Other definitions containing this entry
the two arms extended, open arms;
bosom, breast;
fathom;
—ս արկանել, — ընդ —ս խառն լինել, to embrace, to hug one another;
ընդ —ս մտանել, ընդ աղեղն լինել, to draw the bow well;
այն ինչ լինէր զոգիսն ի —ս իւր թափել, whilst he drew his bow tight;
— ընդ — խառնել or խառն լինել, — ընդ խառն or գրկընդխառն or գրկախառն լինել, to wrestle, to struggle with one;
— ընդ խառն կռիւ or մարտ, wrestling.
full bosomed;
— աղեղն, a bow well drawn.
to loosen, to relax, to slacken, to unbend, to untie;
to enfeeble, to enervate, to effeminate, to debilitate;
to let, to permit;
— զաղեղն, to unstring the bow;
— ի խնամոց, to neglect, to abandon;
առանց Աստուծոյ —նելոյ, without God's permission.
to fill;
to accomplish, to fulfil;
to spread, to diffuse;
to complete, to consmnate;
to load, tore-load, to fill again;
to repeople;
to glut;
to stuff;
— զաղեղն, to bend the bow;
— լուսնի, to be at the full (moon);
— զօրէնս, to fulfil the law;
— զօրէնս բնութեան, to satisfy the laws of nature;
— զոք օրինօք տեառն, to instruct in, to fill with knowledge of the divine law;
— զքաղց, զծարաւ, to drive away hunger, to satisfy;
to quench thirst;
— զիղձս, to satisfy or content on's wishes;
— զպէտս, to satisfy one's necessities;
— զձեռս, to give to the priest, to consecrate;
to be consecrated;
արեամբ — զձեռս, to dip the hands in blood, to assassinate;
— զոք պարգեւօք, to load with gifts;
— զտեղի, to take the place of, to substitute, to replace;
— մինչ ի վեր, to fill up to the brim;
ընդ ամենայն տեղիս — զաւետարանն Քրիստոսի, to spread the gospel of Christ everywhere.
cf. Կորովակի;
— յաղեղն եւ ի սուսեր, skilful with the sword bow.
to stretch, to spread, to extend;
to throw, to hurl, to fling;
to shoot, to dart;
to draw;
to attract, to entice, to allure, to decoy, to lure;
to carry off, to bring, to drag, to drag along;
to take or suck in, to suck;
to inhale, to aspire, to breathe;
to lengthen out, to prolong, to protract;
*to leave;
— զօդ, to respire, to breathe;
— զաղեղն, to draw a bow;
— զնետ, to let fly an arrow, to shoot;
— զսուրն, to brandish;
to make a sword-thrust or pass;
cf. Սուր;
— զթի, to row, to impel by oars;
— զվարմ, to lay snares, to spread nets;
— զլուծ, to bear the yoke;
— զառագաստս, to sail, to unfurl or set the sails;
— զձեռն, to stretch or hold out one's hand;
յինքն —, to attract, to allure, to entice;
յինքն — զանարգանս ամենեցին, to incur the public contempt or hatred;
յանձնզցասումն ուրուք, to bring indignation or wrath upon one's head, to draw it upon oneself, to expose oneself to anger of;
— ի կորուստ, to lead to ruin or destruction;
— զկեանս, to pass one's life or days;
— զբանս, to provoke, to rouse, to excite to anger;
— առ ոք զհայհոյութեան բան, to load with insult or execration, to insult, to revile, to abuse.
to enter, to go or come in, to introduce, insinuate or intrude oneself;
to penetrate into, to slip in;
— առ ոք, առաջին ուրուք, to present oneself, to call on, to visit;
— աղօթից առաջի ուրուք, to be heard, hearkened to;
— առ ումեմն, to be a guest, to receive hospitality, to be lodged;
— առ կին, to know a woman;
— ի վերայ օտարի ամուսնոյ, to commit adultery;
— ի or ընդ գիրկս, ընդ աղեղն, to bend a bow;
ի դատաստան, ի դատ —, to sue, to bring an action against, to summon before a magistrate or court of justice;
ընդ դատաւորաւ —, to act the judge;
ընդ երկիր —, to plunge into an abyss, to be engulfed, swallowed up;
ընդ գետին —, to be overwhelmed with shame, to hide one's confusion under the earth;
— ի ծառայութիւն, to enter a person's service, to serve;
— յորդեգրութիւն, to be adopted;
երաշխաւոր —, to guarantee, to become security;
— ի պայքար, to dispute, to contest;
ի փորձ —, to prove, to try, to make an experiment;
— ընդ մերով մարդկութեամբս, to be clothed with our humanity;
ի քուն —, to be overcome with sleep, to sleep, to lay to sleep;
— արեգական, to go down, to set;
ընդ քիրտն —, to sweat, to work hard, to give oneself much trouble;
— ի նաւ, to embark, to go on board a vessel;
— ընդ անձին, to be at enmity with oneself;
— ընդ լծով or — ընդ ձեռամբ ուրուք, to submit, to become subject to;
— դիւի ի մարդ, to possess;
— ի ճաշ, to sit or be at table.
Voir tout
Other definitions containing this entry
Ձիավարութեան, եւ աղեղնաւորութեան եւ այլոց զինուց շարժականութեանց. (Սարկ. քհ.։)
Հմտութիւն քաջ արհեստի աղեղնաւորութեան. հրահանգք ճարտար նետաձգութեան. քեմանքէշլիք. Յայս անուն կոչեցաւ եւ ողբն Դաւթի ի վերայ Սաւուղայ եւ Յովնաթանու քաջ աղեղնաւորաց.
