Other definitions containing this entry
Ահիւ տագնապեալ այլալեզու հրէիցն ... սարսեալ դողային յօտարաձայն լեզուացն. (Տաղ անդրէի.։)
Մանաւանդ՝ նեղութիւն սրտի յերեսաց նեղութեանց հասելոց. տագնապ. տառապանք. եիւրէք տառլըզը, սըգլէթ.
Միշտ տագնապի, եւ անողորմելի կեանս կեայ. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 15։)
Յանպարտակիրդ մարմին չափեալ զբնութեանս մերում զտաժանականն տագնապ. (Նար. ՟Հ՟Զ։)
Ահիւ սարսափմամբ տագնապին վերինքն՝ ելմամբն Յիսուսի արիւնազարդ մարմնով. (Գանձ.։)
ἁηδία moeror ἁγωνία agonia, angor, anxietas որ եւ ԹԱԽԻԾ, ԹԱԽԾԱՆՔ. Կսկիծ սրտի. տխրութիւն դիմաց. նեղութիւն. տագնապ.
Զարհուրեալ տագնապեցան հովիւքնի լուսատեսիլ հրեշտակին ճառագայթիցն. (Կիւրղ. ղկ.։)
μάστιξ flagellum βασανισμός tormenta, cruciatus τιμωρία punitio, ultio, exploratio. իբր խիստ տանջանք, կամ գան սաստիկ. հարուած գանից. ձաղկանք. կոշկողանք. տագնապ. բռնութիւն ի տալ խոտովան լինել. ծեծ, քետ.
Ի խոշտանգանս գանի տագնապէինուտել խոզենի. (՟Բ. Մակ. ՟Է. 1։)
առ վտանգի խոշտանգանս արկանէին զնոսա. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 12. յն. տագնապ մահու։)
Խուճապիլն. խուճապ. խուճապանք. տագնապ. ցնորք. զբաղանք.
ἁνεμίζομαι, φέρομαι, βασανίζομαι եւ այլն. a vento moveor, feror, laboro. Կոծիլ ի հողմոց. բախիլ, վարիլ, ալէկոծիլ հողմով. տատանիլ. տարաբերիլ. տագնապիլ.
Եթէ հասցէ տեսանել զտագնապեալս մշտասառոյց՝ յեղանակս գարնան մօտ. (Նար. ՟Ի՟Ե։)
Գունդն մուշեղեան յառաջեալ քան զայլ գունդսն՝ յառաջամուխ տագնապեալ երթային. (Բուզ. ՟Ե. 2։)
Տագնապաւ նախագործելոցն միշտ տարակուսեալ. (Նար. ՟Ի՟Գ։)
Հեշտութիւնք այսոքիկ (կերակրոց՝) միայն ճաշակելեացն են. իսկ տագնապումն եւ վիշտք՝ բոլորն շարունակեալ անդամոց (այսինքն համօրէն միագումար առելոց). (Մագ. ՟Ի՟Ե։)
Եղիցի ելանել ոգւոց մարդկան յերկիւղէ եւ յայլափոխ շտապութենէ տագնապին. (Ոսկիփոր.։)
cf. ՏԱԳՆԱՊԱՒ, ՏԱԳՆԱՊՈՎ)
Արագ եւ կարի յոյժ տագնապաբար առանց ոգի առնլոյ. (Փիլ. տեսական.։)
Որ ինչ բերէ զտագնապ.
Հուրն՝ որ առաջի տեառն գայցէ, որպիսի՛ ինչ տագնապաբեր լինիցի. (Խոսր.։)
ՏԱԳՆԱՊՈՒԹԻՒՆ ՏԱԳՆԱՊՈՒՄՆ. ἁγωνία angor, angustia. Տագնապ. տագնապիլն.
Որ ինչ տագնապութեան իրք կարծիցին։ Մովսէս նախ երկեաւ յօձէն բազում տագնապութեամբ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ ՟Բ. 3։)
Դողացեալ զարհուրեալ էր եգիպտոս յառաջին տագնապութեանցն, որ եղեն ի նա յասորեստանւոյն. (Գէ. ես.։)
Անդադար տանջանք, եւ աններելի տագնապումն։ Ուժգին լլկանօք իսպառ տագնապմամբ ի ծովին։ (Խորտիկք) հեշտութիւնք միայն ճաշակելեացն են. իսկ տագնապումն եւ վիշտք՝ բոլորն շարունակեալ անդամոցն. (Մանդ.։ Նար. ՟Ծ՟Դ։ Մագ. ՟Ի՟Է։)
ՏԱՐԱԿՈՒՍԻԼ. Վարանիլ, տագնապիլ. նեղիլ, չարչարիլ, տառապիլ չքաւորութեամբ եւ այլովք արկածիւք.
Պատմութիւն պէսպէս անցից տիեզերահեծ տագնապին՝ որ եղեւ աշխարհաց. (Կաղանկտ.։)
Ի մէջ տիեզերահոծ տագնապի. (Ուռպ. առեալ ի բանից Կաղանկտ. որ ի վեր անդր։)
Նեղէր տագնապէր անխաղաղասէր կենօք. քանզի յոյժ սիրելի էր նմա խռովութիւն. (Եղիշ. ՟Ա։)
Որոգայթ կամ տագնապ անճողոպրելի։ Սաստկութեանց մասանց անճողոպրելեաց. (Նար. ՟Ա. ՟Խ. ՟Հ՟Թ։)
Զի կարասցեն զարուեստակիցսն ի տագնապէն ապրեցուցանել։ Եթէ արուեստագէտք առ արուեստակիցսն այնչափ խնամակալութիւն ցոցանեն։ Ժողովէին մաքսաւորքն առ արուեստակիցն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ ՟Բ. 5։)
Լի տագնապաւ. վարանական. նեղիչ.
Արա՛ անդորր ... ի բազմատագնապս հեծութենէ. (Նար. ղ։)
Դիւասարսուռ ջերմնատագնապ ախտաւորութեանց Աստուծով փարատիչ. (Նար. ՟Ի՟Ը։)
Ի շտապ տագնապի երիթամածեալ (կամ ի թաւ մածեալ) կային. (՟Գ. Մակ. ՟Ե. 28. ի յն. չի՛ք այս տող՛)
Յոյժ խոնջավաստակ տագնապաւ վաստակէր. (Վրք. հց. ձ։)
Տագնապ (է) տրտմութիւն ծանրացուցիչ. (Նիւս. բն.։)
Լուծանի երախան վասն հասարակական տագնապի։ Յիրաւի ոք զինքն ի բաց բառնայ ի հասարակականն տագնապէ. (Սահմ. ՟Թ։)
Տագնապեալ էին յանհնարին բռնութենէ հարկապահանջացն. (Ղեւոնդ.։)
Հեղձեալ եւ մղձկեալ. ի տագնապ մահու անկեալ իբր հեղձմամբ. շնչասպառ. խեղդեալ. խեղդղդած, խըղդըւած, շունչը գոցուած, աքախան եղած, սիրտը ճաթելով.
Մի հրեշտակի երեւումն այնքան տագնապ հրեշտակացելոյն եբեր դանիէլի. (Խոսր.։)
Տագնապեալ յերեսաց մեղաց իւրոց.
Չար վտանգից մեղսատագնապ պատկառեցելոյն. (Նար. լ։)
Յանկարծահաս գալուստ, կամ դիպեալ։ Յանկարծահաս տնանկութիւն, կամ մթութիւն. շտապ տագնապի. օրհաս, ցաւ, փոփոխումն, հնչումն. (Նախ. ՟ա. թես.։ Թէոդոր. ի կոյսն.։ Ագաթ.։ Յճխ.։ Յհ. կթ.։ Լաստ.։ Մխ. դտ.։ Գէ. ես.։ Շար.։)
Ի յայսքան տագնապի նախամեծար զքեզ արարեալ, աշակերտին սիրեցելոյ՝ սպասաւորել (քեզ) հրամանատրեալ. (Սկեւռ. աղ.։)
Տագնապէին զնոսա պսակեալս թաւ ոստովք՝ սպանդարամետին կաքաւել. (՟Բ. Մակ. ՟Զ. 7։)
Ուր իցէ փոյթ եւ տագնապ. խուճապողական.
