքանչ եւ զտիեզերածագ ծագումն իմանալի արեգականն արդարութեան. (Տօնակ.։)
Տրտմազգեստեալ զգաստիցն դասք. (Խոր. հռիփս.։)
Ցաւակցաբար դասքն իւղաբերից՝ մեր կենսատուին եղեն ողբակից։ Ցաւակցաբար զմեզ արտասուել. (Գանձ.։)
Երկնային դասք զմշտակայութիւն առեալ՝ զարդարեցան, եւ ոչ այլայլեալք եւ փոխաշարժեալք եղեն երբեք. (Արիստ. աշխ.։)
Թեւօք իբր քողովք ծածկեալ թեւասքողեալ.
Անուտելի. անծասքելի. անծախելի. անպարտելի.
Անմարմնական զօրք, դասք, պարք. եւ այլն. (Շար.։ Լմբ.։)
Հրաշափառապէս առաջնասքանչ նշանիւն զարդարեալ զհարսանիսն. (Եպիփ. ծն.։)
Աստուածազան եւ մեծասքանչ խորհուրդ. (Անան. եկեղ։)
Զպասքումն ծարաւեաց եկեղեցւոյ արբուցանեն աստուածահոսան գիտութեամբ հոգւոյն. (Ճ. ՟Ժ.։)
(Վերին դասք) քան զամենայն՝ հրեշտակական մականունութիւնն լաւագո՛յն արժանաւորին՝ վասն նախ ի նոսա լինելոյ աստուծպտականին լուսափայլութեանն. (Դիոն. երկն ՟Դ։)
Երկիցս անգամ զնոյն աւելորդաբար ասելով՝ վայրապարաբանել։ Գերազանցագոյնքն դասք աւելորդաբար ունին եւ զնուաստագունիցն սրբազանիցն առանձնաւորութիւնս. (Դիոն. ածայ. եւ Դիոն. երկն.։)
Գոռոզութեանց եւ բռնաւորութենաց ցանկան։ Ի վերայ կռուել ի գոռոզութեան։ Մի՛ կարծեր անօգուտ ի ժամանակս ժամանակս գոլ գոռոզութիւն. քանզի որպէս ի ժողովրդեանն գոռոզ, այսպէս յօրէնս պատուհասք. (Փիլ.։)
Ոչ են դիւրաթուելիք, ոչ վնասքն, եւ ոչ հատուցմունքն առ ի տեառնէ. (Սարկ. հանգ.։)
Եւ եւս՝ Պասքութիւն. պապակումն. տոչորումն ի ծարաւոյ.
Եթէ ոք պասքեալ իցէ, եկեսցէ առ աղբիւրս այս. քանզի զերաշտութիւն լուծանէ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 45։)
Դասք առաքելոցն սրբոց համահաւաքեալ ի վայրկեան ժամանակի առ ի բոլոր ազգաց, ուր էին վիճակեալք. (Դիոն. թղթ. ՟Ժ՟Ա։)
Հրեշտակական մականունութիւն կամ անուանակոչութիւն, կարգ, քահանայապետութիւն, կարգաւորութիւն, տեղի, դասք, պարք, զօրութիւնք, օրհնութիւն, ազդումն. (Դիոն.։ Ագաթ.։ Յճխ.։ Նար.։ Խոսր.։ Սարկ.։ ՃՃ.։)
Որպէս եւ ոչ քոզից (տացի) պայծառութիւն բանն, եւ մարգարտականն. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Մեհեան, կամ արձան կանգնեալ ի մեհեանս՝ ի տաճարս կռոց. եւ սպասք նոցին.
Յորում են դասք կամ կարգք չորք, որպէս ի թիւն քառասուն՝ չորք տասունք.
ՊԱՍԵՔԱՏՕՆ ՊԱՍԵՔԱՏՕՆԱԿ. Տօն պասեքի կամ զատկի. պասքա.
Պասքեալ եւ ծարաւի.
Որք պասքածարաւիք էին յամենայն սրտէ աստուածգիտութեանն. (Թէոդոր. կուս.։)
ὔδερος, ὔδρωψ, ὐδερίασις hydrops, hydropisis, aqua intercus. որպէս թէ գողութիւն ջրոյ. Ախտ՝ որ գոյաւորէ ընդ մորթով զջուր օտար, ուռուցանէ զհիւանդն իբրեւ զտիկ, եւ տայ պասքիլ ի ծարաւոյ.
Լուացեալ դասք սեւագոյն այծեացն՝ ի սպիտակակիզն գոյն օդեաց դարձեալք. (Փարպ.։)
Վեհագունեան նորասքանչ սքանչելի երեւմամբ. (Ասող. ՟Գ. 21։)
Խորտակեսցի ի զօրութենէ սորա դասք դիւաց պղծոց, որպէս դագոյ վիշապաձուկն ի տիրատիպ տապանակէն. (Մաշտ.։)
Երկայնութիւն ժամուցն աճեն՝ տըւընջենական։ Գեղեցիկ՝ տըւընջենականստրասք։ Երզն. (ոտ. երկն.։ Գանձ.։)
Ո՛չ որպէս զոմանս ի պասքեցելոցն եւ յանլցուցանելի բնութենէ ծառոց. (Պիտ.։)
Յանհնարութիւնս անկեալ՝ խորհեցան խորհուրդ չար վասն նորա։ Ի ցաւոցն անհնարութենէ այրեալ պասքմամբ. (ՃՃ.։)
Ընդ առաւելասքանչին մովսէսի մարգարէի (կամ ընդ առաւելասքանչ նախամարգարէն մովսէս) զարմանալ գոյ. (Պիտ.։)
ԳԱՂՏՆԱՇՇՈՒՆՋ կամ ԳԱՂՏՆԱՇՇՈՒՆՉ. Գաղտ շշնջօղ. քրթմնջօղ. փասքուս. ծածուկ փսփսացօղ.
ԳԱՂՏՆԱՇՇՈՒՆՋ կամ ԳԱՂՏՆԱՇՇՈՒՆՉ. Գաղտ շշնջօղ. քրթմնջօղ. փասքուս. ծածուկ փսփսացօղ.
Գերասքանչելի քաղաքավարութիւն. (Ճ. ՟Ա.։)
Իմացումն. իմանալն. հասողութիւն. եւ Ըմբռնումն, կամ ըմբռնողութիւն. իմացական կարողութիւն. Վերածելն զմիտս ամենեցուն առ իմացողութիւն լուսոյն։ տեսին զաստուած դասք քահանայիցս իմանալի հայեցողութեամբ ձեռօք. (Լմբ. պտրգ.։)
Շուրջ զնովաւ դասք դասք կերպասազգեստք՝ երանգ երանգ մետասիւք շքեղազգեալ. (Լմբ. սղ.։)
Քեւ զուարճանան դասք իմանալի՝ հոգեղինացն զինուորութիւնքն, սպասաւորակից մարմնաւոր ընծայեալ զքեզ տեսանել։ Նաեւ զօրութիւնք երկնայինք սքանչանային ընդ սպասաւորակցին առաքինութիւն. (Բրս. ի ստեփ.։)
Ստորադասք են երկու, այսինքն ներքնադիրք. (Երզն. քեր.։)
Առաջադիր ձայնաւորք են վեց. ա, ե, է, ը, ի, ո. եւ ստորադասք են ի նոցանէ երկու, ի, ւ։ Ստորադասք են ի սոցանէ երեք. սակս. կից. որդ. (Թր. քեր.։)
Անդրանիկ դասապետութիւնք, եւ ստորադասքն ի նոցանէ. (Տօնակ.։)
Ի փայլատակմանէ աստուածութեանն սարսափեալ՝ թեւասքողեալ ծածկէին զերեսս իւրեանց։ Պսակ յոգնանկար յարփից եօթանց փայլատակման. (Պրոկղ. ներբ. ղկ.։ Նար. կուս.։)
Դժոխըմբերագոյն իմն ... կարի յոյժ քասքնեցուցիչք առ ի լսել. (Պիտ.։)
cf. ԱՄԵՆԱՍՔԱՆՉ.
Ամենասքանչելի յարութիւնն կայ եւ մնայ առաջի մեր. (Սարգ. յկ. ՟Գ։)
Զպասքումն ծարաւեաց եկեղեցւոյ արբուցանեն աստուածահոսան գիտութեամբ հոգւոյն. (Ճ. ՟Ժ.։)
Աստուածասքանչ աւետիք, կամ զօրութիւն, կամ տնօրէնութիւն. (Ագաթ.։ Շ. թղթ.։) (Տօնակ.։)
Իսկ Դանիէլ հոգւովն զաստուածասքանչն տեսանէր տեսիլ. (Լմբ. հանգ.։)
Հրաշալի. յոյժ. մեծահրաշ. մեծասքանչ.
Որ եւ ողորմութեամբ աստուծոյ կոչեցայ ի դիտապետութիւն ասքանազեան. (Գր. վկ. վրք. ոսկ.։)
հաւաքումն. գումր. ժողով. դասք. բազմութիւն.
