cf. Քանդակ.
cf. Քանդակ.
ի ձայն բարձր, — ձայնի, ձայնիւ բարձու, aloud, loudly;
— առնել, to elevate, to raise on high, to magnify, to exalt, cf. Բարձրացուցանեմ, cf. Վերացուցանեմ, cf. Համբառնամ, cf. Օրհնեմ;
— լինիմ, to be elevated, glorified, cf. Բարձրանամ, cf. Փառաւորեմ;
ճանաչել զբարձունս, to know sublime or profound things;
սեղան —, splendid, sumptuous dinner, banquet;
ի բարձուէ, from above;
— ոճ, elevated style;
— քանդակ, relief, basso-rilievo.
carbuncle, boil;
pimple, blister, bubo, malignant tumour;
— ելանել, հանել յանթս, to form a gathering under the arm-pits;
— քանդակաց, alto-relievo.
utterly destroying, exterminating;
— քանդումն, utter ruin, extermination;
— կորուստ, total loss;
— պատուհաս, exterminator.
artisan, mechanic, artificer, master;
ad. well, wisely, thoroughly, to the bottom;
— ի քանդակագործութիւն, excelling in sculpture;
— ի կեղծաւորել, adroit at dissembling, crafty;
— գիտել, to know perfectly, thoroughly.
bottom;
pavement;
floor;
ground, earth;
the buttocks;
— հայրենի or հայրենեաց, native land or country, birth-place, home;
— գետոց, canal, bed of a river;
— աղիւսակերտ, brick pavement;
— սալայատակ, stone pavement;
— նաւու, keel of a ship;
առ —աւ կործանել, քանդել մինչեւ ց— or —ս, to raze to the ground, to level or lay even with the ground, to demolish, to raze or pull down;
to sap, to undermine;
լի լինել գետոյն յամ —ս իւր, to be swelled very high, to rise, to swell beyond, to overflow.
— զորմայն, from wall to wall;
in groping, groping along;
քանդել զ—, to unwall, to dismantle.
cf. Պտղաքանդակ.
house, habitation, home;
house, family, race, nation;
family, household;
goods, fortune;
house, commercial house;
couplet, strophe, stanza, verse;
— ադամայ, the human race, mankind;
— թորգոմայ, the Armenian nation;
— թագաւորի or — արքայի, the king's household;
— մատենագրաց, library;
— պղատոնեայ, Plato's Academy or school;
փայտակերտ, աղիւսակերտ, քարաշէն, քարուկիր —, wooden, brick, stone house;
հանգիստ, բնակելի, լաւ, մեծ, փոքրիկ, գեղեցիկ, տձեւ or անպիտան —, commodious, inhabitable, good, large, small, fine, wretched house;
հիմունք, որմունք, տան, the foundations, the walls of a house;
վարձելի կամ վաճառելի —, house to be let or sold;
— ի տանէ, տանէ ի —, from house to house;
արտաքոյ տան, ըստ — ն, out, not at home;
ի տան, at home;
կալ ի տան, to stay, to be at home;
ելանել ի տանէ, to go out;
մեկնել ի տանէ, չուել, to remove, to move;
դառնալ, գնալ ի —, to go home again, to come home, to go home;
— վարձել, to let a house;
վարձել զ— իւր, to let his house;
— շինել, կառուցանել, քանդել, to build, to pull down a house;
ական հատանել զտան, to break into a house;
շրջել տանէ ի —, to wander from house to house.
cf. Քանդակագործ.
to demolish, to destroy, to beat, to knock or pull down, to subvert, to overturn, to ruin, to dismantle, to rase;
to ravage, to devastate, to desolate;
cf. Քանդակեմ.
cf. Քանդակ.
haut, élevé;
élevé, sublime, éminent, grand;
— առնել, élever, élever en haut, hausser, exalter, glorifier, cf. Բարձրացուցանեմ, cf. Վերացուցանեմ, cf. Համբառնամ, cf. Օրհնեմ;
— լինիմ, s'élever, être élevé, être glorifié, cf. Բարձրանամ, cf. Փառաւորեմ;
ի ձայն —, à haute voix;
ի բարձուէ, de haut, d'un lieu élevé;
— ոճ, style élevé;
— քանդակ, relief, bas-relief.
qui ruine tout ensemble, qui détruit entièrement;
détruit entièrement;
— քանդումն, ruine complète;
— կորուստ, perte totale.
fond;
pavé;
plancher;
le sol;
— գետոց, lit;
— հայրենի ou հայրենեաց, le sol natal, la patrie;
առ յատակաւ կործանել, քանդել մինչեւ ց— ou յատակս, saper les fondements, détruire jusqu'aux fondements, raser.
maison;
maison, famille, race;
maison, établissement commercial;
biens de la maison;
train de maison, domestiques;
couplet, verset, strophe, stance;
տանէ ի — ou *տնէ —, de maison en maison;
*տնէ ելնել, sortir de la maison;
déménager;
դառնալ ի —, retourner, rentrer à la maison, chez soi;
*— կերթամ, je vais chez moi;
*տնէ կուգամ, je viens de chez moi;
*ձեր տունը գնաց, il est allé ou il a été chez vous;
տնով տեղով, avec toute la famille;
կալ ի — ou *— կենալ, rester à la maison, garder la maison;
— թագաւորի ou արքայի, la maison du roi;
— նամակաց, poste;
— գանձին, le trésor;
հանգիստ՝ բնակելի՝ լաւ՝ մեծ՝ փոքրիկ՝ գեղեցիկ՝ տձեւ ou անպիտան —, — commode, — logeable, bonne —, grande —, petite —, belle ou jolie —, vilaine maison;
աղիւսակերտ՝ փայտակերտ՝ քարուկիր —, maison en brique, en bois, en pierre;
վարձելի՝ վաճառելի տուն, maison à louer, à vendre;
հիմունք՝ որմունք տան, les fondements, les murs d'une maison;
— շինել ou կառուցանել՝ քանդել, bâtir, abattre ou démolir une maison;
*քաղաքի՝ գեղի —, maison de ville, de campagne;
*փողոցի վերայ —, maison sur la rue;
գեղեցկացուցանել զ— իւր, embellir sa maison;
— վարձել, louer une maison;
վարձել զ— իւր, louer sa maison;
վարձք տան, le loyer d'une maison.
Աշխարհակործան. աշխարք աւրօղ, քանդօղ.