Տագնապափոյթ ստիպով դեսպանս արձակեալ. (Ագաթ.։)
Տարակոյս՝ ըստ ամենայն նշ. իբր ἁπορία . Վարանք մտաց. հոգ եւ՝ տագնապ.
Խաւար խստութեան ի տարակուսանս նոցա։ Հաստատեցից ի վերայ ձեր տագնապաւ տարակուսանս (յն. մի բառ)։ Հարցէ զքեզ տէր տարակուսանօք եւ ջերմամբ։ Խաւարեցայ տարակուսանօք. եւ այլն։
Ահիւ տագնապումն. զարհուրանք. մենծ վախ, սրտի դող.
Հաշեալք ահաբեկութեամբ՝ գտանին ի մէջ կիսամահ տագնապի։ Երկիւղալիցք՝ ահաբեկութեամբ՝ զարհուրեալք. (Պիտ.։)
Ախտ աչացաւութեան զնոսա տագնապեալ. (Խոր. պտմ. հռիփս.։)
Զի մարմնոյն ցաւով տագնապեալ սուրբն՝ նոցին հաւանեսցի զոհատրութեան բագնաց. (Սարկ. լուս.։)
Տագնապիչ ջերմամբ. տապացուիչ.
Դիւասարսուռ ջերմնատագնապ ահաւորութեանց. (Նար. ՟Ի՟Ը։)
ՏԱԳՆԱՊՈՒԹԻՒՆ ՏԱԳՆԱՊՈՒՄՆ. ἁγωνία angor, angustia. Տագնապ. տագնապիլն.
Որ ինչ տագնապութեան իրք կարծիցին։ Մովսէս նախ երկեաւ յօձէն բազում տագնապութեամբ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։ ՟Բ. 3։)
Դողացեալ զարհուրեալ էր եգիպտոս յառաջին տագնապութեանցն, որ եղեն ի նա յասորեստանւոյն. (Գէ. ես.։)
Անդադար տանջանք, եւ աններելի տագնապումն։ Ուժգին լլկանօք իսպառ տագնապմամբ ի ծովին։ (Խորտիկք) հեշտութիւնք միայն ճաշակելեացն են. իսկ տագնապումն եւ վիշտք՝ բոլորն շարունակեալ անդամոցն. (Մանդ.։ Նար. ՟Ծ՟Դ։ Մագ. ՟Ի՟Է։)
Զանազանից ախտաւորութեանց մահացուցանողաց։ Ջերմնատագնապ ախտաւորութեանց ՜ավ փարատիչ։ Շօշափեա՛ բժշկապէս զամենաթշուառ ախտաւորութիւնս. (Նար.։)
Քրտնուլն առ տագնապի.
Եթէ վասն ապստամբութեան ինչ յանցեաք առաջի տեառն։ Ստիպաւ տագնապէին զապստամբութիւնն։ Զօրացան յապստամբութեան իւրեանց։ Զհետ ապստամբութեանց մերոց գնասցուք. եւ այլն։
Աշխատանօք տագնապեալ երկրագործականօք. (Պղատ. օրին. ՟Զ։)
Համաշխարհական ջրհեղեղ, կամ նաւաբերկութիւն, կորուստ, բարկութիւն, նեղութիւն, տագնապ. (Շ. մտթ.։ Ոսկ. ի պետր. եւ Ոսկ. յեղիա.։ Յճխ. ՟Ը։ Ագաթ.։ Իգն.։)
Առակ օրինակի ուղեգնացութեան տագնապեցելոց։ Զիա՛րդ եբրայեցւոցն ծովն առ ի պէտս ուղեգնացութեանն պատառեցաւ. (Փիլ. ել. եւ Փիլ. յովն.։)
ՎԱՐԱՆԵՄ ՎԱՐԱՆԵՑՈՒՑԱՆԵՄ. ἑξοκέλλω alio averto, pertraho λοχάω , ἑνεδρεύω insidior. Ի վարանս արկանել. պարանել. վարակել. տատամսեցուցանել. այսր անդր տարաբերել. մանաւանդ՝ Պատել դարանակալութեամբ. պաշարել եւ տագնապել իբրեւ ի դարանի.
Առ նոյն իսկ պարիսպն հասեալ քաղաքին՝ տագնապեալ վարանեցուցանէր զայնոսիկ, որ ի ներքսագոյն պարսպին էին. (Ոսկիփոր.։)
Քաղցիւ եւ ծարաւով տառապեցուցանէին զնոսա։ Յարգելանս բանտից եւ յաղէտս չարչաչարս տագնապեալ տառապեցոյց զծերութիւն նորա. (Եղիշ. ՟Բ։ Յհ. կթ.։)
Յորժամ սերմանես յագահն զանընչասիրութիւնն, որքան տագնապի ընդ աղքատութիւնն. (Լմբ. սղ.։)
ԽՈՒՃԱՊԵՄ ԽՈՒՃԱՊԵՑՈՒՑԱՆԵՄ. συγχέω perturbo μεταλλεύω transverto κατεργάζω profligo ἑλαύνω agito, vexo μορμολύττω perterrefacio larvis եւ այլն. Տագնապել. վրդովել. խռովել. այլայլել. ահաբեկ առնել. ցնորեցուցանել. շփոթել. տակնուվրայ ընել.
cf. ՏԱԳՆԱՊԵՄ. որպէս Տալ այլում տագնապիլ.
Ուխք անօրէնութեան տագնապեցուցին զիս։ Երազն եւ մեկնութիւն նորա մի՛ տագնապեցուսցեն զքեզ. (՟Բ. Թագ. ՟Ի՟Բ. 50։ Դան. ՟Դ. 16։)
Զի մի՛ տագնապեցուցեալ՝ չտայցէ նմա ուշաբերել ապաշխարութեան։ Խարշեալ զաղիսն՝ տագնապեցուսցէ օգնել նմա. (Եզնիկ.։ Խոսր.։)
Ամենուստ տագնապաւ վշտաց ըմբոշխնեցայ զանբարեքավայելուչն պատիւ. (Պիտ.։)
Յահէ նորա խռովեցան։ Ահիւ եւ խնդութեամբ բազմաւ։ Անկաւ ահ ի վերայ նորա։ Եղեւ ահ ի վերայ ամենեցուն՝ որ լսէին զայս։ Լի եղեն ահիւ։ Ահ կալաւ զամենեսին։ Ահ պատեաց զնա։ Ահիւ մեծաւ տագնապէին։ Աշակերտ Յիսուսի ի ծածուկ վասն ահին հրէից։ Ահ եւ երկիւղ եւ սոսկումն մարմնոյ։ Յահ եւ յերկիւղ եւ ի դողումն. եւ այլն։
Ահիւ եւ տագնապաւ հասցէ ի վերայ ձեր. (Իմ. ՟Զ. 5։)
Տագնապեցան ի զինէ անտի (գաւազանի՝) որ ի ձեռին քում. (Եփր. թուոց.։)
Ի թեւս խաչիդ առ քեզ մատուսցես։ Թեւօք քո ընկալայց ի տունն տագնապի (շիրմի). (Նար.։)
Ընդ ծագս տիեզերաց, եւ ընդ ծիրս եզերաց։ Ի ծիրս աստեղաց։ Ծիր նահանջման վշտաց տագնապի, սահման կենաց յընթացս ախտի. (Նար.։)
Անբաւութիւնք ծովուց։ Իսպառ տագնապմամբ ի ծովին. (Նար.։)
Սրով տագնապեալ, եւ ճար իմացեալ. (Գանձ.։)
Առ ի ճեպոյն տագնապէին։ Առ ճեպ տագնապի ահին պակուցման. (Շ. եդես.։ Մաշկ.։)
Ի նեխոյն հոտոյ (կամ վասն հոտոյն նեխի, կամ վասն նեխութեան հոտոյ) զօրացն ամենայնի նեղել տագնապաւ. (՟Բ. Մակ. ՟Բ. 9։)
Ճանապարհ ինչ վախ ի վախէ գնալ տագնապեն. (Եւագր. ՟Զ։)
Անողորմ խորովումն տապոյն։ զտապս ի փորոյն փարատէ։ Լոյս եւ տապ յարեգակն։ Ի տենդ տապոյ։ Տագնապաւ տապոյ տոչորման։ Զխոնջ տապոյ աշխատութեանն. (Մանդ.։ Եզնիկ.։ Յճխ.։ Մծբ.։ Նար.։ Յհ. կթ.։)
Տապ տագնապի տարակուսանաց հասանէր։ Անդ էր տեսանել զտապ մեծի տագնապի տարակուսանաց։ Զտապ տագնապի հասուցանէր մարգարէին. ((իբր շտապ, կամ եռանդն ոգւոյ) Մագ. ՟Ժ՟Զ։ Մեսր.։ Կոչ. ՟Թ։)
Եւ դեռ ի տապս եմ տագնապին. (Գր. տղ. յերուսաղէմ.։)
Հայրենի աղեօք տագնապեալ. (Առ որս. ՟Ժ՟Ե։)
Որպէս տանջի արեւ՛ տեղի, եւ արեւն ոչ տագնապի. կոփի երկաթ հրացեալ, եւ ոչ տանջի հուր. (Ոսկիփոր.։)
ԵՐԿՈՒՆՔ. նմանութեամբ, Տագնապ, երկիւղ. վիշտ. գործ դժուարին եւ անկատար. ցաւ. ցաւագին սիրտ. դառն հեծութիւն. եւ այլն.
