to tell the truth;
to verify, to explain;
to trace the etymology or derivation of a word.
ἁκριβολογούμαι accurate loquor, minutatim recenseo. Ստոյգ եւ ճշգրիւ խօսել՝ ճառել. ճշդել զբանն. մանրախուզիւ քննել՝ խտրել.
Յաղագս տեղւոյն ստուգաբանէին (խտրանօք)։ Տեսանելով զգանձսն՝ որ ի նմա, ստուգաբանէ։ Զոր առանձինն խօսէին՝ ի մէջ ածէր ստուգաբանելով. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 37. 39. եւ 4։)
Ստուգաբանէ զաշակերտացն, կամ վասն առաքելոցն. (Նանայ.։ Բրսղ. մրկ.։)
Ստուգաբանեն զթագաւորս ասորւոց ի զաւակէ սեմայ զաճմունսն առնել. (Արծր. ՟Ա. 1։)
Զգետն ստուգաբանեաց տիրապէս կոչմամբ (անուանն). (Լմբ. պտրգ.։)
Եւս եւ ըստ յն. ոճոյ՝ Ճշդիւ համար պահանջել.
Եթէ հանդերձիցիմք զծառայակցացն մերոց ստուգաբանել, զնոյն եւ աստուած գործէ ի մեզ. (Ոսկ. պհ.։)
ՍՏՈՒԳԱԲԱՆԵԼ. ըստ քերականաց. ἑτυμολογέω rationem originis duco (vocis). Ստուգիւ զննել եւ գտանել զկազմութիւն կամ զարմատս բառից՝ առաւել ի խրթին բարդութիւնս եւ ի բաղադրութիւնս.
Աստուածդ՝ եթէ յԱստիս ածելոյ ստուգաբանեսցի, եւ կամ որք յայսոսիկ պանծաբանքն են, ի Հաստելոյ. (Առ որս.) ըստ հյ. իսկ ըստ յն. թեօ՛ս ի թէին, կամ է՛թին, կամ թէօ՛րին. այսինքն յընթանալոյ, կամ յայրելոյ, կամ ի տեսանելոյ։
Քերթողապէս ստուգաբանէ զբառս. ասէ, յափշտակութիւն է՝ յափ շատարկութիւն. (Երզն. քեր.։)
Բժիշկ ոմն բնախօսէր՝ ստուգաբանելով զանուն բանջարին կոչելոյ սպանախ (որպէս թէ) սպա՛ն նախ, զի սպանանել արժան է նախ, եւ ապա զնա տալ կերակուր (հիւանդի). (Մխ. առակ. ՟Ժ՟Բ։)
Զորթ տնկեալ ասեն յակոռի. եւ ստուգաբանեն՝ արկուռի. (Մագ. ՟Ձ՟Ե։)
Քա՛ջ մի՛տ դիր եւ զգուշութեան՝ զոր ազգէ նա ինքն մագիստոս ի մեկն. քեր.
Են բազում անուանք առ մեզ ընտանեգոյն յայլոց լեզուաց եւ ի մերձակայից, որք ոչ ստուգաբանին. եւ եթէ կամեսցի ոք, ոչ ուղիղ թեւակոխեսցէ, այլ՝ խորթս ստեղծանէ. եւ ո՛չ է բազմաց զսա գիտել, բայց իմաստնոց։ Եւ ի պարսկաց բազում ինչ հասարակորդ է լեզուիս մերոյ, սոյնպէս եւ մեր առ նոսա. զոր եթէ ստուգաբանէ ոք, մեծապէս սխալէ. քանզի բազում անգամ մեր իսկ տեսեալ է ստուգաբանել մերոցս զայսպիսիս, որք այլոց լեզուաց են, որք իմաստունք կարծեցեալ էին, եւ այն յանհմտութենէ լեզուաց։
որպէս Ստուգութեամբ քարոզել.
Պետրոս եւ յակոբոս եւ յոհաննէս ստուգաբանէին զաւետարանն. (Պիտառ.։)