Կոխեցին քանդեցին զգեղեցիկ ստացուածս այգեստանեացն եւ գեղաստանեացն։ Հրամայեցին (տալ) նմա գեօղաստեայս բնաբար ծառայութեան, եւ գետ ձկնորսաց։ Որ միանգամ առաջին թագաւորացն աղուանից գեօղաստայք եւ սահմանք լեալ էին. (Կաղանկտ.։)
Զաստուածաքանդակ տախտական կարծրանիւթով ի մարդկեղէնս փորագրեալ մելանագիծ դրոշմամբք. (Անան. եկեղ։)
Մածուցի զնա (զհող) իբրեւ զպանիր։ Մածոյց զնա սոսնձով։ Մածուցից զձկունս գետոյդ ի թեւս քո։ Քանդակս ի նոցանէ մածուցեալս։ Մածուցի զին եւ զամենայն տունդ իսրայէլի. եւ այլն։ Մեծամեծ վիմօք շինել՝ կրով եւ մանր աւազով մածուցեալս։ Երկաթագամ եւ կապարով մածուցեալ. (Խոր. ՟Ա. 15։ ՟Բ. 87։)
Հասանէր ի միջնաշխարհն հայոց ի վաւառն այրարատու։ Զմիջնաշխարհն քանդեալ բրեալ զօրքն պարսից ապականէին։ Միջնաշխարհն մնացեալքն յերկուացան յարքայէն. (Բուզ. ՟Դ. 23. 24. 50։ ՟Ե. 4։)
Զնոյն օրինակ ծառայք հանդերձ տերամբք տանջեալ։ Զբացական տեսիլն՝ զնոյնօրինակ քանդակեցին եւ դրօշեցին. (Իմ. ՟Ժ՟Ը. 11. եւ ՟Ժ՟Դ. 17։)
Ի հարկէ տապար ի գործ արկեալ՝ շերդակոտոր առնելով քանդէր (զշիրիմն). (Պիտ.։)
Քանդակեաց ի նմա արմաւենիս, եւ շղթայագործս։ Արար նռնաձեւս հարիւր, եւ եդ ի վերայ շղթայագործացն. (՟Բ. Մակ. ՟Գ. 5. 16։)
որ եւ ՈՍԿԻԱՔԱՆԴԱԿ. Ոսկւով քանդակեալ. ոսկեխաղաց.
Տայր նմա երկու նիզակս ոսկի, եւ երկուս վահանս ոսկէքանդակս. (Կաղանկտ.։)
Զնկարս ոսկեքանդակս. (Եփր. թագ.։)
Ուր քանդակեալ իցեն նմանութիւնք պտղոց.
Են առ մեզ աթոռք չորեքտասանի, իւրաքանչիւր ի նոցանէ ունելով տախտակս պտղաքանդակս. (Տէր Իսրայէլ. ապր. ՟Ի՟Գ.։)
ՓՈՐԱԳՈՐԾԵԼ. Որպէս Փորել. քանդակել. կամ մեծափոր կազմել.
Քանդակեալ. քանդակագործեալ.
արար նա կապս քանդակածոյս. (Եփր. մն.։)
Իսկ զդիմաց դրանդեացն գիրս՝ սքանչելի քանդակագործեալ քառաշուրթն զարմանազան, եւ այլն. (Նար. խչ.։)
Առաքեաց զմովսէս այր հմուտ արհեստական շնորհի՝ քանդել այրել զմեհեանսն. (Կաղանկտ.։)
γραφικός insculptus, γραφικώτερος optime excavatus Ունօղ զբազում քանդակս ճարտարահիւսս պանծալի յօրինուածով, իբր փորագրութեամբ.
Զի՞նչ արդեօք քան զայն տեսութիւն էր բազմաքանդակս. (Նիւս. երգ.։)
Թագս եւ պսակս յակուդէ, եւ անդամանեայս բազմաքանդակս՝ քանքարս անթիւս. (Ագաթ.։)
Զնուրբն (ի բանից) եւ զմանուածոյն եւ զբազմաքանդակն գովեն. (Սարգ. յռջբ.։)
Արձան քանդակեալ կամ դրոշմեալ տառիւք. արձանագիր.
Կոխեցին քանդեցին զգեղեցիկ ստացուածս այգեստանեացն եւ գեղաստանեացն։ Հրամայեցին (տալ) նմա գեօղաստեայս բնաբար ծառայութեան, եւ գետ ձկնորսաց։ Որ միանգամ առաջին թագաւորացն աղուանից գեօղաստայք եւ սահմանք լեալ էին. (Կաղանկտ.։)
Ծիրանազգեստեալ մաքրութեամբ։ Դստերք քո ծիրանազգեստեալ։ Ոսկիաքանդակ ծիրանազգեցիկ կայսերազարմիցն թագ պարծանաց. (Գանձ.։)
Ծիրանազգեստեալ մաքրութեամբ։ Դստերք քո ծիրանազգեստեալ։ Ոսկիաքանդակ ծիրանազգեցիկ կայսերազարմիցն թագ պարծանաց. (Գանձ.։)
Յանկարծօրէն քանդեցան. (Բուզ. ՟Բ. 12։)
Հին նկարագրեանքն, որ ի մարմարս եւ ի վէմս քանդակեալեն. (Մարթին.։)
γραφική pictura, pingendi peritia. Արհեստ նկարչաց. պատկերահանութիւն. գծագրութիւն. եւ Անդրիագործութիւն. փորագրութիւն. քանդակ. դրուագ.
cf. ՈՍԿԵՔԱՆԴԱԿ.
Ոսկիաքանդակ՝ ծիրանազգեցիկ կայսերազարմիցն թագ պարծանաց. (Գանձրն.։)
Որ ինչ ունի զկերպ եւ զտեսիլ պատկերի. նկարեալ. դրոշմեալ. քանդակեալ.
Որ կռէ՝ քանդակէ զպատկեր.
Պարապութիւն նորա՝ նորոգել զանազանութիւն (քանդակաց). (Սիր. ՟Լ՟Ը. 28։)
γλυφή sculptura եւ λελαξευμένος . (որ եւ կոփածոյ, կռածոյ) insaxo incisus. Քանդակաւ գործեալ ինչ.
Սիւնս երկուս. եւ շրջանակս քանդակագործից սեանցն, երկուս երկուս վանդակապատս, ծածկել զերկոսին շրջանակսն քանդակագործացն՝ որ էին ի վերայ սեանցն։ Ծնօտս ուղկեանս քանդակագործ։ Եւ քանդակագործք ի վերայ նոցա. (՟Գ. Թագ. ՟Է. 11։ Եզեկ. խ. 43։ ՟Խ՟Ա. 25։)
Ընդ քանդակագործ տերեւոցն անօսրութիւնն մացէ մեղմով արեւն։ Զիա՞րդ ծակոտեալ դրոշմեալ են իբրեւ զգործ քանդակագործի զարմանալի՝ տերեւովքն այդիք. (Վեցօր. ՟Ե.) (ուր իմաստն եւեթ տեսան ի յն)։
Բառ ռմկ. որպէս Քանդեալ քարինք. կամ Գտեալն ի գերբուկս քանդուածոց.
