vanquished, conquered, humbled, lowered, abased, depressed;
base, abject, vile, low, contemptible, mean, poor, little, ignoble;
— առնել, to conquer, to subdue, to bear or break down, to humble, to depress, to abase, to weaken, to harass, to mortify, to humiliate;
— լինել, to be conquered, overcome, humbled, abased, worsted, to succumb, to yield to.
vaincu, humilié, avili;
abject, vil, bas, méprisable, ignoble, pauvre;
— առնել, vaincre, avoir le dessus, abattre, avilir, humilier, abaisser, effacer, accabler;
— լինել, être vaincu, avoir le dessous, se laisser vaincre, succomber, être accablé, s'humilier, s'abaisser.
cf. Աննկուն.
silently, tacitly, in silence;
զմանկունս — ուսուցանել, to teach the children silence;
babe, baby, little child;
young child, little boy, boy, lad;
youngster, stripling;
soldier, warrior;
servant, domestic;
— մատաղ, babe, infant;
— տղայ, child, little boy;
մանկունք եկեղեցւոյ, ուխտի մանկունք, clergy;
choristers;
մանկունք առագաստի, paranymphs, bridegroom's friends;
— կնամարդի, effeminate young man;
— նաւի, ship-boy, cabin boy;
— արքայի, court-page;
ինքնակալն —, the young prince;
մանկունք, my children;
— դու, young man;
— եմ ես, I am young;
—տիովք վախճանեալ, dead in youth;
cf. Ընտրան, cf. Ծեր.
ear;
ունկունք, handle;
cf. Ականջ;
— դնել, մատուցանել, to give one's ear to, to lend an ear to, to listen, to hearken, to be attentive;
խօսել յունկանէ, to speak in one's ear;
to whisper;
— արկանել, to obey;
չդնել յունկան, to disobey;
զոր լուայք յունկանէ, what has been confided to your year;
եհաս յ— նորա, it reached even his ears;
— դիք, listen! attention !
cf. Թմբուկ.
curtain, veil, net;
pretext;
nuptial couch;
gynaeceum;
bed-curtain;
pavilion, sail of a ship;
մտնկունք —ի, young persons that accompany the bridegroom, paranymphs;
— պարզել՝ վերացուցանել, to sail;
իջուցանել զ—, to strike sail.
vow;
wish, desire, prayer;
compact, covenant, agreement;
alliance, pact, treaty;
order, congregation, community;
clergy, churchmen;
pilgrimage;
— աղի, everlasting covenant;
—ք եւ դաշինք, conditional promise, alliance;
մատեան —ի, Holy Writ, the Bible;
տապանակ —ի, the ark of the Covenant;
հին եւ նոր —, the Old and the New Testaments;
— հաւատացելոց, Christians;
— եկեղեցւոյ, մանկունք —ի, clergy;
— կանանց, nunnery;
—ի տեղիք, holy places, sanctuaries, relics;
պարզ, հրապարակական, անլուծանելի —, simple, solemn, indissoluble vow;
անխորհուրդ, անխոհեմ —, indiscreet, imprudent vow;
— դնել, to make a vow, vows;
— դնել ողջախոհութեան, to make a vow of chastity;
—ս կռել հրապարակաւ, to make a solemn treaty;
— դնել or յ— մտանել ընդ ումեք, to make a treaty, or an alliance with any one, to be in treaty for;
կնքել — հաշտութեան, — հաստատութեան առնել, to make peace;
կալ յ—ին, to remain faithful to one's vow;
կատարել զ—ն, to accomplish one's vow;
անցանել զ—իւ, ջրել զ—ն, ապախտ առնել զ— իւր, to break or violate one's vow;
տնօրինել զ—ն, to dispense with or exempt from a vow;
—իւք խնդրել, to desire ardently, to long for eagerly;
երթալ յ—ս, to go on a pilgrimage;
զ—ս իմ կատարեցից, I will accomplish my vow.
projectile;
— շարժումն, projection;
— ինչ, refuse;
— առնել զմանկունս ի զետ, զկարասին ի ծով, to throw the children in the river, merchandize in the sea;
— առնել զմանուկ, to expose a child;
— լինել, to be thrown out, abandoned.
by choice, by selection;
մանկունք —աւ, the flower of the youth;
կաչառք —աւ, rich or precious gifts.
enfant, petit enfant;
տղայ, enfant, jeune enfant;
— եմ ես, je suis jeune;
ուխտի մանկունք, le clergé;
մանկունք առագաստի, les amis de l'époux, les paranymphes;
մանկունք, mes enfants;
— կնամարդի, jeune efféminé;
ինքնակալն —, le jeune prince;
— դու, jeune homme;
— նաւի, mousse;
— արքայի, page;
— տիովք վախճանել, mourir très jeune.
oreille;
cf. Ունկունք;
— դնել՝ մատուցանել, prêter l'oreille, écouter;
— դիք, attention !
խօսել յունկանէ, dire à l'oreille;
եհաս յ— նորա, parvint jusqu'à ses oreilles.
vœu;
vœu, souhait;
pacte, traité, alliance, clergé;
ordre, congrégation, communauté;
pèlerinage;
մանկունք —ի, le clergé;
— դնել ou յ— մտանել ընդ ումեք, faire un pacte, un traité, une alliance avec quelqu'un, traiter avec lui;
ուխտս կռել — հրապարակաւ, conclure un traité solennel;
կնքել — հաշտութեան, — հաստատութեան առնել, faire la paix;
կալ յուխտին, rester fidèle à son vœu;
— դնել, faire vœu, faire des vœux;
— դնել աղքատութեան, faire vœu de pauvreté;
* ուխտը կատարել՝ աւրել, accomplir, rompre ou violer son vœu;
*— ընել, faire vœu, vouer;
*ուխտի երթալ, aller en pèlerinage;
պարզ —, vœu simple;
անխորհուրդ՝ անխոհեմ անլուծանելի —, vœu indiscret, imprudent, indissoluble.
avec choix, choisissant;
մանկունք —աւ, l'élite des jeunes gens.
Կոտորեցէ՛ք ասէ անողորմ զնորահաս մանկունսն. (Շար.։)
Մանկունք իմ են, որովք ողորմեցաւ աստուած ծառայի քում։ Աստուած ողորմեսցի քեզ ո՛րդեակ։ Ողորմեա՛, կամ ողորմեաց ինձ աստուած։ Որբոց նոցա եւ այրեաց մի՛ ողորմեսցի։ Ողորմելով ողորմեցայց նմա, ասէ տէր։ Ողորմեցարուք ինձ, ողորմեցարուք ինձ ո՛ բարեկամք.եւ այլն։
Մանկունս իմ քեզ յորդէգիրս եղեալ լիցին. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Ջրայոյզ ջրածուփ ձկնորսացն մանկունք. (Փարպ.։)
Ջրայոյզ ջրածուփ ձկնորսացն մանկունք. (Փարպ.։)
Կողքս եւ սրնկունքս. (Ճ. ՟Գ.։)
Աղախնածինքն (հալածեցին) զազատածին մանկունս. (Անան. եկեղ.։)
Զտերունի գանձն յանպատշաճ ձեռս մատնէ։ Զմանկունս տգէտս եւ զանպատշաճս՝ քահանայութեան վիճակեցաք. (Լմբ. պտրգ.։)
Լինել որպէս զդաշտ հարթ. դաշտաւորիլ. տափարակիլ. եւ Նկուն լինել. դաշտի պէս տափկիլ.
Որոց մանկունք ոչ իցեն դրութեամբ, այլ ճշմարտութեամբ. (Պղատ. օրին. ՟Թ։)
Զիա՞րդ ծերացեալ ալիք զարգանայ մանկամբք (ի մանկունս). (ՃՃ.։)
Ըստ որում աստ զգալապէս ծերք եւ մանկունք շրջագային զբոցովն. (Տօնակ.։)
ԿՈՐԱԿՆԵԼ որ եւ ԱԿՆԿՈՐԵԼ. Զակն ի վայր կորացուցանել. լի լինել ամօթով. նկուն լինել. Վար նայիլ, երեսը կախել, ցմքիլ, խախք ըլլալ.
Եւ մարդիկք համալծորդ նոցունց եղեալ՝ միեղինաբար փառք ի բարձունս վերաձայնեն։ Ինքն եւ մանկունք իւր համալծորդք յորջորջին ի մարգարէութենէն դուստր սիոնի. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Յայտ առնեն մանկունք ամենեքեան՝ հարցասէրք գոլով ի զրոյցս, այսինքն հետաքրքիր. (Սահմ. ՟Ժ՟Ե։)
Ոսկէգործացն մանկունքն եւ դոյզն ինչ կոշտոյ խնդիր առնեն. (Ոսկ. հռ. ՟Լ՟Ա։)
Ունել զհացիկն միայն, եւ զվանկունսն՝ ուր ագանիցին. (Թղթ. բարուքայ. (ըստ ոմանց՝ զծածկոյթն, զոր զգեցցին)։)
Զկարեւոր պէտսն, եւ վանկունս անգամ չյօժարիս տալ։ Մոլորեալ եւ օտար շրջիցի, եւ կարօտ վանկաց. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 25։)
Երթեալ այնուհետեւ ի վանկունսն իւր՝ բերէր մեզ կերակուր ինչ դուզնաքեայ, եւ ջուր։ Գնայր ի մէնջ ի վանկունսն իւր. (Փարպ.։)
Վաստակոց իմոց՝ զոր ես վաստակեցի (կամ ջանացայ)։ Ի վաստակս՝ զոր վաստակեցայ (կամ ջանացայ)։ Մի՛ եւս վաստակեցեն ընդունայն։ Զուր ուրեմն վաստակէի։ Ոչ քաղցիցէ, եւ ոչ վաստակեսցի։ Վաստակեսցին մանկունք։ Ընթասցին, եւ մի՛ վաստակեսցին։ Մինչ ի վաստակել սրտի իմոյ.եւ այլն։
κακίζω vitupero. կր. ἤττων γίνομαι minor fio, ignavus fio, superor ὁνειδίζω exprobro τροπάω in fugam verto. Վատթար կացուցանել, եւ որպէս զվատթար թշնամանել. նկուն առնել. տկարացուցանել. յանպիտանութիւն դարձուցանել. յամօթ առնել. կորանօք ի բաց վանել. անարգել. ընդ վայր հարկանել. նախատել. խաղք ընել. սըմքեցնել. կր. նկուն լինել. խաղք ըլլալ. սըմքել.
Վեհագոյնքն իշխեսցեն, եւ վատթարագոյնքն ընդ իշխանութեամբ իցեն։ Ծնօղք վեհագոյնք են ծննդոցն, եւ արք իսկ քան զկանայս եւ զմանկունս. եւ իշխանք քան զայն որ ընդ իշխանութեամբ են. (Պղատ. օրին.։)
Տղայերամ մանկունք սուրբ եկեղեցւոյ։ Տղայերամ ժողովուրդ. (Թէոդոր. խչ.։ Տօնակ.։)
Ժողովէ մանկունս խոհեմամիտս, տրամախոհս, քաջուշեղս, փափկավակս։ Քաջուշեղ մանուկս այս բաբիկ. (Յհ. կթ.։ Ուռպ.։)
Մանկունս հարազատս արասցես անշնացեալս. (Պտմ. աղեքս.։)
ԴԻՈՍԿՈՒՐԱՑԻՔ ԴԻՈՍԿՈՒՐՔ. Διόσκουροι, Διόσκοροι Dioscuri, Jovis filli, Castor et Pollux որ ի գիրս Փիլոնի յղ. ՟ժ. բան. Արամազդայ մանկունք թարգմանին. Երկուորեակ եղբարք՝ որդիք դիայ, կաստոր եւ պողիկեւտիս, յաստեղս դասեալք։
Ուսուցանէր մամաս զդպրոցակիցսն (կամ զդպրոցակից մանկունսն) ի բաց կալ ի սնոտի կռապաշտութենէն. (Հ. կիլիկ.։ Հ=Յ. սեպտ. ՟Բ.։)
եռանձնեայք. որպէս Երեք մանկունքն.