Որք ծարաւահիւծ մատուցանել՝ զովանան։ Ծարաւահիւծեալ պասքելոցն. (Զքր. կթ.։ Աթ. խչ.։)
Երկինք պատմիչ է ստուծոյ մեծասքանչ զօրութեանցնդ, յինքն բերելով զարարչական ներգործութեանն զհանգամանս մեծվայելչաբար. (Ածաբ. խչ.։)
Միայն երկնային դասք զմշտակայութիւն առեալ զարդարեցան. յն. միշտ զիւրն պահեալ զկարգ. (Արիստ. աշխ.։)
Նկարագրութիւն իմն, եւ նախագիծ աներեւութիցն եցոյց զերեւելիսս. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Ո՛վ մեծախորհրդութեանս, եւ կամ ճշմարտագոյն ասել՝ որդեսիրութեան. (Ածաբ. պասք.։)
Տալ պասքիլ. պատճառել զսաստիկ ծարաւ, կամ զերաշտ.
Որչափ ըմպէ ոք (զանապակն), առաւել պասքեցուցանէ. (Ոսկ. ես.։)
Այրեաց զչարսն լեզուաւ իւրով (Եղիա), եւ պասքեցոյց զնոսա՛ի ջրոյ. (Եփր. համաբ.։)
Երկոքեան ի ձիոյ յերկիր անկանէին. իսկ զսպարապետն մանուէլ իւր վարաւանդասպասքն յերիվար հանէին. (Բուզ. ՟Ե. 43։)
Տրտմազգեստեալ զգաստիցն դասք. (Խոր. հռիփս.։)
Աստ վայելումն, իսկ անդ տանջանք. աստ աւելուածութիւն, եւ անդ պատուհասք. (Ճ. ՟Ժ.։)
Ոչ չնայցես ասեն օրէնքն, բայց դու եւ ոչ ցանկասցիսի վայրապար տեսութենէն. արդ ո՞րքան այսոքիկ քան զայնս իմաստասիրագոյն են. (Ածաբ. ի պասքայն.։)
Խաղաղացուցեալ էր զասքանազեան ազգս յամենայն վրդովմանց չարի. (Յհ. կթ։)
ՊԱՐՈՒՆԱԿԱԹԵՒԵԼ. Ամփոփել զթեւս. թեւասքողել. Եւ նոյնք երկնագումար դասիւ պարունակաթեւեալք կան յաներեւույթս շուրջ զկենսակիր սեղանովն. (Սանահն.։)
Տալ քասքնիլ կամ կնճռիլ. խրտուցանել. թթուեցուցանել. երեսը թթուեցնել.
Զո՛ր օրինակ վէոք զերեսս քասքնեցուցանեն, նոյնպէս եւ մեղք զոգիս. (Ոսկ. ես.։)
δωροφορία munerum oblatio Բերումն եւ մատուցումն ընծայից. նուէրք եւ սպասք.
Զչեւ եղեալսն յառաջատեսութեամբն ճառեաց զմեծասքանչ նշանացն. (Նանայ.։)
Տեսանես նորասքանչութիւն սքանչելի. (Ճ. ՟Գ.։)
Ձեռնագրեցին ... եւ մեծասքանչելաշուք յուղարկեցին զնա. (Բուզ. ՟Դ. 4։)
Գեղեցիկ էր եւ երէկ մեզ պայծառազգեցութիւնն եւ լուսաւորութիւն (ճրագալուցի զատկին). (Ածաբ. պասք ՟Բ։)
Գեղեցիկ էր եւ երէկ մեզ պայծառազգեցութիւնն եւ լուսաւորութիւն (ճրագալուցի զատկին). (Ածաբ. պասք ՟Բ։)
Որդին զամենայն տեսանելով՝ որ ինչ առ ի պատարագագործութիւնն՝ կազմ եւ պատրաստ, ասէ. ահա հուր եւ փայտ՝ հա՜յր, ո՞ւր է զենլին։ Ի պասքային՝ առ հասարակ ամենայն ժողովուրդն քահանայութեամբ է պատուեալ. քանզի ամենեքին ինքնագործ լինին ի պատարագագործութեանն. (Փիլ. իմաստն. եւ Փիլ. ել. ՟Ա. 10։)
Սմին իրի, Կ. Երբեմն է լծորդ ընդ գ. զոր օրինակ ծունկք, ծունգք, գայթակղիլ, գայթագղիլ. անկ, անգ. ընկենուլ, ընգենուլ։ Եւ երբեմն ընդ ք. որպէս՝ ծասկել, ծասքել. պասկիլ, պասքիլ. կանովն, քանովն. եւ այլն.
Առաջադիրք ասին, վասն զնախադասելով զինիւն եւ զհւնիւն (այսինքն զինի տառիւ, եւ զհիւն տառիւ), շաղաշար կատարեն. որպէս աւ, աի։ Եւ ստորադասք ն ի նոցանէ երկու, ի, ւ. եւ ինդ է՛ ուրեք, ուր վաղդասական է, քան զհեւնդ (այսինքն զհիւնդ). որպէս յիմաստութիւնդ եւ յարդիւն. ուր յայտ է թէ գործիականն բառիս յարդ, յարդիւն, ոչ է շփոթելի ընդ ձայնդ յարդիւնս, յարդւնս։ Իսկ յարդիւք յոքնակ՛՛. ո՛չ է հնչելի յարդիվք, այլ՝ այլ՝ յարդեուք։
Ք. Լծորդ է ի մեզ ընդ գ, կ, խ. զոր օրինակ Հէգ, հէք. թագչել, թաքչել. չոքայ, չոգայ. պատրիարգ՝ իբր պատրիարք (ըստ յն) սիգ՝ որպէս սիք (ըստ յն. փսիխի՛ ). ծասքել. ծասկել. պասկիլ. աքաաբ, ախաաբ. հռախաբ, հռեքեբ։
ԵԿՔ. իբր Եկամուտք. հասք. եկածը.
Միշտ յեռ գոլով՝ ծասքէ ատամունքն մանրելով լկերակուրն. (Ճ. Թ.) իմա՛, կամ ունելով զմարմանջ լնտերաց, եւ կամ յեռեալ գոլով շարից ատամանց։
Ընկալեալ պարգեւս զերիր մասն գեղաքաղաքին Կողբայ, եւ զաղտս նորին բովանդակաբար. կամ է հանք աղի, եւ կամ հասք, կամ շրջակայ վայրք եւ գիւղք իբր ալէթ. կամ վիլայէթ։
Հոգեւոր ախտից այլ եւ այլ գոլով վնասքն՝ այլ եւ այլ ունին եւ զբժշկութիւնսն. (Վրք. հց. Դ։)
Մի՛ սուտակասպասք, եւ առ աչս աչառելով. (Եղիշ. ՟Ա։)
Յաւէժ զուարճանան դասք անմարմնոցն առ էիցս. (Շար.) է կրկին բառ, որպէս առընթերէակացս, այսինքն ընդ մարդկան.
Ծառ մի ձիթենի ... որոյ բերն էր բազմապտուղ եւ ատոք։ Եւ բերքն պակասք. (Փարպ.։ )
Բազմեցան դասք դասք։ Բազմեցուցէ՛ք զդոսա դասս դասս. (Մրկ. ՟Զ. 40։ Ղկ. ՟Թ. 14։)
Դասք քահանայից, պաշտօնէից, գրչաց։ Դասք մոգուց, այծեաց։ Յառաքելական դասուէն քակտեցաւ. (Փարպ.։)
Ընդ սրբոցն դաս։ Ընդդէմ դիւացն դասու։ Դասք սպանողաց։ Դասուք արդարոցն. (Նար.։)
Դասք անմար մնականք երկնաւոր զօրացն. (եւ այլն. Շար.։)
Ընդ դասս երանելի վկայից։ Ընդ երկնային հոգեղինաց դասքն այսօր տօնեմք։ Ընդ հրաւիրեալսն ի կոչումն։ Ընդ սուրբս քո դասեա՛, եւ ընդ արդարսն պսակեա՛. (Շար.։)
Զպասքումնն, եւ զիղձս ջրոյն, եւ զարբումն. (Խոր. ՟Ա. 17։)
Զամենայն հարկս հասի եւ մաքսի։ Որ ինչ այլ ինչ հաս՝ օրէն հարկի իցէ։ Հասք եւ օրէնք՝ որ այտի գային։ Հարկս եւ հասս։ Զհարկս կամ զհասն։ Յոյր ձեռաց առի հաս կամ կօշիկս եւ այլն։ Զտասանորդս որդւոցն իսրայէլի, զոր զատուցին տեառն հաս։ Հանիցէք ի հասից անտի տեառն։ Հաս ի նուէր տեառն։ Առցես զարծաթ հասին։ Զերի հասին.եւ այլն։
Ի նորն ադամ գալ ի հնմէն։ Ի հնմէն եւ ի քացախուտ չարութենէն. (Ածաբ. պենտեկ. եւ Ածաբ. պասք.։)
Ճաշակելիքն ըստ նմանութեան ջաղացաց, որ միշտ յեռ գոլովն՝ ծասքէ ատամունքն զկերակուրն. (Տօնակ.։)
Զօրէն եղերուաց (հարելոց), որք արտաքս ի պարէն վազեալք, պասքելով՝ աղբեր կարօտին. (Մագ. ՟Ի՟Ը։)
Վա՛յ ի վերայ վայոց լինի։ Որում վա՛յն ասի, ամենայն պատուհասք տանջանաց առ ետեղ ի գարշապարս վային եկեսցեն ի վերայ. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 18. 21։)
Զոր գրէ հոգին, ոչ վեր ի վերոյ գծեալս, այլ ի խորոջ նշանակեալս։ Խորհէր քրիստոս ի խորս պնդել զհաւատս նոցա, որպէս զի մի՛ վեր ի վերոյ լինելով խլեսցին յարմատոց։ Մի՛ վեր ի վերոյ անց եւ անցս առնիցէք, այլ զի ի խորս իջանիցէք աստուածեղէն գրոց. (Ածաբ. պասք. ՟Ա։ Ոսկ. յհ. եւ Ոսկ. ղկ.։)
Նմանութեամբ՝ ծասքել, որոճել. չէյնէմէք. եւ գիշատել. եըրթմագ.