Քարուքանդակ կարմիր լուեր ... ցերեկն ելան սըներն ի վեր, գիշերն ելան ճկւերն ի վեր. (Ոսկիփոր.։)
Եւ զգմբեթին վերամբարձութիւն ի կարծրակոփ քարանց քուաքատակեաց (կամ քուաքանդակեաց). (Նար. խչ.։)
Նկարեալ եւ քանդակեալ ի նմանութիւն քրովբէից.
ԱՂՈՒԵՍԱԴՐՈՇՄ կամ ԱՂՈՒԷՍԱԴՐՈՇՄ Խարան՝ որպէս դրոշմ կամ կնիք ի ճակատ եւ կամ յերեսս յանցաւորաց եւ աղանդաւորաց՝ քանդակաւ նմանութեան նենգաւոր աղուեսու. թիլքի տամզասը.
Գտանեն զգիր յարձանաքանդակին ի գլուխ արձանին. (Ճ. ՟Զ.։)
Կոխեցին քանդեցին զգեղեցիկ ստացուածս այգեստանեացն եւ գեղաստանեացն։ Հրամայեցին (տալ) նմա գեօղաստեայս բնաբար ծառայութեան, եւ գետ ձկնորսաց։ Որ միանգամ առաջին թագաւորացն աղուանից գեօղաստայք եւ սահմանք լեալ էին. (Կաղանկտ.։)
Քանդեալ աւերեցին զդղեակապարիսպ ամրոցին. (Ղեւոնդ.։)
Ծիրանազգեստեալ մաքրութեամբ։ Դստերք քո ծիրանազգեստեալ։ Ոսկիաքանդակ ծիրանազգեցիկ կայսերազարմիցն թագ պարծանաց. (Գանձ.։)
Որ ի ճարտարութենէ եւ ի մտաց մարկան քանդակեալ իցէ. (Գծ. ՟Ժ՟Է. 29։)
Կոչեաց ահարոն զքանդակագործսն, եւ ողջացոյց զպակասն ի կերպ որթոյ. (Վրդն. ել.։)
Ըստ չորեքկարգեան ականց։ Ականակապ չորեքկագրեան ականց։ Փառք հարցն ի չորեքկարգեան ականսն քանդակեալս». այսինքն անուանք ՟Ժ՟Բ նահապետաց՝ ՟Գ ՟Գ ի չորս կարգս. (Ել. ՟Ի՟Ը. 17։ ՟Լ՟Թ. 10։ Իմ. ՟Ժ՟Ը. 24։)
Շուրջ զքաղաքաւն կացուցեալ պարսպամարտիկս, եւ զպատերազմին պատրաստութիւնս ... քանդել ուժգնակի ընդ այլսն համանգամայն եւ զսուրբ քաղաքն. (Պրպմ. ՟Լ՟Է։)
γραφίς stylus. Գործի քանդակելոյ. գրիչ.
Ձուլեաց զայն քանդակագործով, եւ արար որթ ձուլածոյ. (Ել. ՟Լ՟Բ. 4։)
(Կենդանակերպ) նշանակք երկոտասան նահապետացն. զանուանս նոցա փորեալ քանդակէ ի ներքս՝ կամեցեալ զնոսա աստղացուցանել. (Փիլ. ել.։)
Գեղեցիկ քանդակեալ, եւ քանդակաւ.
Ամենեքին սոքա գեղեցկաքանդակս գործեալք. (Պտմ. աղեքս.։)
ՔԱՆԴԱԿԱԳՈՐԾԵԼ. cf. ՔԱՆԴԱԿԵԼ.
Սքանչելի քանդակագործեալ (կամ քանդագործեալ) քառաշուրթն զարմանազան ... շրջապարուրեաց. (Նար. խչ.։)
ՅԱստուծոյ քանդակեալ. աստուածադրոշմ.
Ծածկեալ ունելով յինքեան եւ զաստուածաքանդակ տախտակսն. (Անան. եկեղ։)
Ծիրանազգեստեալ մաքրութեամբ։ Դստերք քո ծիրանազգեստեալ։ Ոսկիաքանդակ ծիրանազգեցիկ կայսերազարմիցն թագ պարծանաց. (Գանձ.։)
Առ սովաւ գտաւ քանդուած նկարու. (եւ կազագործութիւն եւ չափ եւ կշիռ. Վրդն. պտմ.։)
Եւ համօրէն տասնհարուածեայ գաւազանաւն զբովանդակն տանջելով քանդէր երկիր. (Պիտ.)
Եւ համօրէն տասնհարուածեայ գաւազանաւն զբովանդակն տանջելով քանդէր երկիր. (Պիտ.)
ἠ πλαστική ars fingendi, sive statuarii, sculptra. Կազմութիւն. քանդակագործութիւն. արհեստ դրօշելոյ.
Քանդակեալ գործ. եւ Քանդակելն.
Զսողոմոնեան տաճարին զանազան քանդակագործութիւնս. (Կաղանկտ.։)
Յորոց տի զմեռելոտի պատկերսն քանդակեալ. ընթերցի՛ր ըստ ձեռ. ուստի։
Ի մեծ ազդմանէ այսր աղաղակի գեր քան ի վերնոցն՝ քանդեալ վերացաւ դրանդն ամրութեան կամաց. (Նար. ՟Ղ՟Բ։)
Կիկրոփս արար զգիրն յունաց, զոր ոմանք զկադմոս ասեն։ Դրոշմեցին նախ ի վերայ տախտակի, եւ ապա ի վերայ քարտիսի։ Գիր ասի, վասն զի գերելով կամ քանդակելով իմն գաղափարի։ Ի կնիք մատանւոյ զգծեալ գիրն ընդունի մոմն. եւ այլն. (Երզն. քեր.։)
Եւ ականս գրոյ ի գործ վակասինՄ. յն. քանդակ կամ դրուագ. (Ել. ՟Ի՟Ե. 7։)
Արար եւ կապ քանդակածոյս ի պէսպէս գունակ գործած ճարտարաց. (Եփր. մնաց.։)
Կոչեաց Ահարոն զքանդակագործսն, եւ ողջացոյց զպակսն ի կերպ որթոյ. (Վրդն. ել.։)
Ուսումն մանկութեան՝ քանդ է ի քարի. իսկ ուսումն ծերութեան՝ գիր է ի պաղի. (Ոսկ. եփես. ՟Ա։)
Փեղք քանդակեալք։ Են նորա փեղք։ Ինձք եւ վագերք եւ փիլք. (Պտմ. աղեքս.։)
Յարկ վիմին ասէ, որ յայնժամ յառաջ քան զդուրս եւ ի վերայ դրանց քիւըն գերեզմանին ունէր ... բայց այժմ ոչ երեւի քիւըն քանզի քանդեյաւ քիւն վասն զարդու ... Ընդ քուաւ վիմին ասէ՝ առաջ պատուարին. (Կոչ. ՟Ժ՟Դ։)
ἕρημος desolatus Աւերեալ. եղծեալ. քանդեալ. անապատ. վերան, վիյրան, ավար, ավարէ, խարապ.