Ոչ կարեն ձգել զմանկունսն՝ տագնապեալք ի խանդոյն. (Զքր. կթ.։)
Սովն խղճիւ իւրով, ծարաւն նեղութեամբ իւրով. իմա՛ զանձկութիւն եւ զտագնապ սրտի յերեսաց սովու։
Կեանք մաշելոյս մտացս խղճիւ։ Գիտեմ զխիղճ մտաց իմոց, եւ միշտ տագնապիմ չարեօքս. (Նար. ՟Բ։ Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ը։)
Կարի յաճախել, կամ ծանրանալ, ճմլել, տագնապել, ամպարշտել։ Կարի իսկ ծերանալ։ Կարի շատ ստիպել։ Կարի զօրաւորոգոյն քան զմեզ եղեր։ Կարի զօրաւորք են յոյժ։ Կարի բարւոք իմաստութեամբ։ Կարի չար առնէ։ Մի՛ կարի արդար լինիր։ Էր տեղին կարի բացարձակ ի նոցանէ։ Բազում էր կարի յոյժ։ Եւ էր հեխելազօրն կարի յոյժ։ Կարի իսկ տագնապ է ինձ. եւ այլն։ Կարի իմն զարհուրեալ եմ։ Թէեւ կարի շատ կէի։ Կարի յոյժ սաստկանան։ Կարի յոյժ ուրախ եղէ. (Եղիշ. թղմ.։ Փարպ.։ Իգն.։ Մագ.։)
ἁνάγκη necessitas. (որ եւ ստէպ թարգմանին ի մեզ՝ վիշտ, տագնապ, վտանգ) Պէտք կարեւոր. կարօտութիւն ստիպօղ. բռնադատութիւն. բուռն կարիք կամ անձկութիւն կամ հրաման. ինչ մի ակամայ եւ անհրաժեշտ. (լծ. ընդ Երկն. որպէս եւ յն. խրիա՛. թ. կէրէք, հաճէթ, ըհթիյաճ, իգթիզա ).
Ձգել զլուծ, կամ ակօս ի դաշտի. կամ պարանօք, ցանցիւ, կապանօք. կամ զուռկանն, զգործին ի ցամաք։ Ձգել արտաքոյ տաճարին. կամ ի հրապարակ, ի տագնապ, ի գթութիւն։ Ձգեցից առ իս։ Ձգել զսուր, զբան։ Ձգել ի ջրոց (ի դուրս)։ Ձգել զդուռն զկնի։ Ձգել զօդ։ Ձգել զմեղս իբրեւ երկայն պարանաւ։ Մի՛ ձգէք յանձինս զսատակումն. եւ այլն։
ἁγών, ἁγωνία, ἅθλησις , ἅσκησις angor, certamen, periculum, discrimen, exercitatio եւ այլն. Արմատ Ճգնութեան. նոյն ընդ նմա. որպէս Նեղութիւն. վշտակրութիւն կամաւոր. տագնապ. ջանք. երկք. երկունք. մրցանք. նահատակութիւն. (լծ. հյ. ձիգ. եւ թ. սըգը)
ἁνάγκη, σπουδή necessitas urgens, augor, festinatio եւ այլն. (լծ. հյ. շութափ. ստէպ, ճեպ. եւ Շոյտ ափ յափոյ. պ. շիթապ թ. շաբըգ ). Ստիպումն հարկեցուցիչ. հարկ ստիպօղ. խուճապ. ճեպումն, աճապարումն. վաղվաղումն. փոյթ. որ եւ ՇՏԱՊ ՏԱԳՆԱՊԻ. վարանք. շփոթ. աղմուկ. վտանգ. տառապանք.
Անդ էր տեսանել շտապ տագնապի տառապանս չարչարելոցն. (՟Բ. Մակ. ՟Զ. 9։)
Որ ոչ յօժարին՝ վտանգ ի վերայ ումեք ոչ գնէ, եւ շտապ տագնապի։ Ասացէր՝ եթէ ննջեաց, եւ հիւանդ է. (ապա ո՛չ է շտապ գործոյ՝ գնալ անդ. Ոսկ. յհ. ՟Ա. 9։ ՟Բ. 16։)
Բազում շտապ տագնապի եղեւ ի մէջ ծառայից իւրոց։ Իբրեւ զայս ասէր, շտապիւ տապոյ ցաւոց տանջեալ լինէր նա. (Եւս. պտմ. ՟Ա. 8։ ՟Բ. 10։)
Եւ ի գնալոյ տագնապէ շտապոյն շարժէր զերկիր՝ իբրեւ զնաւս. (Ճ. ՟Բ.։)
Շտապ տագնապի ի վերայ հասուցանել։ Անդ էր տեսանել շտապ մեծի տագնապին. (Եղիշ. ՟Գ. ՟Զ։)
Առ շտապ տագնապի նեղութեանն ստիպեցին երկունք նորա. (Եփր. թագ.։ (որ լինի եւ ածակ։))
Մեկնեալ եւ պարզեալ յամենայն շտապ տագնապէ. յն. յամենայն հարկէ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։)
ՇՏԱՊ. մ. (յայլ եւ այլ հոլովս) իբր Ստիպաւ. ճեպով. տագնապաւ. արագ. եւ կրկնութեամբ՝ որպէս Ստէպ ստէպ. արտորնօք, շուտ շուտ.
Շփոթ մեծի տագնապի. (Իգն.։)
Ըստ Հին բռ. մեկնի՝ Ոմանց. եւ ողոցն տալ, Տագնապել. կամ շտապել. որ են անստոյգ. թերեւս առեալ ի գրոց Եւս. քր. ուր դնի ողոց, իբր յն. ա՛ւթիս, այսինքն դարձեալ. գուցէ ընթերցեալ որպէս յն. օ՛լօս, որ է բոլորովին, ամբողջ։
Ստիպաւ տագնապէին զապստամբութիւնն. (՟Ա. Մակ. ՟Բ. 15։)
Ստէպ ստէպ տագնապել։ Վարէին ածէին ստէպ ստէպ տագնապու. (՟Բ. Մակ. ՟Ե. 6։ ՟Զ. 7։)
ὁδύνη dolor κίνδυνος periculum, discrimen συμφορά calamitas τιμορία vexatio πόνος labor πάσχειν patiri, passio եւ այլն. Հակառակն ձայնիս Հեշտ։ Խիստ ինչ անցք. խոշտանգանք. տառապանք. նեղութիւն. ցաւ. վտանգ. տագնապ. կիրք. աղէտք. ճիգն. երկունք.