Ոչ որպէս տագերբ, այլ իբր նոյնազաւակ զուգահարբ զմանկունսն փայփայեցեր (առ Մեսրոպաւ՝ որպէս առ Սահակաւ). (Խոր. ՟Գ. 68։)
Հերետիկոսաց մանկունքն. (Կոչ. ՟Դ։)
Մանկունք չորքամեայք եւ հինգամեաք։ Հինգամեա կամ վեցամեայ մանուկ։ Հինգամեա լռութիւն կամ ժամանակ. (Շ. ՟ա. յհ. ՟Ի։ Լմբ. սղ.։ Եզնիկ.։ Եւս. քր. ՟Ա։)
Մանկամայրքն ոչ ձգել կարեն զմանկունսն՝ տագնապեալք ի խանդոյն, եւ ոչ մանկամբն աճապարել եւ փախչել. (Զքր. կթ.։)
Ահա բառդ՝ ստուգութեան եւ մատնացոյց առնելոյ է։ Մատնացոյց առնէ զիւրսն խնդութեամբ էմմանուէլն, թէ ահա ես եւ մանկունք իմ. (Գէ. ես.։)
Ջրահեղձոյց զտղայսն առնէր։ Փարաւովն ջուրց վիշապ կոչի յաղագս ջրահեղձոյց զմանկունսն առնելոյ. (Արշ.։)
Զմանկունս ազատս յաղագս հայրենեաց պարտուց ձգեալ ի վաճառարանն. (Բրս. վաշխ.։)
Ժողովէ մանկունս քաջուղեշս, փափկավանկս. (Յհ. կթ.։)
Մի՛ երբէք երեւեսցուք անբանագոյնք քան զմանկունս։ Քան զեպիկուրեայցն զյիմարութիւնն (կամ զանհատսն) անբանագոյն եւ պառաւական եղիցի. (Բրս. հց.։)
Տարաժամ անցուցանեն զմանկունս. (Յճխ. ՟Ը։)
Ոչ եւս յաւելից զխոշորագոյնս (ի բանից՝ յանդիմանութեամբ). վասն զի ի մանկունսն խնայել՝հարց օրէնք են. (Առ որս. ՟Ժ՟Ե։)
Զջահսն շուրջ ածէր ի վեր անդր (կապիկն,) որպէս կանթեղակիրքդ մանկունք, յոյժ ցոյցս առնելով. (Փիլ. լիւս.։)
Ի խօսել որդւոյն նկուն լինի եւ ափիբերան անմեղին կառափնատիչն. (Լմբ. սղ.։)
Ժամանակ խնդրելոյ, եւ ժամանակ կորուսանելոյ։ Կորուսանիցէ դրամ մի։ Գտի զդրամն իմ զոր կորուսի։ Միթէ կորուսանիցե՞ս զարդարն ընդ ամպարշտին։ Կորուսջի՛ք զբնակիչս երկրին։ Կորուսցէ զնոսա կորստեամբ մեծաւ։ Ի խնդիր է հերովդէս կորուսանել զմանկունդ։ Որ կորոյս զանձն իւր վասն իմ, գտցէ զնա։ Ոչ կորուսցէ զվարձս իւր։ Կորուսանել ի գեհենի։ Կորուսից զիմաստութիւն իմաստնոց.եւ այլն։
Եւ մարդիկք համալծորդ նոցունց եղեալ՝ միեղինաբար փառք ի բարձունս վերաձայնեն։ Ինքն եւ մանկունք իւր համալծորդք յորջորջին ի մարգարէութենէն դուստր սիոնի. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
καταδυναστέω, κατασχύω, κατακρατέω opprimo, sub potestate redigo, praevaleo ἠττάω, ἠσσάω convinco νικάω, πλεονέκτω vinco, supero եւ այլն. Յաղթելով ի գետին կամ առ ոտս հարկանել. պարտել. նուաճել. ընկճել. ի նեղ արկանել, նկուն առնել. հարստահարել. զօրանալ ի վերայ. իշխել. տիրել. վնասել. յամօթ առնել. ոտնառել. բռնադատել.
Ջրահեղձոյց զտղայսն առնէր։ Փարաւովն ջուրց վիշապ կոչի յաղագս ջրահեղձոյց զմանկունսն առնելոյ. (Արշ.։)
Մանկունք լուսոյ փոխակերտեալք Քրիստոսիւ առ այլ ի յայլմէ. (Նար. մծբ.։)
Տունկ քաջազուարճ երեւեալ։ Զքաջազուարճ եւ զսաղարթալի տունկն։ Մանկունք՝ որպէս տնկոցն քաջազուարճք՝ պահոց ջրով ոռոգեսցին. (Ճ. ՟Ը.։ Երզն. լս.։ Բրս. պհ.։)
Քաջ մանկունքն, առաքինագոյն ծնօղն. (Ածաբ. ի մակաբ.։)
Ազգակիցքն ի միասին գալով՝ մինչեւ ցեղբօրորդեաց մանկունս. (Պղատ. օրին. ՟Թ։)
Մանկունք եւ անասունք կամաւ (այսինքն յօժարութեամբ իւիք) առնեն, սակայն եւ ո՛չ նախայօժարեալք։ Ոչ ամենեցունց՝ որոց պատշաճն է նախայօժարել, նոցունց պատշաճ է եւ ախորժել. քանզի ասեմք ախորժել զողջ գոլն, բայց նախայօժարել զողջ գոլ ոչ ոք ասէ։ Ասեմք ախորժեմ անմահ լինել, բայց նախայօժարիմ անմահ լինել ոչ ասեմք։ Զայսոքիկ միայն նախայօժարիմք, զորս ի ձեռս մեր կա՛ր համարիմք լինել. (Նիւս. բն. ՟Լ՟Բ։)
Որոյ չափն է ութ կանգնոց. ութ կանկուն.
ՔԱՌԱԿԱՆԳՆԵԱՅ ՔԱՌԱԿԱՆԳՈՒՆ. τετράπηχυς quatuor cubitorum. Որպէս թէ քառականգնեան. Չորեքկանգնեան. ունօղ զչափ չորից կանգնոց. չորս կանկուն.
Զբուրաստանեալ աւետարանատունկ մանկունս եկեղեցւոյ։ Իմանալի է զեկեղեցւոյ բուրաստանեալ մանկունս. (Թէոդոր. ի կոյսն.։)
Խաւարասնունդ հարց մանկունք լուսոյ. (Նար. ՟Ի՟Ե. եւ Նար. մծբ.։)
Թէպէտ եւ մանկունք են, ծերունեացն մակադրութեամբ (երիցունք) կոչին։ Յայտնի նշանակելով մակադրութիւն անուանս, եւ այլն. (Լմբ. պտրգ.։)
Յամենայնի մեծախորհուրդ է այրն, եւ իմաստասէր։ Մանկունք քաջք եւ մեծախորհուրդք. (Ածաբ. ի կիպր. եւ Ածաբ. ի մակաբ.։)
Մկրտէր զմանկունս, որ էր յառաջագուշակ իւրոյ քահանայապետութեանն. (Տէր Իսրայէլ. յնվր. ՟Ժ՟Ը.։)
Մանկունքն զբոց հնոցին ցօղացուցին։ Պահքն զկենցաղոյս (զցանկութիւնս) ցօղացուցանէ առ լաւագոյնսն. (Փարպ.։ Գեննանդ.։)
Ի ձեռն քաղդէացւոցն կործանման, եւ երից մանկանցն փառակցութեան որդւոյն աստուծոյ. (Ի գիրս խոսր. յասել Ստեփ. սիւն.) իմա՛ զերեւումն հրեշտակին ի հնոցին, որում մանկունքն երեւեցան փառակից եւ փառաբանակից։
ՔԱՌԱԿԱՆԳՆԵԱՅ ՔԱՌԱԿԱՆԳՈՒՆ. τετράπηχυς quatuor cubitorum. Որպէս թէ քառականգնեան. Չորեքկանգնեան. ունօղ զչափ չորից կանգնոց. չորս կանկուն.
Իբրեւ զդաշտ կացուցանել. հարթել. յատակել. նկուն առնել. տափկեցնել.
Երանելի հարքն մեր ոչ կոչէին զմանկունս ի սենեկի, եւ ոչ ի միայնակեցանոցս բնակել թոյլ տային. (Վրք. հց. ՟Ե։)
ἁσθενόω infirmum reddo, debilito ταπεινόω humilio. Տկար առնել. տալ տկարանալ. նկուն առնել.
Ոչ կարեն մանկունք առագաստի պահել սակս անպատշաճութեանն. (Նանայ.։)
Մանկունք որ իննուտասնամեայ էին ի ժամանակին՝ իբրեւ ելին յերկրէն եգիպտացւոց, մտին յերկիր պարգեւաց. (Եփր. ծն.։)
εὑπαιδία felicitas in habendis bonis liberis. Յաջողութիւն ունելոյ զմանկունս, կամ ունելն զաւակս ընտիրս.
Լուսափայլ ողորմութեան քո շնորհք ծագեալ ի մէջ քառասնիցն՝ զուարճացոյց սուրբ զմանկունսն. (Շար.։)
Եթէ սնուցեալ իցէ մանկունս իւր, եւ ոչ թարթափեցուցեալ իցէ զնոսա. (Եփր. ՟ա. տիմ.։)
Նկունք ճիրանք աղկաղկաց մնոցն մորմոքողաց զիս կեղեքեսցեն. (Նար. ՟Կ՟Ը։)
Նոյն տինս է եւ դանիէլ (ընզդ երեմիայի)։ Եւ երեք մանկունք ի նոյն տիս հասակաց, մինչդեռ յաճել եւ ի ծաղկի էին. (Ոսկ. ես.։)
Առ նկունս, եւ առ արիս։ Արանց արեանց. (Նար. ՟Գ. ՟Թ։)
Նկուն լիցին դստերք երգոց. (Ժող. ՟Ժ՟Բ. 4։)
Ընդ երանելի մանկանցն երգեսցուք։ Ընդ հրեշտակացն դասուց. (Շար.։) (Այլ առ չշփոթելոյ ընդ սեռ". ստէպ ասի, ընդ մանկունս, ընդ դասս, եւ այլն)։
Զայպնարարողսն մանկունս. (Մագ. ԼԱ։)
Մի՛ յապաղել անդր ընդ գինարբու աշխարհականացն մանկունս. (Շ. ընդհ.։)
Աշխատեցէ՛ք մանկունք, եռացէ՛ք յընթացս արթնութեամբ. (Կլիմաք.։)
Ոչ կարեն ձգել զմանկունսն՝ տագնապեալք ի խանդոյն. (Զքր. կթ.։)
Կծծի գողք էին իբրեւ զմանկունս. (Տօնակ.։)
Ծնան կուսանք ազգս բազումս, եւ մարք մանկունք զհրապարակս ծերոց. (Շար.։)
Նկուն ճիրանք աղկաղկաց մնոցն մորմոքողաց զիս կեղեքեսցեն. (Նար. ՟Կ՟Ը։)
ՈԼՈՔ կամ ՈԼՈԳ ռմկ. ոլոքներ. ἵσχιον ilium σκέλος tibia, crus. Սրունք եւ կարթք ոտից՝ ի ծնգաց ցկրնկունս. ոտից ճղերը, ճիվերը. cf. Կրուկ, եւ Խոտուցք.
Խեցի եւ կաւ ժողովելով, եւ տնկունս շինելով. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 23։)
ԱՆԳԵՂ կամ ԱՆԳՂ. Ունկն կամ ունկունք ամանոց. ճարմանդ. անկղ, ճանկ.