Եւ ասաց Դաւիթ ուսուցանել որդւոց Յուդայ աղեղնաւորութիւն. յն. աղեղն. (Բ. Թագ. ՟Ա. 18։)
Զարտեմիս ասեն որսոյ եւ աղեղնաւորութեան վերատեսուչ գոլ. (Նոննոս.։)
Փորձք կորովակի աղեղնաւորութեամբ։ Ունելով զաղեղնաւորութեանցն (այս ինքն զաղեղանց) եւ զնիզակաց եւ զսուսերացն եւ զտիգացն պատրաստութիւն. (Պիտ.։)
Աղեղնաւորութիւնք՝ վատասրտացն եւ անարեաց առանձինն նահատակութիւն է. (Փիլ. լին.։)
Աղեղնաւորուեաց, եւ ասպարաւորուեաց, եւ ամենայն զինամարտութեան. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
Ո՛չ է զէն աղեղն, այլ գործի զինու, նետի՝ որ խոցէն. (Փիլ. լին. ՟Զ. 64։)
Աղեղնաւորն նախ առաջին հոգ տանի կալոյն իւրում. (Ոսկ. անոմ. ՟Դ։)
Աստուծոյ զօրութիւն է աղեղն յամպս, վասն փարատելոյ զխստութիւն օդոցն. նետ կոչէ զհուրն. (Մեկն. ծն.։)
Յուշի ունիցիք զնշան կատարածին։ Ուշի նպատակ։ Որպէս աղեղնաւորք ուշի մտօք նկատեն ձգել զնետս, նոյնպէս պարտ է մեզ զամենայն ուշ մտաց եւ մարմնոյ ի նա ունել. (Շ. բարձր.։)
Աղեղնաւոր ի վերայ ուսոյ ձիոյ բերեալ. (Պղատ. օրին. ՟Ը։)
Զարթեաւ աղեղն քո. զի աղեղնաւորեալ աստուծոյ ի վան գալարի պրկման ձեռին իւրոյ ջարդեաց զամուրս բելիարայ. (Ոսկ. ամբակ.։)
Ի մերկութեանս գրկի փուշս ընդ շուշանաց ժողովեցից։ Ի գորովոյ գրկի։ Աղեղն լարեալ յաղթողին գրկաց. (Նար. կ.։ Նար. խչ. եւ Նար. մծբ.։)
ԸՆԴ ԳԻՐԿՍ ՄՏԱՆԵԼ. Լարել զաղեղն, յորոյ ի լիճն մտանէ կեւսն գրկաց լարողին. ըստ յն. եւ լտ. ասի, լնուլ կամ ձկտել զաղեղն.
Մտանել ընդ աղեղն ձեռօք։ (՟Դ. Թագ. ՟Ժ՟Գ. 16.)
Այն ինչ լինէր զոգիսն ի գիրկս իւր թափել, եւ նա յետս կոյս կործանեցաւ. (՟Ա. Մակ. ՟Թ. 47.) իմա՛, յորժամ Յովնաթան զամենայն ոյժ ետ ի լարել զաղեղն եւ հարկանել զբաքիդ, յետս կոյս ընկրկեցաւ։
ԳՕՏԻ. Աղեղն երկնից. ծիածան.
Վասն տէրունեան գօտւոյ։ Աղեղն՝ որ ի յերկինս երեւի, ծիածան կոչի. զոր առաջին իմաստասէրքն աստուածակամար կոչեն. յոյժ անմիտքն՝ գօտի աստուածական. (Տօմար.։)
Եդ զնոսա աստուած ի հաստատութեան։ Եդ անդ զմարդն։ Եդ նշան ի կային։ Զաղեղն իմ եդից յամպս։ Եդից զուխտ իմ ընդ իս եւ ընդ քեզ։ Եդ նոցա օրէնս։ Չափով եդիր զաւուրս իմ։ Եդաւ աթոռ մօրն արքայի.եւ այլն։
Ճանապարհք, կամ խորհուրդք թիւրք։ Աղեղն, կամ դատաստան, կամ ազգ թիւր. (Առակ. ՟Զ. 12։ ՟Ժ՟Ա. 20։ Իմ. ՟Ա. 3։ Սղ. ՟Հ՟Է. 57։ Ամբ. ՟Ա. 4։ Օր. ՟Լ՟Բ. 20. եւ այլն։)
ԻՐԻՍ ԻՐԻՏԷ. cf. ԻՌԻՍ. Բառ յն. յոքն. իռիտէս, իրիդէս. որ ասի ի մեզ Հիռութիւն, հիրիկ. այն է ծիածան. աղեղն երկնից. ծիրանի գոտի.
Որ ի ժամս անձրեւաց աղեղն է՝ իրիտէ կոչի. (Կլիմաք.։)
Աղեղն ծուռ ոչ դիպեցուցանէ էրէոց. (Եւագր. ՟Ժ՟Դ։)
Արարեր զբազուկ իմ որպէս զաղեղն հաստ. յն. պղնձի. (Սղ. ՟Ժ՟Ը. 35։)
Հաստ աղեղն ազդոյ ձգէ զնետն. (Լմբ. սղ.։)
Ձգել զձեռն, կամ զգաւազան ի վերայ գետոյն, կամ զծայր գաւազանին։ Վարմ ձգել։ Լարս ձգել։ Ձգել զվարագոյրս. զերկինս իբրեւ զխորան. զխարիսխ. զաղեղն. զոտս. զչափն սամարեայ ի վերայ երուսաղէմի. զհիւսիսի զոչնչիւ. գործիս թռչնոց. ցանց ոտից։ Որ ձգի ի ծովն մեծ, կամ յանապատն, կամ մինչեւ ի սիդոն. Չոգան ընդ ամենայն ձգեալն (այսինքն տարածութիւն, դաշտ, անապատ)։ Զձեռս իւր ձգէ յօգուտ։ Մի՛ ձգեսցեն զձեռս իւրեանց յանօրէնութիւն։ Ձգեաց անարատ զճանապարհս իմ։ Մի՛ ձգեր զբարկութիւն քո ազգէ մինչեւ յազգս։ Մի՛ ուրեք հեռի ձգիցիք երթալ. եւ այլն։
Որ մերկ առանց զինու աղեղնաւորք իցեն. (Եղիշ. ՟Դ։)
Հաստ աղեղնն ազդո՛յ ձգէ զնետն ի թշնամին։ Յազդոյ եւ անաչառապէս հարկանէ. (Լմբ. սղ.։)
cf. ԲԱՂԵՂՆ
Որպէս Ջեռնուլ, ըստ եբր. եախան. յն. իբր բաղեղն պատատիլ. ἑγκυσσάω, ἑγκυσσεύομαι hederae more volvor, implicor
ԻՐԻՍ ԻՐԻՏԷ. cf. ԻՌԻՍ. Բառ յն. յոքն. իռիտէս, իրիդէս. որ ասի ի մեզ Հիռութիւն, հիրիկ. այն է ծիածան. աղեղն երկնից. ծիրանի գոտի.