Ջերմ եւ տենտ տապախառն։ Սաստեա՛ տագնապօղ եւ դիւական տենտիս ջերմութեան։ Որ անկեալ դնի ի տենտ տապոյ։ Հուր տապախառն առաւել տենտով (կամ տենտոյ վառեալ) տոչորէր զնա. (Վեցօր. ՟Ե։ Նար. ՟Ի՟Ը։ Մծբ. ՟Ը։ Եւս. պտմ. ՟Ա. 8։)
Փոյթ եւ տագնապ եղեւ ի ջուրս, թէ ո՞ ի նոցանէ աւելի քան զընկեր իւր աճեցուսցէ եւ այլն. (Եփր. ծն.։)
Զի ձգէր զնոսա արժանն յայնր ջախճանի տագնապ. (Իմ. ՟Ժ՟Թ 4.) յն. արժանաւորն հարկ յայնվախճան։
Սաստկապէս բախեալ զմիմեանս (հին տպ. ընդ միմեանս), յերկոցունց կողմանցն բազում վիրաւորս յերկիր անկեալ։ Անդ էր տեսանել շտապ մեծի տագնապին, առ ի յանդուգն յարձակմանէն՝ զմիմեանս բախելով. (Եղիշ. ՟Զ։)
Ի խոշտանգանս տագնապի գանէին (կամ ի խոշտանգանս գանի տագնապէին) ՟Բ. (Մակ. ՟Է. 1։)
τρέμω, τρέω tremo, intremisco, trepido, σαλεύομαι commoveor Զդողանի հարկանիլ. սարսիլ, սասանիլ. եւ Սարսռալ. եւ Տագնապիլ. դողդըղալ.
ԶՄԲԱՂ կամ ԶԸՄԲԱՂ. κακία, πλοκή afflictio, perturbatio Զբաղումն սաստիկ կամ տատամսեցուցիչ. ծանր հոգ տագնապիչ. ցնորումն յերեսաց նեղութեանց. ըստ յն. չարիք, եւ մանուած.
σφαδάζω, δυσανασετέω, ὁδυνόμαι , ὁδύρομαι angor, palpito, agre fero, doleo, moereo, lamentor στενάζω ingemisco եւ այլն. Ի զովոյ կամ իբր ծփմամբ տագնապիլ՝ դողալ. ի դող մահու հարկանիլ յետին ցրտութեամբ կամ յետին տագնապաւ. սարսռալ. եւ Վշտագնիլ. վարանիլ. նեղիլ. դժուարիլ. ստրջանալ. զայրանալ. հեծել. տատամսիլ. հոգալ. տրտնջել.
διακρίνω dijudico, discerno στέλλομαι, συστέλλομαι devito, costernor. Խղճիւ տագնապիլ. խղճի մտօք վարանիլ. խարել. անձամբ զանձն դատել. ծփիլ ի խորհուրդս. երկբայիլ. խիթալ. խորշիլ, վհատիլ. լքանիլ. խիղճ ընել, քաշուիլ.
Եթէ տագնապաւ ոք տարակուսի ի սիրտ խոցիցի։ Խոցելոյս ի սիրտ եւ յոգի. (Նար. ՟Գ. ՟Ծ՟Գ։)
(որպէս թէզխոյ բախել կամ հարկանել) ἑντέλλομαι (որ եւ պատուիրել. jubeo ) διασείω laedo, concutio եւ այլն. Խեթկել. եղջերցել. նեղել. հարստահարել. տառապեցուցանել. տագնապել. չարչրկել, դպչիլ, քշպել.
κάμπτομαι flector animo. Քամակակոր՝ կորկոր գտանիլ. որպէս թէ ճմրիլ, կամ զմբրիլ թմբրիլ. սրտաբեկիլ, միջաբեկիլ յերեսաց նեղութեանց. տագնապիլ ցնուաղումն. լքանիլ. վհատիլ. պակուցեալ շուարիլ. տխրիլ.
κινδυνεύω in angustiam, vel periculum conjicio. Ի ճիգն եւ ի նեղ արկանել. նեղել. տագնապել. տանջել.
ՃԵՊԵՄ ἁναγκάζω cogo κατεπείγω compello ἑπισπεύδω accelero ἑποξύνω exacuo եւ այլն. որ եւ ՃԵՊԵՑՈՒՑԱՆԵԼ. Փութացուցանել. ստիպել. տագնապել. հարկեցուցանել. ի նեղ արկանել. արտորցընել, ճորովցընել.
Եթէ արծաթ փոխ տայցես եղբօր քում, մի՛ ճեպեսցես զնա։ Ճեպէր զզօրսն ի ձայն փողոյ։ Ստիպէր ճեպել (զընթացս) ի ճանապարհ։ Ճեպեաց զաշակերտսն մտանել ի նա։ Համբաւք եւ տագնապք ճեպեսցեն զնա յարեւելից։ Երկունք ճեպեցին զնա.եւ այլն։
θλίβω, ἑκθλίβω, προθλίβω, συνθλίβω affligo, affligo, premo, opprimo, vexo եւ comprimo, constringo եւ այլն. Նեղացուցանել. տառապեցուցանել. չարչարել. վշտագնել. տագնապել. հարստահարել. ստիպել. ճմլեցուցանել. նեղացնել, չարչրկել.
ՇՈՒԱՐ որ գրի ՇԻՒԱՅՐ, ՇՈՒԱՐԻՄ կամ ՇԻՒԱՐԻՄ, ՇՈՒԱՐՈՒՄՆ կամ ՇԻՒԱՐՈՒՄՆ. Առաւել ռմկ. որպէս Վարանք. տագնապ. խուճապ. եւ Վարանիլ, տագնապիլ.
Ի տագնապի. (ի շիւայրի, կամ ի հոգս. Հին բռ.։)
եւ ի սուրբ գիրս կից ընդ բայի. ՎԱՐԱՆ եւ ՎԱՐԱՆՔ. στενά angustiae ἑπήρεια molestia. եւ ի սուրբ գիրս կից ընդ բայի περικατάληπτος γίνομαι circumprehensus sum ἁθυμέω animum despondeo, consternor եւ ταπείνωσις humiliatio λέσχη futilis sermo. կամ λόχος եւ λοχεία insidiae եւ dolor puerperis. (լծ. որոնումն, եւ պարան, եւ վարակումն). Պաշարումն խորհրդոց ի դժուարութեանց. հոգ. տատամսութիւն. տարակուսանք. անձկութիւն. յոյզք. ծուփ. տագնապ. երկունք. շուարում, մտմտուք, յուսահատութիւն, ո՛ր դին դառնալը՝ ընելիքը չընելիքը չգիտնալը, չորս դին ջուր կտրիլը.
Իբրեւ այնչափ ի վարան տագնապի մտանէր այրն։ Ի վարանի եւ ի տարակուսի կային։ Եւ էին ի վարանս եւ ի մեծ տարակուսանս։ Լի եղեալ յիմարութեամբ՝ ի վարանս մտանէր։ Ու՞մ դժնդակութիւնք եւ վարանք.եւ այլն։
Տագնապեալ ոգւոյս վտանգիւ իսպառ։ Հոգւոյս վտանգաւ։ Չար վտանգից. (Նար.։)
Յապահովս առնիցէ ի տագնապէն, առ ի չվատել զհաւատսն երկիւղիւ. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 36։)
Յանօգուտ խնդիրս տապին։ Մի՛ տապիր, մի՛ տառապիր, մի՛ տագնապիր։ Բուսաւ ցաւ յորովայնի նորա, եւ սկսաւ տապել. (Նախ. ժող.։ Մամբր.։ Եւս. պտմ. ՟Բ. 10։)
Ահիւ փետօղ՝ տագնապօղ, եւ տագնապեալ. ահաբեկ.
Փողք եղեալք՝ զկռչաձայնն զաղաղակ բարձեալ։ Որոյ եւ աղաղակ իսկ եդեալ՝ ասէր։ Մեծաւ գոչմամբ զաղաղակ հարեալ։ Ո՞վ իցէ ի մարդկանէ, որ ի տագնապել հոգւոյն՝ զաղաղակ տացէ. (Ագաթ.։)
Առ սաստիկ ճեպ տագնապին զաղաղակ եդեալ՝ զօգնականն խնդրեն. (Գէ. ես.։)
Ժողովուրդ իմ դարձցին այսրէն։ Է՛ջ, եւ ե՛լ այսրէն։ Իբրեւ մտանէր Մովսէս, մերկանայր զպատրուակն, մինչեւ այսրէն ելանելոյ։ Այսրէն վաղվաղակի տագնապաւ դառնային։ Հասեալ այսրէն՝ ունէին զճակատուն տեղի. եւ այլն։
Անզերծ սառնամանիք, կամ վտանգք, տագնապ. (Նար.։)
Ըմբռնեալ յանլոյծ. (յն. աներկաթ) տագնապ հասանէր. (Իմ. ՟Ժ՟Է. 16։)
Տատանին տագնապաւ տերեւք տնկոց եղեւին ծառոց շարժեալք ի հողմոց. (Նար. ՟Կ՟Ա։)
Երեխայքն նոյնգունակ կրկին տագնապաւ յոյժ դառնացեալ. (Մաշկ.։)
Ճանապարհ երկայն հանդերձեալ ես վճարել։ Ըստ հիպոկրատեայ, կեանք՝ սուղ, եւ արուեստ՝ երկայն։ Երկայն երկայն եւ յաճախապէս վազիւք տագնապել փութան. (Փիլ.։)
Տեսին պահապանքն զքահանայապետսն՝ ժխորեալս եւ իբրեւ զծով ի սաստիկ ալեաց տագնապեալս. (ՃՃ.։)
μάστιξ flagellum σκυλμός vexatio. Խոշտանգանք. տանջանք. չարչարանք. հարուած գանից. Վիշտ. Նեղութիւն՝ որ աշխատ առնէ զոք. տագնապ.