Զենեաց մանկունըս զոհ նոցին. (Գր. տղ. յերուսաղէմ.։)
Խաղային մանկունքն ի նմա (յարգանդի ռեբեկայ). (Ծն. ԻԵ. 22։)
Առակացն գիրք զտղայական հասակն նախակրթէ. այսինքն զմանկունս եւ զպատանիս. (Նախ. ժող.։)
Զմանկունսն ի պարսպաց անտի ի վայր հոսեցին։ Զանձն ի բարձուէ ընդ պարիսպն հոսել։ Հոսել վիրգս մեծամեծս. (՟Բ. Մակ. ՟Զ. 10։ ՟Ժ՟Դ. 43։ ՟Ա. 16։)
Յորովայնի ճմլեն զմանկունս. (Յճխ. ՟Ը։)
Բազմախումբ մշակացն մանկունք, եւ նաւազացն. (Պիտ.։)
Պարեցէք ո՛վ մանկունք առագաստիս այսօր ուրախութեամբ. (Լմբ. համբ.։)
Գարշելի ալեւոր։ Ի մեծամեծաց եւ յալեւորաց իսկ զոք ի մէջ ածցուք։ Միթէ զերիցա՞նց պատուոյ ասիցէ. ո՛չ, այլ զալեւորաց։ Այր ալեւոր իբրեւ հին աւուրց, եւ լի իմաստութեամբ ... Ասեն՝ ո՛չ զսովորական ձայնն, թէ ահաւասիկ ես եւ մանկունք իմ, այլ թէ մեք եւ ալեւորս մեր. (Խոր. ՟Բ. 85։ Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. ՟ա. տիմ.։ Արշար.։)
Զառաքինութեանց զդպրոցս միաբանել շինել առ ի լաւացուցանել զմանկունս, զի նոցա բնութիւնք մինչ չեւ խիստք եւ բարաշխ խռպողք եղեալ են, կարասցեն դիւրաւ ընդունել զբարեացն ձեւ կերպարանաց. (Փիլ. ել. ՟Բ. 4։)
Իբրեւ զարդի ծնեալ մանկունս՝ խօսուն եւ անխարդախ կաթինն փափաքիցէք. (՟Ա. Պետ. ՟Բ. 2։)
Ո՞վ պատմեսցէ աբրահամու, եթէ սնուցանիցէ մանուկ սառա։ Յղացաւ ռեբեկա կին նորա, եւ խաղային մանկունք ի նմա։ Ուխտաւոր աստուծոյ եղիցի մանուկն անդստին յորովայնէ մօր իւրոյ։ Զի՞նչ արասցուք մանկանն որ ծնանիցի։ Տեսին զմանուկն հանդերձ մարեմաւ մարբն իւրով։ Արի՛ ա՛ռ զմանուկդ եւ զմայր իւր.եւ այլն։
Ըստ կազդուրել մանկանց իմոց խաղացից։ Օրհնեցէ՛ք մանկունք զտէր։ Ընդ հարցի մանուկն ընդ ծերոյն։ Սամուէլ մանուկն պաշտէր առաջի տեառն։ Մանկունքս կան ընդ ինեւ յանկողնի. եւ այլն։
Լուարո՛ւք մանկունք զխրատ հօր։ Անիծեալ քանան մանուկ։ Գայր մանուկ քահանային։ Մանուկ իմ անկեալ կայ ի տան։ Յարեան ի մանկանցն բենիամենի երկոտասանք, եւ ի մանկանցն դաւթի երկոտասանք.եւ այլն։
Քառասուն մանկունք սեբաստիոյ։ Զինուորեալ մանկունք թագաւորաց, կամ եկեղեցւոյ. եւ այլն։
Զորս աստուծով ճգնէին, մանկունս կոչէին. (Մաքս. ի դիոն.։)
Որպէս թէ ոմն՝ ձիոց իսկ մանկունս վարկանիցի գոլ (յաշխարհի). (Պղատ. սոկր.։)
Չեղաք պարսաւ, չեղաք նկուն. (Ոսկ. ՟բ. տիմ.։)
Մանկունքն լռեալ վասն քրիստոսի վկայեցան, քանզի ոչ էին անբերան քան զմկրտիչն. (Եփր. աւետարան.։)
Տապաստ յերկիր արկանէր արս ընտիրս եւ քաջս։ Նա ըզմանկունսըն բեթէլին՝ տապաստ էարկ վասն այպանին։ Զչարափառացն տապաստ արկանել խումբս։ Առ հասարակ իսկ զամենայն դասս հերձուածողացն արկանէ տապաստս. (Խոր. ՟Բ. 5։ Յիսուս որդի.։ Յհ. իմ. երեւ.։ Ոսկ. փիլիպ.։)
Տապաստ յերկիր արկանէր արս ընտիրս եւ քաջս։ Նա ըզմանկունսըն բեթէլին՝ տապաստ էարկ վասն այպանին։ Զչարափառացն տապաստ արկանել խումբս։ Առ հասարակ իսկ զամենայն դասս հերձուածողացն արկանէ տապաստս. (Խոր. ՟Բ. 5։ Յիսուս որդի.։ Յհ. իմ. երեւ.։ Ոսկ. փիլիպ.։)
Զմանկունս իւրեանց կրթեն՝ փոկովք տանջեալ, եւ քանցէին գանիւք առ բագնովքն. (Նոննոս.։)
Օրհնեա՛ անձն իմ զտէր։ Օրնեցէք մանկունք զտէր, Երկիր պագի տեառն, եւ օրհնեցի զտէր աստուած տեառն իմոյ աբրաամու։ Ի մէջ եկեղեցւոյ օրհնեցից զքեզ։ Օրհնեսցու՛ք զտէր, զի փառօք է փառաւորեալ.եւ այլն։
Մանկունք՝ անկատար լեզուաւ զհայրն պարգեւատու արարին. (Կլիմաք.։)
Դեռածին մանուկ, մանկունք. (Շ. ՟ա. յհ. ՟Ժ՟Զ։ Տօնակ.։)
ὅνυξ unguis (որ եւ հնչի, եւ գրի իսկ՝ ԵՂՈՒՆԿՆ, եղնկունք. վրիպակաւ՝ եղենգունք. գրի եւ իբր ռմկ. Ըղունկն, ըղընկունք ). ըլունկ ... Պինդ մասն ջղուտ իբր ոսկր բարակ՝ պատիչ ծայրից մատանց մարդոյ, եւ անասնոց, այլ ի նոսա կոչի եւ Մագիլ, Ճիրան, Կճղակ.
Ժիրաժիր մանկունս ընտրանաւ զայն յուսումն արուեստականացն տային. (՟Բ. Մակ. ՟Դ. 12։)
Կամեցայ ժողովել զմանկունս քո, զոր օրինակ ժողովէ հաւ զձագս իւր ընդ թեւովք։ Ժողովեսցեն զընտրեալս նորա ի չորից հողմոց։ Եւ էր ամենայն քաղաքն ժողովեալ առ դուրսն։ Որ ժողովէն զձեզ աստուածո իսրայէլի։ Ժողովեցան ի վերայ քո ազգք բազումք.եւ այլն։
πῆχυς եւս եւ κύβιτον cubitus, -um . Անուն չափոյ, եւ ձող չափողական, ըստ հասարակ առման՝ Չափ միջոցի յարմկանէ ցծայր միջամատին, որչափ է եւ յուսոց ցարմուկն. այսինքն երկու թզաչափ. բայց սրբազան կանգունն էր կրկինն հասարակ կանգնոյ, այսինքն որչափ է ամբողջ բազուկն. ա՛յլ է եւ հսկայից կանգունն, եւ արքունին, եւ երկրաչափականն, եւ ազգայինն, եւ գաւառականն. զոր օրինակ Գ. Թագ. Է. 15. բարձրութիւն պղնձի սեան ասի լինել ԺԸ. կանգուն. որ ԼԵ դնի ի Բ. Մնաց. Գ. 15. եւ Երեմ. ԾԲ. 21. իսկ Փիլ. ել. Բ. 1. վեց թզաչափ դնէ զկանգունն, որպէս եւ զթիզն քիլ կոչէ. կանկուն .... եբր. ամմա.
Նկուն ճիրանք աղկաղկաց մնոցն մորմոքողաց զիս կեղեքեսցեն. (Նար. ՟Կ՟Ը։)
Սրտաթափ գոլով (հերովդի՝) զմանկունսն կորոյս։ Սրտաթափ էին վասն հեռանալոյն ի նոցանէ (տեառն). (Նիւս. մկ. բեթղ.։ Արշ.։)
Զի խաղային մանկունքն, այլ վիճանան, առնոյր կարծիս մայրն՝ ասելով, եւ ծնեալ զի՞նչ արասցեն սոքա. (Վրդն. ծն.։)
ταλαιπωρέω, ὁδυνόομαι, καταστενάζω , σκάλλομαι aerumnas ac miserias patior եւ այլն. Տառապանալ. թշուառանալ. նկուն լինել. աշխատ լինել. տատամսիլ. խոնարհիլ. չարչարիլ. կրել զնեղութիւն եւ զանձկութիւն. հեծել. խէղճութիւն քաշել, չարչրկիլ, ախուվախ ընել.
Որոց առընթեր կացեալ՝ մանկունս տէրն առձայնէր. (Լմբ. համբ.։)
Ո՛վ սողոն, ելլենացիքդ դուք միշտ մանկունք էք (ըստ հնախօսութեան), զի ծեր ելլենացի ոչ գոյ լսել. (Պղատ. տիմ.։)
Մանկունս փափկաձայնս եւ երկարոգիս. (Խոր. ՟Գ. 54։ Շ. բարձր.։)
Տխմար քան զմանկունս խրատուկս հռոբոամու. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
Անմեղ մանկունս ծովամոյն արարին. (Վրդն. պտմ.։)
Ընդ քո եկեղեցւոյ սրբակրօն մանկունսն։ Հայցմամբ աղօթից՝ հարց սրբակրօնից՝ եւ սրբագնդից. (Երզն. լս.։ Գանձ.։)
Դու հրեշտակացըն ցուցական, տեառն իւրեանց փառք սրբութեան։ Այլ քեզ առցե՛ս տիպ ցուցական՝ զբազում մանկունս աստուածական. (Շ. ոտ. բարձր.։ եւ Շ. առ ապիրատ.։)
Մանկունք ազատածին ծնունդք ազատամօրն (կամ ազատ մօրն) վերնոյն Սիոնի։ (Երզն. լուս.։)
Հուրն անգիտանայր զբնութիւնն իւր, եւ անթառամ պահէր սուրբ զմանկունսն. (Հարցնափառ.։)
Ազգակիցքն ի միասին գալով՝ մինչեւ ցեղբօրորդեաց մանկունս. (Պղատ. օրին. ՟Թ։)
Մանկունըք քո զըւարթալի. (Շ. եդես.։)
Յակոբոս երէց էր քան զքրիստոս ըստ ժամանակաց մարմնոյ, կամ համահասակ։ Ի համահասակ մանկունսն։ Առ համահասակն եւ առ համագործն ի տենչանաց սրտին վերագրի. (Լմբ. էր ընդ եղբ. Լմբ. առակ. Լմբ. սղ.։)
Նկունն գոլ. նուաստութիւն. յետնութիւն.
Թուոյն մասնկաց ոչինչ է հասարակ սահման, առ որ շարամօտին մասնկունքն իւր։ Երեքն եւ եօթեանքն առ ոչ մի ինչ հասարակ սահման շարամօտին. (Արիստ. քանակ.։)
Յիսուս ծնանէր, նա՛ դուք խայտայիք մանկունք. շլըրտեալ գընիք՝ ուրախ ցնծութեամբ մանկունք (բեթղեհեմի). (Գանձ.։)
Որ առ կին եւ մանկունս բաժանեալ է, (նմա) եւ ոչ պարապումն լինի հառաչել բազում անգամ ընդ իւր չարիսն։ Քրիստոսի զինուորն՝ յարիական ճակատամարտութիւն՝ տուեալ նմա պարապամբն վարեալ լինէր. (Նիւս. կուս. եւ Նիւս. թէոդոր.։)
Մնաց քաղաքն բազմորդի իբրեւ զմայր սեւազգեստ ի վերայ մանկունց իւրոց. (Երզն. քեր. յիշատ.։)
Որք կոչին առ ի ճարտասանիցն վտանգականք մասնկունք. ո՞վ, զո՞վ, զի՞նչ, ո՞ւմ, ո՞ւր, ե՞րբ, զիա՞րդ. (Նիւս. բն.։)
Ժողովեալ մանկունս փափկաձայնս եւ երկարոգիս. (Խոր. ՟Գ. 54։ եւ Շ. բարձր.։)
Առ անհամարձակ լեզուիս շարժութիւն։ Ընդ նկունս եւ անհամարձակս. (Նար. ՟Ժ՟Բ. ՟Լ՟Բ։)
Անվարժասէր մանկունք. (Մագ. ՟Ի։)
Տիրէր բազմախումբ ժողովրդեանն՜ Բազմախումբ մշակացն մանկունք. (Պիտ.։)
Զուարճալից առնել զմանկունս նոր Սիովնի. (Ճ. ՟Բ.։)
Նախ նահատակեցաւ հայրն, զկնի հանդիսանան եւ մանկունքն. (Ածաբ. մակաբ.։)
Կոտորիչ մանկանց. մանկասպան, որ տայ սպանանել զմանկունս այլոց. որպէս եւ հրաման նորա, կամ սուր.
ՄԱՆԿԱԿՈՏՈՐ ԼԻՆԵԼ, եւ ԱՌՆԵԼ. Կոտորել զմանկունս.
Որպէս զմարդավաճառ, որ գողանան զմանկունսն. (Նար. երգ.։)
Իբր նոյնազաւակ զուգահարբ (Սահակաւ եւ Մեսրոպաւ) զմանկունսն փայփայեցեր. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Եւ Վատթարիլ. նկուն լինել.
Զմանկունս հեղձամղձուկ առնէին. (Ճ. ՟Ա.։)
Զմատաղ մանկունս առ սակաւ սակաւ ընդելուզանեն (յուսումն)։ Մարքն (թռչնոց) զձագսն սակաւ սակաւ ընդելուզեալ՝ ի բարձունս թռուցանեն. (Ոսկ. յհ. ՟Գ. եւ ՟Ժ՟Բ։) (Լինի անխտիր գրել ց, եւ զ. որպէս փլուցանել եւ փլուզանել. այլ քանզի ընդելուզանել եւ ընդելուցանել են զանազանեալ, վասն որոյ զգուշալի է չգրել նոյնպէս)։
Որք յարգանդին կենդանասերին մանկունք. (Փիլ. նխ. ՟ա.։)
κάμπτω, κλίνω, ταπεινόω , μεταβάλλω curvo, incurvo, flecto, inclino, verto. Տալ կորանալ. թեքել. ծռել. կարկամեցուցանել. խոնարհեցուցանել. նկուն առնել. քամակաբեկ եւ գլխակոր առնել.