Բառ լտ. annona. աննօնա. Տարեկան հասք. ռոճիկ. թոշակ. տուրք. էօլեֆէ, կէլիր.
φάσκω, φημί, ἕπω, λέγω , ῤέω, ἑρέω. dico, aio եւ այլն. (արմատն է հյ. ասք. լծ. եւ յն. ա՛սմա, երգ. ֆա՛սգօ, ասեմ). Ոգել. բարբառել. խօսել. յայտնել բանիւ զմիտս. ըսել.
Առաջի մեծասքանչ բեմբին զօրութեանց. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 12։)
Յայդպիսի անկարգութենէ բազում վնասք գնացին յաշխարհի. (Կանոն.) այսինքն եղեն, յաճախեցին։
Բազմացան դասք գրչաց։ Իբր թէ ձեռամբ գրչի ճարտարի գրեալ. (Փարպ.։)
κόσμος ornatus, ornamentum, apparatus (արմատն է Արդ, յորմէ Յարդարել, զարդարել). Յօրինուած վայելչութեան՝ երեւելի, եւ զօշոտիչ ական. պաճուճանք. իր յարդարիչ, եւ յարդարեալ. շուք. հանդերձանք. սպասք. զարդարանք.
Անճաշակ անկիրթն լնդաց ծասքողական մանրեալ ատամամբք խուզման. (Սկեւռ. լմբ.։)
ԽՕՍՔ λάλημα, λαλιά loquela λόγος , ὀμιλία verbum, sermo, homilia, conversatio μελέτη meditatio, declamatio φθόγγη, -γος vox եւ այլն. որ եւ ԽՕՍ, (տե՛ս ի վեր անդր) Ասք. ասութիւն. ասացուած. արտաբանական բան ձայնաւոր. զրոյց. բարբառ նշանական յօժեալ ի բառից.
Ուրախասցին եւ ամենայն դասք հոգեղինացն, եւ գովեսցեն կերպիւք իւրեանց. (Ճ. ՟Բ.։)
Դասք քահանայից, սարկաւագաց, դպրաց, եւ կղերիկոսաց. իմա՛ զփոքր աստիճանաւորս. (Ժմ.։)
զարծուի, եւ զկորճ, եւ զանգղ. (օր. ՟Ժ՟Դ. 12. (որ ի Ղեւտ. ՟Ժ՟Ա. 13. պասկուճ. որպէս եւ վր. փասքունջի։))
ՀՌՈԳ գրի եւ ՀՌՈՔ. որ եւ ՌՈՃԻԿ. պ. րուզի, րըզգ, րուզանէ, րուզկէանէ. աւուրլէք. μισθοφορά stipendium. Թոշակ աւուր աւուր, կամ ըստ կարգեալ աւուրց. հասք.
Որոտն՝ հոգին, որ ետ զաւետարանն՝ պատմել զմեծասքանչ զօրութիւն աստուծոյ. (Մխ. երեմ.։)
Ամենայն պարտք արքունի, հասք եւ օրենք. (՟Ա. Մակ. ՟Ծ՟Է. 8։)
(լծ. ծամ, եւ ումպ). τροφή alimentum. Կուր եւ ումպ տղայոց. կերակուր կակուղ՝ ծամեալ կամ ծասքեալ, եւ մատուցեալ մանկանց. սնունդ. ճարակ.
Սանձաց (կամ սանձուցն) բռնաւորութիւն։ Նախախնամութեանն սանձօք առաջնորդեալ. (Ածաբ. պասք. եւ Ածաբ. կարկտ.։)
ՍՊԱՍ. διακονία, ὐπηρεσία, λειτούργημα ministerium, officium, obsequium. Իսկ Սպասք աւուրց, կամ հանապազորդ սպաս6 որպէս ἑφημερία, δίαιτα եւ այլն. .... Պաշտօն. սպասաւորութիւն ի պէտս սեղանոյ. պէտք եւ գործի պաշտելոյ. ծառայութիւն ինչ. կարգ եւ գործ ծառայութեան.
Քոյրդ իմ միայն եթող զիս ի սպասու։ Մարթա զբաղեալ էր ի բազում սպասու։ Ստեղծանէ անօթ առ իւրաքանչիւր ումեք սպասու մերոյ։ Զակումբն մաշկեայ, զոր առ նա ի բագուայ ի հանապազորդ սպաս նմա։ Սպասք աւուրցն (հանապազօրեայ պաշտամունք)։ Զամենայն գործ սպասու (ծառայական) մի՛ գործիցէք ի նմա, եւ այլն։
Տհաս եւ անկիրթ ոգի։ Վարդապետքն ուսմամբ զտհաս հոգիսն առնեն այր կատարեալ։ Որոց իբրեւ հասնոց տուան օրէնքն. արդ զի մի՛ տհասքն օտար համարեսցին ինքեանց զօրէնսն եւ այլն։ Յիսուս քրիստոս յառաջագոյն օրինակաւ ծանուցեալ եղեւ տհասից. (Լմբ. առակ.։ Ուռպ.։ Նախ. օրին.։ Մխ. ապար.։)
Քան զտաղսն անհանճարս. զի նոքա թէպէտեւ բարւոյ տհասք, նոյնպէս եւ չարի. (Լմբ. իմ.։)
ՔՍԵՄ կամ ՔՍՍԵՄ. διαβάλλω calumnior, defero, criminor. Քսու լինելով խօսել. քսութիւն առնել. բանսարկել. բամբասել. չարախօսել դաղտ. նատնել՝ փասքուս լինելով. բան խառնել, մուր քսել.
διάβολος calumniator ψίθυρος, ψιθυρίζω susurro, detractor, mussitans. Քսօղ. փասքուս. բանսարկու. սերմանացան ատելութեան. գաղտ չարախօս. շոգմոգ. մատնիչ.
Պղծէ զանձն իւր փասքուսն։
ՊԱՐԶ, ոյ, կամ պարզու (որպէս ուղղ)) նոյն ընդ Պասուք, պասքումն.
զի պարզու ծարաւոյ իմոյ զովասցի յաղբերէ վտակաց քոց։ Հանդո՛ զիս ի ցանկութէնէ աստի ի պարզոյ (պարչոյ, կամ պասքու ծարաւու. (Մծբ. ՟Ա. եւ ՟Դ։)
Զոր ոչ լինի կասուլ կամ ծասքել ատամամբք. անծամ. չիյնէնմէզ.
Անհասք Աստուածաշունչ գրոց եղեալք՝ մոլորեցան յաղագս ճշմարտութեանն. (Աթ. ՟Ժ՟Բ։)
Անհասք դոցա եղեալ մեր։ Անհաս եղեալ մտածութեամբ՝ լռեմք. (Խոր. աշխարհ.։)
Մի՛ սուտակասպասք, եւ առ աչս աչառելով. (Եղիշ. ՟Ա։)
Դասք երջանիկ դիտողացդ եզաբանից. (Շար.։)
Երեփսունք եւ պապասք, որ թարգմանին քահանայք եւ երիցունք. (Լմբ. պտրգ.։)
πάσχα pascha որ եւ վր. զատկի. Զատումն Իսրայէլի յԵգիպտոսէ, եւ Գառն՝ զոր կերան ի նմին գիշերի. տօն ազատութեան ի գերութենէ, եւ ի կոտորածէ անդրանկաց, եւ այլն. այժմ տօն Յարութեանն Քրիստոսի։ Նոյն է եւ ՊԱՍԵՔ, ՊԱՍՔԱ. ըստ եբր. ֆասախ, այսինքն անցք. եւ յարմարեալ ի յն. բա՛սխա, որ եւ ՉԱՐՉԱՐԱՆՔ.