(լծ. հյ. հապ, կամ խուսափ. թ. հիճապ) ἁγωνία, σύγχυσις angor, trepidatio, confusio եւ այլն. Տագնապ երկիւղի եւ ամօթոյ. արհաւիրք. շփոթ յերեսաց ցնորից մտաց. աճապարումն տագնապաւ եւ վրդովմամբ.
Սաստիկ խուճապ տագնապի էր կողմանցն երկոցունց, (Եղիշ. ՟Զ։)
Ի խուճապէ տագնապի հօրն սպանմանն անկանի ի պարսս. (Վրդն. լս.։)
Տրտմութեան տեսակք են չորք. խօչիւն, տագնապ, նախանձ, ողորմ։ Եւ է խօշիւն՝ տրտմութիւն, անբարբառութեան արարող (Նիւս. բն. ՟Ժ՟Ը։)
Առ գութ կարասոյն ի տուէ եւ ի գիշերի ի գործս ձեռաց զմեզ տագնապես. (Եւագր. ՟Ի՟Բ։)
Յորժամ տագնապեալ ոք յումեքէ իցէ, ասէ. չետ ոգի կլանել, չետ ոգի առնուլ, եւ այնու զօդոյս՝ զոր միշտ ծծեմք, յայտ առնէ. (Եզնիկ.։)
Յորժամ տագնապեալ ոք յումեքէ իցէ, ասէ. չետ ոգի կլանել, չետ ոգի առնուլ, եւ այնու զօդոյս՝ զոր միշտ ծծեմք, յայտ առնէ. (Եզնիկ.։)
Տագնապ տարակուսիցս հապճեպ տայ պատմել զանցս անցից աղետիցս։ Հապճեպ տայր վաղվաղակի հասանել։ Ըստ հապճեպ տալոյ խնդրակացն ի կոստանդինուպօլսէ՝ գնայ կայսրն փութանակի. (Յհ. կթ.։)
Շաչիւն կառաց, եւ դրնդիւն երիվարաց։ Ձայն շարժմանզ անուոյ, շաչիւն կառաց։ Լսել զշաչիւնս տագնապողաց։ Շաչիւն զինու, կամ նշանաց. (Միք. ՟Ա. 13։ Նաւում. ՟Գ. 2։ Դտ. ՟Ե. 16։ ՟Ա. Մակ. ՟Զ. 41։ ՟Բ. Մակ. ՟Ե. 3։)
ՇՈՒԱՐ որ գրի ՇԻՒԱՅՐ, ՇՈՒԱՐԻՄ կամ ՇԻՒԱՐԻՄ, ՇՈՒԱՐՈՒՄՆ կամ ՇԻՒԱՐՈՒՄՆ. Առաւել ռմկ. որպէս Վարանք. տագնապ. խուճապ. եւ Վարանիլ, տագնապիլ.
Ի տագնապի. ի շիւայրի, կամ ի հոգս. (Հին բռ.։)
ՇՏԱՊԻՄ որ եւ ՇՏԱՊԱՆԱԼ. պ. շիթապիտէն, շիթաֆթէն. Անկանիլ ի շտապ տագնապի. խուճապիլ. զահի հարկանիլ. աճապարել. փութալ. ... եւ իբրեւ կր. ստիպիլ.
ψυχορραγία, ἁγωνία agonia, angor. գրի եւ ՈԳԵՒԱՐ, ՀՈԳԵՎԱՐ. Տագնապ ելից հոգւոյ ի մարմնոյ. հոգեվարք.
ՈԳԵՎԱՐ. ա. ψυχορραγής, ψυχορραγῶν animam agens, exspirans, singultans, moribundus. Որ է ի տագնապ մահու, կամ ի յետին շունչ. հոգեվարք մարդ.
Տարագրի տագնապն, չքանան չարիքն։ Իբր զպղպջակ անձրեւոյ չքացեալ եւ պայթեալ անդստին. (Նար. ՟Խ՟Ա. ՟Հ՟Դ։)
σπεύδω, κατασπεύδω urgeo, accelero ἁναγκάζω cogo παραβιάζομαι vim facio ἑφίσταμαι insto παραινέω admoneo. Ճեպեցուցանել. փութացուցանել. տագնապել. բռնադատել. հարկեցուցանել. կր. տագնապիլ. հարկաւորիլ. հարկիլ. բերիլ ի փոյթ.
Ստիպէր ուրանալ զճշմարիտն աստուած։ Տագնապէին ստիպէին արքունի հրամանաւ. (Եղիշ. ՟Բ։)
Տարտամ տագնապի տարակուսանաց ելից գերելոյս. (Նար. ՟Լ՟Թ։)
Նախ քան զզգալն զվտանգսն՝ յանհոգութեան կայ. եւ արդ յառնլոյ զազդմունս չարեացն՝ ի տագնապի կայ։ Որոց ոչ զկենդանութիւնն զգացեալ եւ ո՛չ զմահու ազդումն առնուն. (Եզնիկ.։)
ԱՀԱԳՆԵՄ ԱՀԱԳՆԻՄ. Ահիւ տագնապել, իլ. զարհուրեցուցանել. զարհուրիլ. կամ ահագին գոլ ցուցանել.
Առաջի ունելով զմեռեալ որդի՝ աղէխարշ գորովոյն տագնապեալ զնա։ Աղէխարշ գթով կորզել հնարիմ. (Լմբ. պտրգ.։)
Ածէին ստէպ ստէպ տագնապաւ յամսաւոր յօր տօնի ծննդեան թագաւորին. (՟Բ. Մակ. ՟Զ. 7. յն. ՛յըստ ամսոյ թագաւորին ծննդեան յօր։)
Յերկիւղէ եւ յայլափոխ շտապութենէ տագնապին. (Ոսկիփոր.։)
Ո՛վ անարծաթքըդ սրբազանք, եւ ձրի բժիշկք՝ որոց յուսան։ Անարծաթացըդ յանդիման՝ աստ տագնապեալքս կան յանդիման. (տաղ։)
Վարանիլ. տագնապիլ. նեղիլ. դողալ. անդոհիլ, սիրտը նետել. գասավէթ էթմէք. ալթ իւսթ օլմագ.
Ոչ միայն անծարաւ, (կամ անծարաւապէս), այլ եւ անտրտում եւ անտագնապ. (Ոսկիփոր.։)
Արձակեսցին տոռունք տագնապողին. (Նար. ղ։)
ԱՔՍՈՏԵՄ որ եւ ԱՔՑՈՏԵԼ. σκευτάω, πηδάω insilio, exsiio, salio, salto , σπαράττομαι, λακτίζομαι agitor, calcibus impeto, calcitro Զաքս կամ զոտս ի վեր առնուլ ստէպ ստէպտագնապաւ իւիք. ընդոստանուլ. ի վեր վազել. օցտել. եւ Կիցս ածել, աքացել. վեր վեր ցաթկել, ոտքը կամ ոտքով թօթվել, զարնել.