Երբեմն աներեւութաբար հեղձուցիկսն տալ առնել զմանկունսն, եւ երբեմն յայտնապէս. (Պիտ.։)
Որ են եւ սոքա (անուն եւ բայ) մասնկունք արտաբերութեան բանի. (Անյաղթ պերիարմ.։)
παιδοτροφία, παιδοκομία puerorum vel liberorum educatio. Սնուցանելն զմանկունս. սնունդ զաւակաց.
Յայսչափ բարեմանկութեան կեանս՝ մանկանց մանկունս հասունս հասակօք կարաց տեսանել. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
παιδομανία puerorum insanus amor. Մոլիլն տռփանօք ի մանկունս. մանկատռփութիւն. արուամոլութիւն. սոդոմականն մեղք ընդդէմ բնութեան.
Յաստուածածնիցելոց քրիստոնէից անձանց եւ մարմնոց նոցա ծնեալ մանկունք են. (Կանոն.։)
Քանզի զայնս՝ որոց բազում յաւիտեան վարեցեալս հանդերձ մարմնովն կեանս առանց քաջալաւութեան, բազմաժամանակեայ մանկունս ասելի է. (Փիլ. իմաստն.։)
Կրթել զմանկունսն չսովորել ի փոքրագոյն ձեռնաքարշութիւնսն, զի մի՛ ի մեծամեծսն ձեռնարկիցէ. (Տօնակ.։)
Պայծառացուցեր սուրբ զեկեղեցի։ Պայծառացո՛ զմանկունս քո յօրհնաբանութիւն ծագողին զշող լուսոյ. (Շար.։)
Ոչ մանկունքն ծնեալք ի բազմամուսնութիւն կնոջն՝ կարեն զհայրն ճանաչել, եւ ոչ նա ի նոսին պահէ զգութն ամբողջ՝ այսու կասկածանօք. (Լմբ. առակ.։)
Ընկողմնեցուցանել (մարց) զմանկունս. (Կանոն.։)
Բայց յըղձից եւ ի կախարդութենէ որ մարց առ մանկունս. (Շ. բարձր.։)
ՈՏՆ ԱՐԿԱՆԵԼ. ՈՏՆ ՀԱՐԿԱՆԵԼ. ԸՆԴ ՈՏՆ ՀԱՐԿԱՆԵԼ. Արհամարհել. անգոսնել. ջանալ նկուն առնել ընդ ոտիւք.
Որպէս վարդապետ՝ զի վերացուցանէ մանկան զփոկն, սակայն ոչ հարկանէ։ Զմանկունս իւրեանց կրթեն՝ փոկովք տանջեալ. (Մխ. երեմ.։ Նոննոս.։)
Քաջ մանկունքն (մակաբայեցիք), առաջինագոյն ծնօղն։ Թերեւս ասիցէ ոք յիմաստնոցն ի քաջից։ Բժիշկ քաջ։ նաւուղիղ։ Իբրու առատ ոք եւ քաջ՝ որ ի հաց կոչիցէ։ Որ քաջն է եւ կիրթ յառնուլ զբոլորս լծորդաց. (Ածաբ.։ Աթան.։ Ոսկ.։ ԻԳՆ. ՆԻՒՍ։ Երզն. քեր.։)
որ եւ ԿՂԵՐՔ. Բառ յն. գլի՛րօս, κλῆρος clerus Վիճակ. ժառանգութիւն. եւ գլի՛րի. κλῆροι Վիճակք, վիճակաւորք, ժառանգաւորք եկեղեցւոյ. ըստ հյ. Ուխտ, եւ Ուխտի մանկունք.
ԳՐԷՔ կամ ԳՌԷՔ. Նոյն է ընդ ձայնիս Կռունկն. կռնկունք. լտ. կռու՛ս. յն. ղէրա՛նիօս.
Զմանկունս լուռ լուռ ուսուցանիջի՛ր. (Եւագր. ՟Ժ՟Է։)
Ձայն լալոյ նորա գուժեաց, զկոծն ասէ, զջայլն, զանզգայութիւնն. զի զոհէին զմանկունս. (Մխ. երեմ.։)
Ձնոց մանկունս վարկանիցի եւ կամ իշոց զջորիս. (Պղատ. սոկր.։)
Էին դստերաց նորա տագերք ի մեծ նախարարութեանցն։ Ոչ որպէս տագերբ, այլ որպէս նոյնազաւակ զուգահարբ զմանկունս փայփայեցեր. (Խոր. ՟Գ. 32. 68։)
Նա ըզմանկունսըն Բեթէլին տապաստ էարկ վասն այպանին. (Յիսուս որդի.։)
Մանկունք բազում անգամ՝ անկատար լեզուաւ, պարզ եւ անգոյ բանիւք զՀայրն իւրեանց՝ որ յերկինս՝ հաշտօղ եւ պարգեւատու արարին. (Կլիմաք.։)
Անկէզ մորենի։ Ի տոչորմանէ հրոյն զերիս մանկունսն անկէզ պահեալ. (Շար.։)
Զմանկունս թողուլ անթլփատս, յորժամ լինիցին, քանզի անկին էին. (Խոր. ՟Բ. 8։)
Երեք մանկունքն ունդ միայն ուտէին անհաց. (Լծ. կոչ.։) եւ (Տօնակ.։)
ԲԱԲԱՆ կոչի ռամկօրէն եւ Գերանն, զոր մանկունք դնեն ի վերայ միջին քարի, եւ ինքեանք հեծեալ յերկոսին ծայրս՝ ելեւէջս առնեն խաղալով. տանկալափիշտի։
cf. ԲԱՆԿՆ. եւ ԲԱՆԻԿ, բանկունք։
(Հերեսիովտք) բանկունս իմն շարադրեալ՝ ասել յանդգնեցան զայս ինչ. (Պրպմ. ՟Լ՟Է։)
ԲԱՆԿՆ կամ ԲԱՆԳՆ, բանկունք. (որ եւ է յոքն. բառիս Բանիկ) διήγημα narratio Անպիտան բան. զրոյց անբարի. առասպել. ստայօդ պատմութիւն.
Յածեզաձի ասելով՝ նշանակեմք տեսակ իմն փոքու նաւի. եւ թէ զատուսցուք զմասնկունսն, եւ ասասցուք՝ եզաձի, նշանակեմք զոմն մեկնակաձի, որ ոչ երբէք կցորդութիւն ունի առ նաւ։
Եղո՛ւկ են քաղաքքն՝ որոց ծառայեսցեն մանկունք քո, եւ եղո՛ւկ է որ ընկալաւ զորդիսն քո. (Բարուք. ՟Դ. 31։)
μαστιγόω flagello σκύλλω vexo παρενοχλέω perturbo, molestiam fero ταπεινόω humilio եւ այլն. (արմատն է Լլուկ, ի յանգս բարդութեանց). Խոշտանգել. տանջել. չարչարել. նեղել. աշխատ կամ նկուն առնել. չարչըկել.
Ամենայն ծնօղ նախ խոնաւ կերակրով տածէ զմանկունս իւր. (Մխ. ապար.։)
ἑκπιέζω, συντρίβω exprimo, opprimo, contero ταπεινόω humilio καταδαμάζω domo ὐποπιάζω suggillo, castigo. (լծ. սանձել. եւ ցնդել) Ճմլել՝ ըստ ամենայն առման. որպէս սեղմել ձեռամբ կամ ընդ ոտիւք. քամել. զսպել. նուաճել. նկուն առնել. ճգնել. նեղել. ճզմել, սխմել, նեղը ձգել.
ՈՒՆԿՈՒՆՔ. ὧτα ansae, ungula. Նմանական ականջք իրաց. ըմբռնետղ, կանթ, ճարմանդ. անկղ, ճանկ.
Կապեցին ի պարանոցի իմում ունկունս կժոց։ Գործեաց սփրիդս, եւ եդ նոցա ունկունս։ Գործեալ է իմ սփրիդս, եւ ունկունս ոչ ունիմ ... քակեաց զունկունս սփրիդոցն, եւ բերեալ ետ նմա. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Զ. ՟Ժ՟Է։)
Անդ պրթեալ ոմն ապրեցուցանէր մանուկ մի փոքրիկ՝ տրդատ անուն։ Երկուս մանկունս յորդւոցն պարթեւին պրծեալ ապրեցուցանէ ոնմ ի ձեռն դայեկաց։ (Ագաթ.։)
Կողքս եւ սրնկունքս. (Ճ. ՟Գ.։)
Զտիտանքն հարկեմք՝ տանջելով օիրնօք զմանկունսն՝ առ ագարակս եւ կամ առ տաճարս եւ կամ առ ընտանիս միշտ բերել, մինչեւ բաւական լինիցին կալ կանգուն. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
Յոքնականն Մանուկ բառիդ. այսինքն Մանկունք. որպէս տղայք, պատանիք, երիտասարդք. ծառայք. παιδάρια, παιδιά, παῖδες, νεανίσκοι pueruli, pueri, iuvenes, servi. տղաք, մանչիկներ.
Քարշեցէ՛ք մանկտի, քարշեցէ՛ք. եւ մանկունքն զհետ երթային. (Հ=Յ. յուլ. ՟Ի՟Ա.։)
Բազումք են՝ որք եւ ուսուցեալ լինին. որպէս զագռաւսդ ասեն, եւ որ ի հնդիկս պապկայքն են. բայց ես պապկայիցն՝ յԱղեքսանդրիա գիտեմ, մեծ ձայնիւ, զի գոչեն իբր որք ի դպրոցին մանկունքն են։ Կեռնեխք եւ ագռաւք եւ պապկայք, եւ որ միանգամ հոմանմանք. (Փիլ. լիւս.։)
զմանկունս ջերմինս եւ խստապարանոցս աղճատել մի խնայեսցես. (Կլիմաք.։)
ՎԱՏԹԱՐ. εὑτελής vilis, tenuis ἤττων, ἤσσων, -ον minor, -us. գրի եւ ՎԱԹԹԱՐ, ՎԱԹԱՐ. (լծ. եւ վթար). Նոյն է ընդ պ. պէթէր, պէտթէր. Յոռի. խոտան. անարգ. անպիտան. յետնեալ. յետին. չնչին. ստորին. տրուպ. նուաստ. կրտսեր. նուազ. նկուն.
Ոչխար ախտաժէտ։ Ախտաժէտ մարմին։ Ընդ ստեամբ ախտաժետիւ զմանկունս ունէի բանի. (Ճառընտ.։ Փիլ.։ Մխ. դտ.։)
Մանկունքն լռեալ վասն Քրիստոսի վկայեցան, քանզի ոչ էին անբերան քան զՄկրտիչն. (Եփր. երաշտ.։)
Այսմիկ խաղալեաց սկիզբն, զի բնութեամբ վազել սովորեալ է ամենայն կենդանի. իսկ մարդկայինս ծնաւ զկաքաւսն. եւ ի միմեանց իսկ հաղորդեալ՝ յորժամ ի միասին եկեսցեն, ինքեանք գրեթէ (մանկունք) վերստին գտանեն։ Սակաւ ինչ առնել օրինադրեն զխաղալիսն ինչ, զ՝ի հուր գզելն, եւ բազումս այլս այսպիսիս անկատար գործեալս. (Պղատ. օրին. Բ. Է. Զ։ Իսկ անդ. Ը.)
Դանիէլ վարժեալ՝ զմանկունսն երանեալ, կառատես գերեալ. (Գանձ.։)
Հրահանգիցն աղագաւ առ մանկունս։ Հրահանգիւք կրթութեամբ։ Ըստ քերթողական հրահանգաց։ Ի հրահանգս կրթութեան. (Պիտ.։ եւ Յհ. կթ.։)
Մանկունս մտավարժս հանճարով. (Դան. ՟Ա. 4։)
Խաղայր ընդ յարակից մանկունս քաղաքին. (Հ. յնվր. ՟Ժ՟Թ.։)
Եզակի ասէ, կե՛ր. յոգնակի ասէ, մի՛ ուտիցէ՛ք։ Իբրեւ զԱստուածսն՝ յոգնակի ասացեալ է։ Յոքնակի ասաց՝ մանկունս։ Բարւոք ասացեալ է յոքնակի (աչք). ոչ մի ակն բացեալ, այլ՝ զամենայն աչս, որ յոգւոջ են. (Փիլ.։)
Զբնաւ իսկ զաշխարհի սքողաստիկոս ի մի վայր ջոլորեսցես։ (Զմանկունս ձգ) իբրեւ զգառնամոլսն զամենեսեան ջոլորեալ կացուցին առաջի թագաւորին. (Ճ. ՟Ե. եւ ՟Բ.)
