Other definitions containing this entry
Տասնեակն ունելով յինքեան զանզատն բնութիւն, եւ զզատականն. քանզի անզատն կարգեալ դասի ըստ նշանի միայն (որ է կէտ անբաժանելի). իսկ զատականն ըստ երից տեսակաց, ե՛ւ վեր ի վերոյ գծոյ, ե՛ւ երեւմանն, ե՛ւ հաստատնոց. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Եւ արարին նուէր սրբութեան յոսկւոյ սրբոյ, եւ զթիթեղն ոսկի եդին առ կապուտակեայ ժապավինեաւն, զի կայցէ ի խուրին ի վերոյ կողմանէ. (Ել. ՟Լ՟Թ. 30։)
Հարսնն քրիստոսի այսինքն եկեղեցի՝ ի վերոյ սքօղեալ է զերեսս առաքինական վարուք, եւ խոշորած գնացք եւ տաժանելիք. (Նար. երգ.։)
Սառուցեալ այն, որ գեր ի վերոյ է քան զերկիր, կարկուտ. եւ որ առ երկրաւ է, սառն. (Պղատ. տիմ.։)
Ոչ տան թոյլ գեր ի վերոյ լինել քան զհասումն մտացն իւրեանց. (Սարգ. ՟բ. պետ. ՟Դ։)
Պա՛րտ է քան զհեշտալիս զգայութեանց գեր ի վերոյ ամբառնալ զմիտս. (Նախ. ժող.։)
Յամենայն հետեւակ նուաստութենէ անխառնաբար համբառնալ, կամ ազատ համբարձումն։ Գեր ի վերոյ, եւ ոչ միոյ հետեւակի նուաստութեան ներող. (Դիոն. երկն.։)
Ներսէս՝ մարդ երկնային, եւ հրեշտակ երկրային, գեր ի վերոյ յոքունց հոմասեռից. այսինքն մարդկան. (Սկեւռ. ի լմբ.։)
Գեր ի վերոյ քան զգլուխն հողմ հովահարօք պաճուճեն. (Ածաբ. աղք.։)
Ճոխանամք նոքօք վեր ի վերոյ քան զարժանն. (Շար.։)
Ի վերոյ տանիքն միահարթ միատարր յատակեալ. (Վեցօր. ՟Գ։)
Մոլորակաց թիւ եւ անուն՝ որ ասացան, են ի վերոյ եւ առ ներքոյ արեգական. (Երզն. ոտ. երկն.։)
ՅԱԽՈՒՌՆ. մ. ἀπλῶς simpliciter, temere, obiter, inconsulto, utcumque, generatim, absolute. Յախրապէս. յանդգնաբար, խառնիխուռն, անխորհրդաբար. պարզապէս. վարկպարազի. վայրապար. ի հարեւանցի. վեր ի վերոյ.
Ծերունին նախ յառաջագոյն խորհուրդ ի մէջ առեալ, յոր յարձակի, յաղթկու եղեւ։ Աղեքսանդրոս ոչ բոլոր աշխարհի յաղթկու եւ գեր ի վերոյ լիցի. (Պտմ. աղեքս.։)
Զվերոյն ստորնումն ներհական դնեն, զառմէջն վայր՝ ստորեւ ասելով. (Արիստ. քանակ.։)
Ստորեւ կործանեալ՝ սատանայ անուանեցաւ։ Զամենայն անուն ի ստորեւ թողեալ՝ գեր ի վերոյ նոցին ել նստաւ։ Տրտմութիւն, զի ստորեւ ի նմանէ եղաք աստ մնացեալ։ Եւ նոցա՝ որք յերկինս էին, աղաղակէ ի ստորեւ իջանել. (Լմբ. պտրգ. Լմբ. վերափոխ. Լմբ. համբ. Լմբ. յայտն.։)
Զգալիս հուր վերաբերձ, սրընթաց, գեր ի վերոյ։ Ոչ սրընթաց ձիովք շահատակել։ Ի սրընթաց արշաւանաց. (Դիոն. երկն.։ Շ. ընդհանր.։ Երզն. աղ.։)
ὐπερκείμενος supra nos existens. Գերակայ. գեր ի վերոյ. եւ Բարձր վայրք. բարձրութիւն.
Համատարած ջուրն վերացեալ բարձրացաւ ի մէջն յանբաւ վերակայսն. (Զքր. կթ.։ Իսկ Նիւս. կազմ. գրի գեր ի վերակայ, իբր գե՛ր ի վերոյ կացեալ։)
Ի վերոյ քան զմոլաթզենին ելից սպանանելով զանդամս զերկրաւորս՝ զմարմին խոնարհութեանս, ցայնքան՝ մինչեւ զՅիսուս ընկալայց. (Առ որս. ՟Բ։)
Վիճակ տաճարին աւելածուաց է այս։ Զքսան նախ առաջին տասներորդն՝ տայ աւելածուաց տաճարին։ Իսկ զտասներորդին տասներորդ հրամայէ դարձեալ աւելածուաց՝ նախնիս հանել դեր ի վերոյ եղելոյն. (Փիլ. քհ. եւ Փիլ. լին.։)
Չարն՝ ի ներքոյ դառն ապաժոյժ ղեղւոյն. Իսկ ի վերոյ բարեկերպ գունեալ. (Անյաղթ հց. իմ.։)
ԲԱՑԽՓԻԿ կամ ԲԱՑԽՓՆԻԿ. Կէս մի բաց, եւ կէս մի խփեալ. վեր ի վերոյ պարտըկած.
Քան զորս գեր ի վերոյ կայ այն եառն՝ երկուք գահաւանդակօք բաժանեալ. (Նիւս. երգ.։)
ὐπερούσιος supernaturalis, naturae modum excedens եւ այլն. Գերագոյն քան զբնութիւն հասարակաց. գեր ի վերոյ բնութեամբ կամ ի բնէ. չնաշխարհիկ. գերահրաշ. գերբնական իրք, կամ գերաստիճան ոք.
Գեր ի վերոյ քան զամենայն անբաւութիւն.
Գեր ի վերոյ քան զամենայն շարժումն. շարժօղ անշարժ.
ԳԵՐՈՒՆԱԿ ԵՄ, ԼԻՆԻՄ. ὐπερέχω excedo, praesto Գերազանցել. գեր ի վերոյ գտանիլ.
Հասու եղեալ ամենայնի՝ գեր ի վերոյ երկնաճեմք երեւեցան. (Շիր.։)
παρακούω Վեր ի վերոյ լսել. ստունգանել.
Գայ ահեղակերպ լուսածագ գեր ի վերոյ ճառագայթիւք. (Ասող. ՟Գ. 21։)
Ζεύς սեռ. Διός Juppiter սեռ. Jovis. (Որպէս թէ թնգ լուսնի՝ գեր ի վերոյ քան զնա, կամ լուսնովն թագազարդ. ըստ Հին բռ. լուսակիր, կամ լուսաւոր) Մին ի մոլորակաց բարձրագունից՝ լուսանշոյլ յետ արուսեկի. որ եւ ի կարդս դից հեթանոսաց իբր թագաւոր եւ հայր չաստուածոց. այն է արամազդ կամ զեւս.