ἑρήμωσις, ἑρημία desolatio Աւերումն. քանդումն. կործանումն.
ὁρύσσω, -ττω, ἑξορύττω fodio (լծ. փոսել) effodio, κατασκάπτω suffodiendo everto, diruo Բրով կամ բրչաւ փոս հատանել. փորել եւ հանել զմիջինն. բանալ. ծակել. պեղել. յատակել. քանդել. եւ Ի բաց կորզել, քանցել.
ԳՐԵԼ. γλύφω, γράφω sculpo, incido Փորագրել. քանդակել. դրուագել. դրօշել.
ԳՐԻՉ. գ. κάλαμος calamus Գործի գրելոյ. որ եւ ԵՂԷԳՆ կոչի. եւ γραφίς, γραφεῖον graphium, stylus Գրոց. երկաթեայ գործի գրութեան, եւ փորագրութեան կամ քանդակագործութեան. գալեմ.
γραφίς stylus Գրիչ, եւ քերիչ. գործի քանդակելոյ, դուր, եւ այլն. գալէմ.
ԴՐՕՇ, դրօշք. ἅγαλμα, μαγεία imago (լծ. պ. թըրազ). իբրեւ արմատ Դրօշելոյ, է Դրօշեալ. պատկեր կամ արձան կռոց. առնապատկեր քանդակեալ.
ԽԼԵԼ. Քանդել աւերել զշինուածս. յատակել. տապալել.
Ծնօտս ուղկեանս քանդակագործս։ Պսակ շուրջ զծնօտիւք նորա շուրջանակի թզաւ մի։ Եւ ծնօտքն պատուածոյք. (Եզեկ. ՟Խ 43։ ՟Խ՟Գ. 13. 17։)
Զի մի՛ ի կոշտ կերարկրոցն լինդքն քանդեսցին. (Երզն. մտթ.։)
Կուռք կռեալք եւ քանդակեալք։ =կուռս կռեալս կոփեալս. (Ճ. ՟Բ.։ Ագաթ.։)
Քանդեսցին ամրոցք ապստամբողացն։ Կոչէ ձեռամբ յամրոցն անմատոյց՝ փախուցելոցն պատսպարան. (Նար.։)
Զդղեակ սրտիս քանդեցի. (Նար. ՟Կ՟Ե։)
Դռնակ մի երկբացիկ քանդակագործ, յորում կայր խաչ մի արծաթեղէն. (Կաղանկտ.։)
Եթէ ոչ սքանդանայ ոք, եւ ոչ ի խնդիր անկանի. (Լծ. պորփ.։)
Ընկղմեցան որպէս կապար ի ջուրս սաստիկս։ Բաց յերկաթոյ եւ ի կապարոյ։ Ի կապարի կամ ի վէմս քանդակեալ. եւ այլն. (Ել. ԺԵ. 10։ Թուոց. ԼԱ. 22։ Յոբ. ԺԹ. 24։ Երեմ. Զ. 29։ Եզեկ. ԻԲ. 18. 20։)
εἵδωλον idolum, simulacrum. Կռեալ եւ կոփեալ՝ ձուլեալ եւ քանդակեալ արձանք կամ պատկերք սուտ աստուածոց. դրօշեալք դից. կուռք, կռքեր. ... խէպլ (որ է սնոտիք, որպէս ռմկ. խըպըլիկ ).
Զքաղաքն մինչեւ ցյատակ քանդել. (Սոկր.։)
Չէ՛ պարտ վայրապար յողալ եւ պշնուլ աւելի։ Ընդ օտար գեղ կնոջ պշուցեալ յողայցես։ Արծաթասէրն իբրեւ զդժոխս՝ զբոլորս կլանէ, հասարակաց թշնամի է, սահեալ յողայ զամենայն ազգաւ մարդկան։ Քանդակս ի նկար կօշկացն հանդերձեալ յողայցէ։ Անմտաց եւ իգացեալ ոգւոյ են իրքն. յողալեաց եւ զրաջանից. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 17։ ՟Բ. 3. 24։)
Պշրակքն զգերանս զարդարեն զանազան քանդակօք. (Լծ. կոչ.։)
καθαιρέω destruo λύω, παραλύω, καταλύω solvo, dissolvo κατασπάω distraho. Յորմէ կազմի եւ սաստկականն Քակտել. Քայքայել. Աւերել զմիութիւն զօգելոց. քանդել. խախատել. կործանել. խլել. եղծանել. քակել, աւրել, փճացնել.
Քակեսցես զսեղանն բահաղու։ Քակեաց զամուրս։ Ժամանակ քակելոյ, եւ ժամանակ շինելոյ։ Քակեսցեն զքարինսն։ Քակեալ քանդեցին զպարիսպն։ Քակեաց զհզօրս յաթոռոց։ Քակեցէ՛ք զտաճարդ։ Զմիջնորմն ցանկոյն քակեաց։ Հողմ մեծ ուժգին որ զլերինս քակիցէ։ Քակել զբարձս քո։ Քակեսցին բարձք նորա։ Քակեցաւ անտառն անկախիտ։ Քակեցէ՛ք քակեցէ՛ք, մինչեւ ի հասուցէ՛ք.եւ այլն։
Այսինքն՝ գիրդ է ի քերելոյ եւ ի գծելոյ։ Քերելդ ջնջել եւ ապականել ասի. իսկ գծելդ դրոշմել եւ քանդակել. (Երզն. քեր.։)
ἕρημος, ἑξερημώμενος desertus, desolatus, ἁοίκητος inhabitabilis Աւեր. աւերերալ. անշէն. անբնակ. անապատացեալ. եղծեալ. աւրած, քանդած.