Ջրահեղձոյց զտղայսն առնէր։ Փարաւովն ջուրց վիշապ կոչի յաղագս ջրահեղձոյց զմանկունսն առնելոյ. (Արշ.։)
Ստանուն հօրն իմացաք մանկունս. (Նիւս. երգ.։)
Ի մէջ հնոցին սուրբքն ցօղովն վայելէին։ Զի՞նչ սքանչելի է փառք ի մարդկանէ, որով մանկունք կաքաւիչք վայելեն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 4. եւ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 37։)
Փողոտեն զանմեղ մանկունս, եւ բռնամահ սպանանեն. (Վրդն. աւետար.։)
Առ մատաղ մանկունս քրմ. որդիս. (Նար. ՟Կ՟Ը։)
Որ զսիրելիս քո զերիս մանկունսն անապականս պահեցեր ի հրոյն. (Շար.։)
Կոտորեաց զամենայն մանկունս ... յերկեմենից եւ ի խոնարհ. (Մտթ. ՟Բ. 16։)
Իբրեւ զբաղասէր մանկունք տղայաբար լսեն զոր լսեն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։)
συκοφαντέω calumnior, sycophantam ago Զուր պարտաւորելով՝ յանիրաւի պարտս պահանջել. հարստահարել. կեղեքել. խուել. զրկել. զլանալ. զզուել. նկուն առնել. լլկել.
Վասն սովուն՝ որ ընկալաւ զհրէայսն. այսինքն ըմբռնեաց եւ նկուն արար. (Եւս. պտմ. ՟Գ. 6։)
ԽՈՆԱՐՀԻԼ. Նկուն լինել. ընկճիլ. նուաստանալ. եւ Ճգնիլ. զղջալ.
Ի բազում խաղաղութեան մանկունք քո, այսինքն յարդարեալք լիցին կարգալիցք. (Ոսկ. ես.։)
Մի՛ ոք օտար հաղորդեսցօ քեզ։ Եւ ոչ մի եկեղեցի հաղորդեաց ինձ յաղագս տալոյ եւ առնլոյ։ Մանկունք հաղորդեցին արեան եւ մարմնոյ. (Առակ. ՟Ե. 17։ Փիլիպ. ՟Դ. 15։ Եբր. ՟Բ. 14։)
գրի եւ ՁԵՌԱԾՈՒ. Դիւթ. վհուկ. կիւս. կախարդօղ կամ հմայօղ՝ ածելով եւ յածելով զձեռս ի վեր եւ ի դայր. կամ զմանկուն ի վերայ ձեռաց. կախարդ.
Լսելիք ճշմարտեալք զաստուծոյսն։ Ճեռք ճշմարտեալք ի բարի գործս հաւատով։ Ահա մեք եւ մանկունք մեր ճշմարտեալ։ Ճշմարտեալ ի կերպարանս աստուծոյ՝ ժառանգեսցուք զարքայութիւն. (Յճխ. ստէպ։)
Մակարդակին մասնկունքն առ մի իմն սահման շարամօտին։ Մակարդակին մասունքն դիր իմն ունին. (Արիստ. քանակ.։)
παιδομανής qui puerorum improbo amore insanit. Մոլեալ տռփանօք ի մանկունս. մանկատռիփ. արուամոլ.
Մանկտի մանր. փոքրիկ մանկունք.
Նախավկայք ճշմարտութեանն (մանկունք Բեթղեհեմի). (Գր. սքանչ. ի ստեփ.։)
Իսկ զմամինն պատեաց պատկառոտն ի մանկունս եւ սուրբ կուսանն Յովհաննէս։ Պատկառոտն Մարիամ ոչ համարձակէր զաւետիսն ասել Յովսէփայ. (Տօնակ.։)
Որ ի բաբելոն ի հնոցին զհուրն ի ցօղ փոխարկեաց՝ պարագրելով զերիս մանկունսն. (Շար.։)
Մնաց քաղաքն բազմորդի իբրեւ զմայր սեւազգեստ ի վերայ մանկունց իւրոց. (Երզն. քեր. յիշատ.։)
Ժողովէ մանկունս խոհեմամիտս, տրամախոհս, քաջ ուշեղս. (Յհ. կթ.։)
Սոկրատէս ճարտասան զքաջաբոյս աշակերտացն՝ աստուածոց մանկունս գոլ ասէր. (Պիտառ.։)
Աղախնածինքն զազատածին մանկունս (հալածեցին)։ Աղախնածին սեռ (որ յԱգարայ). (Անան. եկեղ.։ Սկեւռ. լմբ.։)
պ. պէրսէմ ստոյգ է եդեալն ի կարգի՝ մեկնութիւն, որպէս գաւազան մոգական, կամ խուրձ գաւազանաց մանկունց ի ձեռին յաշտարար քրմի. այլ սխալէ ասելն ըստ այլոց՝ թէ իցէ նաեւ աղօթագիրք պարսից, փոխանակ ասելոյ՝ թէ մոգն յընթեռնուլ անդ զբանս Զէնա կամ Զանդիկ գրոց զրադաշտի, ունէր ի ձեռս եւ զբարսմունսն։
Զմանկունսն իբրեւ զգառնամոլս զամենեսեան ջոլորեալ կացուցին առաջի թագաւորին. (Ճ. ՟Բ.։)
Պաղատանս մատուցանել առ դատաւորս հանդերձ բազում արտասուօք, զմանկունս իւր իսկ ի վեր ելուցանելով, զի մանաւանդ այսպէս գտցէ զողորմութիւն։ Են ինձ ընտանիք եւ ուստերք, սակայն եւ ոչ զմի ի սոցանէ ելուցեալ՝ աղաչեմ զձեզ ի բաց դարձուցանել զդատդ. (Պղատ. սոկր.։)
Զմանկունս օրհնեա՛ տէր, եւ զարգացո՛ ի զգուշաւոր կեանս. (Ճ. ՟Ժ.։)
Զվերանալնտպաւորէ խաչազգեստիցն ի հանդիպումն տեառն յօդս։ Որով զմանկունս իւր լուսազարդեալ խաչազգեստ՝ յուղարկէ ի վերինն երուսաղէմ. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Քան զմանկունս փոքունս ծուլագոյն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 24։)
Եւ մարդիկք համալծորդ նոցունց եղեալ՝ միեղինաբար փառք ի բարձունս վերաձայնեն։ Ինքն եւ մանկունք իւր համալծորդք յորջորջին ի մարգարէութենէն դուստր սիոնի. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Աւագ մանկտի, կամ մանկունք աւագաց.
Զի գո՛նեա այժմ յօժարամիտք լիցին։ Զմանկունս ուսման ի փոյթ սորին յօժարամիտ արարաք. (Ոսկ. հռ.։ Երզն. քեր.։)
Մեռայց այսուհետեւ, որովհետեւ տեսի զերեսս քո։ Եւ արդ զի՞նչ արարից, որովհետեւ կորացոյց իսրայէլ զպարանոց իւր։ Որովհետեւ եցոյց քեզ աստուած զայդ ամենայն, չիք այր իմաստնագոյն եւ խորհրդական քան զքեզ։ Որովհետեւ արարէք միում յեղբարցս այսւցիկ փոքրկանց, ինձ արարէք։ Իսկ որովհետեւ զայս աւետիս ունիմք սի՛րելիք, արբեսցուք զանձինս մեր։ Արդ որովհետեւ մանկունք հաղորդեցին արեան եւ մարմնոյ.եւ այլն։
Երտնաւոր կենացն խոստմամբ ի բազում ճանապարհս առաքինութեանց ուղեւորէ զմանկունս. (Նախ. առակ.։)
Մանկունք քաջք, պատուասէրք, ճշմարտութեան նահատակք. (Ածաբ. մակաբ.։)
Որոյ ոչ ինչ պիտոյանայր զմանկունսն կորուսանելոյ։ Ոչ իմիք պիտոյանալ ասէր, ոչ ընչից, ոչ տեղւոյ, ոչ տան. (Նիւս. մկ. բեթղ.։ եւ Նիւս. ի գր. սքանչ.։)
Նկուն եղեալ՝ գտաւ ։ ի ներքոյ քան զսովորական բնութիւնն։ Ոչ յիշէին զսովորականխորտիկսն. (Եղիշ. ՟Է. ՟Է։)
μικρόψυχος, ὁλιγόψυχος pusillanimis. Փոքր հոգւով կամ սրտիւ. անսիրտ. անարի. նկուն. վեհերոստ. վատասիրտ. անհամբեր. նեղսիրտ. կարճամիտ.
Այնպիսի է փոքրահոգին, իբրու զամենայն հանդիպմունսն անարգանս եւ անպատութիւնս կոչէ։ անազատն մտօք եւ փոքրահւգին ոչ կարէ իմանալ զօրինացն զօրութիւն։ Յեա մեծասքանչ երախտեացն՝ որք յԱստուծոյ, փոքրահոգիք լինէին։ Տղայ մանկունքն փոքրահոգի ի համարս ուսմանցն. (Արիստ. առաք.։ Լմբ. առակ.։ Նախ. յոբ.։ Մաշկ.։)
Առ զայրացուկս եւ առ կասկած զգուշանայր։ Զմոգուցն զայրացուկս՝ յորոց խաբուեցաւն, ընդ անմեղ մանկունսն հանէր. (Ճ. ՟Գ.։)
Եւ մանկունք համաձայնեցին. այսինքն միաձայնելով ընդ հրեշտակս երգեցին։ (Երզն. մտթ.։)
Զտարբերեալ մասնկունսն ընդ միմեանս մակարդակէ. (Քեր. քերթ.։)
χαλιαγωγέω freno, refreno, rego, moderor. Սանձիւ հարկանել եւ հարստահարել. սանձակոծել. սանձել. նուաճել. ընկճել. նկուն առնել. կրթել.
Աստուածութիւնն ըստ բոլորէ ներբնութեանն ոչ ստորասութեամբ դատի վասն գերունակ եւ անհամեմատ էութեանն։ Ի բացասութենէ բացերեւեցուցին ճեմականացն մանկունք (ասելով՝ անեղ, անմահ, եւ այլն) Քեր. (քերթ.։)
Իւրաքանչիւրոց զբացբարձմունս իւրեանց ի մանկունսն տպաւորելով, եւ ի մանկանցն մանկունս. (Պղատ. օրին. ՟Գ։)
Ոչ է սքանչելի ուսուցիչ, որ զդիւրուսումն մանկունս ուսմամբ իմաստուն առնէ. (Կլիմաք.։)
Հեղձուցիկսն տալ առնել զմանկունս. (Պիտ.։)
Զանապակ բարեացն ուսոյց պահել մտերմութիւն եւ վարդապետաց առ մանկունսն. (Պիտ.։)
Սպասահարկու առագաստի հարսանեաց. փեսավէր, եւ մանկունք առագաստի.
Սրբավայելուչ մանկունք նորոյ սիոնի. (Տօնակ.։)
Զայս կրեն մանկունք ի վարդապետաց, եւ անզգամք յիմաստնացուցչաց. (Փիլ. լին.։)
Նահատակեցուցանէին հարքն զմանկունս իւրեանց ի հագներգութիւնս. (Պղատ. տիմ.։)
Վասն որդիս ծնանելոյ եւ մանկունս սնուցանելոյ, վասն տանտիկնութեան եւ տնտեսութեան. (Ոսկ. եփես.։)
Եւ նախնեաց ի քաջալաւութիւն եւ յազատութիւն ընտրելով։ Զորս վայել էր քաջալաւութեամբ եւս զարդարել։ Վարեցեալս կեանս առանց քաջալաւութեան՝ բազմաժամանակեայ մանկունս ասելի է։ Աբրահամ էր ծերունի զանցեալ՝ քաջալաւութեան աճումն։ Առ ի քաջալաւութիւն միաբանութեան յարմարեալք. (Փիլ.։)
Բուրաստանեալ աւետարանատունկ մանկունս եկեղեցւոյ. (Թէոդոր. ի կոյսն.։)
ἤττημα superatio. Յաղթահարիլն. պարտութիւն. նկուն լինելն. յաղթահարանք. վնաս.
ταλαιπωρέω in aerumnas ac miserias injicio, affligo ταπεινόω humilio ἑκπιέζω opprimo κατατείνω distendo, vexo. Տալ տառապիլ. նեղել. ճնշել. նկուն առնել. թշուառացուցանել, հարստահարել եւ խոնարհեցուցանել. չարչրկել.
Մանկունք հարսունս առնեն ի կաւոյ կամ յայլ նիւթոյ, եւ զարդարեցուցանեն պաճուճանօք. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 34։)
παιδοκτονία, παιδοφονία puerorum, vel infantium caedes, liberorum occisio, interfectio. Սպանանելն զիւր կամ զայլոց մանկունս. որդեսպանութիւն. տղայասպանութիւն.
ՕՆ ԵՒ Օ՛Ն. մ. τάδε τάδε haec, et haec. Ձեւ երդման՝ դերերդմնական ասացեալ, անորոշ վնաս կամելով անձին. Ա՛յսպէս եւ այնպէս. զայս եւ զայն (արասցէ ինձ աստուած). ասանկ, անանկ, սանկունանկ.