Ո՞վ է որ ճանաչէ զմիտս, եթէ ոչ բանն որ ելանէ ի նմանէ՝ նա է որ ի վերոյ է քան զմիտս. եւ ամենայն խորհուրդք խլրտան ի նմանէ. (Եփր. համաբ.։)
Ի վերոյ քան զերկինս արասցուք զխորհուրդս մեր. (Վեցօր. ՟Թ։)
Վեր ի վերոյ առաքինութիւնն երեւեալ՝ դիւրաւ ծաղկաթափ լինի։ Զի մի՛ ցամաքեալ՝ ծաղկաթափ լիցի դդմենին. (Փիլ. լին. ՟Դ. 16. եւ Փիլ. յովն.։)
Եւ որ եւ՛ս գերիվերոյ կոնքաձեւ տաճարին աստուծոյ. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ա։)
Ետ տեղի նոցա ի վերոյ կոչնականացն։ Յարեան ամենայն կոչնականքն ադոնիայ, եւ գնազին. (՟Ա. Թագ. ՟Թ. 22։ ՟Գ. Թագ. ՟Ա. 49։ Տե՛ս եւ ՟Գ. Մակ. ՟Ե. 8։ Մրկ. ՟Զ. 2ձ։)
Այսպիսի իցեն ախտիցն ալիքն, որ թէ նստիս նոցա գեր ի վերոյ, հաստատեցար հմուր ղեկավար կենցաղոյս. (Մաշկ.։)
Հրաշալի փառօք. գերահրաշ. մանաւանդ գերափառ, իբրու գեր ի վերոյ քան զվարկ կամ զկարծիս, ինչ մի արտաքոյ կարծեաց. սքանչելի եւ հիանալի յոյժ. որպէս յն. բարա՛տօքսօս. παράδοξος, θαυμασιώτατος praeter opinionem, inopinatus, admirabilis, paradoxus. խելքէ վեր.
Յորժամ զյիսուս տեսցէ, գեր ի վերոյ քան զմոլաթզենին ամբարձցի. (Ածաբ. յայտն.։)
Որոյ իցեն կարթք ի վերոյ քան զոտսն՝ ոստոստել նօքօք յերկրէ. (Ղեւտ. ՟Ժ՟Ա. 21։)
Կուսութեամբ դեր ի վերոյ քան զհարսն, եւ պատժականաւն զոյգ ընդ թագաւորութեանն. (Խոր. ՟Գ. 3։)
δωρεάν gratis εἱκῆ frustra ἀπλῶς simpliciter, sine causa, inconsulto ἑξάπινα repente ὠς ἕτυχεν indiscriminatim. Վայրաբար. ընդվայր. ի զուր. ի սնոտիս. ի նանիր. վարկպարազի. անխորհրդաբար. պարզաբար. վեր ի վերոյ. հարեւանցի. յանպատրաստից. ըստ դիպաց. անխտիր. փուճ տեղ.
ՎԵՐԱԳՐԵԼ. Ի վեր անդր գրել. նախագրել. տես՛ եւ ՎԵՐՈՅԳՐԵԱԼ.
Գործ օտար, կամ անպէտ, կամ հարեւանցի եւ վեր ի վերոյ.
Իսկ առ վերոյ լուսնին, երկրորդ կոչել խորան, այն որ էռմիս՝ ասեն լեզուաւ հոռոմական. իսկ ի տաճկաց՝ որ օտարիդ ըզնա կարդան, եւ ըստ հայումըս փայլածու՝ յարմարական. (Երզն. ոտ. երկն.։)
Ծածկոյթ զգեստուցն ի միջոյն եւ ի վայր սփածեալս ունէին, եւ դոյզն ի վերոյ զթիկամբք աղաբողոնս. (Պիտ.։)
Ներշրջանակացն ուսմունք ո՛չ վեր ի վերոյք են, եւ ոչ անսկզբմունք, քանզի աղբիւր ուն զխրատ. (Փիլ. լին. ՟Գ. 35։)
Որ էրն ի սկզբանէ. անվերագիր մտածութիւն, որոյ գեր ի վերոյ լինել խորհուրդ ոչ կարէ. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Ա։)
Վերոյ այսոցիկ գերադասի։ Սակայն ճշմարտութիւն անբաւութեամբ գերադասի. (Լմբ. սղ. եւ Լմբ. պտրգ.։)
ԳԵՐԱՇԽԱՐՀ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱԳՈՅՆ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱԿԱՆ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ. Որ ոք կամ որ ինչ գեր ի վերոյ է քան զկարգ աշխարհի եւ աշխարհականաց. եւ գերաշխարհիկ. չնաշխարհիկ. գերազարդ.
Իբրու Գերագոյն օրինակ. եւ Գեր ի վերոյ քան զօրինակ.
ἁπαραφυλάκτως absque ulo discrimine գրի եւ ԴՈՅԶՆԱԲԱՐ. Իբրու դոյզն եւ թեթեւ ինչ. վեր ի վերոյ. անխորհրդաբար. թեթեւութեամբ. անխտիր.
Կողովս երիս ոսկեղէնս, եւ մի արծաթի. իսկ արծաթին կից էր ընդ միում յոսկեղինացն իբրեւ զերկաւորի ... իսկ զերկուորիսն բարձրագոյն եցոյց ի վերոյ կողմանէ հիւսիսային կողովոյն. (Ճ. ՟Զ.։)
Յովսէփ ասէ քանզի արդար էր, եւ այլն։ Տեսանե՞ս որպիսի՛ ոք իմաստուն եւ զգաստասէր էր։ Ի վեր քան զօրէնս զգաստասէր գտանէր բարուքն։ Ի վերոյ քան զօրէնսն զգաստասէր եւ իմաստասէր բարուց էր։ Մի՛ բանիբուն ջանայցես առնել, այլ զգաստասէր լինել խրատեսջի՛ր. (Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. եփես.։)
παραβλέπω ԹԵՐԱՏԵՍԵԼ. Վեր ի վերոյ հայել. ոչ բարւոք տեսանել, անտես առնել. աղէկ չնայիլ.
Խոշոր օրինակաւ. վեր ի վերոյ.
Արիութեամբն գեր ի վերոյ անցեալ յառաջանան խրոխտական ձեւով. (Պիտ.։)
որ եւ ՀԱՐԵՒԱՆՑԻԿ. (իբր հարմամբ կամ առ երիքերելով անցեալ) Վեր ի վերոյ. վարկպարազի. դուզնաքեայ. չնչին. վեր ի վերանց բան մը.
ՀԱՐԵՒԱՆՑԻ, կամ Ի ՀԱՐԵՒԱՆՑԻ. մ. ἑν παρόδῳ, ἑξ ἑπιδρομῆς obiter, cursim, in transcursu. Քերելով եւ անցանելով. վեր ի վերոյ. վարկպարազի. ձեպով. եւ Անխորհրդաբար. վեր ի վերանց, քովէն անցնելով.