Որ ի ժամս անձրեւաց աղեղն է՝ իրիտէ կոչի. (Կլիմաք.։)
Լարեալ աղեղն. (Յհ. կթ.։)
ԼՆՈՒԼ ԶԱՂԵՂՆ. Քարշել լիով։ (՟Բ. Մնաց. ՟Ժ՟Ը. 33։)
(թ. քէմէր. յն. գամա՛րա, լտ. գա՛մէրա. վր. կամարա.) Որ ինչ կազմեալ է կոր ձեւով իբրեւ զաղեղն, կամ գմբեթաձեւ, կամ խորանաձեւ, եւ գօտիաձեւ։ Որպէս Գօտի. ζώνη zona, cingulum
յուսացան ի նիզակս եւ ի սպառազինութիւնս եւ ի կորովս աղեղնաւորացն եւ պարսաւորացն. յաղեղն եւ ի պարս. (Յուդթ. ՟Թ. 6։)
Նետաձգօղ. նետաձիգ. աղեղնաւոր. եւ սեպհականեալ մակդիր սկիւթացւոց թաթարաց.
Նետողք եւ աղեղնաւորք մտացն անդր. (Ես. ՟Է. 24։)
Փայլիւն զինու, շողալ սուսերի։ Ի վերայ իմ շողան աղեղն եւ սուսեր. (Նաւ. ՟Գ. 3։ Յոբ. ՟Լ՟Թ. 23։)
Ազատք եւ ռամիկք, հեծեալք եւ խառնիճաղանճ պահեկաց։ Եւ այլ խառնիճաղանճ պահեկաց, եւ հզօրաց աղեղնաւորաց. (Մեսր. երէց.։ 29)
Արասցես օղս պղնձիս։ Ձուլեսցես նոցա հինգ խարիսխ պղնձի։ Ի ցլուցն պղնձեաց։ Փշրեաց զդրունս պղնձիս։ Խոցոտեսցէ զնա աղեղն պղնձի։ Սռնապանք պղնձիք ի վերայ բարձից նորա, եւ վահան պղնձի ի վերայ թիկանց նորա։ Իբրեւ զպարիսպ պղնձի ամուր, եւ այլն.
Անկազմ աղեղն. (Նեղոս.։)
Աղեղնաւորք անվրէպք կորովիք. (Բուզ. ՟Դ. 20։)
Ա՛ռ դու զաղեղն քո եւ զնետ քո. եւ առ (այսինքն էառ)։ Երանելի է մանաւանդ տալ՝ քան առնուլ։ Զի՞նչ ունիս, զոր ոչ իցէ առեալ. եւ եթէ առեր, զի՞ պարծիս իբրեւ զչառեալն։ Տուք փոխ, ուստի ոչ ակնունիցիք առնուլ (ինչ, կամ յետս)։ Ա՛ռ զօրհնութիւնս զայս, զոր եբեր աղախին քո։ Զի ի մշակաց անդին առցէ ի պտղոյ այգւոյն։ Ա՛ռ գնեա՛ յինէն ոսկի. եւ այլն։
ԲԱՂԵՂՆ եւ որպէս ռմկ. ԲԱՂԵՂ. κιστός, κιττός hedera, ἐλξίνη, σμίλαξ taxus, convulvulus Պատրաստուկ, պատաղիճ բոյս, որ բաղի կամ կցի եւ պատի զտնկովք. է՛ որ վնասակար տնկոց եւ բուսոց իբր գաղձ, եւ է որ անվնաս.
Բաղեղն վնասակար պատի զծառովն. (ա՛յլ ձ. պատաղիճ. Նեղոս.։)
Իբր սիրական համբուրիւք ողջունի զմիմեամբք պատատի, որպէս զձիթենեօքդ բաղեղն. (Փիլ. լիւս.։)
Երեւեցաւ ցամաքն։ Երեւեցան գլուխք լերանց։ Երեւեսցի աղեղն իմ յամպս։ Երեւեցաւ տէր աբրամու։ Երեւեսցին ի ձեզ փառքն տեառն։ Երեւեցաւ նմա հրեշտակն տեառն։ Երեւեցաւ շնորհն աստուծոյ փրկչի ամենայն մարդկան։ Յարեաւ տէր, եւ երեւեցաւ սիմովնի.եւ այլն։
Լիալիճ աղեղն ի նմանէ գեղապարիւր մարդոյն. (Կաղանկտ.։)
ἑκτείνων extendens. որ լիուլի քարշելով զաղեղն՝ ձգէ զգետ. եւ ՔՕաջ լարեալ (աղեղն). լիագիրկք, եւ լիալիճ. հաստաձիք.