Դասքըն հրակերպից՝ թունդ առեալ յերկնից. (Գանձ.։)
նդ ժողով կուսանաց, եւ դասք ճգնաւորաց։ Ուր ժողովք են սրբոցն ի խաղաղութեան. (Շ. մտթ.։ Շար.։)
Ի սոցանէ ասեն լեալ զնահապետութիւնս մանաւազեանց։ Զանգեղ տունն ասէ ի պասքամայ ումեմնէ հայկակայ թոռանէ լինել։ Զմանկունս թողուլ անթլփատս յորժամ լինիցին. (Խոր.։)
δίψος, α. sitis. կարօտութիւն ջրոյ. ցամաքութիւն բերանոյ, պասքումն. պապակումն. տապումն. ծարաւ. ծարաւութիւն. սուսուզլուգ, աթէշ, էթշ, թէշնէլիք, հէրարէթ.
Պասքեալ յաստուածային ծարաւոյն։ Թէ ծարաւոյս զովացումն չառնես։ Ծարաւով տոչորման մեղաց կիզեսցուք. (Խոսր։)
Զկսկիծ շրթանց, զպասքել լեզուի։ Այլ իմն կսկիծ դժնդակ՝ սրտի. (Նար. ՟Ի. ՟Ի՟Է։)
ՄԱԼԵԼ. Մանրել եւ կակղել զկերակուր՝ ծասքելով. որպէս եւ աղօրեաց զցորեանն. եւ մտաց որոճել զբանն.
Ատամունս կոչէ զվարդապետս եկեղեցւոյ, որք զկարծր եւ զհաստատուն կերակուրն՝ զհոգեւոր բանս գրոցն՝ ծասքեն մալեն եւ մանրեն եւ պատրաստեն. (Նիւս. երգ.։)
Մաղձք, եւ մաղասք։ Մաղաս թթուագոյն եւ աղտաղտին՝ աղբիւն ամենայն հիւանդութեանց է. (Պղատ. տիմ.։)
Մաղասքն կծուագոյն՝ զընդդիմակսն առնլով (զանոյշ դեղս՝) այնպէս վայրագիլ ստիպէ. (Խոսր.։ Իսկ Ոսկ. մ. ՟Ա. 20.)
Զզարդ եւ զըսպասք սուրբ տաճարաց՝ անդ մըսգըթացըն ձօնէին. (Ներս. մոկ.։)
Տէր հզօր եւ ուժեղ յամենեսեան, զորս միշտ արար եւ առնէ. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
ՊԱԽՐԷ. Որպէս լծ. ընդ թ. զախրէ. եւ հյ. պաճարանք. Պէտք կերակրոյ, հասք. պաշար. συμβίωσις, πρόσοδος victus ապրուստ. կէչինէճէք, ղըտէ.
Իբր Պապակումն. պասքումն.
Երեփսունք եւ պապասք, որ թարգմանին քահանայք եւ երիցունք. (Լմբ. պտրգ.։)
Հինգերորդ դասք եկեղեցւոյ՝ եռիսունք եւ պապասք, որք են քահանայք եւ երիցունք. (Մխ. դտ.։)
cf. ՊԱՍՔԱ, ԶԱՏԻԿ։
ՊԱՍՔԱ եւ ՊԱՍԵՔ. Բառ եբր. ֆասէխ, ֆէսախ. այսինքն անցք. եւ յն. փասխա . πάσχα pascha. (լծ. լտ. passio., կիրք, չարչարանք. եւ իտ. passare. անցանել) որ ըստ մեզ Զատիկ ասի, որպէս Զատումն, եւ ազատութիւն. Տօն ելիցն Իսրայէլի յԵգիպտոսէ. եւ ի նորումս՝ տօն յարութեանն Քրիստոսի, որով փրկեցաք յաներեւոյթն փարաւոնէ։
Մերձեցաւ տօն բաղարջակերացն՝ որ կոչէր պասքա. (Ղկ. ՟Ի՟Բ. 1։)
Պասեքս այս մեծ է եւ պաշտելի. փա՛սկա յեբրայեցւոցն անուանի ըստ նոցա ձայնին, եւ յայտնէ ձայնն զԱնցքն։ Պասքա, տեառն պասքա. եւ դարձեալ ասեմ՝ պասքա, պատիւ երրորդութեանն։ Փասկա յեբրայեցւոցն անուանի ... եւ ապա հելլենացի արարեալ զձայնն՝ զփիւրն ի պէ, եւ զկէն ի քէ փոխեցին, եւ պասքա զօր փրկչին անուանեցին. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
(Ի հրէից) կոչէր պասքա, անցարան ըստ նոցա. եւ ըստ մեզ փրկութիւն չարչարանաց. (Տօնակ.։)
Անց՝ զհին պասեքն ասէ. զի պասքայն անցք թարգմանի. (Լմբ. նաւում.։)
Եկայ՛ք պարսեցուք ընդ հրեշտակս։ Այսօր դասք անմարմնոցներգս առաւել պարեն ընդ մարդկան զերգս հոգեւորս անմահ փեսային յառագաստ. (Շար.։)
Ճաշակելիքն՝ ըստ նմանութեան ջաղացաց, որ միշտ յեռ գոլովն (կամ հիռ գալովն՝) ծասքէ ատամունք զկերակուրն. (Տօնակ.։)
պ. ալար. որ եւ սիբահ. սալոր. ուստի Սպասալար. Զօրաւոր. սպարապետ. սէրասքէր (որպէս եւ չօպան սալարի ՝ է հովուապետ).
Զվակաս զուսովք եւ զլանջօք։ Երկու վակասք ընդ միմեանս խառնեալք։ Գործ վակասին։ Դիցես զերկուս վականսն ի վերայ ուսոց վակասին. (Ել. ՟Ի՟Ը. 4=28. եւ այլն։)
որ եւ ՏՈՉՈՐՈՒՄՆ. Վառումն (դիւրաւ դոգցես առ սաստիկ չորութեանն). բոցակիզումն. բորբոք. եռանդն. պասքումն ոգւոյ. տենչ.
Մերթ՝ իբր Ցամաքութիւն բերանոյ. պասքումն. պապակումն.
ՓԱՓԱԳ ՓԱՓԱՔ. πόθος, ἕρως desiderium, amor ἵαμα sanatio, remedium. Պապակ եւ պասքումն ոգւոյ. տենչ. բաղձանք. կարօտ. սէր. յօժարութիւն. ախորժ. հասրէթ, արզու, հավէս, իշտահ. եւս եւ Փարատումն, կամ դեղ եւ լրումն փափաքանաց. եւ ըստ այսմ ասի.
Քսու, իբր քսումսու. որ եւ ՔՍՄՍՈՏ. Քսփուս. փասքու. շոգմոգ. բանսարկու.
Ահագին օրհասք մահու հասուցանէին։ Օրհաս մահուն կանխեալ. (Յհ. կթ.։ Ժող. հռոմկլ.։)
Ի նմանէ են յառաջացեալք ածականքս, եւ միեղինացն դասք. (Մագ. ՟Ե։)
Պէսպէս դասք պաշտօնէիցն յակումբ հանդիսի շուրջ զնովաւ դասակցեալ։ Քերովբէքն ակումբ կային. (Շ. ՟ա. յհ. ՟Խ՟Զ։ եւ Շ. եդես.։)
Ահագին ահափետ օրհասք մահու հասուցանէին. (Յհ. կթ.։)
Այսպէս իմա՛ ասքանազեան զմեզ, եւ այսպէս քեզ հաւատարմասցին. (Յհ. կթ.։)
ԱՅՍՔԱՆ ԱՅՍՔԱՆԻ. Որ ինչ է այսու քանակաւ՝ մեծութեամբ՝ հաւասարութեամբ՝ համեմատութեամբ. տե՛ս եւ ԱՅՍՉԱՓ. ասքան. պուգատար. τοσοῦτος, τηλικοῦτος. tantus, tot կամ talis et tantus
Պասքեալ ի ծարաւոյ յանգիւտս ջրոյ՝ կայր յաղօթս (Սամփսոն). (Ոսկ. հերոդ.։)
Յամենայն զգայական կենաց անմասք են վարուք. (Նիւս. երգ.։)
Բերքն պակասք եւ աննմանք. (Փարպ.։)
Մեծամեծ գործէին վնասք. (Փարպ.։)
Կային դատարկք ի հրապարակս։ Ընդէ՞ր կայք աստ զօրս ցերեկ դատարկք։ Ոչ միայն դատարկք, այլ եւ փասքուսք։ Բանն իմ մի՛ դարձցի դատարկ։ Ընդ ամենայն դատարկ բանի։ Մի՛ ելանիցէք դատարկք։ Ոչ դատարկս եւ անպտուղս հաստատիցեն զձեզ.եւ այլն։
Դասք երջանիկ դիտողացդ եզաբանից». այսինքն միաձայն եպիսկոպոսացդ. (Շար.։)
Խանգարեցան սպասք երախանաց նոցա. (Եղիշ. ՟Ը։ Յհ. կթ.։)
Երկու դասք միանգամայն առեալ յեկեղեցւոջ.