Գիտելով մարդկապէս ընդ մեզ զմերն, եւ աստուածապէս գեր ի վերոյ քա զմեզ. (Արշ.։)
Յորժամ զյիսուս տեսցէ, գեր ի վերոյ քան զմոլաթզենին ամբարձցի. (Ածաբ. յայտն.։)
Մեռանելն ըստ բնութեան է, եւ յարութիւն ի վերոյ քան զբնութիւն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 5։)
Սիւն լուսոյ ձգէր վերոյ նոցա, չքնաղաձեւ խորան՝ արեգական յաղթող. (Տաղ.։)
Սկիզբն արարեալ շնութեան ի վերայ հիման տեղւոյն՝ կամեցաւ ձգել ի վերոյ զպարզունակն. (Ոսկիփոր. հին.) (նորն, զպարունակն)։
Սպառնումն իմն եւ սաստ։ Ծառայելով անողոք տերանց, յորոց սպառնմունսն կրէ զօրէն պաճարաց։ Այդչափ սպառնմունս սպառնացան աղջկանն։ Վասն սպառնման այլազգեացն առ կինն։ Յամենայն գազանաց սպառնմանց ի վերոյ եղէ. (Փիլ.։)
Մի՛, որք վասն չարչարանաց են բանք՝ վնասեսցեն զքեզ, եթէ զիարդ աստուած ստորանկի ընդ չարչարանօք։ Մի՛ ոք կարծիցէ զգեր ի վերոյն էութիւն ընդ մահուն չարչարանօք ստորանկիլ. (Լծ. ածաբ.։ Լմբ. հանգ.։)
ՎԵՐԱԿԱՑՈՒ ա. Որ ի վերոյ կամ ի վերայ կայ տեղեաւ. վերանիստ. եւ Հեծեալ.
Ի միոյ խոցուածէ տիգին՝ ի ներքոյ ջուր աղբիւրանայր, եւ ի վերոյ արիւն. (Ոսկիփոր.։)
Վկայ՝ որ ի վերոյ մեր է երկինս աղջամղջուտ, եւ սիրելի երկիրս. (Փիլ. յովն.։)
Ոչ է անուանական նշանօք բովանդակել զանսահմանելի բնութիւն։ Ո՞րպէս արդեօք որ գեր ի վերոյն է քան զամենայն անուն, անուանական կոչմամբ գտանիցի. (Նիւս. երգ.։)
Ներշրջանակացն ուսմունք ո՛չ վեր ի վերոյք են, եւ ոչ անսկզբմունք, քանզի աղբիւր ուն զխրատ. (Փիլ. լին. ՟Գ. 35։)
ἁπείρως. imperite. Իբրեւ անփորձ. տգիտաբար. առանց քննութեան. վեր ի վերոյ.
Տանի ապաքէն առանձնաբար յամենեցունց բարեբանութիւնս։ Ոչ այսպէս առանձնաբար ըստ ամենայնի գեր ի վերոյ պատուով. (Պիտ.։)
Արար զարտախուրակսն ի կապուտակէ ի վերոյ կողմանէ. (Ել. ՟Լ՟Զ. 19։ ՟Ե. 17։ Թուոց. ՟Գ. 26։)
Քան զորս գեր ի վերոյ կայ այն եառն՝ երկուք գահաւանդակօք բաժանեալ. (Նիւս. երգ.։)
ὐπερθετικός superlativus, excellens Գեր ի վերոյ եդեալ. գերաստիճան. վսեմ. վերին. գերապանծ. եւ Յայտարար գերազանցութեան.
Գեր ի վերոյ քան զամենայն կենդանութիւն. անմահ ըստ ինքեան.
ὐπερλάμπω fulgore supero Գեր ի վերոյ քան զայլս փայլել, պայծառանալ.
Կողովս երիս ոսկեղէնս, եւ մի արծաթի. իսկ արծաթին կից էր ընդ միում յոսկեղինացն իբրեւ զերկաւորի ... իսկ զերկուորիսն բարձրագոյն եցոյց ի վերոյ կողմանէ հիւսիսային կողովոյն. (Ճ. ՟Զ.։)
ՀԱՐԵՒԱՆՑԵԼ ՀԱՐԵՒԱՆՑԻԼ. Վեր ի վերոյ անցանել. քերել անցանել.
ՀԱՐԵՒԱՆՑԵԼ ՀԱՐԵՒԱՆՑԻԼ. Վեր ի վերոյ անցանել. քերել անցանել.
Յաղթական կամ գեր ի վերոյ կացուցանել. գերազանց ցուցանել.
παρέργως, ἑν παρεκβάσι obiter ὠς ἕτυχε, τυχόν perfunctorie, praeter susceptum opus, in digressu, casu, fortuito ac temere, indiscriminatim. Նոյն ընդ ձայնիցս Վայրապար, եւ Հարեւանցի. կամ առանց վարկի. որպէս եւ յն. բարէքվա՛սի. Վեր ի վերոյ. գործ առ գործով՝ երկրորդաբար. անխտրաբար. ըստ դիպաց. որպէս եւ լինիցի. առանց պաճուճանաց, եւ անխորհրդաբար. յանդգնաբար.
Վերանստել. հանգչել. ի վերայ կամ ի վերոյ բազմիլ.
ՎԵՐԱԾԱՂԿԻԼ. Վերստին կամ քաջ կամ վեր ի վերոյ ծաղկիլ.
որպէս լտ. jam dictus, prasememoratus. Ի վեր անդր ասացեալ. նախասացեալ. նախանշանակեալ. (ըստ յետնոց՝ վերոյ ասացեալ).
ՎԵՐԱՐԿՈՒԹԻՒՆ ՎԵՐԱՐԿՈՒՄՆ. Արկանելն ի վերայ կամ ի վերոյ կուսէ. ծածկելն. սփռելն. ձգումն ի վերայ.
Եւ Ի վեր կմ առաւել փայլիլ. արտափայլիլ. գեր ի վերոյ հանդիսանալ.
Վերնագոյն գաւառ, կամ ըստ յն. ի վերոյ գաւառն.
Բազում երկիւղն Աստուծոյ չտայ ի խոր ի քուն ընկղմել մտացն, այլ ծանծաղագոյնս յաղուեսաքունս միայն զքաղցր ցանկութիւն քնոյն եւեթ կատարեն. յն. վեր ի վերոյ ննջելով. (Ոսկ. ՟ա. տիմ. ՟Ժ՟Դ։)
Ունի եւ զմերս, եւ զկիրս սոցա զանանգոսնելիսն՝ առանց մեղաց ամենեւին ... Գեր ի վերոյ բնաւին իսկ կրից անանգոսնելեաց. (Տօնակ.։)
Անմարմնային, եւ որ գեր ի վերոյ քան զերկինսն է՝ լուսով լցոյց. (Փիլ. լին.։)
Որք ի մարմնի անմարմնացան գեր ի վերոյ քան զբնութիւնս. (Շար.։)
Գեր ի վերոյ ամբառնալ. բարձրացուցանել կամ բարձրանալ գեր ի վեր. գերազանցել.
ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԻԿ ὐπερκόσμιος supermundanus, mundo sublimior, caelestis որ եւ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀ, ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ. Որ գեր ի վերոյ է քան զաշխարհ. գերազարդ. երկնային. վերին. աստուածային. հրեշտակային.
Գեր ի վերոյ քան զստորինս. երեւելի ի ստորայինս.
Են բազումք, որ թեթեւութեամբ սիրեն առ մարդկան ականէ. այսինքն թուլութեամբ, վեր ի վերոյ. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Թ։)
Գեր ի վերոյ զբնութիւնն իմաստասիրեն ի վիշտս. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Բ։)
ἑπιπολαιότερος minus profundus, magis extans, superficiarius ἑξ ἑπίπολης, ἑξ ἑπιπολαίου in superficie. Առաւել կամ յոյժ ծանծաղ. վեր ի վերոյ. թեթեւագոյն. ի վերին երեսս.
ἁρχάγγελος archangelus. Պետ դասուց հրեշտակաց. գլխաւոր ի հրեշտակս. զոր օրինակ գաբրիէլ, եւ այլն. եւ ուրոյն դաս ի վերոյ քան զհրեշտակս.
Հանգեաւ հոգին ի վերայ նոցա, եւ մարգարէացան ի բանակին։ Մարգարէաց ի վերոյ նոցա։ Որդի՛ մարդոյ մարգարէա՛ ի վերայ գովգայ։ Մարգարէասցիս ամենայն տանն յուդայ զամենայն բանսդ։ Ի մարգարէանալն զբանս զայսոսիկ։ Մարգարէասցին ի վերայ նոցա զամենայն զպատգամս զայսոսիկ.եւ այլն։
ՎԵՐԱՄԲԱՐՁԵԱԼՔՆ. Անսովոր ոճով, որպէս յն. մէդէ՛օռա. μετέωρα meteora, res supra nos apparentes. Եթերականքն. օդային իրք ի վերոյ քան զերկիր. երկնայինք. բարձունք.
Վերոյ նոցա մնայ անգայթագղելի. (Լմբ. սղ.։)
Որ քան զքեզ գեր ի վերոյն են բնութիւնք՝ քննես, եւ բերանաբացեալ ես յանչափսն. (Առ որս. ՟Է։)
Յորժամ հասարակազոյգ լիցին, մինն զի իցէ ի վերոյ, եւ միւսն ի ներքոյ կշիռ նմին. (Շիր.։)
Ջուրն որ ի վերոյ երկնից՝ կոչի հաստատութիւն. (Ճշ.։)
Գեր ի վերոյն քան զմեզ՝ որքան դժուարահասանելի է. նոյնքան եւ սքանչելագոյն. (Ածաբ. աղք. եւ որս. ՟Ժ՟Բ։ որպէս եւ Կոչ. ՟Ժ՟Բ։ Ոսկ. խչ. եւ յհ. ՟Բ. 13։)
ՎԵՐԱՐԿՈՒԹԻՒՆ ՎԵՐԱՐԿՈՒՄՆ. Արկանելն ի վերայ կամ ի վերոյ կուսէ. ծածկելն. սփռելն. ձգումն ի վերայ.
Ի վերոյ քան զամենեսեան բազմեցուցին զնա. (Եղիշ. ՟Ը։)
Բարգաւաճագոյն կամօք։ Գեր ի վերոյ բարեփառութիւն բարգաւաճագունիցն։ Բարեբախտութիւն կենաց բարգաւաճագունից։ Զպատուական ծերոցն դաս, եւ բազում այլս՝ ի բարգաւաճագունիցն մարդկան. (Պիտ.։)
ԳԵՐԱՇԽԱՐՀ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱԳՈՅՆ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱԿԱՆ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ. Որ ոք կամ որ ինչ գեր ի վերոյ է քան զկարգ աշխարհի եւ աշխարհականաց. եւ գերաշխարհիկ. չնաշխարհիկ. գերազարդ.
ԳԵՐԱՇԽԱՐՀ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱԳՈՅՆ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱԿԱՆ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ. Որ ոք կամ որ ինչ գեր ի վերոյ է քան զկարգ աշխարհի եւ աշխարհականաց. եւ գերաշխարհիկ. չնաշխարհիկ. գերազարդ.
ὐπερκοσμίως supra mundum Որպէս Գեր ի վերոյ քան զաշխարհ եւ զաշխարհայինս.
Տալ ծայրանալ. ի ծայրն հասուցանել. բարձրացուցանել գեր ի վերոյ.
Չարն ի վերոյ բարեկերպ գունեալ ... զտեսօղսն տարփացուցանէ. (Անյաղթ հց. իմ.։)
ԳԵՐԱՇԽԱՐՀ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱԳՈՅՆ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱԿԱՆ ԳԵՐԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ. Որ ոք կամ որ ինչ գեր ի վերոյ է քան զկարգ աշխարհի եւ աշխարհականաց. եւ գերաշխարհիկ. չնաշխարհիկ. գերազարդ.
ὐπεράρχιος superoriginalis Գեր ի վերոյ քան զամենայն սկիզբն.
Իբր Մակերեւութիւն. ἑπιφάνεια. superficies. Որ եւ Վեր ի վերոյ երեւոյթ. մակերեւոյթ. արտաքին երեսք իրաց՝ երեւեալ աչաց.
Ամենայն զօրութեանն գեր ի վերոյ աստուածթիւն է. եւ խօսի դէպ ի միջոյն արարչականութեան. (Փիլ. ել. ՟Բ 68. (ուր այրն հրէամիտ ըստ մտի զանազանէ զայլ եւ այլ զօրութինս Աստուծոյ աստուածանմանս)։)
Գեր ի վերոյն քան զմեզ որքան դժուարահասանելին է, նոյնքան եւ սքանչելագոյն. (Ածաբ. աղք.։)
Համբարձաւ աստուած մեծվայելչութիւն քո ի վերոյ քան զերկինս։ Ձայն տեառն մեծվայելչութեամբ։ Զփառս եւ զվեծվայելչութիւն դիցսե ի վերայ նորա.եւ այլն։
Անտար (ա անտանելի) վրիժագործութիւն։ Զկարի յոյժ զվրիժագործուեցն լսիցեն ձայնս. Գեր ի վերոյ զիւրն ցուցանէր վրիժագործութիւն քան զնորա եւ զայլոցն ամենեցուն չարաւ կեցելոց. (Պիտ.։)
Դժուարատեսութեամբն ընդ գեր ի վերոյն քան զամենայն սքանչանայցեմք։ Որքան ինչ մեք հասու եղաք՝ փոքր չափով չափեալ զդժուարատեսութիւնն. (Ածաբ. աղք. եւ Ածաբ. առ որս. ՟Է։)
Որ տիեզերածաւալմամբ ամբարձեալ գեր ի վերոյ երկնակատար ծայրից լերանց գագաթանց. (Անան. եկեղ։)
ԳԵՐ Ի ՎԵՐՈՅ. cf. ԳԵՐ Ի ՏԱՐԱՊԱՐՏՈՒՑ. cf. ՏԱՐԱՊԱՐՏ։
Ի ՎԵՐՈՅ, Ի ՎԵՐ ՔԱՆ, Ի ՎԵՐՈՒՍՏ. cf. Վ։
ԵԼ ԵՒ ԵԼ կամ ԵԼԵՒԵԼՍ ԱՌՆԵԼ. ὐπερέχω superare Ջանալ գերազանցել. գեր ի վերոյ գտանիլ. զմիմեամբք ելանել. եւ Կուտակիլ. ստէպ յաճախել. մէկմէկու յաղթելու ջանք ընել, ու իրարու վրայ գալ.