Ի բռնաւորա՛ց արդեօք ի հարկէ մեռանիցի։ Տագնապելոց ի բռնաւորաց փրկութիւն արարեալ. (Ագաթ.։)
Տագնապեցան դատաւորք եդովմայ։ Առաջի դատաւորաց եւ թագաւորաց։ Ետուն ի ձեռս պոնտացւոյ պիղատոսի դատաւորի.եւ այլն։
Սաստեա՛ տագնապօղ եւ դիւական տենդիս ջերմութեան. (Նար. ՟Ի՟Ը։)
Ամենայն կառք ի համազգեաց երիվարաց լծին. երբեմն օձտեն, եւ ի տագնապի զկառավարն եւ զանձինս կացուցանեն. (Եզնիկ.։)
Անկեալ դնի կիսամահ։ Յերկիր խոնարհեալ կիսամահ ի վերայ դիմաց։ Գտանին ի մէջ կիսամահ տագնապի։ Զոմանս կիսամահս կացուցանէր վայրավատինս. (Պիտ.։)
Հանդերձ այսոցիկ՝ եւ այլոց զկնի եկց ... բայց ես հանդերձ ձեօք տագնապեցայց ասել. (Պղատ. օրին. ԺԲ։)
ՀՈԳԵՎԱՐ. ա. ἁγωνία angor, agonia. իբր Հոգեվարութիւն. տագնապ մահու. հոգի տալը.
Մեռօրէն պակեան յահէն դասք պահապանացն։ Ւիւծեալ մեռօրէն տագնապէին զպահապանսն. (Շ. տաղ.։)
Որ ի հոգոց յապահով իցէ։ Որ զգաստանայն, յամենայն չարեաց յապահով է։ Նախ զնոսա յապահովս առնէ յերկիւղէն, եւ ապա ճառէ զյարութենէն։ Բարւոք ասաց ի Գալիլեա. զի յապահովս առնիցէ ի տագնապէս. (Ոսկ. մտթ.։)
Խաչն՝ նաւավարաց նաւապետ, տագնապելոց նաւահանգիստ։ Ապրեցուցանել յանուն քո զնաւապետս եւ զնաւավարս յալեկոծութենէ. (Ոսկ. խչ.։ Ճ. ՟Ե.։)
Շաչիւն կառաց, եւ դրնդիւն երիվարաց։ Ձայն շարժմանզ անուոյ, շաչիւն կառաց։ Լսել զշաչիւնս տագնապողաց։ Շաչիւն զինու, կամ նշանաց. (Միք. ՟Ա. 13։ Նաւում. ՟Գ. 2։ Դտ. ՟Ե. 16։ ՟Ա. Մակ. ՟Զ. 41։ ՟Բ. Մակ. ՟Ե. 3։)
ՇՈՒԱՐ որ գրի ՇԻՒԱՅՐ, ՇՈՒԱՐԻՄ կամ ՇԻՒԱՐԻՄ, ՇՈՒԱՐՈՒՄՆ կամ ՇԻՒԱՐՈՒՄՆ. Առաւել ռմկ. որպէս Վարանք. տագնապ. խուճապ. եւ Վարանիլ, տագնապիլ.
Ի տագնապի. ի շիւայրի, կամ ի հոգս. (Հին բռ.։)
Տարորոշի եւ երկիւղ ի վեց. ի պակումն, ի խորշումն, յամօթ, ի հիացումն, ի զարհուրումն, ի տագնապ. եւ է պակումն՝ մածումն արեան եւ ընդարմացումն ոգւոյ, եւ երկիւղ ապառնւոյ ներգործութեան. (Նիւս. բն. ՟Ի։)
Ջրգողեցեալ ոգւոյս կերպարան՝ կայ ի տագնապի. (Վրք. հց. ՟Ը։ Նար. ՟Ժ՟Ը։)
Ցաւած, կամ տագնապեալ ի սառսռոյ. (Ճ. ՟Բ.։)
Զամենայն մարդ սարսուռ եւ սոսկումն ունէր (յերեսաց հալածանաց)։ Զի եւ ընդ բանս իսկ սարսուռն առնու։ Ահագին տագնապ եւ սարսուռ յանցաւորաց. (Եւս. պտմ. ՟Ղ. 41։ Սեբեր. ՟Դ։ Սարգ. ՟ա. պ. ՟Թ։)
ՎԱՐԱՆԵՄ ՎԱՐԱՆԵՑՈՒՑԱՆԵՄ. ἑξοκέλλω alio averto, pertraho λοχάω , ἑνεδρεύω insidior. Ի վարանս արկանել. պարանել. վարակել. տատամսեցուցանել. այսր անդր տարաբերել. մանաւանդ՝ Պատել դարանակալութեամբ. պաշարել եւ տագնապել իբրեւ ի դարանի.
Առ նոյն իսկ պարիսպն հասեալ քաղաքին՝ տագնապեալ վարանեցուցանէր զայնոսիկ, որ ի ներքսագոյն պարսպին էին. (Ոսկիփոր.։)
ἁπορέω, ἁπορέομαι, διαπορέω in angustiis haesito, nescio quo me vertam ἑκτήκομαι maceror. Ի վարանս մտանել. յանհնարս մտանել. մատնիլ յանձկութիւն. մտայոյզ լինել. տատամսիլ. ծփիլ տարակուսանօք. տագնապիլ. հալիլ մաշիլ. տատանիլ. պարանիլ. պաշարիլ. վարակիլ. անճրկիլ, շուարիլ, նեղը ինկնալ, մտմտալ.
Նեղեցաւ տագնապեցաւ, տարակուսեցաւ, վարանէր յանձն իւր։ Տարակուսեալ վարանէր առ անհնարութիւն տեղեացն. (Ագաթ.։ Խոր. ՟Գ. 45։)
Յօրանջեմք եւ վեհերիմք, թոյլանդամ եւ իբր լուծեալ գտանիմք։ Տագնապին վեհերին, եւ ոչ խնդութեամբ ընթանան։ Ոչ ներեմք լսել, ինչ յասացելոցն, այլ վեհերեմք եւ հեղգամք. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 12. 30։)
ՎՏԱՆԳԵՄ կամ ՎՏԱՆԿԵՄ ՎՏԱՆԳԻՄ ՎՏԱՆԿԻՄ θλίβω, ἑκθλίβω, -ομαι vexo, affligo, -or πονέω, τρύχομαι, ὁδυνόομαι laboro, fatigor, doleo եւ այլն. Ի վտանգ արկանել, նեղել, իլ. խոշտանգել, տագնապել, վրդովել, իլ. չարչըկել. նեղը խօթել.
Յապահովս առնիցէ ի տագնապէն, առ ի չվատել զհաւատսն երկիւղիւ. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 36։)
Տագնապ է երկիւղ ի կործանմանէ, այսինքն ի վրիպանաց. քանզի երկուցեալք ի վրիպանաց գործոց տագնապիմք. (Նիւս. բն.։)
Չէ՛ ինչ օգուտ ի քաղցր օդոյ՝ ա՛յնր, որ ջերմամբ տապանայցէ. ո եւ՛չ ի մարմնոյ ողջութենէ, որ ի մեղաց տագնապիցի. (Գէ. ես.։)
Տատանին տագնապաւ տերեւք տնկոց եղեւին ծառոց՝ շարժեալք ի հողմոց ուժգին բախելոց։ Զարհուրեալ յերկիւղէ մահու, եւ տարակուսեալ տատանէր յինքեան։ Որչափ եմք ի մարմնի, եւ ի կեանս յայս տատանիմք։ Հիմունք երկրի տատանէին։ Որ կափուցեալ տատանէր ի քո յանճառ խոնարհութենէ։ Յեղծումն եւ յապականութիւն տատանէաք. (Նար. ՟Կ՟Ա։ Խոսր.։ Շար.։ Լմբ.։)
Ւիւծեալ յերրորդ ժամու օձին՝ զմիտըս նախնոյ մօրն եւային։ Ւիւծեալ զբնութիւնս կենաց ունող՝ դարձոյց յանցանքն ի մահու հող։ Ւիւծեալ մեռօրէն տագնապէին զպահապանսն. (Շար.։ Ժմ.։ Տաղ.։)
Պարադիտեցան զինեւ ամենուստ տագնապաւ վշտաց։ Յամենուստ պարտեալ, եւ իսպառ լքեալ։ Ի յամենուստ պարփակեա՛ կցորդութեամբ հրեշտակացդ. (Նար.։)
Մի անդարման լիցի տագնապեալն. (Նար. ՁԷ։)
Ուր չիք տագնապ.