ἑξερημόω, καθαιρέω, καταστρέφω desolo, devasto, diruo, destruo, subverto, averto, ἁνασκάπτω effodio Յաւեր դարձւցանել. անապատ անշէն եւ ամայի կացուցանել. քակել. կործանել. քանդել. տապալել. աւրել.
Արար նա կապ քանդակածոյս ի պէսպէս գունակ գործած ճարտարաց. (Եփր. մնաց.։)
ԳՐԱԿԱՆ. մերթ՝ Փորագրական. գծագրական. քերածոյ. դրօշեալ. քանդակեալ. իբր յն. γραφικός
γλύφω, κολάττω, ἑγκολάττω sculpo, scalpo, celo, rado, dolo (որպէս դրով յօշել. մանաւանդ նոյն ընդ պ. թէրալիյտէն. թ. թըրալ էթմէք ) Տաշելով եւ քերելով քանդակել, փորագրել, առաւել՝ զարձանս կռոց.
Դրօշեալ գիրք նուիրականք աստուածայինք. յն. իմա՛ զդրոշմեալ նշանագիրս եւ զխորհրդաւոր պատկերս եգիպտական բրգանց. որպէս տառք սրբազնաքանդակք։
ԴՐՕՇԵԱԼ ելոյ. դրօշեալք, ելոց. ա.գ. γλυπτός, τὸ γλυπτόν sculptilis, sculptile, γλύμμα, ξοάνος sculptura Քանդակեալ պատկեր. արձան կռոց. Տե՛ս (Դատ. ՟ժե. 3. եւ 4։ Ես. ՟խե. 20։ Ել. ՟Լ՟Դ. 13։ Օր. ՟Է. 5։ Ղեւտ. ՟իզ. 1։ Դատ. ՟գ. 19. եւ 26։ ՟դ. թգ. ՟ժէ. 41։)
ի բնութեան կազմածից քանդակեալ եւ կերպարան սկզբնատպին. (Երզն. մտթ.։)
Զգաւազանն հովուական (սրբոյն գր. լուս) , եւ զմատանին պատկերեալ. (այսինքն յորում քանդակեալ էր պատկեր). (Արծր. ՟Ա. 15։)
Միրդատ այր սրտեայ եւ աջողաձեռն՝ աւերէր քանդէր զկողմանս պարսից. (Պտմ. վր.։)
καταλύω, ἑκλύω, καθαιρέω, καταδύνω, διασπάω dissolvo, destruo. Քակելով քակել. քանդել. քայքայել. խախտել. աւերել. եղծանել. լուծանել.
γλυφή, γλύμμα sculptura, caelatura եւ ἑγκόλαμμα , ἑκτύπομα expressio, efformatio. որ եւ ՔԱՆԴ, ՔԱՆԴՈՒԱԾ, իբր քանդակուած. փորուած, եւ Փորուածոյ ինչ, քերուած. գրօշուած. գրուած խորանիստ. տպավորութիւն. դրոշմ. փորուած, տաշուարք.
Եղիցին ականքն ըստ անուանց նոցա գրեալք քանդակաւ։ Քանդակել՝ քանդակս կամ զքանդակս։ Քանդակ կնքոյ։ Արմաւենիք քանդակեալք ըստ քանդակի սրբութեանցն.եւ այլն։
ԳՎրեցին ի նմա գիր դրոշմեալ քանդակաւ՝ սրբութիւն տեառն։ Քանդակս ի նոցանէ մածուցեալս քերոբս եւ արմաւենիս։ Եւ եդ զկողիւք վանդակին գործ քանդակի նաւաց նմանութեան.եւ այլն։
Քակեալ քանդեցին զպարիսպն երուսաղէմի։ Աւերէր քանդէր զամենայն գոմս խաշանց նոցա։ Քանդեաց զամենայն մեհետս նոցա (գերփեաց կամ կողոպտեաց)։ Քաղաքքն աւերակք ապականեալք եւ քանդեալք.եւ այլն։
Քանդեալ աւերեսցեն զամրութիւն ամենայն քաղաքաց։ Քանդեցին աւերեցին եւ ի հիմանց տապալեցին. (Խոր. ՟Գ. 35։ Շ. եդես.։)
ՔԱՆԴԵԼ. որպէս Քանցել. չարչարել. տանջել.
Յիշեա զկապիլն, զքարշիլն, զքանդիլն, զծանակիլն. (Բենիկ.։)
ՔԱՆԴԵԼ. որպէս Քանդակել. փորել. պ. քէնտէն.
Հին նկարագրեանք ի մարմարս եւ ի վէմս քանդեալ են. (Պիտառ.։)
Որ քանդէ կամ քանդեաց. աւերիչ. եղծիչ.
Ամենայն բարեգործութեան եւ խրատուց քանդիչ. (Ճ. ՟Ա.։)
καταξένω, ἑκσαρκίζω carpo, carmino, lacero ληΐζω praedor, eripio. (լծ. հյ. քանդել. յն. քսէ՛նօ. քերել, քերթել. թ. գանճա, ճամկ ). Պատառոտելով կամ կոտորելով կորզել զմասն ի մասնէ. եւ յոսկերաց եւ այլն. գզել. քշտել. կոճոպել. յօշել. քեցել. խզել. շոպել. շորթել. կապտել. քաշկռտել պատռտել, կոտրտել, բզըքտել, քաշել փրցնել.
τάλαντον talentum. երբ. քիքքար. թ. քընդար, քանդար. Երեւելի կշիռ ոսկւոյ կամ արծաթոյ։ տե՛ս ի բառն ՏԱՂԱՆԴ։
ՔԵՐՈՎԲ ՔԵՐՕԲ ՔԵՐՈԲ ՔԵՐՈՒԲ ՔԵՐՈՎԲԷ ՔԵՐՈԲԷ ՔՐՈՎԲԷ ՔԵՐՈՎԲԻՄ ՔԵՐՈԲԻՄ. Բառ եբր. քերուպ. յոքնակի՝ քերօպիմ, քէրուպիմ. χερούβ, χερουβείμ, -βίμ, -βεῖν, -βίμ cherub, cherubim, -bin. Վերին դաս զուարթնոց զկնի Սրովբէից, քառակերպեան երեւեալ ի տեսիլս, եւ քառաթեւ եւ բազմաչեայ հրացայտ. եւ նկար կամ քանդակ գրուագաց նոցա ի նոյն նմանութիւն. ասի եւ զբանսարկութենէն՝ որ երբեմն գլուխ էր հրեշտակաց.