Լի գեր ի վերոյ համարեալ է ախորժակ. (Պիտ.։)
Ոչ վեր ի վերոյ են ոխք քինուս, այլ ի ներքուստ ի սրտէ. (Փիլ. լին.։)
Ի մէջ ջրոյն՝ որ ի ներքոյ հաստատութեան, եւ ի մէջ ջրոյն՝ որ ի վերոյ հաստատութեանն։ Փայտ պտղաբեր՝ առնել պտուղ, որոյ սերմն իւր ի նմին։ Լցէ՛ք զջուրսդ, որ ի ծովս։ Ամենայն սողնոց որ սողին։ Եւ որ ուտէն զիս, եւ նա կեցցէ վասն իմ (իբր՝ որ ոք, որ միանգամ)։ Որում խնդրէ ի քէն՝ տո՛ւր (այսինքն այնմ, որ)։ Քաղցր է տէր՝ որոց սպասեն նմա։ Պատասխանի տարցուք որոց առաքեցինն զմեզ (այսինքն այնոցիկ), եւ այլն։
Մի՛ վեր ի վերոյ անց եւ անցս առնիցէք. (Ոսկ. ղկ.։) իբր յն. παραδρομέω. praetercurro. եան չոզըպ կեչմեք.
ԸՍՏ ԱՉՍ ԴԱՏԵԼ. այսինքն Ըստ երեւութին. վեր ի վերոյ. կամ աչառութեամբ։ (Յհ. ՟Է. 20։)
Փոքր արջն գեր ի վերոյ կալով երկրի ի հիւսիսային կողմանէն. (Խոր. աշխարհ.։)
Որ ի չորս մագիլսն գնայցեն, եւ բիտն յետին խոնարհագոյն կայցէ։ Իսկ ի թռչնոց՝ որք յերիս մագիլսն գնան, եւ յետին բիտն ի վերոյ քան զայլ մագիլսն կայցէ. (Կիւրղ. ղեւտ.։)
φλόξ flamma Փայլակնացեալ բորբոք հրոյ. պայծառագոյն եւ նրբագոյն մասն կրակի ցոլացեալ ի վերոյ քան զայրելի նիւթն. բոց.
ԳԵՐ Ի ՎԵՐՈՅ. նխ. սեռ. խնդրով. ὐπέρ supra, prae եւ այլն. Վերագոյն. ի վեր քան. առաւել քան.
Սովորութիւն եղեւ ասել, որ գեր ի վերոյ գլխոյս է, ի վեր։ Ամենայն զօրութեան գեր ի վերոյ աստուածութիւն է. (Փիլ. ՟ժ. բան.։ եւ Փիլ. ել. ՟Բ. 68։)
Հոգեւորն՝ սորա գեր ի վերոյ է. (Նիւս. կազմ. ՟Թ։)
Գեր ի վերոյ լինիցին ախոյանին. (Եզնիկ.։)
Գեր ի վերոյ մարդկայնոյս համբառնային բնութեան. (Յհ. իմ. պաւլ.։)
Զայս հանապզ եւ միշտ խոկամք, զի ընկերին գեր ի վերոյ լինիցիմք. (Խոսր. պտրգ.։)
Որք կոյսք իցեն վասն աստուծոյ, եւ գեր ի վերոյ գայցեն ամուսնացելոց, եւ ամբարհաւաճիցեն. (Կանոն.։)
Գեր ի վերոյ ծայրից լերանց, կամ սրբոյն Գողգոթայ, ամենայն երկնի, կամ ալեաց ցանկութեան, քննութեան, երկիւղի, եւ այլն. (Անան. եկեղ.։ Շար.։ նար։ Մաշկ.։ Լմբ.։)
ԳԵՐ Ի ՎԵՐՈՅ. Բցռ. խնդրով իբր ռմկ.
Ի զանգիտելոյ եւ ի պատկառանաց գեր ի վերոյ լինել. (Ոսկ. եբր.։)
ԳԵՐ Ի ՎԵՐՈՅ.
Գեր ի վերոյ տեսեալ զարարիչն եկեալ. (Շար.։)
Գեր ի վերոյ զօրութիւնք. (Սարգ. յկ. ՟Դ։)
Ի գեր ի վերոյսն կացուցանել զնա. (Մաշկ.։)
Զգեր ի վերոյսն է առ գովութեան մրցանակս. (Պիտ.։)
ԳԵՐ Ի ՎԵՐՈՅ ՔԱՆ. նխ. Գեր, գեր քան.
Ճոխանամք նոքօք գեր ի վերոյ քան զարժանն. (Շար.։)
Գեր ի վերոյ եմք քան զյոլովս. (Վրդն. ծն.։)
Գեր ի վերոյ քան զբան սպասաւորութիւն տնօրինական գործոց. (Սկեւռ. աղ.։)
Ի գեր՝ վերոյսն քան զկարն իւր յանդգնիլ ձեռնարկել. (Սարգ. յկ. յռջբ։)
ԳԵՐ ՔԱՆ. գ. Գեր. գեր ի վերոյ քան, ի վեր քան.
նխ. ԴԷՊ ՎԵՐՈՅ նխ. Քաջ վերագոյն. գեր ի վերոյ.
Իմաստասիրականին եւեթ պարապեալ բանի, եւ այնու դէպ վերոյ ամենայնց լինել մարդկան. (Պիտ.։)
Գեր ի վերոյ քան զե՛րբն են այսոքիկ. (Առ որս. ՟Գ։)
Ոզնին՝ յորժամ ողկոյզն ելանէ այգւոյն. արկանէզպտուղն ի խոնարհ, եւ ինքն թաւալի ի վերոյ, եւ կառչին պտուղքն ի խոչսն, եւ առեալ տանի ի խոչս՝ ձագուցն. (Եպիփ. բարոյ.։)
Ոչ վեր ի վերոյ, այլ ի խորոջ յոգւոջն. (Ոսկ. կողոս.։)
Խորւոջ կայ եգիպտոս, եւ ծովն ի վերոյ կողմանէ գեր ի վերոյ. (Վեցօր. Դ։)
(լծ. կուղ. կամ եբր. կալ). ἔλιξ, πλοκή, πτύγμα voluta, plica, plicatura. Կրկնումն մասանց յիւրեաց վերոյ. որ եւ ԾԱԼՈՒՄՆ. Փաթոյթ. ոլորք. Ծալք, ծալուածք.