ἷρις iris (իբր Ծիր ածեալ, ածօղ. եւ այն՝ որպէս ծիրանազարդ) որ եւ կոչի ԳՕՏԻ ԱՐԱՄԱԶԴԱՑ. եւ ըստ սուրբ գրոց՝ ԱՂԱՂՆ ԱՍՏՈՒԾՈՅ. Կամար սքանչելի եւ բազմագունի երեւեալ յօդս յընդհանրմանէ ճառագայթից արեգական ի ցօղագին ամպս. Ծիրանի գօտի, կանանչ կարմիր գօտի, երկան գօտի, անանակ ՝ (որպէս թէ աղեղնակ).
Ոչ դոյզն ինչ եկեալք ի կոչօնս արքայի աղեղնաւորք, եւ տիգաւորք. (Յհ. կթ.։)
Արք կորովիք աղեղնաւորք։ Գնասցեն նետք կորովիք փայլատականց. (՟Ա. Թագ. ՟Լ՟Ա. 3։ Իմ. ՟Ե. 22։)
Կորովի յաղեղն եւ ի զէն։ Զկորովիս աղեղնաւորացն. (Արծր. ՟Ա. 9։ ՟Գ. 1։)
Արամբք կորովեօք յաղեղն եւ ի սուսեր։ Կորովի եւ յաջողակ ի պատերազմունս։ Աղեղնաւորք կորովեաց, եւ տիգաւորք նիզակաց։ Զքաջն եւ զկորովին վասակ. (Յհ. կթ.։)
Աղեղնաւորն եթէ կորովի հանդերձեալ է արձակել զնետն, նախ առաջին հոգ տանի կալոյն իւրում։ Կորովիս արձակեսցես հակառակ նոցա զնետն. (Ոսկ. անոմ. ՟Դ։)
φυκίον, φῦκος fucus, alga, muscus, situs եւ ἐλξίνη elxine. (գրի եւ ՄԱՄՈՒՐ) Ազգ լօռի, կամ կնիւնւոյ. եւ ամենայն խոտ կամ սէզ բուսեալ ի ջուրս, եւ յերեսս խոնաւուտ փայտից եւ քարանց. եւս եւ Բաղեղն. ջրին գորտնբուրդն, քոս ...։ (Գաղիան.։ եւ Բժշկարան.։)
Որպէս աղեղնաւորն եւ պարսաւորն միապէս ասի ի յոյն լեզու (ձգօղ), եւ թարգմանել նոյնպէս յասորի լեզու չէ՛ մարթ. (Կիւրղ. ծն.։)
ՄՏԱՆԵԼ Ի ԴԱՏԱՍԱՏՆ, կամ ի դատ. ի գիր. ընդ թիւ. ի համար. ընդ աղեղն. ընդ գիրկս ւամ ի գիրկս. ընդ քիրտն. եւ այլն. տե՛ս ԴԱՏԱՍՏԱՆ, ԴԱՏ, ԳԻՐ, եւ այլն։
Արա դու քեզ օձ, եւ դիցես զնա ի վերայ նշանակի։ Եւ կացոյց զնա ի վերայ նշանակին։ Զաղեղն իմ եդից յամպս, եւ եղիցի ի նշանակ յաւիտենական ուխտին։ Զգո՛յշ կացէք պահելոյ զշաբաթս իմ. զի նշանակ է ընդ իս եւ ընդ ձեզ յազգս ձեր։ Նշանակ առ զթլփատութիւն՝ կնիք արդարութեան հաւատոյ, որ յանթլփատութենէ անտի. եւ այլն։
Նետից թշնամւոյն նշաւակ եղէ, նոր միշտ խոցոտիմ։ Գրին նշաւակ իբրեւ նպատակ, եւ հարին նետիւ։ Զմանկունսն նշաւակ եդեալ չարաչար խոցոտելով սատակէին։ Զտէրն եդեալ նշաւակ՝ շարժէին զգլուխ. այլ նշաւակ՝ որպէս դնեն աղեղնաւորք՝ ձգելով զնետ նախատանաց։ Թափ տուեալ բազկին նիզակաւ, զի հարցէ զնշաւակն. (Ժմ.։ Վրք. հց. ՟Ը։ Լաստ. ՟Ի՟Ա։ Վրդն. սղ.։ Հ=Յ. դեկտ. ՟Ժ՟Գ.։)
ՆՇԱՒԱԿ. ա. Անուանի ի նետաձգութեան. աղեղնաւոր քաջ.