Քերովբէս զնոսա ասէ, որ թարգմանի յաճախ գիտութիւն կամ հեղումն իմաստութեան ... քանդակագործ արարուած՝ որ ասէ քերոբ. (Նչ. եզեկ.։)
Զտապանակ ուխտին տեառն զօրութենէց, որ նստի ի քերովբէս։ Արար ի ներքս ի դաբիրն երկուս քերովբէս. բարձրութիւն միոյ ի տասն կանգնոյ։ Զամենայն որմս տանն շուրջանակի քանդակեալ գրեաց գրչաւ քերոբս եւ արմաւենիս։ ի վերայ խորշից նոցա ի մէջ առանցիցն՝ առիւծք եւ եզինք եւ քերոբք. (՟Ա. Թագ. ՟Դ. 4։ ՟Գ. Թագ. ՟Զ. եւ ՟Է։)
Ո՛րչափ արուեստիւ ջանս դնէին զսքանդելիսն ծածկել. (Ոսկ. յհ. ՟Ա 12։)
Զորս յանդիման պատուել ոչ կարէին մարդիկ վասն հեռի բնակելոյ, զբացական տեսիլն՝ զնոյն օրինակ քանդակեցին. (Իմ. ՟Ժ՟Դ. 17։)
Բնաբարձ աւերմամբ քանդեալ զվայրն. (Լաստ. ՟Ժ՟Ը։)
ԵՂՈՒՆԳՆ. նմանութեամբ, Քերոց ի ձեւ ճիրանաց. եւ Գրիչ քանդակողաց.
Կամ կաղապար հրահալելեաց ... միայն ըզձեւըս քանդակեալ. եւ այլն. (Յիսուս որդի.։)
Ճախարակաւ քանդակեն զքարն եւ փորեն. (Նիւս. երգ. (ուր շփոթի յն. քանդակ ընդ ճախարակ)։)
(որպէս թէ ցյատակել. լծ. եւ սատակել) ἑδαφίζω solo aequo, humi prosterno κατασκάπτω, καταστρέφω, ἑρημόω suffodio, subverto, everto, desolo, devasto. կր. ἑδαφοῦμαι, ἑδαφίζομαι solo aequor, ut solum fio. Որպէս զյատակ գետնոյ կացուցանել. քանդել մինչեւ ի յատակն. տապալել. հիմնայատակ՝ հարթայատակ առնել. եւ Բնաջինջ առնել, կորուսանել կործանել զշինուած եւ զմարդ.
Սիւնս երկուս, եւ շրջանակս քանդակագործից սեանցն ի վերայ գլխոյ սեանցն։ Հանդէպ դրանն մափկաթ մինչեւ յելս շրջանակին։ Եւ ինքն դարձուսցէ զշրջանակս։ Երկաթ բազում ի բեւեռս դրանց եւ դրանն. եւ զշրջանակսն արար դաւիթ. (՟Գ. Թագ. ՟Է. 41։ Նեեմ. ՟Գ. 31։ Յոբ. ՟Լ՟Է. 12։ ՟Ա. Մնաց. ՟Ի՟Բ. 3։)
պոռնկոցս արարեալ ի քաղաքին։ Զայն ծանուցեալ թագաւորին՝ քանդեաց պոռնկոցսն չեմք ինչ ազնուագոյնք. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 10։)
Բառ յն. լտ. σάρδιον եւ σάρδιος, σάρδινος sardius, sarda, sardinea gemmacarniola (որպէս թէ ի սարդիս քաղաքէ լիդացւոց, կամ ի սարդենիայ կղզւոյ). Քար պահուական՝ կարմիր ի գոյն մսոյ, է՛ որ թափանցիկ, եւ է՛ որ անթափանց՝ քանդակելի. տե՛ս (Ել. ՟Ի՟Ը. 17։ ՟Լ՟Է. 8։ Եզեկ. ՟Ի՟Ը. 13։ Առակ. ՟Ի՟Ե. 11. 12։ Յայտ. ՟Դ. 3։ ՟Ի՟Ա. 20։)
ՍՏԵՂԾԻՉ. որպէս ճարտարօղ. հնարօղ. կերպարանօղ. ձեւացուցիչ. քանդակիչ. քերթօղ. յօդիչ.
καταστρέφω subverto, verto ἁποστρέφω averto ἁποκυλίω devolvo καταβάλλω dejicio, destruo κατασκάπτω effodio, diruo եւ այլն. կր. πίπτω cado ἁποσκαρίζω palpito եւ այլն. (լծ. հյ. Թաւալել. ռմկ. թապլել, թապլտըկիլ. թ. տէվիրմէք ). Շրջել զիմն կործանել. վեր ի վայր առնել. ի հիմանէ քանդել աւերել. դլել. գլորել. յատակել. ընկենուլ. տապաստ արկանել. եւ Քակտել քայքայել պատառել եւ Սատակել, իբր ցյատակել.
Լինի անդ (ի բիւթանիա) հող սպիտակ. զոր մանր աղացեալ, եւ ցանեալ ի քանդուկս ի վերայ ցորենոյ՝ ճճի չմերձենայ (կամ ոչ ուտէ). (Խոր. աշխարհ.։) (նշանակէ խորք. յորմէ բիւթանիա։)
ξυστός, ἁποξυσμένος rasus, politus. Քերեալ. քերմամբ հարթեալ յօրինեալ. տաշածոյ, կռածոյ. քանդակեալ. փորագրեալ. դրօշեալ.
ՔԵՐԱԿԱՆ. ա. Իբրեւ Քերածոյ. քանդակագործ.
ՔԵՐՈՎԲ ՔԵՐՕԲ ՔԵՐՈԲ ՔԵՐՈՒԲ ՔԵՐՈՎԲԷ ՔԵՐՈԲԷ ՔՐՈՎԲԷ ՔԵՐՈՎԲԻՄ ՔԵՐՈԲԻՄ. Բառ եբր. քերուպ. յոքնակի՝ քերօպիմ, քէրուպիմ. χερούβ, χερουβείμ, -βίμ, -βεῖν, -βίμ cherub, cherubim, -bin. Վերին դաս զուարթնոց զկնի Սրովբէից, քառակերպեան երեւեալ ի տեսիլս, եւ քառաթեւ եւ բազմաչեայ հրացայտ. եւ նկար կամ քանդակ գրուագաց նոցա ի նոյն նմանութիւն. ասի եւ զբանսարկութենէն՝ որ երբեմն գլուխ էր հրեշտակաց.