Կալ ի ձախմէ ջուրցն ի վերայ ոստոյ միոյ իբրեւ ի դիտանոցի։ Շինէ իւր տուն բնակութեան ի վերայ ոստոյ միոյ առ եզերբ գետոյն։ Զարքունիսի փոխէ վերոյ անտառին յոստ մի. որ ըստ պարսկական լեզուին դուին կոչի, որ թարգմանի բլուր. (որ եւ Ոստան դըւնայ). (Խոր. ՟Ա. 10. 11։ ՟Գ. 8։)
κρείστων, κρείττων melior, praestantior, potior κρείττονες dii, caelites, potiores. Աւագ. վսեմ. բարձր. ահեղ. վերագոյն. գերագոյն. մեծ. գեր ի վերոյ առաւելեալ. ընտիր. լաւագոյն. պանծալի. գերաշխարհիկ. մեծապատիւ.
Արմատ բառիցս Ի Վեր, ի Վերոյ. ի Վերայ. Վերստին. (լծ. գեր. եւ պ. պէր, ֆէր, զիպէր. յն. իբէ՛ր. լտ. սու՛բէր ). ὐπέρ super. որպէս եւ իբր վերստին՝ անդրէն. յն. ἁν-, ἑπί- լտ. re-.
Սեռ. խնդ. յն. ոճով. իբր Ի վեր քան. գեր ի վերոյ. վերագոյն. ἁνωτέρω, -ρα altior, superior.
նխ. Ի ՎԵՐ ՔԱՆ. նխ. ὐπέρ, ὐπεράνω super, supra. եւ բայիւ ὐπερέχω emineo, superemineo եւ այլն. Ի վերոյ քան. գեր քան. առաւել վերագոյն. գերագոյն. գերազանցեալ. աւելի վեր. իւստիւն, զիատէ.
ՎԵՐ Ի ՎԵՐՈՅ ԵՐԵՒՈՒՄՆ. ἑπιφάνεια superficies. Մակերեւոյթ երկրաչափական։ (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Ո՛վսաննա, որ է փրկեա՛ ի վեր եւ ի վայր։ Կիսագնդիցն ի վեր եւ ի վայր եղեալ. որ գեր ի վերոյ գլխոյն է, ի վեր (ասի). եւ ի վայր, ընդդէմն. (Բրսղ. մրկ.։ Փիլ. ՟ժ. բան.։)
ՎԵՐ ի ՎԵՐՈՅ. մ. ἑπιπολαίως, ἑξ ἑπιπολής superficie tenus, in sola superficie, leniter. Ի վերին երեսս. արտաքուստ. հարեւանցի. վարկպարազի. վեր ի վերանց, երեսանց, դրսէն.
Զոր գրէ հոգին, ոչ վեր ի վերոյ գծեալս, այլ ի խորոջ նշանակեալս։ Խորհէր քրիստոս ի խորս պնդել զհաւատս նոցա, որպէս զի մի՛ վեր ի վերոյ լինելով խլեսցին յարմատոց։ Մի՛ վեր ի վերոյ անց եւ անցս առնիցէք, այլ զի ի խորս իջանիցէք աստուածեղէն գրոց. (Ածաբ. պասք. ՟Ա։ Ոսկ. յհ. եւ Ոսկ. ղկ.։)
Ի խոր խոցեալ՝ վեր ի վերոյ ծիծաղեցաւ։ Ոչ դու զնաքեայ վեր ի վերոյ, այլ անդստին յանդնդոց բարձրանայր. (Եղիշ. ՟Ա. ՟Բ։)
Վեր ի վերոյ ընկլեալ զտարող գանձին՝ առ իւր արգել. (Լաստ. ՟Ժ՟Է։)
Վեր ի վերոյ զբարւոյն երեւոյթս փափաքելի ցուցանէ. (Պիտ.։)
ՎԵՐ Ի ՎԵՐՈՅ. ա. ἑπιπόλαιος, ἑπιπολάζων superficiarius, alis;
levis. Որ ինչ է ի վերին երեսս եւեթ. արտաքին. կեղծ. անհաստատ.
Վեր ի վերոյ իմն հաւանութեամբ զայսպիսի կարծիս հաստատեն. (Նիւս. կազմ.։)
Վեր ի վերոյ բանիւք (յն. լոկ, բանիւ) խնդացին զմեր ի նոսա հասանել, բայց արդեամբք խորամանկեցին. (՟Գ. Մակ. ՟Գ. 1։)
Ջրհոր. ներշրջանակացն ուսմունք ոչ վեր ի վերոյք են։ Որ մեծ եւ ստոյգ նշանակ արդեօք իցէ վեր ի վերոյ ամբարշտութեան (այսինքն կեղծ դենից) մարդկան. (Փիլ. լին. եւ Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Մի՛ ոք թեթեւ եւ վեր ի վերոյ զհամբերութիւն վարկանիցէ եւ դիւրստանալի. (Սարգ. յկ. ՟Բ։)
Զայսպիսի վեր ի վերոյ զղջմունս խոտէ մարգարէն. (Բրսղ. մրկ.։)
Զանհաշտականն յինքեանս արծարծելով զքէն։ Ո՛չ վեր ի վերոյ են ոխք քինուս, այլ ի ներքուստ ի սրտէ. (Փիլ. իմաստն. եւ Փիլ. լին.։)
Արար արքայ աթոռ փղոսկրեայ. վեց աստիճան աթոռոյն։ Բայց միայն աթոռովս ի վերոյ եղէց ես քան զքեզ։ Երկինք աթոռ իմ են։ Առաջին աթոռոյն Աստուծոյ։ Աթոռ փառաց։ Աթոռ յորմայեցն։ Քակեաց զհզօրս յաթոռոց։ Յաթոռն Մովսեսի նստան դպիրք. եւ այլն։
Վերոյ այսր արփոյս՝ ջուրք են. (Լմբ. սղ.։)
ԳՈՐԾ ԱՌ ԳՈՐԾՈՎ, կամ ԸՆԴ ԳՈՐԾՈՎ. իբր մ. παρέργως, πάρεργα obiter, negligenter, perfunctorie Արտաքոյ բուն գործելի գործոյ. երկրորդաբար. հարեւանցի. վեր ի վերոյ.
Ի բարիոք երակէն նորա բարւոք որդին եղեւ։ Ի միջի երակք եւ խողովակք արեան, եւ է մարմին եւ ի վերոյ քան զերակս արեանն, եւ ի ներքոյ քան զերակսն. (Եզնիկ.։)
ԶԱՆՑ ԱՌՆԵԼ. ὐπερβαίνω transcendo, excedo, supero Գերազանցել. գեր ի վերոյ լինել. եւ Զանցանել ըստ չափ. վրայ ելլալ, յաղթել.