Որք այնպէսն զուգեցին զհիւղէ՝ աստուծոյ, համեմատել զաննմանն ընդ մեծասքանչ իմաստութեանն. (Վեցօր. ՟Բ։)
պ. լէշքէր. վր. լաշկարի. թ. ասքէր. Զօր. զօրականք. Դաս զինուորաց.
ԾԱՍԿԵՄ ԾԱՍՔԵՄ. μασσάομαι mando, commanduco. Ստէպ ծամել. մանրել եւ տրորել ատամամբք. կրծել. ուտել. որոճել. ծամել, ծամծըմել.
Ծասքելով ուտել զնորս իսրայէլ. (Յհ. կթ.։)
որ չարաչար որդունքն անքուն ոչ ծասքեն եւ ծծեն զարիւնս մեր. (Ոսկիփոր.։)
διψῶν, -ουσα, -ον sitiens, sitibundus եւ ἅνυδρος aqua carens Որ ունի զծարաւ. ծարաւեալ, կարօտ ջրոյ. պասքեալ. պապակեալ. տոչորել. անջրդի. ծարաւ, ծարւած, ծարւօղ.
ԿԱԶՄԱԾ. Ի թանձրացեալն, Կահ կարասի, սպասք, զարդք. զէնք. իրք կազմք. κατασκευή, ἁποσκευή, σκεῦος եւ այլն. apparatus, supellex, vasa եւ այլն. բաները, զարդերը.
Զնոյն դեղ մահաձիր արբուցեալ, ի բարուրս՝ դերակայիդ լինել հաւասար, պատիր կասքելովն վրիպմամբ անբոյժ աշխարհելի. (Գանձ.։ (Թերեւս իցէ լծորդ եւ ընդ Ծասքել, որպէս որոճել ի միտս. եւ կամ ծասկել զկասկ, այս ինքն զգարի՝ ըստ օրինակի գրաստուց։))
Ծիրանածուէն կերպասիւք պճնեաց։ Առ կերպասուցն գեղեցկութիւն։ Կերպասիւք լուսոյ ի հոգւոյն պարասքօղեցեալ. (Նար. խչ. եւ Նար. մծբ. եւ Նար. կուս.։)
ԿԼԱՆԵՄ կամ ԿԼՆՈՒՄ. καταπίνω absorbeo, devoro, glutio, deglutio . Արմատն կայ ի ռմկ. կուլ տալ. cf. ԸՆԿԸԼՆՈՒԼ. Լծ. լտ. կլու՛ցիօ. Զեդեալն ի բերան առանց ծասքելոյ վայրաբերել ընդ կոկորդն որպէս զումպ ջրոյ. ծծել. լափել. եւ Ընկըղմել. խորասոյզ առնել. անհատ առնել. կլլել.
ԿԼԱՆԵՄ կամ ԿԼՆՈՒՄ. καταπίνω absorbeo, devoro, glutio, deglutio . Արմատն կայ ի ռմկ. կուլ տալ. cf. ԸՆԿԸԼՆՈՒԼ. Լծ. լտ. կլու՛ցիօ. Զեդեալն ի բերան առանց ծասքելոյ վայրաբերել ընդ կոկորդն որպէս զումպ ջրոյ. ծծել. լափել. եւ Ընկըղմել. խորասոյզ առնել. անհատ առնել. կլլել.
Առ հիազօր եւ մեծասքանչ եկեղեցւոյն. (Ուռպ.։)
Չորիւք հիւսակօք հրաշազարդեալ սեղան՝ կանգնեալ քառանկիւն՝ զարմանասքանչ հրաշիւք. (Նար. տաղ.։)
Սաղարթ իւր (թթենւոյն) նիւթ է մետաքսոյ, զոր որդունք ծնանին, յորմէ կերպասք լինին. (Մխ. առակ. ՟Ժ՟Գ։)
Պակասեալք ի միեղիցն իմացութեանց։ Ի նմանէ են յառաջացեալք ամենայն ածականքս, եւ միեղինացն դասք. (Դիոն.։ Մագ. ՟Ե։)
ψίθυρος, μεμψίμοιρος mussitans, susurro, murmurans, querulus. (իբր Շոգւով բերանոյ իւրոյ մսգիչ լսելեաց. կամ ի կրկնութենէ Շոգ կամ մոգ բառիդ) Շշնջօղ բանսարկու. հծծօղ քսու. փասքուս. քոմսս. բամբասասէր. տրտնջօղ. եւ Բամբասական.
Ո՛ղջ մնա սուրբ ուխտ. ողջո՛յն եւ ձեզ գասք եւ ժողովք սուրբ միայնակեցացդ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Ողջո՛յն քեզ սուրբ եկեղեցի. ողջոյն քեզ սեղա՛ն սրբութեան. ողջո՛յն ձեզ դասք քահանայութեան. ես ճանապահորդեցի առ արարիչն իմ. (Շար.։ Մաշտ.։)
Ամենայն ուստեք իբրեւ զմեղուս հաւաքել զպիտանացուսն։ Ամենայն ուստեք զոյգ ինքեան եւ նման. (Ածաբ. մակաբ. եւ Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Փոխանակ գրելոյ Պասուք. այսինքն պասքեալ. անջուր.
Արմատ Պասքելոյ. որպէս Պասքումն. ծարաւ սաստիկ. պապակ. տապումն. հէրարէթ.
Հանգո՛ զիս ի ցանկութենէ աստի պասքոյ (կամ ի պարզոյ) ծարաւու. (Մծբ. ՟Դ։)
Ա՛րբ ջուր, զի ահա մեռանիս ի պասքոյդ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Ո՞վ ոք հասեալ յաճախութեան հացի, եւ (խիթայ) քաղցնուլ, կամ գետոց հոսանաց՝ եւ պասքիլ։ Որ այնքան ծարաւես պասքիս անկարօտդ Աստուած՝ իմումս փրկութեան։ Թէ պասքելոյս արբուցանիցես, աղբիւր ես. (Նար. ՟Ժ՟Է. ՟Լ՟Դ. ՟Հ՟Զ։)
Առ սակաւ մի պասքին ի ցրտոյ, եւ կամ ի տօթոյ տկարանան. (Իսիւք.։)
cf. ՊԱՐԶ . գ. ըստ ՟Բ նշ. (=ՊԱՐԶ 3) որպէս պասքումն։
Ըզքեզ քաղաք Աստուծոյ ... անվախճանփառօք պսակեաց սուրբ հոգին։ Պսակէ զքեզ ի պատիւ ամենայն սրբովք իւրովք։ Քանզի թագաւորն քրիստոս պսակեաց զսա սքանչելի փառօքն իւրովք։ Որ պսակեացն զհայաստան նորասքանչ լուսաւորչօք . (Շար.։)
ψωμίζω buccellam in os ingero, alo, nutrio, porrigo χορτάζω pasco, saturo ποτίζω potizo, potum do. Ջամբ տալով դարմանել. տալ ուտել պատառ պատառ, կամ ծասքելով եւ կակղելով. կերակրել. արբուցանել. մատակարարել. տալ.
Որք ի ժանդախտէ վնասք ժամանակաւ լինին մարդկան, սղաբար յօգոյգ յինքենէ ապականութիւն ընդունին ի մարմինսն. (Բրս. արբեց.։)
Դասք վերին զուարթնոցն սոսկացեալ զարմացեալ կային. (Շար.։)
Յորմէ քերովբէքն թեւասքողեն, եւ սերովբէքն յինքեանս սարսեալ սուզանին (պատկառանօք). (Խոսր.։)
Ոչ ծանրանան տակառք (կամ պակասք) ի ստոմանաց. (Լաստ. ՟Ժ՟Զ։)
ՍՏՈՐԻՆՔ գ. Ստորին վայրք կամ իրք. սանդարամետք. եւ Վայրագոյն դասք հրեշտակաց եւ բնակիչք երկրի ընդ երկնաւ.
ἑράω, ἑρατίζω amore prosequor, cupio, adfecto. Տենչալ, ցանկալ տրփալով կամ տռփելով սրտի. վառիլ սիրով. փափաքել պասքեալ ոգւով.
Զողորմութիւն ցայթեա՛ ի պասքեալ շնորհաց քոց հօտս. (Տաղ.։)
Զողորմութիւն ցայթեա՛ ի պասքեալ շնորհաց քոց հօտս. (Տաղ.։)
ՑԱՆԿԱՄ կամ ՑԱՆԿԱՆԱՄ. ἑπιθυμέω, ποθέω, ἑράω, ἰμείρομαι եւ այլն. concupisco, desidero, cupio, opto. գրի եւ ՑԱՆԳԱԼ, ՑԱՆԳԱՆԱԼ. Ցանկ կամ ի սպառ բերիլ սրտիւ առ իմն իբր յեզր բաղձանաց, կամ յայն ինչ՝ յոր յանգի յօժարութիւնն. բաղձալ. ըղձալ. անձկալ. փափաքել. տենչալ. տարփալ. եւ Տռփալ. յօժարիլ, պապակիլ, պասքիլ. սիրտը ուզել, կարօտնալ, աչք ձգել.