Քերովբէս զնոսա ասէ, որ թարգմանի յաճախ գիտութիւն կամ հեղումն իմաստութեան ... քանդակագործ արարուած՝ որ ասէ քերոբ. (Նչ. եզեկ.։)
Զտապանակ ուխտին տեառն զօրութենէց, որ նստի ի քերովբէս։ Արար ի ներքս ի դաբիրն երկուս քերովբէս. բարձրութիւն միոյ ի տասն կանգնոյ։ Զամենայն որմս տանն շուրջանակի քանդակեալ գրեաց գրչաւ քերոբս եւ արմաւենիս։ ի վերայ խորշից նոցա ի մէջ առանցիցն՝ առիւծք եւ եզինք եւ քերոբք. (՟Ա. Թագ. ՟Դ. 4։ ՟Գ. Թագ. ՟Զ. եւ ՟Է։)
λιθουργικός lapidarius, gemmarius Արուեստագործ քարանց պատուականաց՝ քանդակելով, յայլ եւ այլ ձեւս փոխելով, ընդելուզանելով. ճէվահիրճի, մխլայիճի, հէքքեաք.
Նախ ի նա ձեռն արկեալ՝ քակեալ այրեցեալ քանդէին. (Ագաթ.։)
Իբր Անդրիագիր. փորագրեալ՝ քանդակեալ որպէս զանդրի. եւ արձանագրեալ.
Զի մի՛ գերեալ քանդեսցի աշխարհս, եւ սուրբ եկեղեցիք անօրինեսցին. այսինքն անօրինաբար աւերեսցին, եւ այլն. (Բուզ. ՟Գ. 11։)
Եւ Զարդք կամ քանդակք ի ձեւ ոստոց արմաւենւոյ. ( ՟Գ. Թագ. ՟Զ 29։ Եզեկ. խ. 17. եւ այլն։)
ἑγκολάπτον celatum, celatura Քանդակ. փորուած. եւ Քանդակումն. փորագրութիւն.
Դռնակ մի երկբացիկ քանդակագործ. (Կաղանկտ.։)
Առաքեաց կոչեաց զամենայն իմաստունս եգիպտոսի։ Եւ դու խօսեսցիս ընդ ամենայն իմաստունս մտօք։ Կանայք իմաստունք իշխանաց նորա։ Եւ տէր իմ իմաստուն է ըստ իմաստութեան հիշատակի աստուծոյ։ Որ հասանէ իմաստունք։ Այր իմաստուն՝ որ գիտիցէ քանդակալ զքանդակս ընդ իմաստունս իմ։ Ու՞ր իմաստուն, ու՞ր դպիր.եւ այլն։
Խառնակեսցուքանդ զլեզուս նոցա։ Անդ խառնակեաց տէր աստուած զլեզուս ամենայն երկրի. (Ծն. ՟Ժ՟Ա. 7. 9։)
ԽԱՐԽԱԼԵՄ σαθρόω marcidum reddo, debilito, quasso. կր. labo եւ διακόπτω , συγχέω discindo, dirimo, confundo, perturbo. որ եւ ԽԱՐԽԼԵԼ, եւ ԽԱՐԽԱՐԵԼ. որպէս թէ Խառնելով հալել կամ խլել զխարիսխն եւ զամրութիւնն, Խարխուլ կացուցանել. խախտել. քայքայել. փորել ի ներքոյ. աւերել. քանդել. կործանել. եղծանել.
Կործանօղ զեգիպտոս. մըսըրը քանդօղ.
Ծաղկաձեւ քանդուածս. (Երզն. ՟ժ. խորան.։)
κατασπάω, καταβάλλω, καταιρέω , κατασκάπτω, στρέφω, ἁνατρέπω եւ այլն. distraho, destruo, dejicio, everto, diruo եւ այլն. Քարշելով ի վայր ընկենուլ. արկանել. ձգել. եւ Քակել. աւերել. տապալել. եղծանե. ցրել. վար ձգել, պառկեցընել, քանդել, աւրել, փլցընել.
Նշատերեւ քանդակս ի նկար կօշկացն հանդերձեալ յողայցէ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 24։)
Զոսկիակոփ դրանցն, եւ զստորակայ քանդուածոցն սքանչանս. (Մագ. ՟Ժ՟Դ։)
Քանդել ուժգնակի։ Վերծանեսցուք զդամբանականն ուժգնակի։ Ուժգնակի արձակել ձայն։ Ուժգնակի հնչեալ լինին փողոցն ձայնք։ Ուժգնակի շնչէին։ Հողմն ուժգնակի շնչեցեալ. (Պրպմ.։ Թր. քեր.։ Մագ. ՟Ա.։ Յհ. իմ. ատ.։ Լաստ. ՟Ժ՟Ա. ՟Ժ՟Բ։)
Շուրջ զնուա ջոկադրեալ լրտեսս։ Ջոկադրէ եւ զյոլովս էրէոց, եւ զերամս հաւուց, եւ զդասս գազանաց (ի քանդակս). (Արծր. ՟Ե. 5. եւ 8։)
Զոսկիակոփ դրանցն, եւ զստորակայ քանդուածոցն սքանչանս։ Զյորձանսն յորդանանու ի վեր կարկառեսցես, եւ զստորակայն յաղտաղտուկն առաքես ծով. (Մագ. ՟Ժ՟Գ. ՟Ծ՟Զ։)
Վաղագոյն քանդեալ էին քան զառաջինն երիքով. (Եղիշ. յես.։)
Քանդեսցին աւերեսցին, զերդ վաղափուլ աշտարակին. (Շ. եդես.։)
Վանդելն, իլն. եղծումն. քանդումն.
Զոր անուանէք վկայարանս, քակեցից քանդեցից։ Շինէին եւ վկայարանս իմն անուանեալ։ Զանձինս իւրեանց վկայարանս համարէին։ Նովաւ վկայարանքն զարդարին, նովաւ եւ վկայքն ցնծացեալ բերկրին. (Եղիշ.։)
Զերկոսին ականսն ... տպաւորեալս եւ քանդակեալս ոսկւով արասցես. (Ել. ՟Ի՟Ը. 11։)
εὑχαράσσω inscribo. Փորելով գրել. դրոշմել քանդակաւ. արձանագրել.
γλύφω, διαγλύφω, ἑγγλύφω sculpo, insculpo, caelo, incido . (լծ. պ. քէնտէն ). Քանդիւ կամ քանդակաւ գործել, դրօշել. գրուագրել. գրել ի խորս. որ եւ ՔԵՐԵԼ. փորել, բանիլ փայտի՝ քարի՝ պղնձի՝ ոսկիի՝ ճեվահիրի վրայ.