Զկատարեալսն հասակաւ յետ ժամանակի ինչ մկրտեցէ՛ք. եւ որք տղայք են եւ մանկունք, զնոսա ի ժամն մկրտեցէ՛ք. (Շ. թղթ.։)
Ժողովեաց զցրուութիւնս մեր, արար զմեղ մանկունս վանի իւրոյ. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
Առաքինի մայրն ձայնէր, վա՛շ լիցի ո՛վ մանկունք. վա՛շ քա՛ջքդ ինձ, վա՛շ անմարմինքդ գրեթէ ի մարմնի, վա՛շ վերակացուք օրինացն, եւ իմոյ ալեացս. (Ածաբ. մակաբ.։)
Զայն՝ որ ի տեղ մօր զմանկունսն գրգել գգուել եւ սնուցանել պարտի. (Բրս. թղթ.։)
Զմանկունս եբրայեցիս գնէին յաժան. (Լմբ. յովէլ.։)
Սերմանիքն բուսանիցին եւ աճիցեն։ Յորժամ աճիցէ, մեծ է քան զամենայն բանջարս։ Աճեաց մանուկն։ Աճեցին մանկունքն։ Մինչեւ աճեսցեն մօրուք ձեր. եւ այլն։
Իբրեւ զարդի ծնեալ մանկունս. (՟Ա. Պետ. ՟Բ 2.) յն. մի բառ, որպէս արդածին, կամ նորածին. ἀρτιγέννητος modo genitus
Նուազին եւ մանկունք ի մարսն փափաքեալք. այսպէս եւ մաքուր հոգին առ աստուած, որոյ հետեւի արտօսրն, գեղձքն, առփումնն. (Լմբ. սղ.։)
Դիել զմանկունս առաքինութեան. (Սկեւռ. աղ.։)
Զմատաղածին մանկունս ի գիրկս առեալ՝ զյետին զայն ծուծ ստին ի բերան եդեալ տղայոցն համարէին. յն. մանկունս զյետին զկաթն ծնօղս. (՟Գ. Մակ. ՟Ե. 28։)
Յորժամ հանեն զոսկին, եւ ոչ զսուղ ինչ կոշտ՝ որ յերակին, ներեսցէ ոք ի տեղւոջն թողուլ։ Ոսկեգործացն մանկունք եւ դոյզն ինչ կոշտոյ խնդիր առնեն. (Ոսկ. յհ. եւ Ոսկ. հռ.։)
Երեք մանկունք սակաւ ինչ ոսպամբ շատացան. (Եփր. պհ. կամ Մանդ. ՟Գ։)
Եպիսկոպոսն ասէ ցժողովուրդն, եւ ցուխտն։ Էառ ընդ իւր զուխտ եկեղեցւոյն։ Ուխտի մանկունք. (Սոկր. ՟Է. 20։ ՃՃ. եւ այլն։)
Երեք մանկունքն ունտ միայն ուտէին անհաց. (Լծ. կոչ.։)
Ի տհաս տղայէ։ Ի տհաս մանկունսն։ Տհաս հասակ։ Ի տհաս հասակէ։ Ի բուսոյ տհաս հասակին. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 18։ Շ. մտթ.։ Լմբ. առակ.։ Ճ. ՟Ա.։ Նար. ՟Ժ՟Ա։)
Արարիչն միաբանեաց (զհոգի եւ զմարմին) իբրեւ քնարահար ընդ քնարի, զի շարժեսցի եւ շարժեսցէ զակն ի տեսանել, զռնկունս ի հոտոտել, զքիմսն ի ճաշակել, զլեզու ի խօսել, զխելսն յիմանալ. (Եղիշ. հոգ.։)
Ի մանկունսն խնայել հարց օրէնք են. (Առ որս. ՟Ժ՟Է։)
կապեցին աղբով լի կճիճս, եւ ունկունս կժոց. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Զ։)
Տղայ մանկունքն փոքրահոգի ի համարս ուսմանցն. (Մաշկ.։)
Մանկունք ընդունին տունս ուսման։ եւ զնոյն համարս տան վարդապետացն իւրեանց. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 24։)
Մանուկ մատաղ։ Մանկունքս մատաղ են։ Իբրեւ զմարմին մանկան մատաղոյ։ Որդեա՛կ իմ մատաղ։ Որթ մի մատաղ եւ բարի։ Քան զորթ մատաղ, եւ այլն։ Եթող որդի մատաղ հասակաւ. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Որքան յօժարութեան այրւոյն այնորիկ էր, վախճանեցան մանկունքն. բայց որքան աստուծոյ մարդասիրութեանն, կենդանիք էին. (Ճ. ՟Ժ.։)
Նկուն ճիրանք աղկաղկաց մնոցն մորմոքողաց՝ զիս կեղեքեսցեն. (Նար. ՟Կ՟Ը։)
Դիանայր ի ստեանց նորա ընդ մանկունս նորա. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Գ։)
ԸՆԿՃԵՄ կամ ԸՆԳՃԵՄ. κατάω, ὐποσκελίζω , կր. ἠττάομαι, ἠσσάομαι subigo, supplanto, convinco. կր. superor. Իբր Ի գուճս իջուցանել. չոքեցնել .... այսինքն Նկուն առնել. ընդ ձեռամբ նուաճել. կոխան առնել. վանել. ճնշել. յաղթահարել. տակը առնել, սըմքեցնել.
ԽՈՆԱՐՀ. որպէս Նուաստ. ցածազգի. անաւագ. նկուն. յետին, յետնեալ. տառապեալ. անտոհմ. անշուք. ταπεινός, ἤττων humilis, minor, infirmus. խեղճ, վարի աստիճանի.
Ամենեւին խոնարհ եւ նկուն ցուցանէ զուսումնհերձուածողացն. (Սարգ. ՟բ. պ. ՟Գ։)
Ուստի ԽՈՆԱՐՀ ԱՌՆԵԼ. Նուաստացուցանել. նկուն առնել. խոնարհեցուցանել եւ որ է օրինակաւ. Տե՛ս (Սղ. ՟ը. 6։ ՟լդմ13։ ՟ձթ. 15։ ՟ճդ. 18։ ՟ճխղ. 6. եւ այլն։) Որպէս եւ ԽՈՆԱՐՀ ԼԻՆԵԼ՝ որպէս Նուաստանալ. նկուն լինել։ (Սղ. ՟ճե. 42։ ՟ճղ. 12. եւ այլն։)
Ի ջուրս ղիւղալով մանկունք. (Մխ. դտ.։)
Ինքեանք ի ձեռն ինքեանց, եւ գործարանականացն մասնկաց ներգործեն։ Որ կոչին առ ի ճարտասանից վտանգական մասնկունք, ո՛վ, զո՛վ, զի՛նդ. (Նիւս. բն.։)
Ոչ գիտեն զբանականութեան մասնկունս եւ զտրոհմունս եւ զբաղդատութիւնս. (Երզն. քեր.։)
Բաշխեն մասնկունքն շրջանակիւ յայլ եւս հեռագոյն մասնկունսն. իբրու մասնկացն այլոց՝ ոչ բաշխելով այլոց մասնկացն. (Պղատ. տիմ.։)
Որ ի վերայ ամպոց որոտայր, նկուն եղեալ գտաւ. (Եղիշ. ՟Ե։)
Անմեղ մանկունք՝ տղայք սիրուննք, ի հրեշտակաց գունդըն խառնիք. (Շ. եդես.։)
Բժշկաց մանկունքն, եւ տնակիցքն նոցա սպասաւորքն. (Ածաբ. աղք.։)
Ժողովէ մանկունս խոհեմամիտս, տրամախոհս, քաջուշեղս, փափկավակս։ Քաջուշեղ մանուկս այս բաբիկ. (Յհ. կթ.։ Ուռպ.։)
Սերմն ժանտ. ո՛չ զբնութիւնն աղարտէ, այլ ցուցանէ յառաջին հասակէն բուռն հարեալ զչարեաց։ Մանկունք եւ տկար կանայք աղարտեն զմահ։ Զամենայն իսկ զհրէականսն աղարտես եւ զզոհսն։ Զգործն չաղարտէին, եւ զնշանագործն բամբասէին։ Աղարտել զսքանչելիսն, կամ զքրիստոնէութիւն։ Նաեւ քաղաքաւն եւս աղարտէին, ի Նազարեթէ է ասէին. (Ոսկ. ես. եւ Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. յհ. եւ Ոսկ. եբր.։)
Եւ աղաւաղել. վնասել. անպիտանացուցանել. ի բաց ընկենուլ. եղծանել. խանգարել. նկուն առնել. աւրել, փճացընել, վար ձգել. պօզմագ. Βλάπτω, έϰβάλλω. Officio, deludo, abjicio.
Զմանկունս ջերմինս եւ խստապարանոցս աղճատել մի՛ խնայեսցես. (Կլիմաք.։)
Որպէս մանկունք՝ որ յորովայնի մարցն լինին յապաժոյժ եւ ի խաւարի թաղեալ. (Յճխ. ՟Ի։)
παστός, νυμφών. thalamus. Ներքին սենեակ հարսին եւ փեսայի. եւ Հարսնարանն գլխովին. ... Տե՛ս (Սղ. ՟Ժ՟Ը. 5։ Յովէլ. ՟Բ. 16։ Տոբ. ՟Զ. 14. 18։ ՟Գ. Մակ. ՟Դ. 5։) Ուստի ՄԱՆԿՈՒՆՔ կամ ՈՐԴԻՔ ԱՌԱԳԱՍՏԻ, իբր Մերձաւորք փեսային, կամ հրաւիրեալքն ի հարսանիս. հարսնեւորք, այլախճիք։ (Մտթ. ՟Թ. 15։ Մրկ. ՟Բ. 19։ Ղկ. ՟Ե. 34։)
Մանկունքն եւ փոքունքն առ նուաստ իրս հպին, եւ յայլ բազում խաղալիկս, եւ այնպէս սթափեալ հրճուին. (Ոսկ. յհ. Բ. 25։)
κάμπτομαι, κυρτοῦμαι, κλίνομαι , ταπείνομαι incurvor, inflector, inclinor, humilior եւ այլն. Կոր լինել. թեքիլ. ծռիլ. ոլորիլ. վայրաբերիլ ի խոր, կարկամիլ. մանաւանդ Կորագլուխ լինել. ակնկորել. քամակաբեկ լինել. խոնարհիլ ամօթով. նկուն լինել, վատթարիլ.
Զմանկունսն իսկ մինչեւ ցամս ութուտասանց ամենեւին ի գինի ոչ ճաշակել ... եւ յետ այսորիկ գինով իսկ ճաշակել չափաւոր մինչեւ ցերեսուն ամսն. (Պղատ. օրին. ՟Բ։)
Ի վերայ թուոյ ոչ ոք գտցէ մակայել, իբր թէ մասնկունքն սորա գիր ինչ ունին առ միմեանս, կամ կան ուրեք. (Արիստ. քանակ.։)
Արկին ընդ ըռնկունս նորա տրորեալ մանանեխ քացախով. (Հ=Յ. սեպտ. ՟Ժ՟Թ.։)
Նկուն խորհրդով. յետսամիտ.