Դասք հրեշտակաց եւ հողեղինաց՝ անհարսնացեալ օրիորդ՝ օրհնեն զքեզ անդադար. (Ժմ. յն.։)
ԱՅՐՈՒՁԻ որ եւ ԱՅՐԵՒՁԻ. արք հեծեալք ի ձի. գունդ ձիաւորաց. հեծելագունդ. հեծելազօր. ἠ ἴππος, ἰππεῖς, ἰππασία. equitatus, equites. ձիաւոր զօրք. աթլը ասքէր. սիփահ. որ եւ սպայ.
ԱՆԱՍՈՒՆ. Անբան. որ չէ ասուն. ոյր չիք բան, այս ինքն բանականութիւն, ասք եւ խօսք. ἅλογος, irrationalis, brutus, զայրի նադըգ.
Լայնաբար, սպասք անկողնոյ կամ մահճաց, բարձ, եւ այլն. տէօշէմէ, սէտիր, սէրկի, եասթըգ, քերէվէթ.
Զիջաւ ի խոնարհութիւն, եւ յանպատիւ առաքինութիւն։ Նեղութիւն որովայնի անպատիւ եւ անվայելուչ սպասք. (Կլիմաք.։)
πάσχα. pascha. որ եւ ԱՆՑ, ԱՆՑԱՐԱՆ. Իբր Զատիկ. պասեք. պասքա։
Զաստուածային զգերեզմանաւն բոլորեալ՝ դասք հրեշտակաց. (Շար.։)
Լնուլ զպասքումն ազգի գիսաւոր (հոնաց)։ Գլխագերծաց եւ գիսաւորաց. (Կաղանկտ.։)
Դասք եւ դասապետք վայելչական պարուց։ Դասապետք հրեշտակացն անեղծից. (Նար. առաք. եւ Նար. խչ.։)
Ապարանք՝ որ եւ դարպասք, որք էին ի հռոմ. (Մարթին.։)
Երեկոյն զանգիտէ ի գալստենէ աւազակաց. առաւօտուն սուտակասպասք գերեն. (Մաշկ.։)
Մերթ՝ Սպասք սպանդից, կամ սպանդանոց.
Ոչ կարացին զօրել ուժոյ զօրութեան անոյշ գինւոյ նորա. ծարաւեցան, արբին եւ զմայլեցան, եւ դարձեալ պասքեցան. (Ագաթ.։)
ԶՈՀԱՐԱՆ. ψυκτήρ pelvis Սպասք սեղանոյ զոհից. որպէս կոնք, տաշտք, եւ այլն.
Աղբիւր զովարար՝ արդարութեան պասքելոցն. (Կիւրղ. խչ.։)
στράτευμα, στράτος, στρατιά exercitus, militia եւ custodia (յորմէ եւ յն. κουστωδία ) անուն հաւաքական. Զօրաւոր որեար, կամ դաս զինուորական. զօր. սպայ. եւ Պահապան զինուորք. սիփահ, ասքէր.
ԾԱՐԱՒԻՄ ԾԱՐԱՒԵՄ διψάω sitio. որ եւ ԾԱՐԱՒԱՆԱԼ. եւ որպէս ռմկ. ԾԱՐԱՒԵՆԱԼ. Ունել կամ կրել զ ծարաւ. ծարաւի լինել. պասքիլ. պապակիլ. տոչորիլ. եւ նմանութեամբ՝ Ւարօտիլ. ցանկալ. տենչալ. փափագել. ծարւիլ, ծարւենալ.
Ծարաւես պասքիս անկարօտդ աստուած իմում փրկութեան. (Նար. ՟Լ՟Դ։)
Կարեւոր կապանք, կամ վնասք, կամ վերք. (Փարպ.։)
Զօրս հրեշտակաց հոգեղէնս։ Զօրք կամ հոյլք կամ դասք հոգեղինաց։ Հոգեղինացն զուգապատիւ. (Ագաթ.։ Յճխ.։ Նար.։ Շար.։ Պիտ.։)
Հրաբուն զօրութեանցն դասք սպասաւորեալ. (Կիւրղ. ղկ.։)
Հրակերպ դասուք վայրիջեալ։ Հրատեսիլ հրակերպիցն։ Դասք հրակերպից. (Շար.։ Նար. ՟Ձ՟Ա։ Գանձ.։)
Աւազակեաց արդեօք իմաստնագոյնս աւազակ յիւրմէ աւազակակցէն զդրախտն ի տեառնէ դրախտին, աջայինս ի ձախայնոյն։ Պախարակեա՛ զձախայինն ... Ի ձախայինն զինքն փոխարկեալ դասք. (Ճ. ՟Է.։)
որ եւ կարճելով՝ ՄԱԶՏԱՔ. կամ յն. ձայնիւ ՄԱԶԴԻՔԻ. μαστίχη masticha, mastix, lentisci recina. Ձիւթ սպիտակ ծամելի կամ ծասքելի. կիւ, հոյզն հերձի ծառոյ, որպէս եւ հիւթ ինչ մածեալ յարմատս խոտոյ իրիք. ձութ.
Եւ մի՛ յարձան աղի մածանիցիմք ի վատթար դառնալոյն. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Եւ մի՛ յարձան աղի մածանիցիմք ի վատթար դառնալոյն. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Կրթանք, կամ հանդերձանք, սպասք.
Մեռօրէն պակեան յահէն դասք պահապանացն։ Ւիւծեալ մեռօրէն տագնապէին զպահապանսն. (Շ. տաղ.։)
Եւ միով պատմուճանաւ, եւ մերկոտն եւս լինել. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Ըստ որում քաջագօտիք ասորիք, եւ միագօտիք ոմանք անուանին. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Զի պատճառս ինչ կարասցեն գտանել, եւ այնու յաչաղել զմեծասքանչ նշանադրութիւնն. (Նանայ.։)
Յղարկէին (կամ ուղարկէին) զնա հրեշտակքն։ Ի յղարկել զԱստուածամայրն. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։ Խոր. առ արծր.)
Նկարագրութիւն իմն եւ նախագիծ աներեւութիցն եցոյց զերեւելիսս. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Յայսմ գիշերի, յորում նախածինն լուծանի խաւար։ Լոյս էր, եւ նախածնին տուեալ նախածին պատուիրանն. (Ածաբ. պասք. ՟Բ. եւ Ածաբ. մկրտ.։)
Գեղեցիկ էր եւ երէկ մեզ պայծառազգեցութիւն, իբրեւ ուրախութիւն իմն նախատօնակ. իսկ այսօր զնոյն ինքն զյարութիւն տօնեմք. (Ածաբ. պասք. ՟Բ։)
Ոսկեթել պատմուճան, կամ հանդերձ, կամ դիպակք, կերպասք, վերարկու. (Խոր. ՟Բ. 57։ Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 39։ Լմբ. պտրգ.։ Նար. խչ.։)
Ոչ եթէ ոսկի ինչ սպասք պիտոյ են աստուծոյ, այլ ոգիք ոսկեղէնք. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 25։)
Լնուլ զպասքումն ոսկէսիրաց՝ ազգին գիսաւորաց (հոնաց). (Կաղանկտ.։)
Ոսկրուտ եւ անուտելի, եւ մեզ դժուարաւ տեսանելի. (Ածաբ. պասք. ՟Բ. յորմէ եւ Մագ. ՟Կ՟Գ։ Շ.։ Լմբ. եւ այլք։)
Անապակն՝ զայլ մօտաւոր փորոտիսն առհասարակ պասքեցուցեալ՝ անչափ ջերմութեամբն պապախէ. (Պիտ.։)
Փափագել ջրոյ յոյժ յոյժ. (կամ բաբախմամբ շրթանց՝ պա՛պա՛ հնչել) պասքիլ. տոչորիլ բերանոյ ի ծարաւոյ. յն. տանջիլ, կամ մորմոքիլ. ὁδυνάομαι dolore afficior եւ διακαίω peruro եւ այլն.
Որ տայ պապակիլ. պասքեցուցիչ. տոչորիչ.
γρύψ gryps, gryphus. եբր. ֆէրէս. որ եւ վր. փասքունջի. cf. ԿՈՐՃ.
Ծածկիլ. թաքչել առ ահի. զօղիլ. թեւասքօղիլ. եւ Ապաստան լինել. դիմել՝ անկանիլ.
Ի վեր ել, զի բարձրացուսցէ առ ինքն զստորեւ կացեալքս ի մեղացն կործանմանէ. (Ածաբ. պասք.։)
Որպէս Վնասք.
Պասքեալ ծարաւով տապակիս (կամ պապակիս). (Մանդ. ՟Բ։)
πυρόομαι, καυματίζομαι incendor, cremor. Տապով իւիք տանջիլ. տապիլ. տապակիլ. խորովիլ. տոչորիլ. ջեռնուլ. ջերանիլ. տենդիլ. պասքիլ, տապակիլ.