Պատատի՝ որպէս զձիթենեօքդ բաղեղն, եւ կամ զնշդարեօք որթք. (Փիլ. լիւս.։)
Կայր սուրբ վկայն ի մէջ ապիրատ եւ տիրասպան ազգաց իբրեւ զնպատակ աղեղնաւորաց. (Ճ. ՟Բ.։)
Ձեռք զաղեղնն շկահեն (կամ զաղեղն նշկահեն), բաժանեալք առ պէտս գործոյն. վասն զի ձախն բուռն հարկանէ զաղեղանէն, իսկ աջն զլարն յինքն ձգէ. յն. μεταχειρίζομαι . ընդձեռել. (Նիւս. երգ.։)
Ընդունայն է ամենայն մարդ մսեղի. սիմաքոս, իբրեւ շոգոլի է։ Աղեղնդ ո՛չ է գոյաւոր, այլ՝ պատահումն, եւ շոգոլիք գէճ ամպոյ եւ արեւու. ոչ գոյից երեւումն. (Վրդն. ծն. եւ Վրդն. սղ.։)
Սուսեր ընդ մէջ, թուր զգոտւոյ։ Սուսեր ընդ մէջ ածեալ նստէր յատենին։ Արք կորովք էին յաղեղն եւ ի սուսեր. (Բուզ. ՟Ղ. 8։ Եղիշ. ՟Ը։ Խոր. ՟Ա. 10։)
Մերկանան ի զինէ եւ յասպազինէ։ Յասպազինէ երիվարին ի վայր արկեալ զինքն։ Կորովի յաղեղն եւ ի ղէն եւ յասպազէն։ Տունս գանձուց եւ ասպազինաց. (Արծր. ՟Ա 5. 7. 9։ ՟Ե 7։)
Ասէ դնել զաղեղն իւր յամպս. ոմանք կարծեն աղեղն ասել զի յոմանցն կոչեցեալ արամազդայ գօտի, ի ձեւոյն զհաստատուն նշանակն առեալ վասն ծիածանին։ Մրմազդայ գօտիդ է արեգակնային ճառագայթիցն երեւոյթ ի գէջ յամպ։ Ոչն երբէք արամազդայ գօտւոյ ի գիշերի երեւել. (Փիլ. լին. ՟Բ 64։)
Զաղեղն իմ եդից յամպս, որ է ծիածանդ. զոր ասացին որդիք տարրապաշտիցն գօտի արամազդայ. (Արծր. ՟Ա 1։)
Լիով գրկաւ, գրկաւ չափ (լարեալ աղեղն, կամ տարածեալ գութ սիրոյ).
ԼԻԱԳԻՐԿՔ. Լցեալ գրկօք. գրկալիր, որպէս աղյեղն լիով լարեալ, եւ աղեղնաւոր քաջ.
Գայցեն անթլփատքն, եւ խոցոտելոցն։ Նետիւք խոցոտեսցի։ Զնաւսն այրեցին, եւ որ ի նոսա ապաստան եղեն՝ անդէա խոցոտեցին։ Ողջանդամք աւ առանց խոցոտելոյ ի պատերազմէ ելանէին։ Անկցին զնոսա։ Որդիք աղջկանց խոցոտեցին զնոսա։ Որպէսպատիցի մեղու ... եւ խոցոտեցին զձեզ։ Զբազումս տապաստարկեալ է նորա խոցոտելով։ Սկսաւ տէր խոցոտել զիս, բայց իսպառ մի՛ սպանցէ զիս։ Խոցոտեցէ զնա աղեղն պղնձի. (Յհ. կթ.։)
Դու նպատակ, եւ աղեղն իմ խոցոտիչ. (Արծր.։)
διεστραμμένος, σκολιός, καμπύλος perversus, tortuosus, obliquus, inflexus, curvus, flexuosus. լծ. եւ նոյն ընդ Ծամածուռ. խեղաթիւր. ոլորեալ. որ եւ ԳԱՆԳՈՒՐ (ՆՄԱՆԱՁԱՅՆ). եւ Մոլորեալ. թիւրեալ՝ իրօք կամ նմանութեամբ. (ի ձայնէս Կամ, ուստի եւ կամն, կամար կամուրջ, կարկամ. յորս կայ կորութիւն ինչ. որպէս եւ յն. գա՛մբի, գամբի՛լօս, է կոր. թիւր. պ. փէման, աղեղն. եւ թ. գամպուր, եամփուրի, քէմէր, եւն) զի եւ Կամակորն վարի ըստ նախնեաց որպէս ռմկ. ծուռումուռ. ծուռծռկած.
Տիրապատճառեալ աղեղնաբանէր, եւ ի կողամատն անցուցանելովզառիթ խայրոյն ճաշակման. (Գանձ.։)
Ի վերուստ ի պարսպացն նետաձիգ լինին։ Նետաձիգ եղեն աղեղնաւորքն ի ծառայս քո ի վերուստ ի պարսպէ անտի։ Նետիւք իւրովք նետաձիգ լիցի ի թշնամիս. (՟Բ. Թագ. ՟Ժ՟Ա. 20. 24։ Թուոց. ՟Ի՟Դ. 8։)
Ոմանք կարծեն աղեղն ասել վասն ծիածանին. բայց ես ոչ գիտեմ ողջապէս ասել. (Փիլ. լին. ՟Բ. 64։)
Պատաղիճ (կամ բաղեղն) վնասակար. (Նեղոս.։)
Իբր սիրական համբուրիւք ողջունի զմիմեամբք պատատի, որպէս զձիթենեօք բաղեղն. (Փիլ. լիւս.։)
Կարի կորովի պնդաձիգ աղեղնաւոր է. (Եւագր. ՟Ժ՟Ա։)
Իբր սիրական համբուրիւք ողջունի զմիմեամբք պատատի, որպէս զձիթենեօքդ բաղեղն. (Փիլ. լիւս.։)
Վահանաւորք եւ տիգաւորք։ Ասպար ի ձեռին տիգաւոր հետեւակ։ Աղեղնաւորք եւ տիգաւորք։ Արս հեծեալս՝ տիգաւորս։ Հեծեալս եօթանասուն, եւ տիգաւորս երկերիւր.եւ այլն։
Աղեղնաւորք կորովեաց, եւ տիգաւորք նիզակաց. (Յհ. կթ.։)
Անուն թռչնոյ. (որոյ տուտն թերեւս է աղեղնաձեւ)
Բառ եբր. որպէս Աղեղնաւորք.
Քերեթին՝ աղեղնաւորք են, եւ են անուանք գովութեաց, թէ կորովի աղեղնաւորք էին, եւ քաջաձիգ պարսաւորք. (Կիւրղ. թագ.։)
cf. ԱՂԵՂՆԱԴՐՕՇ.