Բաշխեն մասկունքն շրջանակիւ յայլ եւս հեռագոյն մասնկունսն. (Պղատ. տիմ.։)
Կանայք նոցա անմիտք, եւ չարաբար մանկունք նոցա։ Այր չարաբար՝ բազումս տուժեսցի. (Իմ. ՟Գ. 12։ Առակ. ՟Ժ՟Թ. 19։)
Ի ծագել արեգականն ի ջուրս ծովուն՝ բանայ զպատենկունսն, եւ հարելոյ շողոյն՝ ամփոփի. (Անյաղթ պորփ.։ 20)
Զուլենիսն ագոյց ի վերայ մերկապարանոցի նորա։ Լուծցես զլուծ նորա պարանոցէ քումմէ։ Անկաւ ի վերայ պարանոց նորա եւ համբուրեաց զնա։ Արկ մարգրակոցկի ի պարանոց նորա։ Զմանկունսն պարանոցէ մարցն կախէին։ Եթէ դու՞ յանգուցի ձիոյ զօրութիւն, եւ զգեցուցեր զրահ ընդ պարանոցաւ նորա. (Եւն։)
Ուսուցիչ եւ յարդարողի՝ մերս պիտանան մանկունք. (Սարկ. քհ.։)
Եթէ իջեալ կայցես ընդ մանկունսն, ոչինչ այնուհետեւ ստնանիցէ քեզ հուրն։ Բամբասանքն ոչինչ կարիցեն ստնանել ձեզ։ Թէպէտեւ իրքն կարծիցին՝ թէ արդարոյն ինչ ստնանիցեն, այլ վնասն անդէի ի չարչարելիսն դառնայ. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 4. 15. եւ Ոսկ. ես.։)
Տարաժամ անցուցանեն զմանկունս։ Տարաժամ ճեպէք սպանանել զիս։ Տարաժամ ցուցանէք զտիրասիրութիւն։ Տարաժամ արար զնոցին սատակումն։ Մի՛ դանդաղանօք եւ տարաժամ կատարեր զխնդրուածս մեր։ Որպէս ծաղիկ ի ձմերանի. ամենեւին տարաժամ, եւ ի գիներբուս արտասուք։ Զի մի՛ տարաժամ քարոզեսցեն զանուն նորա. (Յճխ.։ Ոսկ.։ Արծր.։ Լմբ.։ Վրք. ոսկ.։ Առ որս.։ Իգն.։)
Տեսի ես ողորմելի , տեսումն, զմանկունս ազատս յաղագս հայենեաց պարտթուց ձգեալ ի վաճառականն. (Բրս. վաշխ.։)
Զտիտանքն հարկեմք՝ տանջելով օրինօք զմանկունսն՝ առ ագարակս եւ կամ առ տաճարս եւ կամ առ ընտանիս միշտ բերել, մինչեւ բաւական լինիցին կալ կանգուն. (Պղատ. օրին. ՟Է։)
Զայն կոխէին մանկունքն իբր զանօսր օդ եւ զցօղաւոր. Յօդս ցօղաւորս փոխեցեր զբոց հնոցին։ Ամպ ցօղաւոր. (Բրս. պհ.։ Շար.։ Վրդն. սղ.։ Նչ. եզեկ.։)
Զժանտականայս ժողովեալ, զի զի նոցա մատաղ մանկունս զենոյր. (Կոչ. ՟Ժ՟Դ.) իսկ յն. է այլազգ։
Խելամուտ էի դաւիթ քան զամենայն ծառայսն սաւուղայ։ Էր դաւիթ խելամուտ յամենայն ճանապարհս իւր։ Մանկունս խելամուտս ամենայն իմաստութեան։ Եւ դու տեղեակ խելամուտ տաղեացն։ Խելամուտ առնեմ զքեզ ուղիղ շաւղաց.եւ այլն։
Ի ձեռն ձեռասուն կրսերացն իւրոց հաւատայ զամրոց։ Մանկունք ձեռասունք թիկնապահք. (Յհ. կթ.։ Արծր. ՟Դ. 12։)
Տալով նմա ճակգարանս եւ կոճս, որով մակեդոնացւոց մանկունքն խաղան. (Պտմ. աղեքս.։)
φιλόπαις, φιλότεκνος filiorum amans. Սիրօղ զմանկունս իւր, զաւակասէր, որդեսէր.
Նկունք ճիրանք աղկաղկաց մնոցն մորմոքողաց զիս կեղեքեսցեն. (Նար. ՟Կ՟Ը։)
Ծաղիկք մարդկութեանս այգւոյ, կամ նորախայծ վկայական խաղողոյ (մանկունք Բեթղեհեմի). (Հ. կիլիկ.։)
Մի՛ տղայաբար շատախօսք լինիջիք։ Տղայաբար խաբեալ։ Իբրեւ զբաղասէր մանկունք տղայաբար լսեն՝ զոր լսեն. (Եղիշ. հայր մեր.։ Ճ. ՟Ե.։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։)
Իբր նոյնազաւակ զուգահարբ զմանկունսն փայփայեցեր. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Զքեզ բարեբանեմք Աստուած հարցն մերոց։ Զքեզ բարեբանեն մանկունք եկեղեցւոյ. եւ այլն. (Շար.։)
Որոց մանկունք գաւառապետաց կարօտանան։ Գաւառապետք մանկանցն։ Եթէ այր եւ եթէ կին գաւառապետ գոլով։ Եթէ պարտապան ոք իցէ ի գաւառապետացն, հանդիսարանն առնէ զընտրութիւն. (անդ. ՟Ժ՟Ա։)
եռանձնեայք. որպէս Երեք մանկունքն.
Իմաստայեղց հարստութեամբ խոհեմամիտ երեւեալ։ Ժողովէ մանկունս խոհեմամիտս։ Խոհեմամիտ թագաւորն գագիկ. (Յհ. կթ.։)
որ եւ ԿԱՆԳՆԵԱՆ. Չափեալն կանգնաւ. ունօղ զչափ կանգնոյ՝ միոյ կամ բազմաց. կանկուն մը, ասչափ կանկուն.
Պաշտեցին՝ կէսք զերկու կիսագունդս երկնից, եւ մանկունս զրուանայ կարդացին. (Տօնակ.։)
Հեղձուցիկսն տալ առնել զմանկունս. (Պիտ.։)
Մանկունք չորքամեայք եւ հինգամեաք։ Հինգամեա կամ վեցամեայ մանուկ։ Հինգամեա լռութիւն կամ ժամանակ. (Շ. ՟ա. յհ. ՟Ի։ Լմբ. սղ.։ Եզնիկ.։ Եւս. քր. ՟Ա։)
Մատռուակեալ հոգեպարար զմայլեցուցանեն զմանկունս առագաստի. (Թէոդոր. կուս.։)
Ի հովուական ցպոյ առեալ զմանկունս տգէտս. (Լմբ. պտրգ.։)
Զմատաղածին մանկունս ի գիրկս առեալ. (՟Գ. Մակ. ՟Է. 28։)
Ի յարութեան (Ղազարու) յաւուր գալստեան փրկչին տարածանէին մանկունքն զհանդերձս. (Շար.։)
Նկուն հասակաւ. կարճիկ. ցած. գլխակոր.
Քաջահաւատ մանկունքն զամենայն արարածս յօրհներգութիւն կոչէին. (Հարցնափառ.։)
Զսուստն զայն նկուն առնեն եւ ափիբերան. (Լմբ. սղ.։)
Եօթնամսեայ ծնեալ մանկունքն՝ կատարեալ հանդիպին գոլ. (Լմբ. սղ.։)
Մանկունըք քո զըւարթալի. (Շ. եդես.։)
Եւ մանկունք համաձայնեցին. այսինքն միաձայնելով ընդ հրեշտակս երգեցին։ (Երզն. մտթ.։)
Այսօր անմեղ սուրբ մանկունքն ի տղայական հասակի նախավախճան չարչարանօք վկայք եղեն քո մարդեղութեանդ. (Շար.։)
Վաճառակուր զանձինս արարին։ Զկանայս եւ զմանկունս վաճառակուր առնէին։ Զօրքն զմարդագերին վաճառակուր արարին ի հեռաւոր ազգ։ Վարեաց ի գերութիւն՝ վաճառակուր առնել ի կողմանս արասցեն յազգս ազգս. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 24։ Սամ. երէց.։ Լաստ. ՟Բ։ Արծր. ՟Բ. 6։ ՟Գ. 4։)
Տունկ քաջազուարճ երեւեալ։ Զքաջազուարճ եւ զսաղարթալի տունկն։ Մանկունք՝ որպէս տնկոցն քաջազուարճք՝ պահոց ջրով ոռոգեսցին. (Ճ. ՟Ը.։ Երզն. լս.։ Բրս. պհ.։)
Ժողովեալ մանկունս ընտրեալս, ուշեղս եւ քաջուսումս (կամ քաջուսունս, եւ այլն). (Խոր. ՟Գ. 54։)
Սեպհական առագաստի հարսանեաց, կամ եկեղեցւոյ. մանկունք առագաստի. հարսնեւոր.
Յերկիւղազարդ մանկունսն ի դանիէլ եւ յանանիանսն յաղթահարեցաւ մարմինն. (Վրդն. երգ.։)
Մշակացն մանկունք ի գեղջկաց եւ յռամիկն մարդկանէ են, խարազնագոյնք. իսկ պատերազմականքն՝վեհագոյնք եւ ազատանմանք. (Պիտ.։) (Թ. ղըլեզ, գալըն, եօղուն. լտ. եւ իտ. կռօ՛սսուս, կռօ՛սսօ, կռօսսօլանօ )։
καταδυναστεύω opprimo. Հարստութեամբ ուժոյ հարկանել, նուաճել. բռնաբար յաղթահարել. ընկճել. կեղեքել. անիրաւիլ. բռնանալ. նեղել. ճնշել. ճգնել. նկուն առնել.
Ձերովք իսկ ըմբռնեցայք թեւօք առասպելումն, որպէս մանկունականք. (Անյաղթ վերլծ. արիստ.։)
Բազմացան քահանայք եւ պաշտօնեայք եւ մանկունք ուսումնականք (ի վանս գետկայ). (Կիր. պտմ.։)
ԴԻՈՍԿՈՒՐԱՑԻՔ ԴԻՈՍԿՈՒՐՔ. Διόσκουροι, Διόσκοροι Dioscuri, Jovis filli, Castor et Pollux որ ի գիրս Փիլոնի յղ. ՟ժ. բան. Արամազդայ մանկունք թարգմանին. Երկուորեակ եղբարք՝ որդիք դիայ, կաստոր եւ պողիկեւտիս, յաստեղս դասեալք։
Առ եկեղեցւոյ մանկունս թելադրութիւն եւ խրատ. (Լծ. կոչ.։)
Յաղագս նախադրութեան։ Նախադրութիւն է բառ նախադրեալ յամենայն մասունս բանի՝ ըստ բարդութեան, եւ ի բաղդասութեան. (Թր. քեր.։) Ուր բարդութեամբ իմանայ զբաղադրական մասնկունս ըստ ինքենա նշանականս. զոր օրինակ՝ ներ, արտ, ապ, բաղ, շար, վեր, ընդ, եւ այլն. իսկ բաղդասութեամբ իմանայ նախ՝ զխնդրառու նախդիրս կամ զբառս ի կարգի շարադրութեան. զոր օրինակ՝ վասն, յաղագս, շուրջ, եւ այլն. եւ երկրորդ զհոլովակերտ նախդիրս, զ, ի, յ, ց, առ, ըն, ն։
Որ ունի մանկունս գեղեցիկս. եւ Մանուկ գեղեցիկ. որպէս յն. καλλίπαις
Գեղեցկամանկունս եւ շատակեացս ստասցի. (Վրդն. թուոց.։)
Այնոքիկ՝ որ յեկեղեցւոջն են եկեղեցացուցիչքն, ապականե՞ն զմանկունս, եթէ լաւագոյն առնեն. (Պղատ. սոկր.։)
Զայն հրայրեցութիւն՝ հանդերձ պահօք մտեալ՝ կոխէին մանկունքն. (Բրս. պհ.։)
Զվարչահարութիւնսն, եւ զմերկակրութիւնսն, եւ զթաքուստն, ի ձռեն բազում խոշտանգանաց յամենայն ժամ լինելով ի մերկակրութիւնսն. քանզի կրթելով զմանկունսն առաջի արեգականն տային հարկանել զմիմեանս մինչեւ զյաղթութիւնն. (Պղատ. օրին. ՟Ա։)
ունելովն զլաւ մանկունս կամ որդիս.
Ուտելն զմանկունս իւր. (որպէս եւ ժամանակի զժամանակեայս)
Զվարչահարութիւնսն, եւ զմերկակրութիւնսն, եւ զթաքուստն, ի ձռեն բազում խոշտանգանաց յամենայն ժամ լինելով ի մերկակրութիւնսն. քանզի կրթելով զմանկունսն առաջի արեգականն տային հարկանել զմիմեանս մինչեւ զյաղթութիւնն. (Պղատ. օրին. ՟Ա։)
եւ Ընկճել. նուաճել. նկուն առնել. ցածուցանել. եւ Մեղմել, խոնարհ առնել.