Յաստուածայնոցն գրոց, եւ ի տիրական գլստենէ։ Տիրական յաթոռ նստիս։ Ըստ տիրական անճառ խորհրդոյն։ Զտաղաւարն տիրական, եւ զխորան աստուածական։ Տիրական ծննդեանն սպասաւորք՝ դասք վերնոցն. (Աթ. ՟Բ։ Շար.։ Նար.։ Շ. հրեշտ.։)
Եւ ի ձայնէն՝ յորմէ այս գործի, մեռելոցն եւ՛ս նորասքանչ իմն տնտեսի. (Պիտառ.։)
ՏՈՉՈՐԻԼ. նմանութեամբ, Վառիլ սրտի. անձկալ. տարփալ. պասքիլ ոգւով.
Անզաւակութեանն տենչանօք տոչորեալ։ Անջուր պասքութեամբ տոչորեալ. (Անան. եկեղ։)
Րախանայ այսօր երկինք։ Րախացեալ տեսլեամբ լուսոյն դասք առաքելոցն. (Շ. տաղ.։)
Որ միայն դատարկք, այլեւ փասքուքս, եւ հետաքրքիրք, եւ խօսին՝ որ ինչ ո՛չ է պիտոյ. (՟Ա. Տիմ. ՟Ե. 12։)
Պղծէ զանձն իւր փասքուսն. (Սիր. ՟Ի՟Ա. 31։)
Փասքուս միանձունք պառակտեն զեղբայրս։ Մեղայ փասքուս լինելով. (Նեղոս.։ Մաշկ.։)
Զրպարտող, կամ փասքուս. (Մաքս. եկեղ.։)
Մի՛ իբրեւ զթշնամի փասքսեսցէ. (Սեբեր. ՟Թ։)
ՓԱՓԱԳԵՄ ՓԱՓԱՔԵՄ. ποθέω, ἑπιποθέω, ἑφίεμαι desidero, cupio, opto եւ այլն. Փափագ ունել. իղձ լինել. պապակիլ. եւ պասքիլ ւգւով. անձկալ, ըղձալ, տենչալ. ցանկալ. բաղձալ. յօժարել. ախորժել.
Ո՛չ սպասք բազմամբոխ, եւ ո՛չ փոխանակ հանդերձից. (Ոսկ. ՟ա. տիմ. ՟Ժ՟Դ։)
ՔԱՍՔՆԵՄ կամ ՔԱՍՔՆԻՄ. δάκνομαι mordeor (որ են խածանիլ, կծանիլ) գրի եւ ՔԱՍՔԱՆԵԼ. Քստմնիլ, իբրեւ ի խածուածոյ կամ ի կծանելոյ. Խորշիլ. խրտչիլ. հարթչիլ. սարտնուլ. փշաքաղիլ, քաշուիլ, թթուիլ.
Ոչ թշնամօք եւ ոչ հարուածովք եւ ընդչից յափշտակութեամբ քասքնիցեն. (Ոսկ. ՟Ա. 18։)
Մի՛ տայք իշխանութիւն քնոյ, քասքնեցէ՛ք, եւ փախերո՛ւք դուք ի նմանէ։ Առ զթագաւորութիւն առ ի նմանէ, եւ ոչ քասքնեաց նա յայսմանէ. (Եփր. քն. եւ Եփր. արթն.։)
Անուամբ իժիցն առաւել իմն քասքնէին. (Ոսկ. ես.։)
Այլ եւ՛ս քասքնելի ի միտս անցեալ յամենաչարս ճանաչի ի տեղւոջ. (Պիտ.։)
Գիտելով զճշմարտութիւն աւետարանին՝ քասքնէր։ Մի՛ քասքաներ, յորժամ ի պէտս խրատուն հարկանէ զքեզ գաւազանաւ հայր քո. (Լմբ. պտրգ. եւ Լմբ. առակ.։)
cf. ՔԱՍՔՆԵՄ
Յորս ձգէին զքարինս, նոքա անվնասք, եւ քարաձիգքն՝ քարավէժքլեալ։ Չնչին գողութիւնն զա. քար զարմիւքն քարավէժ արար. (Սիսիան.։ Լմբ. առակ.։)
Անապակն զախոնդանսն պասքեցուցեալ. (Պիտ.։)
Զոր նոքա թեւասքօղելով ակնարկեն. (Նար. կուս.։)
πάνταρχος. omnibus imperans Պետ եւ իշխան բազմութեան. ընդհանուր հրամանատար յարքունիս, եւ ի պատերազմի. հազարապետ տան, եւ սպարապետ. պաշ քեահեա. եւ սէրասքեր.
Անհանճարիցն եւ խստապարանոցաց մարմնաւոր իմն տեսիլքն վայելէին։ Ոմանք յանհանճարիցն ասեն։ Անհանճարացն ոչ այնպէս պատուհասք ծանունք թուին, որպէս տանջանքն ահագինք։ Զանհանճարացն ճառել. (Ոսկ.։)
Դասք անմարմնոց։ Որ ըստ անմարմնոց ի մարմնի. (Շար.։)
Յաւէժ զուարճանան դասք անմարմնոցն առ էիցս. (Շար.) է կրկին բառ, որպէս առընթերէակացս, այսինքն ընդ մարդկան.
Յաւէժ զուարճանան դասք անմարմնոցն առ էիցս. (Շար.) է կրկին բառ, որպէս առընթերէակացս, այսինքն ընդ մարդկան.
φάσις, λέξις, ῤῆμα. dictio, dictum, λόγος sermo, verbum. որ եւ ԱՍԱՑԱԾ, ԱՍԱԾ, ԱՍՔ, ԱՍՈՒԹԻՒՆ, ԱՍԱՑՈՒՄՆ. Բան (ասացեալ կամ գրեալ). խօսք, եւ փառ.
ԲԱԶՄԱԶՕՐ ու. գ. Բազմութիւն զօրու. դասք զօրաց.
Առ հասարակ սատակեցան, եւ ոչ մնաց գուժատար յաշխարհն մասքթաց. (Կաղանկտ.։)
Ոչ են դիւրաթուելիք, ոչ վնասքն, եւ ոչ հատուցմունքն առ ի տեառնէ. (Սարկ. հանգ.։)
Յոյժ սովիլ. նքողիլ. նքթիլ. եւ Պասքիլ. կամ Թօշնիլ. կթոտիլ.
Երկնային զօրք, կամ զինուորութիւնք, կամ դասք. (որ եւ Երկնայինք, այսինքն հրեշտակք). (Շար.։)
Անմարմնոց երկնայինցն վասքն. (Գանձ.։)
Թարշամեալ պասքութեամբ արբուցմանց խրատու. (Խոր. ՟Գ. 68։)
ինն են աստուածային դասք իմացականացն. (Մաքս. ի դիոն.։)
Բարձրագոյն հոյլք անմահից՝ որ բոց հրացան, հրեշտակաց դասք իններեակ՝ հոգիացան. (Շ. միշտ էիդ.։)
լաւ եւս՝ ըստ այլ ձ. իսկասքանչ. Իսկապէս սքանչելի, կամ իսկապէս գաչեալ՝ յայտնի բարբառեալ, ճըշմարիտ եւ արդար.
Թերեւս կիսասքանչ պատուիրանն նենգութեամբ երեւեալ. (Ագաթ.։)
Տարածեցաւ մահ, եւ լիզաջինջ արար զասքանազեան ազն Նկանակն գեդէոնի հոլովեալ ի բանակս այլազգեացն, եւ լիզաջինջ զնոսա արարեալ. (Յհ. կթ.։)
Հրեշտակերամ լուսաձիր դասք կրօնաւորաց. (Յիշատ. թրգ. Ոսկ. յհ.։)
ԽԱՐՇԱՏԻԼ. Տոչորիլ ի ծարաւոյ. պապակիլ. պասքիլ.
Զոր սերովբէքն ծածկաբար ընդունել ոչ բաւէին. այսինքն թեւասքօղելով. (Շար.։)
Ծամելով ծամել. ծասքելով ծասքել. մանրել եւ փշրել ստէպ. ծամծըմել, լղրճըկել.
Ծասքելն, իլն. ճաշակումն.
Քեւ զանմատոյց հուրն կիզանօղ՝ անպական ծասքմամբ ծախեցաք. (Նար. կուս.։)
Ծածաւ, ոյ, ով. եւ ու, ու. գ. Ւարօտութիւն ջրոյ. ցամաքութիւն բերանոյ. պասքումն. պապակումն. տապումն. ծարաւ, ծարւութիւն.