Արշաւելով (յորսս) զխիզախականն եւ զաղեղնայինն եւեթ բարբառեսցին. (Փարպ.։)
(Երկչոտք վարին) հեռաձգութեամբքն եւ բացարձակօքն միշտ. քանզի աղեղնաւորութիւնք՝ վատասրտացն եւ անարեացն առանձին նահատակութիւն է։ Ձայնք մարդկան ի բացարձակ առաքեալք՝ բնաւորեալ են տկարանալ. (Փիլ. լին. եւ Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Մտեալ էր ընդ աղեղն իւր գրկապինդ՝ լցեալ նետիւք. (Եպիփ. ծն.։)
Բառ լտ. decanus կամ decurio եւ յն. δεκάρχος, δεκάδαρχος իբր Տասնապետ. ... եւ լայնաբար՝ Գնդապետ. ոստիկան. եւ այլն. եւ Դաս աղեղնաւորաց. զոր Մխ. դտ. նոյն համարի ընդ Քերեթին։ Իսկ ԴԵԿԱՆ. cf. ԴԱՀԵԿԱՆ։
Աղեղնաւորութիւն, կամ գեղապարել, կամ դեղադրել ի նետս, եւ գեղարդնաւոր լինել. (Երզն. քեր.։)
Քաջաղեղն. դիպեցուցօղ ի նպատակն.
Լայնալիճ աղեղամբ։ Ի լայնալիճ աղեղնաւորաց նետից։ Զնետաձիգս ի լայնալիճ աղեղանց. (Յհ. կթ.։)
Առեալ զհաստաբեստ աղեղն իւր, եւ լայնալիճ գըրկօք կորովակի փրթուցեալ. (Ուռպել.։)
ԼԱՅՆԱԼԻՃՆ. գ. Աղեղն լայնալիճ.
Տիրապատճառեալ աղեղնաբանէր, եւ ի կողամատն անցուցանելովզառիթ խայրոյն ճաշակման. (Գանձ.։)
Կորովակի նետաձգութեամբ հարկանել։ Փորձք կորովակի աղեղնաւորութեամբ։ Ըստ կորովակի իրաւացւոյն մասին. (Պիտ.։)
Աղեղնաւորն առ ձկանցն, երկուորեակն առ կուսանակին. (Շիր.։)
ուժգին ձգել, ձգտեալ, պրկեալ (աղեղն). կամ կորովաձիգ. ուժգին ձգօղ (աղեղնաւոր).
τοξότης sagittarius, jaculator. Ձգօղ զնետ. նետաձիգ. նետօղ. աղեղնաւոր.
Իբրու թէ (ոք) քաջաղեղն զինուորաց զնպատակն նշաւակեալ. (Մագ. ՟Ա.։)
Պատատի՝ որպէս զձիթենեօքդ բաղեղն, եւ կամ զնշդարեօք որթք. (Փիլ. լիւս.։)
Քերեթին աղեղնաւորք են, եւ ոփելեթին՝ պարսաւորք. եւ են անուանք գովութեանց, թէ կորովի աղեղնաւորք էին, եւ քաջաձիգ պարսաւորք. (Կիւրղ. թագ.։)
Պատաղիճ. բաղեղն. եւ Ամենայն բոյս՝ որ պատատի.
Պատատուկ. բաղեղն, լապլապ, սարմաշուխն. (Բժշկարան.։)
Ամենեքին նոքա պարսաւորք, որ ձգէին քարինս եւ ի մազէ ոչ վրիպէին։ Պատեցան պարսաւորք եւ հարին զնա։ Ամենայն այր պարսաւոր ... քարաձիգ արարին ի վերայն նոցա։ Յուսացան ի կորովս աղեղնաւորացն եւ պարսաւորացն։ Պարսաւորքն եւ աղեղնաւորքն առաջին խաղային. (Դատ. ՟Ի. -16։ ՟Դ. Թագ. ՟Գ. 25։ Յուդթ. ՟Ղ. 8։ ՟Թ. 6։ ՟Ա. Մակ. ՟Թ. 11։)
հետեւակազօր մկնդաւորք եւ սունաւորք։ Վաղրաւորք, սակրաւորք, սունաւորք։ Սունաւորք՝ աղեղնաւորք. (Ագաթ.։ Բուզ. ՟Դ. 15։ Շ. եդես.։)
Աղեղնաւորութիւնք՝ վատասրտացն եւ անարեացն առանձինն նահատակութիւն է. փախ չելով ի հեռուստ վրիժակէ. (Փիլ. լին. ՟Դ. 197։)
Ունօղ նագեղոյն եւ քաջաղեղան։ Քաջաղեղն զինուորաց զնպատակն նշաւակեալ։ Էր յոյցի քաջաղեղն յորսս. (Խոր. ՟Ա. 28։ Մագ. ՟Ա. ՟Լ՟Ե։)
cf. ԱՂԵՂՆԱԴՐՕՇ.
Սեպհական աղեղան եւ աղեղնաւորութեան, (որպէս ձայն խրախուսելոյ ի ժամ նետաձգութեան)
Ուր ոմանք զհետ ցռուցն եւ այծեմանցն արշաւելով՝ զխիզախական եւ զաղեղնայինն եւեթ բարբառեսցին. (Փարպ.։)
τοξότης, τοξεύων, ἑκτείνων sagittarius, jaculator Որ գիտէ վարել եւ լարել զաղեղն. նետաձիգ. նետող. պատերազմական, եւ որսորդ. աղեղ բանեցնօղ, նետ ձգօղ. օգճի, քէմանքէշ. թիրէնտազ. գավվաս.