Մի՛ հայիր ընդ նա՝ զի ի վերոյ ծիծաղի, այլ զխիծ մտացն քննեա՛, եւ տեսանիցես, զի ստէպ անձամբ զանձն անիծանէ, եւ հեծէ, եւ զոփայ. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 23։)
ի զեռնոց թռչնոց, որոյ իցեն կարթք ի վերոյ քան զոտսն. (Ղեւտ. ՟Ժ՟Ա. 21։)
Չարն ի ներքոյ՝ դառն ապաժոյժ ղեղւոյ, իսկ ի վերոյ բարեկերպ գունեալ իբր քաղցր օծմամբ. (Անյաղթ հց. իմ.։)
Անզատն՝ կարգեալ դասի ըստ նշանի միայն. իսկ զատականն՝ որ երկու նշանօք յանգեցեալ է, գիծ է։ Սկզբնատիպ սոցա՝ թիւք են. ազատ նշանին՝ մի. եւ գծին՝ երկու. եւ վեր ի վերոյ երեւմանն՝ երեք. եւ հաստատնոյն՝ չորք. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
ՎԱՅՐ . ՎԵՐ Ի ՎԱՅՐ. ՎԵՐ Ի ՎԵՐՈՅ. cf. ՎԵՐ։
ՎՍԱՄ կամ ՎՍԵԱՄ ՎՍԵՄ. ἰερός sacer ὐψιλός excelsus եւ այլն. (լծ. վէս, վիզ, վզան, վեստ, ոստ. թ. իւստ, եիւճէ, սէմա, ազիմ, ազիզ. եւ յն. օսիօ՛ս, սուրբ. եւ այլն). Բարձր իմն, վեհ. գեր ի վերոյ. գերազանց. գերապանծ. վերին. երկնաբարձ. պանծափայլ. սրբազան.
Որ արմնկանց վերոյ ապարանջան ի տիգսն արկանեն. (Ոսկ. ես.)
Ունի զայս անուն փայտ, եւ զպատչաճն ի լինել ողնափայտ եւ քեզի ... Ո՛ր փայտ պատշաճ գոյ ողնափայտ լինել, եւ ո՛վ՝ որքեզի գոյ պատշաճ։ Նաւավար (ի ձմերան) գեր ի վերոյ ծխոյն եդեալ զքեղիսն։ Դարձցին ղեկացն թեւարկմունք յանքոյթ նաւահանգիստն. Խորտակեսցի լուծն, քակտեսցին քեղիքն. (Սահմ. ՟Ե։ Նիւս. թէոդոր.։ Նար. ՟Լ՟Բ։)
Յաղագս քերծէոյ։ Զքրծէին այսպէս ընտրէ՛. զվերջքն բարձր քան զյառաջքն, ճվերոյն երկայն, եւ ի վիդացն ի վայր հաստ եւ կարճ. (Վստկ. ՟Յ՟Լ՟Դ։)
Ունելով յինքեան զանզատն բնութիւն եւ զզատականն։ Քանզի անզատն կարգեալ դասի ըստ նշանի միայն. իսկ զատականն ըստ երից տեսակաց։ Թիւք են (համեմատ). անզատ նշանին՝ մի, եւ գծին՝ երկուն, եւ վեր ի վերոյ երեւմանն (մակերեւութին) երեք, եւ հաստատնոյն՝ չորք. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Առնիս սիրելի թագաւորին։ Եթէ անզգայ նիւթոյն չառնիմք գեր ի վերոյ։ Չառնի սակաւ շահ ի լսելոյն. (Ճ. ՟Ա.։ Ոսկ. մ. ՟Ա. 9. եւ 2։)
Որ ի թրակէն են բազէք ... Բազէիցն գեր ի վերոյ նոցա երեւեցելոց. (Փիլ. լիւս.։)
Կեղեւ նռան՝ դաժան ի վերոյ ունելով զհամն. (Նիւս. եւ Նար. երգ.։)
Զերկին, ո՛չ զերեւելիս, այլ զայն՝ որ ի վերոյն է քան զսա. (Կիւրղ. ղկ.։)
Թրջել զնա ի վերոյ եւ ի ներքոյ. (Վրդն. օրին.։)
Խօսեցաւ յովսէփ ընդ իշխանսն փարաւոնի։ Ոչ նենգել զարդարն՝ իշխանաց յիրաւանց վերոյ։ Տուրք մարդոյ ընդ իշխանս նստուցանեն զնա։ Վա՛յ իշխանացդ՝ որ խառնեն զցքին։ Զիշխանս յուդայ, եւ զիշխանս երուսաղէմի.եւ այլն։
Նոքա վեր ի վերոյ բանիւք խնդացին զմեր ի նոսա հասանել. (՟Գ. 11։)
ἁστράγαλος talus, nodus κνημίς tibia, crus. Կոճ կամ կոճղ ոտից ի վերոյ քան զթաթն. ստորին մասն սրունից կամ ոլոքի, որպէս խարիսխ նորին. գարշապարք. թօգուգ, գալա (որ է լծ. ընդ պճեղ).
ա.նխ.մ. ռմկ. վըրայ, վըրան. պ. ֆէրա, զիպէր. յն. իբէ՛ր, էբի՛, էբանօ, իբէրա՛նօ. լտ. սու՛բէր. Արմատն է Վեր, ի վեր. Որ ինչ ի վերոյ եդեալ իցէ ներքոյ եղելոյն. ըստանձնեալն. յարեալն կամ ընդ մէջ անկեալն՝ ընդ վերինն եւ ընդ ստորինն, ընդ արտաքինն եւ ընդ ներքինն.
Ի ՎԵՐԵՒ. Հակադրեալն բառիս Ի ստորեւ. այսինքն՝ Ի վերոյ. ի վերոյ քան. ի վերկոյս.
ὀ, ἠ το ἅνω, ἁνώτερος qui, quae, quod est super, superum, superi, superior ἅνωθεν superne, de super. Որ ինչ ի վեր է տեղեաւ, աստիճանաւ, մեծութեամբ եւ այլն. երկնային. բարձր. վերագոյն. գեր ի վերոյ. եւ Որ ինչ ի վերուսագայ. վերի, վեր.
ՎՍԱՄ կամ ՎՍԵԱՄ ՎՍԵՄ. ἰερός sacer ὐψιλός excelsus եւ այլն. (լծ. վէս, վիզ, վզան, վեստ, ոստ. թ. իւստ, եիւճէ, սէմա, ազիմ, ազիզ. եւ յն. օսիօ՛ս, սուրբ. եւ այլն). Բարձր իմն, վեհ. գեր ի վերոյ. գերազանց. գերապանծ. վերին. երկնաբարձ. պանծափայլ. սրբազան.
(որպէս թէ Վեստ կամ իւստ ՝ այսինքն գեր ի վերոյ՝ քան զահ. լծ. եւ պրս. քիւստախ, անահ, յանդուգն, եւ սէրպէստ ). Անվեհեր. աներկիւղ. ապաստանեալ. ապաւինեալ. համարձակ, կամ հաւատս ընծայօղ. եւ Ապահով. ուստի ասի Վստահ եմ կամ լինինմ. πείθομαι, θαρρέω confido, suadeor, audeo եւ այլն. Համարձակիլ. յապա հովիլ. դնել յուսով ի մտի.