Ոչ միայն անծարաւ, այլեւ անտրտում, եւ անտագնապ. (Ոսկիփոր.։)
Ուր իցի տապ սրտի յոյժ. կամ դրելի է Բազմատագնապ (զոր տեսցես).
Տագնապելոց ի դիւատանջ ահիցն. (Անան. եկեղ։)
Ոչ վաղվաղէ զտագնապին զերծումն. (Խոսր.։)
Ոչ տագնապի եւ աղօթելոյ. (Աթ. ՟Դ։)
Ոմանք խոզաբուտ եղջիւրօքն զտագնապ քաղցին միայն դադարեցուցանէին. (Եփր. պհ.։) (Գրի վրիպակաւ եւ Խոտաբուտ։)
ԽՈՒՃԱՊԵՄ ԽՈՒՃԱՊԵՑՈՒՑԱՆԵՄ. συγχέω perturbo μεταλλεύω transverto κατεργάζω profligo ἑλαύνω agito, vexo μορμολύττω perterrefacio larvis եւ այլն. Տագնապել. վրդովել. խռովել. այլայլել. ահաբեկ առնել. ցնորեցուցանել. շփոթել. տակնուվրայ ընել.
ἑλαύνομαι, ἑκσοβούμαι agitor, impellor, expellor ἁναποδίζω retrogredior θαμβέομαι obstupefio եւ այլն. Կրել զտագնապ. տագնապիլ. վրդովիլ. ցնորիլ. խրտչել, եւ խուսափել սոսափմամբ. տակնուվրայ ըլլալ, շփոթիլ, իրար անցնիլ վախով արտորալով եւ այլն.
Ոմանք ի սրբոցն խստաբուտ կերակրովքն շատանային, եւ ոմանք խստաբուտ եղջերօք միայն զտագնապ քաղցին անցուցանէին. (Եփր. պհ.։) cf. ԽՈԶԱԲՈՒՏ։
Տագնապ ի հարկահանաց. (Մանդ. ՟Դ։)
Զհուր հեփեստեաւ հանդերձ պատուեալ։ Տագնապ տոչորման պռոմիդեայ հասեալ հեփեստիւ պաշարեաց. (Մագ. ՟Խ՟Դ. ՟Կ՟Ը։)
Մուտ բերսաբէէ մեծափոյթ փութով շտապեալ տագնապեալ. (Եփր. թագ.։)
Յանկարծ եւ յեղակարծ տագնապ նեղութեան ժամանեալ ունի զերկիր։ Հաւաքին համօրէն ազգք մարդկան յեղակարծ ժամու. (Զքր. կթ.։)
cf. ՇՏԱՊԻՄ, ՏԱԳՆԱՊԻՄ.
Եղիցի ելանել ոգւոց մարդկան յերկիւղէ եւ յայլափոխ շտապութենէ տագնապին. (Ոսկիփոր.։)
Այսր անդր շրջշրջել ոչ ոք կարէր վասն նեխոյն հոտոյ տագնապի. (՟Բ. Մակ. ՟Թ. 10։)
Պաղատանք է՝ վասն պատուհասի սպառնալեաց՝ երկիւղալից աղաչանս մատուցանել, եւ տագնապաւ ստիպել առ ներումն։
Զի եթէ այն՝ որ յայտնապէսն է (ընդունելի սուրբ գիրք), չգիտես զի՞ զվտարանդեօքն տագնապեալ տառապիցիս։ Չիք ինչ բանզ վտարանդի (վասն քրիստոսի), եւ չիք բան առանց վկայութեան։ Զբանս վտարանդիս. (Կոչ. ՟Ժ՟Բ. ՟Ժ՟Գ. ՟Ժ՟Դ։)
ՎՏԱՐԱՆԴԻՔ դեօք կամ դիւք. գ. Վտարանդութիւն. կամ նեղութիւն որպէս զվտարանդելոց. տագնապ. տաղտապումն.
Վրիպական բանք ելին (ի բերանոյ յեփթայեայ) ի տագնապ ժամանակին։ Զանվրէպն առթէ նոցա տեղի ի հանգստեան ընդ վրիպական կենացս նեղութեանց։ Ոչինչ ունէին վրիպականքն (յիմար կուսանք) ի պատճառս մխիթարութեան. (Եղիշ. դտ.։ Շ. յկ. ՟Ծ։ Ոսկ. մտթ.։)
ἁναγκάζω, καταναγκάζω, ἑπάγω cogo, vi adigo, compello, urgeo ταράσσω conturbo θαμβέω obstupefacio κατασπεύδω festino. Ի տագնապ՝ ի նեղ արկանել. բուռն առնել. յոգիս ապաստան առնել. նեղել չարաչար. ստիպել. հարկեցուցանել, եւ փութացուցանել. խռովեցուցանել. նեղը խօթել, արտորցընել.
Ստիպել տագնապել զհրէայսն՝ անցանել զհարցն օրինօք։ Արքունի հրամանաւն տագնապէր։ Ի խոշտանգանս գանի տագնապէին ուտել խոզենի։ Տագնապեաց զքեզ պատերազմ անհնարին։ Ամենակալն տագնապեաց զիս։ Նեղութիւն տագնապեաց զնա։ Տեսիլ գլխոյ իմոյ տագնապեաց զիս.եւ այլն։
Շտապեալ տագնապէ զմեղաւորս ի սիոն։ Մարմնոյ ցաւք նեղեն եւ տագնապեն զմարմին։ Բնութիւնք անմարմնոց ահիւ մեծաւ տագնապեն, յորժամ ձեւացեալ նոքա երեւին ումեք։ Իիւծեալ մեռօրէն տագնապէին զպահապանսն. (Մծբ. ՟Ժ՟Դ։ Իգն.։ Շ. ոտ. Շ. հրեշտ.։)
συνέχομαι obtineor, comprehendor κινδυνεύομαι periclitor ἑξίσταμαι obstupefio եւ σπεύδω, σπουδάζω, κατασπουδάζω studeo, propero pavide եւ այլն. եւ այլն. Ի տագնապ անկանիլ. պաշարիլ ի վիշտ վտանգի. վարանօք փութեալ ճեպիլ. խուճապիլ. շփոթիլ՝ ստիպիլ եւ շտապիլ. պաշարուիլ, տակնուվրայ ըլլալ, արտորալ, նեղը ինկնալ, չարչրկիլ.
Տագնապէեւր ջերմամբ մեծաւ։ Ահիւ մեծաւ տագնապէին։ Զի էր սիրտ նորա տագնապեալ վասն տապանակին աստուծոյ։ Յայնժամ տագնապեցան դատաւորք։ Տագնապեցաւ այր բենիամինի։ Տագնապեցաւ ի միջոյ չարեաց (այսինքն աճապարեալ ել)։ Յերեսաց նորա տագնապեցայց.եւ այլն։
Երկիւղիւ տագնապին։ Տագնապէր ի դիւաց։ Ի փախուստ եւ ի թագուստ տագնապիմք վասն կիզման նշուլիցն. (Իգն.։ Ճ. ՟Բ.։ Կոչ. ՟Թ։)
Եթէ զոմն փութամ չար առնել ի մերձաւորացն, տագնապիմ զչար ինչ ընկանուլ ի սմանէ. (Պղատ. սոկր.։)
Ո՛րպէս վտանգեալ տագնապիմ յամենայն ժամու յաղագս սուտ անուանս (ուրացութեան)։ Զի մի՛ եւ նոքա գայցեն յայս տեղի տանջանաց, յորում ինքն վտանգեալ տագնապէր. (Փարպ.։ Իգն.։)
Որ ինչ բերէ զտագնապ. տագնապօղ.