Պասքեալ յաստուածային ծարաւոյն։ Թէ ծարաւոյս զովացումն չանես։ Ծարաւով տոչորման մեղաց կիզեսցուք. (Խոսր.։)
διψηκώτατος gravissima siti laborans, sitibundus. Ծարաւի յոյժ. պասքեալ. Իբրեւ յոյժ ծարաւկոտ զեղջերու փութով յաղբիւրս ընթանալ. (Ածաբ. մկրտ.։)
Սիրելի են տնկագործին վերջահաս պտուղքն քան զկանխահասքն. (Բրսղ. մրկ.։)
Մաղասքն կծուագոյն. (Խոսր.։)
Դասք քահանայից, սարկաւագաց, դպրաց, եւ կղերիկոսաց. իմա՛ զփոքր աստիճանաւորս. (Ժմ.։)
Դասք քահանայից, սարկաւագաց, դպրաց, եւ կղերիկոսաց. իմա՛ զփոքր աստիճանաւորս. (Ժմ.։)
Լնուլ զպասքումն հոգէտենչ ըղձից. (ՃՃ.։)
Հոգիանամք ի հոգւոյն։ Հոգիացան ի հոգւոյն։ Հրեշտակաց դասք իններեակ հոգիացան. (Ածաբ. պենտեկ.։ Շ. մտթ. եւ Շ. իմ. եղակ.։)
Սանեսանայ թագաւորին մասքութաց՝ հոմատոհմին արշակունեաց. (Կաղանկտ.։)
Ուր իցեն բազում սպասք եւ հանդերձանք զարդուց.
Կենդանի ջրոյն, յոր սամարուհւոյն տենչասիրեալ սակս նեղավտակ պասքածարաւ երթեւեկութեան. (Թէոդոր. ի կոյսն.։)
παράδοξος, παραδοξότατος, ξένος inopinatus, inexpectatus, admirabilis, peregrinus, alienus τερατῶδης monstruosus φάσμα spectrum. Նորահրաշ. նորասքանչ. հրաշափառ, անսովոր եւ օտար. անկարծելի. այլանդակ. ահաւոր կամ զարմացուցիչ. նոր իմն.
Ի մէջօրեայն նսեմացաւ։ Նսեմացեալ դասք եբրայեցւոցն. (Շար.։)
Փասքուս միանձունք պառակտեն զեղբարս. (Նեղոս.։)
cf. ՊԱՍՔԻՄ.
Ոռոգանել զպասքացեալ միտս մարդկային բնութեանս. (Նանայ.։)
ՊԱՍՔՈՒԹԻՒՆ ՊԱՍՔՈՒՄՆ. Պասուք. պասքիլն.
Երաշտացեալ եւ թարշամեալ պասքութեամբ արբուցմանց խրատու. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Անջուր պասքութեամբ տոչորեալ. (Անան. եկեղ։)
Որ միշտ քեզ բերէ զզովացումն պասքութեան։ Ջուրն զովացուցանէ զծարաւումն պասքութեանն. (Նանայ.։)
Առ ի զգայութիւն պասքութեան ծարաւելոց. (Մծբ. ՟Ա։)
Եթէ ունէիր դու զջուրն կենդանի, նախ զքոյդ պարտ էր զովացուցանել զպասքումնդ. (Նանայ.։)
Լցուցէր զպասքումն ժողովրդեանն. (Մաշտ.։)
Զպասքումն եւ զիղձս ջրոյն, եւ զարբումն. (Խոր. ՟Ա. 17։)
Զերից ամաց պասքումն երկրի զովացուցանէր. (Խոսր.։)
Զպասքումն ժողովրդեանն արբոյց. (Սարկ. լուս.։)
Գետք արբուցանելով զպասքումն ծարաւեաց. (Քերթ. մեղեդի լուս.։)
Այսօր որդիք դստեր սիոնի նորոյ պարակցեն որդւոյց վերնումն սիոնի։ Պարակցեն յաւիտենական լերանցն դասք առաքելոց եւ մարգարէից. (Շ. հրեշտ. Շար.։)
ՊԱՐՈՒՆԱԿ. գ. Խումբ. ջոկ. լրումն բազմութեան. դասք.
Ճաշակելիքն՝ ըստ նմանութեան ջաղացաց, որ միշտ յեռ գոլովն (կամ հիռ գալովն՝) ծասքէ ատամունք զկերակուրն. (Տօնակ.։)
Փոխանակ ռամկականին յաղագս նոցա կարծեաց։ Ռակայ անուանիմ ռամկական վարուքս։ Ռամկական դասք զինուորաց. (Դիոն. թղթ.։ Ժմ.։ Շար.։)
Ի քո սպառնալեաց ահիդ պակուցման սաւառնին սերոբէք, ամփոփին քերոբէք. (Նար. ՟Ղ՟Ա.) (այն է թեւասքօղել երկու թեւօք՝ բացեալ զայն թեւսն)։
Յորում լուացեալ դասք սեւագոյն այծեացն. (Փարպ.։)
Յորմէ քերովբէքն թեւասքողեն, եւ սերովբէքն յինքեանս սարսեալ սուզանին (պատկառանօք). (Խոսր.։)
Ստորադասք են երկու, այսինքն ներքնադիրք. (Երզն. քեր.։)
Առաջադիր ձայնաւորք են վեց. ա, ե, է, ը, ի, ո. եւ ստորադասք են ի նոցանէ երկու, ի, ւ։ Ստորադասք են ի սոցանէ երեք. սակս. կից. որդ. (Թր. քեր.։)
Անդրանիկ դասապետութիւնք, եւ ստորադասքն ի նոցանէ. (Տօնակ.։)
Սուրբ բնակարան, վանք. հայրապետանոց. եւ մանաւանդ՝ Ուր պահին գրիք եւ սպասք եւ աւանդք եկեղեցւոյ. սարկաւագանոց. պահարան, աւանդատուն, տաճար.
Սիրելի են տնկագործին վերջահաս պտուղքն քան զվաղահասքն. (Բրսղ. մրկ.։)
ՑԱՆԿԱՄ կամ ՑԱՆԿԱՆԱՄ. ἑπιθυμέω , ποθέω, ἑράω, ἰμείρομαι եւ այլն. concupisco, desidero, cupio, opto. գրի եւ ՑԱՆԳԱԼ, ՑԱՆԳԱՆԱԼ. Ցանկ կամ ի սպառ բերիլ սրտիւ առ իմն իբր յեզր բաղձանաց, կամ յայն ինչ՝ յոր յանգի յօժարութիւնն. բաղձալ. ըղձալ. անձկալ. փափաքել. տենչալ. տարփալ. եւ Տռփալ. յօժարիլ, պապակիլ, պասքիլ. սիրտը ուզել, կարօտնալ, աչք ձգել.
Այս գալուստ նուաստապէս եւ փրկչաբար։ Ոչ կարողութեան չափով, այլ փրկչաբարներմամբ տանջէր Աստուած զեգիպտոս։ Առաքեաց վերակացու մեզ ողորմութեամբ եւ փրկչաբար։ Քեզ պարգեւէ եւ տայ տէրն իբրեւ գեղեցկապէս վարողի, եւ փրկչաբար. (Բրս. գալստ.։ Նախ. իմ.։ Լմբ. պտրգ.։ Ածաբ. ի պասքա.։)
Կոյտ ազատաց. դասք ազնուականաց.
cf. ԱՂՔԱՏԻՆ. Յոքն. գ. Դասք աղքատաց.
Դասք առաքելոցն սրբոց փարելով շուրջ զամենավսեմ կուսական մարմնովն. (Դիոն. թղթ. ՟Ժ՟Ա։)
Դասք առաքելոցն սրբոց փարելով շուրջ զամենավսեմ կուսական մարմնովն. (Դիոն. թղթ. ՟Ժ՟Ա։)
Եւ որ այլգունակ ձեռոց վնասք. (Խոսր.։)
Զանծասքելին ժանեացն ճճեաց զշնորհի հոգւոյն ծածկոյթ՝ որք սառուցեալք են՝ զգեցուցանէր. (Սկեւռ. լմբ.։)
Արօրադրեցին զազգն՝ որ մօտահասք էին. (Ճ. ՟Ա.։)
Ամենասքանչ ելով, եւ աւագաործիւ բնութեամբ. (Փիլ. լիւս.։)
Աստ վայելումն, իսկ անդ տանջանք. աստ աւելուածութիւն, եւ անդ պատուհասք. (Ճ. ՟Ժ.։)
Բազմադիմի էին օրհասք մահուն. (Լաստ. ՟Ժ՟Ա։)
Ոչ սպասք բազմամբոխք. (Ոսկ. ՟ա. տիմ.։)
Որում բերանաբաց կալով ի փափագման դասք սերովբէից. (Լմբ. ստիպ.։)
Հրաբունսեռ վեհից վերնոց, անդ խումբ բիւրաչեայ՝ թեւասքողեալ երամ. (Տաղ.։)
Երաշտացեալ, եւ թարշամեալ պասքութեամբ։ Գարուն երաշտացեալ. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Ասացուած. ասութիւն. բան. խօսք.
Ներբողականց ի մէնջ արժանիեղեն ասից։ Ո՞վ մեզ օգնեսցէ, ախտակցելով ասիցս. (Խոր. ՟Ա 2։ ՟Գ 68։)
Յօգաւոր ասիւք պատշաճեմք։ Պիղծ ասիցն. (Խոսր.։)
Ըստ ասից մեծին դանիէլի. (Նար. ՟Է։)