Աճեաց, եւ եղեւ աղեղնաւոր։ Գտին զնա աղեղնաւորք աղեղամբք։ Յուսացան ի կորովս աղեղնաւորացն եւ պարսաւորացն։ Նետաձիգ եղեն աղեղնաւորքն ի ծառայս քո ի վերուստ ի պարսպէ անտի։ Հարին աղեղնաւորքն զարքայ Յովսիաս։ Նետօղք եւ աղեղնաւորք մտանիցեն անդր։ Պատուէ՛ր տուք ամենայն աղեղնաւորաց. եւ այլն։
Զայս իմացեալ աղեղնաւորին Հայկայ. (Խոր. ՟Ա. 10։)
Որ մերկ առանց զինու աղեղնաւորքն էին. (Եղիշ. ՟Գ։)
Աղեղնաւորք կորովեաց, եւ տիգաւորք նիզակաց։ Սրիկայս պատրաստէր աղեղնաւորս. (Յհ. կթ.։)
Աղեղնաւորք ուշի մտօք նկատեն ձգել զնետս. (Շ. բարձր.։)
Զնպատակն խաւարային աղեղնաւորին ի յետս ընկճեցեր. (Նար. ՟Ղ՟Բ։)
Վիրաւորեալ սիրով եմ ես. սէր է Որդի Աստուծոյ, աղեղնաւոր է Հայր, եւ զՄիածին իւր իբրեւ զնետ առաքեաց ի մարդկային բնութիւնս. (Նիւս. երգ.։)
Աշնայնոյ՝ լուծ (որ եւ կշիռ), կարիճ, աղեղնաւոր. (Փիլ. ել.։)
Զաղեղնաւորէն ասեն (սուտ գուշակք), թէ որ ի նմա ծնանի՝ կորովի եւ ահարկու մօտաւորաց եւ բացէից լինի. (Շիր.։)
Յաղեղն եւ ի սուսեր աջողաձեռք. (Խոր. ՟Ա. 20։)
Ասպարաւորք եւ աղեղնաւորք. (՟Բ. Մնաց. ՟Ժ՟Դ 8։ ՟Ժ՟Է 17։)
Բազմագոյն՝ որ ի ժամս անձրեւաց յերկինս աղեղն է՝ իրիս կոչի.
(Միջակքն յարուեստից են՝) աղեղնաւորութիւն, գեղապարել. (Երզն. քեր.։)
Զհետ ցռուցն եւ այծեմացն արշաւելով՝ զխիզախական եւ զաղեղնայինն եւեթ բարբառեսցին. (Փարպ.։)
Զկապարճաւորս եւ զկորովիս աղեղնաւորացն. (Արծր. ՟Գ. 1։)
Բարեգեղ, կորովաբան, եւ գեղեցկաղեղն։ Անձնագեղոյն եւ քաջաղեղան, կորովաբանոյն եւ հանճարեղի. (Խոր. ՟Ա. 11. եւ 8։)
Քաջ նախարարն, կորովաձիգ եւ հաստաղեղն։ Զգործ կորովաձիգ արանցն։ Կորովաձիգ աղեղնաւոր. (Խոր. ՟Ա. 8։ Փարպ.։ Արծր. ՟Ա. 12։ Գր. հր.։)
Հաստաբեստ եւ քաջահնչօղ եւ ոսկետեսակ։ Լի գրկօք քարշէին զաղեղն զպինդն եւ զհաստաբեստն. (Վրդն. սղ.։)
Առեալ զհաստաբեստ աղեղն. (Ուռպ.։)
Ոյր աղեղն է կուռ եւ պինդ. աղեղը ամուր.
Քաջ նախարարն կորովաձիգ եւ հաստաղեղն. (Խոր. ՟Ա. 8։)
Եւ էր հեծելազօրն կարի յոյժ։ Եհան զամենայն զհեծելազօրն։ Զհեծելազօրս աղեղնաւորս։ Հեծելազօրքն վառեալք.եւ այլն։
Աղեղն իւր առանց լարի եւ սայրատուր սլաքապինդ այրեցագործ նետից. (Եպիփ. ծն.։)
Ոմանք յորսորդաց տիգաւորք էին, եւ սրւինաւորք, եւ ոմանք աղեղնաւորք. (Պիտ.։)
Սրիկայս պատրաստէր աղեղնաւորս, վահանակավառս կորովիս. (Յհ. կթ.։)
Աղեղն եւ վաղակաւոր ի ձեռին իւրում։ Մերկացից զվաղակաւորն իմ ի պատենից իւրոց։ Ելցէ վաղակաւորն իմ ի պատենից իւրոց. (Երեմ. ՟Ծ. 42։ Եզեկ. ՟Ի՟Ա. 3=5։)
εὑσθενής viribus pollens, fortissimus, validus. Քաջ ի կորովութեան. քաջ եւ կորովի. զօրաւոր. հզօրեղ. քաջազօր. Իբրեւ արս երեքհարիւր քաջակորովս։ Քաջակորով աղեղնաւորքն տայոց։ Քաջակորով հեծելօք. (Յհ. կթ.։ Ասող. ՟Գ. 40։) Ուռպեշ։
Դրօշ այս ինքն գունդ աղեղնաւոր զօրաց. նետաձիգ, (թերեւս Ալանք)։
Յաջողք ի մարտի՝ աղեղնադրօշք։ Ազգի եւ տոհմի աղեղնադրօշ զօրացն։ Աջողաձեռն աղեղնադրօշիւք՝ բիւրաւոր բիւրոց զօրօք. (Մեսր. եր.։)
Աղեղն (յամպս) առանց այրեցագործ նետից. (Եպիփ. ծն.։)
Զկապարճաւորս եւ զկորովիս աղեղնաւորացն. (Արծր. ՟Գ. 1։)
ՁԳՏԱՊԱՐԶԻԼ. Ձգտելով պարզիլ. աղեղնաբար լարիլ.