Յաղագս քերծէոյ։ Զքրծէին այսպէս ընտրէ՛. զվերջքն բարձր քան զյառաջքն, ճվերոյն երկայն, եւ ի վիդացն ի վայր հաստ եւ կարճ. (Վստկ. ՟Յ՟Լ՟Դ։)
Քօղէք, որ վերոյ արմնկանցն. (Գէ. ես.։)
ԱՆԱՐԱՏ. Որպէս թարգմանութիւն յն. ձայնիս ամիանդօն. ἁμίαντον (զոր տեսեր ի վերոյ իբր ա. ἁμίαντος ), Քար՝ ուստի ելանէ նիւթ նման բամբակի կամ վշոյ՝ անարատ կալով եւ ի մէջ հրոյ.
ԱՌԱՒԵԼ ՔԱՆ. նախադր. կամ ա. Գեր քան. գեր ի վերոյ. վերագոյն. առաւելագոյն. աւելի, աւելի վեր.
Արդիւնքն ի սկզբանէ աշխարհի լեալ էին։ Մի՛ բանիւք եւ լեզուօք սիրեսցուք, այլ արդեամբք եւ ճշմարտութեամբ։ Վեր ի վերոյ բանիւք խնդացին, բայց արդեամբք խորամանկեցին։ Ոչ պատիր բանւք իմաստութեան, այլ արդեամբք հոգւոյն եւ զօրութեամբ. եւ այլն։
Զուրարն կապեն վերոյ արմկանն. (Լմբ. պտրգ.։)
Զգայուն իմն որակութիւն գունեալ վեր ի վերոյ ... յերեսաց պատրանս խաբէութեան. (Փիլ. լին.։)
Ոչ եւս յաւելից լուտալ զերկիր վասն գործոց մարդկան։ Ոչ յաւելիցն լուտալ զերկիր ... քանզի ոչ է պարտ յաւելուլ ի վերոյ եղելոցն նորոգ նզովս. (Փիլ. լին. ՟Բ. 54։)
Ո՞վ է որ ճանաչէ զմիտս, եթէ ոչ բանն որ ելանէ ի նմանէ՝ նա է որ ի վերոյ է քան զմիտս. եւ ամենայն խորհուրդք խլրտան ի նմանէ. (Եփր. համաբ.։)
արժան է հաստատուն հիմամբք սկզբնաւորել. ապա եթէ ծածաղ եւ վեր ի վերոյ սկսանիցին, դիւրակործանք լինիցին. (Մխ. առակ.։)
Որ զի յաւէրժ նոքա կարացին դէպ վերոյ ամենայնց լինել մարդկան. (Պիտ.։)
Ի վերոյք. զլերինս յորդեցան ջուրք. (Եփր. ծն.։)
Զչարութիւն ի ներքոյ ոստայնանկէ։ Զգիրն՝ որ ի վերոյ ունէր զաւետիս կենաց, եւ ի ներքոյ զդառնութիւն մահու. (Խոր. ՟Ա. 27։ Եղիշ. ՟Բ։)
Ոչ ունէին իմաստասիրութիւն, այլ ի վերայ շրթան, եւ վեր ի վերոյ. (Փիլ. լին.։)
Կամիմ զձեզ՝ թէ սրամիտք իցէք, եւ մի՛ վեր ի վերոյ անց եւ անցս առնիցէք. (Ոսկ. ղկ.։)
Հարսնն քրիստոսի այս ինքն եկեղեցի՝ ի վերոյ սքօղեալ է զերեսս առաքինական վարուք (որպէս զկեշեւ նռան). (Նար. երգ։)
Հարսնն քրիստոսի այս ինքն եկեղեցի՝ ի վերոյ սքօղեալ է զերեսս առաքինական վարուք (որպէս զկեշեւ նռան). (Նար. երգ։)
Չարն ի ներքոյ՝ դառն ապաժոյժ ղեղւոյ, իսկ ի վերոյ բարեկերպ գունեալ իբր քաղցր օծմամբ. (Անյ. հց. իմ։)
Ինքն պատեալ զամենայնիւ, ի ներքոյ ամենայնի, ի վերոյ ամենայնի, արտաքոյ ամենայնի, եւ ամենայն ի նմանէ, եւ ամենայն ի նա, եւ ամենայն ի փառս նորա։ Ամենայնի նա է հատուցանօղ։ Զինքն արարեալ օրինակ ամենայնի. (Ագաթ.։)
ԱՆՑԱՆԵԼ ԶԱՆՑԱՆԵԼ. կամ ԳԵՐ 'Ի ՎԵՐՈՅ ԱՆՑԱՆԵԼ. cf. ԶԱՆՑԱՆԵԼ. ԳԵՐ 'Ի ՎԵՐՈՅ. եւ այլն։
Վաղիւ առաւօտունցուցանեմ ձեզ փիղս վառեալս եւ ի վերոյ ասպազէնս ի քաջացն, որ տեղասցեն ի վերայ ձեր անձրեւս նետս երկաթեղէնս. (Արծր. ՟Բ 3։)
Սրկ զաթոռ նորա ի վերոյքան զբազումս։ Խնոյր արկանէր զամենայն զուր բացեալ զբերանս. (Բուզ. ՟Գ 10. ՟Դ 7։)
Զուրարն կապեն վերոյ արմկանն. (Լմբ. պտրգ.։)
Թէպէտ եւ ունին վեր ի վերոյ դոյզն ինչ բարեսացս. (Պիտ.։)
ԲԱՑԽՓԻԿ կամ ԲԱՑԽՓՆԻԿ. Կէս մի բաց, եւ կէս մի խփեալ. վեր ի վերոյ պարտըկած.
ὐπερδύναμος, ὐπερδυναμῶν praepotens, praevalens Գեր ի վերոյ զօրութեամբ. մեծազօր. կարօղ ամենայնիւ.
Վերնատունկ իմն է առաքինութիւն, եւ ի գերակայսն հայի. (Նիւս. երգ.) իմա՛ ըստ յն. ի գեր ի վերոյսն։
ὀ ὐπὲρ νόησιν intelligentia superior Գեր ի վերոյ քան զիմացումն. եւ Գերիմաստ.
Գիր դրոշմեալ ի վերայ գլխոյ կամ ի վերոյ քան զգլուխն.
Ելանէր դիզանայր բոցն ի վերոյ քան զհնոցն ի քառասուն եւ յինն կանդուն. (Դան. ՟Գ. 47։)
Դիւցազունք անուանեալ՝ գեր ի վերոյ մարդկայնոյս համբառնային բնութեան. (Յհ. իմ. պաւլ.։)
Կողովս երիս ոսկեղէնս, եւ մի արծաթի. իսկ արծաթին կից էր ընդ միում յոսկեղինացն իբրեւ զերկաւորի ... իսկ զերկուորիսն բարձրագոյն եցոյց ի վերոյ կողմանէ հիւսիսային կողովոյն. (Ճ. ՟Զ.։)
Voir tout