Գիտիցէ քանդակել զքանդակս։ Քանդակեաց ի նմա արմաւենիս։ Քանդակ կնքոյ քանդակեսցես զերկոսին ականսն։ Քանդակեաց քրոբէս յորմս։ Քանդակեալ էր ամենայն տաճարն շուրջանակի։ Գրչաւ երկաթեաւ ի կապարի կամ ի վէմս քանդակեալ։ Զնոյն օրինակ քանդակեցին եւ դրօշեցին։ Կուռս քանդակեալս.եւ այլն։
Պաշտեն զքանդակեալ փայտակերտս. (Ագաթ.։)
Այն որ քանդակէ. քանդակօղ. յօրինիչ.
Վեհագունիդ բնաւից բարուց ընտրութեան՝ բանիւ քանդակիչ. (Երզն. լս.։)
Որպէս թէ Քանդակուած. քանդակ. փորուած. խալէմքեարի բանուածք
Պատկերն արքունի նկարեալ արքունականն քանդուածով։ Զոսկիակոփ դրանցն եւ զստորակայ քանդուածոցն սքանչանս։ Մատանի տուեալ լինի, զի քանդուածով ականն զնոյն թագաւորական պատկերն նշանակէ։ Մատանի եդ ի ձեռին՝ տկանն քանդուածով. (Նար. ՟Ժ՟Ա։ Մագ. ՟Ժ՟Գ։ Իգն.։ Սարգ. ՟ա. պ. ՟Զ։)
Քանդելն, իլն.
Առումն քաղաքաց, եւ քանդումն ամրոցաց։ Ահագին իմն շարժմանց եղելոց ի դուին, առհասարակ քանդումն եւ գողումն առնոյր քաղաք. (Խոր. ՟Գ. 68։ Յհ. կթ.։)
Որ դրօշելով քանդակե զքար ի նմանութիւն մարդոյ կամ կենդանւոյ.
Զփայտակերտն եւ զքարակերտն քանդեցին. (Բուզ. ՟Դ. 55։)
ՔԵՐՈՎԲ ՔԵՐՕԲ ՔԵՐՈԲ ՔԵՐՈՒԲ ՔԵՐՈՎԲԷ ՔԵՐՈԲԷ ՔՐՈՎԲԷ ՔԵՐՈՎԲԻՄ ՔԵՐՈԲԻՄ. Բառ եբր. քերուպ. յոքնակի՝ քերօպիմ, քէրուպիմ. Վերին դաս զուարթնոց զկնի Սրովբէից, քառակերպեան երեւեալ ի տեսիլս, եւ քառաթեւ եւ բազմաչեայ հրացայտ. եւ նկար կամ քանդակ գրուագաց նոցա ի նոյն նմանութիւն. ասի եւ զբանսարկութենէն՝ որ երբեմն գլուխ էր հրեշտակաց.
Քերովբէս զնոսա ասէ, որ թարգմանի յաճախ գիտութիւն կամ հեղումն իմաստութեան ... քանդակագործ արարուած՝ որ ասէ քերոբ. (Նչ. եզեկ.։)
Զտապանակ ուխտին տեառն զօրութենէց, որ նստի ի քերովբէս։ Արար ի ներքս ի դաբիրն երկուս քերովբէս. բարձրութիւն միոյ ի տասն կանգնոյ։ Զամենայն որմս տանն շուրջանակի քանդակեալ գրեաց գրչաւ քերոբս եւ արմաւենիս։ ի վերայ խորշից նոցա ի մէջ առանցիցն՝ առիւծք եւ եզինք եւ քերոբք. (՟Ա. Թագ. ՟Դ. 4։ ՟Գ. Թագ. ՟Զ. եւ ՟Է։)
Եւ ինքն գնաց ապստամբեալ ի կողմանս ամրութեանն մարաց։ Զի քանդեալ աւերեսցեն զամրութիւն ամենայն քաղաքաց. (Խոր. ՟Բ. 60։ ՟Գ. 35։)
որ իբր ռմկ. գրի ԲԱՆԲԱՆԱՔԱՐ. է մեծ քարն՝ զոր արձակեն բաբանաւ ի վերայ պարսպաց ի քանդել. մէնճէնիգ դաշը.
Դիւրաւ քանդելի, եւ քանդակելի.
Նոճ ասէ յաղագս անուշահոտութեանն, եւ դիւրաքանդ լինելոյ ի նկարս. (Նիւս. երգ.։)
διαγράφω, ἑκγράφω describo, delineo, pingo. Կենդանագրել զկերպարանս. նկարագրել. քանդակել. դրոշմել. ծրագրել.
Աւերեցին եւ քանդեցին՝ հողաբըլուր թողին ըզնա. (Շ. եդես.։)
Կոփածու վիմօք մանուածոյ քանդակեալ յօրինէ. (Ասող. ՟Գ. 47։)
Յորժամ պարզ բառից հանդիպին, զնուրբն եւ զմանուածոյն եւ զբաքմաքանդակն գովեն. (Սարգ. յռջբ.։)
Մարդ զքար քանդակեալ՝ առ աստուածացոյց. եւ յանչափ մեծութենէ յայսչափ նկնութիւն իջուցեալ պաշտէ. (Կոչ. ՟Զ։)
ՍՏԵՂԾԱԿԱՆ. πλαστικός figulinus, ad fingendi artem pertinens, sculptilis πλασματώδης fictus, fabulatus ἑπίπλαστος simulatus . (որպէս գործ բրտի) Ճարտարեալ ի մարդկանէ. ճարտարահնար. ձեռագործ. կցկցեալ. կերպարանեալ. քանդակեալ. յօդեալ. մտացածին. կեղծուպատիր. շինծու.
ՍՏԵՂԾԱՆԵԼ. πλάσσω, αναπλάσσω, διαπλάσσω, κατασκευάζω, ἑξευρίσκω fingo, effingo, perfingo եւ այլն. Հնարել մարդկային ճարտարութեամբ յօրինել. կազմել. ձուլել. քանդակել. նիւթել. կցկցել. յօդել. կեղծել. շինել. ...
Քանդեալ վերացաւ դրանդն ամէներկչոտ խենեշութեան կարճամտին. (Նար. ՟Ղ՟Բ։)
Գաւառք քանդեալք ոչ յաղագս անարութեան նախամարտկաց, այլ վասն մերոյ չարութեան. (Առ որս. ԺԵ։)
Արմատ Քանդելոյ եւՔանդակելոյ. որպէս եւ պ. քէնտէն ՝ է փորել. Վարիորպէս Քանդակ. փորուածք.
Ուսումն մանկութեան քանդ է ի քարի, իսկ ուսումն ծերութեան՝ գիր է ի պտղի. (Ոսկ. եփես. ՟Ի՟Ա։)