Յամբարտաւանութենէ կորուստ եւ խռովութիւն յոյժ։ Ամբարտաւանութիւն ատելեաց քոց վերասցի հանապազ։ Զի՞նչ շահ եղեւ մեզ հպարտութիւնն. եւ զի՞նչ մեծութիւն ամբարտաւանութեանն իցէ մեզ նպաստաւոր։ Սկիզբն մեղաց ամբարտաւանութիւն։ Ատելի է առաջի Տեառն եւ մարդկան ամբարտաւանութիւն. (ըստ հին Սիրաքայ)։ Ամբարտաւանութիւն զայր նկուն առնէ, իսկ զխոնարհս փառաւոր առնէ Տէր։ Բարձրացեալքն ամբարտաւանութեամբ՝ խորտակեսցին։ Պարծիք յամբարտաւանութեան ձերում։ Ամբարտաւանութիւն աստի կենացս. եւ այլն։
Նահատակեցուցանէին հարքն զմանկունս իւրեանց ի հագներգութիւնս. (Պղատ. տիմ.։)
Մարմնով աճէր եւ զարգանայր, որով մանկունք հասանեն յայր. (Յիսուս որդի.։)
Մանկունքն յարջիցն սատակին. (Մագ. ՟Ժ՟Ե։)
Մանկունք որ ի հնոցին էին, քան զայնոսիկ՝ որ արտաքոյ հնոցին էին, ե՛ւս ի դիւրութեան էին. (Ոսկ. ես.։)
Տալով նմա ճակգարանս եւ կոճս, որով մակեդոնացւոց մանկունքն խաղան. (Պտմ. աղեքս.։)
Մանկունքն քան զծերսն դիւրաւ իմն եւ մէտ են ի մեղանչել։ Մէտ եւ յօժար ի բարերարութիւնսն է, եւ չախորժէ զտանջանսն. (Ոսկ. ՟ա. տիմ. եւ Ոսկ. մտթ. ՟Բ. 22։)
Զամենայն զայրի եւ զորբ մի՛ չարչարիցէք։ Եղիցին կանայք ձեր այրիք, եւ մանկունք ձեր որբք։ Որ հայրն է որբոց, եւ դատաւոր այրեաց՝ աստուած։ Որբ մնացաք մեք, եւ ոչ գոյր մեր հայր։ Ոչ թողից զձեզ որբս, գամ առ ձեզ։ Թէպէտեւ որբ մնացաք ի ձէնջ առ ժամանակ մի, երեսօք, եւ ոչ սրտիւք.եւ այլն։
Յանձն առնու մայր որբոցն հոգալ զմանկունս իւր. եւ առնէ դաշինք՝ ոչ լինել առն, մինչեւ հատուցանէ զուխտն յորբերն։ Կուրատորն (այսինքն հոգաբարձուն) որ եղեւ ի վերայ որբերոյն. (Մխ. դտ.։)
Խորդք կամ կռնկունք չուօք յաշխարհէ յաշխարհ շրջին. (Վեցօր. ՟Ը։)
Զհուրն ի ցօղ փոխեցին։ Կենարար ցօղով քո փրկեցեր զերիս մանկունսն։ Շիջացեր զհուրն հողմաբեր ցօղով. (Շար.։)
ԱՆԳՂ, եղք. ԱՆԳԵՂ կամ ԱՆԳՂ. Ունկն կամ ունկունք ամանոց. ճարմանդ. անկղ, ճանկ.
Մանկունքն եւ փոքունքն առ նուաստս եւ անարգ իրս հպին, առ գունդս եւ անիւս, եւ յայլ բազում խաղալիկս. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 25։)
Մանկունքն եդեալ էին որոգայթս վասն ձագուց. եւ արտուտն էառ զհատ ցորենոյն, եւ բախտն անկաւ ի պարանոցն՝ եւ անշնչացաւ. եւ եկեալ զօրքն հանին զբախտն։
ԳՐԷՔ կամ ԳՌԷՔ. Նոյն է ընդ ձայնիս Կռունկն. կռնկունք. լտ. կռու՛ս. յն. զօրա՛նիօս.
Այնպէս ծաղր կացին յիւրեանց ճարտարութեան անդ։ Ծաղր կացին քան զմանկունս եւ զաղայս. (Ոսկ. յհ.։)
Ասի առ մանկունս բժշկաց, զի ընպելւոյ պէտք ո՛չ է կերակուր, այլ՝ կառք կերակրոց. իբր դիւրիչ ընթացից մարսողութեան եւ այլն. (Փիլ. լին. ՟Դ. 35։)
կապեցին աղբով լի կճիճս, եւ ունկունս կժոց. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Զ։)
Շնկունքդ եւ ցիռք, եւ ուլք, եւ կապկաց ազգք. (Փիլ. լիւս.։)
Եւ որպէս Բուռն առնօղ. ուստի ԲՈՒՌՆ ԼԻՆԵԼ, է Բռնանալ ի վերայ. հարստահարել. անիրաւել. զրկել. բռնի տիրել. նուաճել. նկուն առնել.
Մանկունքն հպին առ գունդս եւ անիւս եւ այլ բազում խաղալիկս. (Ոսկ. յհ.։)
Ի սոցանէ ասեն լեալ զնահապետութիւնս մանաւազեանց։ Զանգեղ տունն ասէ ի պասքամայ ումեմնէ հայկակայ թոռանէ լինել։ Զմանկունս թողուլ անթլփատս յորժամ լինիցին. (Խոր.։)
ἁγκύλη ansa, ansula, cochlea (ի բառէս Օղ, եւ Խոյ կամ խոյակ) Նոյն ընդ Ճարմանդ. զօդ եւ դրուագ. ունկունք. եբր. վավ, այն է ձեւ վեցերորդ տառի նոցա նման ըստ իմիք տառիցս ւ. υ. y.
Ոմն, եւ ճիրանք իւր։ Նկուն ճիրանք աղկաղկաց մնոցն. (Նար. ՟Զ. ՟Կ՟Ը։)
Բաժանեալ յերիս յառաջս զզօրսն։ Ձկնորսացն մանկունք ընթացեալք ի յառաջ նախարարագունդ որերոյն. (Փարպ.։)
Ժողովեալ մանկունս ընտրեալս՝ ուշեղս. (Խոր. ՟Գ. 54։)
Ձայն լալոյ նորա գուժեաց, զկոծն ասէ, զջայլն, զանզգայութիւնն. զի զոհէին զմանկունս. (Մխ. երեմ.։)
Միոյ սփրիդի։ Արասցես զսփրիդ։ Երկուս սփրիդս ունէր։ Յաջու կողման սփրիդին։ Հիւսեաց երբեմն զսիրայ երկուց սփրիդաց, եւ կարեաց մին մի սփրիդ։ Քակեաց զունկունս սփրիդոցն. (եւ այլն. Վրք. հց.։ 1)
θραύω frango, confringo τροπάω in fugam verto ἁμύνω ulciscor πιέζω premo. Ի բաց հանել, վարել, հալածել. բեկանել խորտակել զզօրութիւն թշնամւոյն. յաղթել. վատթարել. նկուն առնել. հարկանել. սատակել. վրէժ խնդրել. ճնշել. նուաճել. քշել, վռնտել, փախցընել, զարնել.
Որոջ անարատ։ Գառինս անարատս։ Ոչխար կամ խոյ անարատ։ Արու կամ էգ անարատ։ Ընտրել ի մէջ անարատին եւ արատաւորին։ Մանկունս անարատս գեղեցիկս երեսօք. եւ այլն։
Իբր զմանկունս՝ յորս անգործ է ամբարտաւանութիւն. (Տօնակ.։)
Անխոնջ պահելով զմշակացն մանկունս. (Պիտ.։)
Բաշխեաց զմանկունսն ի լիա եւ յՌաքէլ. (Ծն. ՟Լ՟Գ. 6։)
Դիացիկ մանկունք. (Յհ. կթ.։)
Մանկունք ի կրօնաւորական վարս երագին ձգիլ. (Կլիմաք.։)
Եւ մեք մանկունք երախանի եւ առագաստի նորա եմք. (Եփր. աւետար.։)
Ոչ զմի օր առնեմք աղօթս, եւ ո՛չ զերկտիւ, եւ ոչ զերիր. (Ոսկ. կողոս.։) (Գրեալ էր, երկտի. որ եթէ չիցէ սխալ, լինի երկուք. որպէս մանկտի՝ է մանկունք։)
Քամահել տան զկերակրօք եւ զըմպելօք (եօք)։ Ասի առ մանկունս բժշկաց, զի ըմպելւոյ պէտք՝ ո՛չ է կերակուր, այլ՝ կառք կերակրոց. (Փիլ. լին.։)
Ժիրաժիր մանկունս ընտրանաւ զայն յուսումն արուեստականաց տային. յն. ստորակարգելով. (՟Բ. Մակ. ՟Դ. 12։)
Համագումար բազմութեամբ հանուր հաւատոյ մանկունք. (Երզն. լս.։)
Հայցէին եւս յարքայէ մանկունս մատաղս, որով զնշանագիրսն մարթեսցեն. (Կորիւն.։)
Նետից թշնամւոյն նշաւակ եղէ, նոր միշտ խոցոտիմ։ Գրին նշաւակ իբրեւ նպատակ, եւ հարին նետիւ։ Զմանկունսն նշաւակ եդեալ չարաչար խոցոտելով սատակէին։ Զտէրն եդեալ նշաւակ՝ շարժէին զգլուխ. այլ նշաւակ՝ որպէս դնեն աղեղնաւորք՝ ձգելով զնետ նախատանաց։ Թափ տուեալ բազկին նիզակաւ, զի հարցէ զնշաւակն. (Ժմ.։ Վրք. հց. ՟Ը։ Լաստ. ՟Ի՟Ա։ Վրդն. սղ.։ Հ=Յ. դեկտ. ՟Ժ՟Գ.։)
Կեղծաւորութիւն սրտի աղտեղի, որ ծանրանայ եւ շիկնէ, որպէս եւ մանկունք՝ որք գործեն զչար. (Կլիմաք.։)
καταγιγωνίζομαι, ἠττάω debello, vinco πταίω impingo, offendo τροπάω in fugam verto. կր. fortuna adversa utor եւ այլն. Որպէս թէ պարտաւոր կացուցանել զոսոխն. Մարտիւ ընկճել զթշնամիս. յաղթել. վանել. յաղթահարել. նկուն առնել. նուաճել. կործանել, եւ այլն. (լծ. պ. ֆէրէտ, բէրուզ. որ եւ պերոզ, յաղթող).
Առնել ընկեցիկ զմանկունս նոցա։ Զկարասին ընկեցիկ առնէին. (Գծ. ՟Է. 19։ ՟Ի՟Է. 18։)
ԸՆԿՐԿԵՄ ἁναποδίζω retroago ταπεινόω subigo եւ այլն. գրի եւ ԸՆԳՐԿԵԼ՝ նովին հնչմամբ. Ընդ կրուկն նահանջել. յետս կասեցուցանել կամ ձգել կամ դարձուցանել. շրջել եւ կորացուցանել ըստ կամի. նկուն առնել. ընկճել. ետ դարձընել դէպ ի կռնակը, քշել, տակը առնել.
Այսպէս մրմնջեն (այսինքն քաջ վերծանեն) հռետորացն մանկունք. (Մագ. լ։)
Մանկունք քաջ, ճշմարտութեան նահատակք. (Ածաբ. մակաբ.։)
Նկուն ձեւով. փոքրիկ. նուաստ.
պ. նիկիուն. ταπεινός humilis, vilis. եւ բայիւ ταπεινόω, -οῦμαι humilio, dejicio, -or;
vilesco βδελύζω sperno. Կոր. կորացեալ. նուաճեալ. ճնշեալ. ստորին. նուաստ. ցած. չնչին.
Նկուն առնել. (տե՛ս Հռութ. ՟Ա. 21։ ՟Գ. Թագ. ՟Ը. 16։ ՟Ա. Մնաց. ՟Ժ՟Է. 10։ ՟Բ. Մնաց. ՟Զ. 26։ ՟Ի՟Ը. 19։ ՟Բ. Կոր. ՟Ժ՟Բ. 21։)
Նկուն լինել. (՟Բ. Մնաց. ՟Ժ՟Գ. 18։ Ժղ. ՟Ժ՟Բ. 4։ Ես. ՟Ծ՟Է. 9։ Երեմ. ՟Ժ՟Է. 4։ Մաղ. ՟Բ. 12։)
Մի՛ նկուն համարիր (այս ինքն՝ մի՛ արհամարհիր) զայր ի տեսիլ նորա. (Սիր. ՟Ժ՟Ա. 2։)
Նկուն (են) մեղքն ի մէջ արդարոց։ Գտցէ զոք նկուն քան զինքն, զի կլանել մարթասցէ։ Յայլ ինչ չեղէ ձեռնհաս, եւ նկուն գտայ։ Նկուն եղեալ գտաւ ի ներքոյ քան զսովորական բնութիւն. (Յճխ. է։ Մծբ. ՟Ժ՟Թ։ Փարպ.։ Եղիշ. ՟Ե։)
Թախծեալ դիմօք, եւ նկուն կորացեալ հասակաւ. (Պիտ.։)
Առ նկունս, եւ առ արիս։ Իբր զտկար ոք նկուն ի զօրութենէ մեծէ հերքեալ պարտեսցի։ Նկուն ճիրանք աղկաղկաց մնոցն. (Նար. ՟Գ. ՟Լ՟Է. ՟Կ՟Ը։)
Զհպարտացեալ ամբարտաւանութիւն նկուն կացուցին. (Ածաբ. խչ.։)
Մի՛ զյաւիտենից փառսն մատներ վասն նկուն գովեստից. (Վրք. հց. ՟Թ։)
Յայնչափ մեծութենէ յայսչափ նկուն նմանութիւն իջուցեալ. (Կոչ. ՟Զ։)
Զի զնոսա ի նկուն խոնարհութենէ անտի (խորհրդոց) ի վեր կանգնել մարթասցէ. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 16։)
Ի նկուն անդր իջեալ խոնարհեցարուք դուք, զի յայս ամենայն բամբասանս եկիք դուք դորա. (Եփր. ՟ա. կոր.։)