Թէ յարիցէ ի վերայ իմ ճակատամարտ։ Ուսոյց զձեռս իմ ի պատերազմ, եւ զմատունս իմ ի ճակատամարտ։ Զաղեղն եւ զսուսեր եւ զճակատամարտ խորտակեցից։ Սաստկացուցանէր զճակատամարտն ի վերայ նոցա. (Սղ. ՟Ի՟Զ. 3։ ՟Ճ՟Խ՟Գ. 1։ Ովս. ՟Բ. 18։ եւ ՟Ա. Մակ. ՟Ժ. 50։)
Խորտակեսցի աղեղն պատերազմող։ Պատերազմօղ զինուքն իւրեանց. (Զաք. ՟Թ. 10։ Եզեկ. ՟Լ՟Բ. 27։)
Զինեալ վահանաւ իբր արքունի դրօշու. վահանաւոր. (որպէս եւ աղեղնադրօշ է զինեալ աղեղամբ, աղեղնաւոր) կամ Ունօղ զվահան, զազգ ասպարի զկոչեցեալն թի՛ւրս (ըստ պ) կամ թիւրէօ՛ս (ըստ յն).
Զարտեմիս առեն որսոյ եւ աղեղնաւորութեան վերատեսուչ գոլ։ Վերատեսուչ որթոյ ասեն զդիոնիսոս։ Աթենա ասի վերատեսուչ կարկամ. (Նար. ՟Ժ՟Զ։)
Անպատկան. տթարադէպ. ըստ յն. տարաձիգ. παράτονος . վասն որոյ եւ ի հյ. լինի իմանալ, ա՛նդր քան զպատկանդարան, կամ քան զչափ աղեղնաւորութեան.
Առեալ զհաստաբեստ աղեղն իւր, եւ լայնալիճ գրկօք կորովակի փրթուցեալ զնեան ի վեր յօդն. (Ուռպ.։)
Աղեղնաբանէր, եւ զկողամարդն ցուցանէր. այս ինքն ի չքմեղս լինէր Ադամ՝ պատճառելով զԵւայ. (Թէոդոր. մայրագ.։ եւ Գանձ.։)
Խոստովանութիւն գաղտնութեանց չարեաց։ Զնպատակն խաւարային աղեղնաւորին գաղտնութեան. (Նար. ՟Ի՟Բ. զբ.)
Աղեղնաւորութիւն, եւ գեղարդնաւոր լինել. (Մագ. քեր.։)
Քաջ աղեղնաւոր, քաջ նետաձիգ.
Ծնաւ զորդի իւր զսիսակ. գեղեցկաղեղն. (Խոր. ՟Ա. 11։)
Ի նմանութիւն աղեղնաւորի յամենայն ժամ յայնմիկ դիտողութիւն արասցէ. (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Յաղագս եղջերուահարացն՝ ովրիոն (հայկայ) եւ աքտիոնի։ Զարտեմիս (որ եւ անահիտ) ասեն որսոյ եւ աղեղնաւորութեան վերատեսուչ գոլ ... զեղինս քաջ հարկանել. մինչ կոչիլ աստուածուհւոյն արտեմեայ եղջերուահար. (Նոննոս.։)
Ձգեաց մի ոմն գ. Ճարտարութիւն. աջողաձեռնութիւն. անվրէպ կշռութիւն ըստ արուեստիութեամբ զաղեղն իւր։ Այր ոմն ելից զաղեղն կորովութեամբ. (՟Գ. Թագ. ՟Ի՟Բ. 34։ ՟Բ. Մնաց. ՟Ժ՟Ը. 33։)
Բազմութիւն զօրաց աղեղնաւորաց եւ սուսերամարտից. (Լաստ. ՟Ժ՟Ա. այլ ձ. սուսերամերկից։)
Կապարճ աղեղան, որ լինի եւ անօթ նետից. պատկանդարան ի դնել զաղեղն. գըրպան. նիյմլէկ. թէրքեշ. Բայց թուի նշանակել եւ զզարդ ինչ զինուորական որպէս վառ ծոպաւոր կամ դրօշ կամ դրօշակ կախեալ ի վերնակողմն նիզակի. որպէս յն. φάρος pallium, palla.
Զբնիցն գեղարգեանցն զաղեղնակապարճս կախիցեն, պղնձապատ զգլուխսն առնիցեն, զրահապատք շողայցեն. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 16։)
Կամ Աղեղնաձեւ կամար զինուորաց. որ եւ լինի պատկան դարան ի դնել պէսպէս իրս.
Պատանի մի հեծեալ ի ձի, սուսեր ընդ մէջ, թուր զգօտւոյ, աղեղնակապարճ զմիջովն, վարսակալ եդեալ ի գլուխ իւր, եւ օդիկ արկեալ զուսովք իւր. (Բուզ. ՟Զ. 8։)
Հեռագոյն ձգելն եւ ձգիլն. (որպէս յաղեղնաւորութեան)
Ձիավարութեան, եւ աղեղնաւորութեան. (Սարկ. քհ.։)
τόξευμα, τόξου βολή sagittatio, jactus teli, jaculi;
jaculatio. Ձգումն նետից. նետաձիգն լինել. նետահարութիւն. աղեղնաւորութիւն.
Աշխատանք աղեղնաւորութեանց. եւ ամենայն նետաձգութեանց. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
Տրապատճառեալ աղեղնաբանէր. (Թէոդոր. մայրագ. յորմէ եւ Գանձ.։)
ἷρις iris, arcus coelestis Աղեղն յաստուածոյ. ռմկ. ծիրանի գօտի. ըստ հեթանոսաց՝ Գօտի արամազգայ.
Աղեղն՝ որ է յօդն, եւ արձակեալ ըստ բացատուութեան պարզոյն. (Փիլ. լին.։)
Voir tout