Ցաւ՝ մարմնոյն պատերազմող է եւ տագնապիչ։ Հեշտութեանցն, որ կարի իմն սաստկագոյն տագնապիչ է բնութեանս. (Սարգ. յկ. ՟Գ. եւ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ժ։)
Յորժամ տուրիս առնումք ի սիրելւոյ, տաղտապիմք եւ տարակուսիմք փոխարէն հատուցանել։ Տրտմիմ եւ տաղտապիմ։ Տաղտապեալ տագնապի խիղճ մտացն։ Ընդ լսելն տաղտապեալ տագնապին։ Ինքն առ յինքենէ գարշի եւ տաղտապի։ Մի՛ տրտմութեամբ տաղտապիր։ Տաղտապեսցի ի փորձանացն, որպէս կինն յոբայ։ Միտքն ի խղճէ պատուիրանազանցութեանն տաղտապի։ Ի վերայ թշուառութեանս վտակօք արտասուաց տաղտապԻ. (Լմբ. ստիպ.։)
Հերքեալ տարագրեալ խտրոցաւ մեծաւ։ Ոչ ընդ մահապարտացն տարագրեցեր։ Տարագրեալդ յարդարութեանց։ Տարագրի տագնապն։ Յանդրէն դարձ տարագրելոյ տոհմին յուդայի. (Նար.։)
ἁπορία inopia consilii, anxietas, quaestio ἁπόρημα dubium ἁμφισβήτησις dubitatio. եւ բայիւ ὁλιγοψυχέω, ἁθυμέω եւ այլն. Յայսկոյնս յայնկոյս տատանումն մտաց եւ սրտի. երկբայութիւն. երկմտութիւն. վարանք. հոգ. տառապանք. տագնապ. դժուարին իրք եւ անել անցք.
Վաղվաղակի փութապէս տագնապաւ հանէ զնա առ ի ծառոյն օրհնելոյ. (Եփր. ծն.։)
ԱՀԱՔՐՏՆԻԼ. Քրտնուլ յահէն եւ ի տագնապէն. սըգլէթտէն թէրշէմէք.
Անձեռնհաս տագնապ". իմա՛ անհնարաւոր։
Ընդ կնոջն տագնապելոյ՝ կայ անուղղելի հոգւոյս թշուառութիւն. (Նար. ՟Ժ՟Ը։)
Ի տագնապել հոգւոյն ... բերանակապ եւ անբան եւս եղեալ. (Ագաթ.։)
Չարչարօղ եւ տագնապիչ որպէս զբուք. կամ Տագնապեալ բքով. մրրկայոյզ.
Դիւրահնար է ամենայն ըմբռնեալն (ի յետին տագնապի). (Ածաբ. կիպր.։)
ἑξίσταμαι, θαμβέω, θραύω , ἑκδειμάτομαι, καταπτύσσομαι, ἑκβλαβέομαι terrefio, terreor, horreo, obstupefio, vereor Արհաւիրս կրել. զահի հարկանիլ. ահաբեկ լինել. սոսկալ. սարսափիլ. դողալ. ափշիլ. հիանալ. արտաքոյ անձին լինել. խուճապիլ, տագնապիլ. խիստ վախնալ, լեղին պատռիլ.
Ըմբոշխնել զստացուածոցն առաւելութիւն։ Զգձձատեսակս ըմբոշխնեցի եպերանս։ Ամենուստ տագնապաւ վշտաց ըմբոշխնեցայ զանբարեքավայելուչն պատիւ. (Պիտ.։)
Ըմբոշխնել զստացուածոցն առաւելութիւն։ Զգձձատեսակս ըմբոշխնեցի եպերանս։ Ամենուստ տագնապաւ վշտաց ըմբոշխնեցայ զանբարեքավայելուչն պատիւ. (Պիտ.։)
Ըմբռնման ձեռին։ Մատչել յըմբռնումն ոտիցն։ Ի սանձս կապոյ երասանաց ըմբռնման։ Անխզելի ըմբռնմամբ։ Անզերծ տագնապին ըմբռնման. (Նար.։)
ԽՈՇՏԱՆԳԵՄ κολάζω plecto, castigo, punio μαστιγόω, μαστίζω flagello βασανίζω torqueo ad eruendam veritatem, exploro ἑτάζω examino. որ եւ ԽՈՇՏԱՆԿԵԼ. Խիստ տանջել. հարկանել. տագնապել գանիւք. կտտել. չարչարել. կոշկոճել. պատժել. բռնադատել ի խոստովան լինել. Ծեծել, չարչարկել.
Սկսան տագնապիլ կասկածանօք այնմ, զոր սպանին. (Իգն.։)
Համաշաւիղ տագնապաւ տապոյ տոչորման. (Նար. ՟Խ՟Ը։)
χειμάω, χειμάζομαι, χειμαίνω եւ այլն. hieme vel tempestate agitor. Փոխիլ ի ձմեռն. եւ ըստ յն. ոճոյ, Ալէկոծիլ. կրել զտագնապ ձմերան կամ մրրկաց. ծփիլ.
Ի վտանգի էր նաւն՝ յոյժ ձմեռնացեալ ի լճին, եւ տագնապեալ. (Կիւրղ. գանձ.։)
κίνδυνος periculum, discrimen praelii ἁγών certamen (stadii) ἅσκησις exercitatio եւ այլն. Ճիգն. ճգունք. նեղութիւն. վիշտ. տագնապ. կիրք. չարչարանք. քիրտն. վաստակ. երկ, եւ երկունք. կամաւոր ճնշումն. մրցանք. նահատակութիւն. կրթութիւն. ջան. ժուժկալութիւն միանձանց, մարտիրոսաց, եւ ամենայն առաքինի համբերողաց՝ հանգոյն մրցողաց ի ստադին կամ ի մարտի. լծ. թ. t
Ի ծնանելն մկանունքն եւ ճնչանունքն տագնապին. (Զքր. կթ.։)
Մանկամայրքն ոչ ձգել կարեն զմանկունսն՝ տագնապեալք ի խանդոյն, եւ ոչ մանկամբն աճապարել եւ փախչել. (Զքր. կթ.։)
Ի յայսքան տագնապի նախամեծար զքեզ արարեալ, աշակերտին սիրեցելոյ՝ սպասաւորել (քեզ) հրամանատրեալ. (Սկեւռ. աղ.։)
ՇՈՒԱՐ որ գրի ՇԻՒԱՅՐ, ՇՈՒԱՐԻՄ կամ ՇԻՒԱՐԻՄ, ՇՈՒԱՐՈՒՄՆ կամ ՇԻՒԱՐՈՒՄՆ. Առաւել ռմկ. որպէս Վարանք. տագնապ. խուճապ. եւ Վարանիլ, տագնապիլ.
Ի տագնապի. ի շիւայրի, կամ ի հոգս. (Հին բռ.։)
Հանդիպեցաւ անձն իմ ի պաշարումն չարեաց. պարադիպեցան (կամ պարադիտեցան) զինեւ ահա ամենուստ տագնապաւ վշտաց. (Պիտ.։)
Տագնապեցայ ջերմամբ ախտին, պոռընկական զազրադունին. (Յս. որդի.) (այսպէս դրի ի հնի ձձ. իսկ յայլս՝ պոռնկական)։
Ոչ այնուհետեւ տագնապ, եւ ոչ սառնախառն օդ. (Սիսիան.։)
Եւ քեզ յաւուրն չարութեան, մինչ տագնապիս սարսըռաբեր. (Շ. եդես.։)
Եթէ տագնապ ինչ հասանիցէ, ընդ անձանց եւ ընդ քո առ հասարակ սրտաբեկիմք. (Կիւրղ. թագ.։)
Վաղվաղակի զապուռ ժողովել։ Վաղվաղակի աւուր հարկանիջիր։ Վաղվաղակի տագնապաւ հատուցից։ Այնպիսին վաղվաղակի սատակեսցի։ Վաղվաղակի փրկէին։ Վաղվաղակի առաքեսցէ։ Չոքաւ վաղվաղակի։ Յայնժամ վաղվաղակի եւ այլն։ Գրի եւ Վաղվաղակ (եթէ չիցէ վրիպակ գրչի).
Յօրանջեմք եւ վեհերիմք, թոյլանդամ եւ իբր լուծեալ գտանիմք։ Տագնապին վեհերին, եւ ոչ խնդութեամբ ընթանան։ Ոչ ներեմք լսել, ինչ յասացելոցն, այլ վեհերեմք եւ հեղգամք. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 12. 30։)
Աւա՛ղ վշտապահաս տուգանացս տագնապիս. (Կեչառ. յաղեքս.։)
Տագնապ. եւ տագնապումն.
Լաւագոյն էր հրէիցն մահն իւրեանց քան զերկարել տագնապանացն. (Տօնակ.։)
Voir tout