torrent, flood, inundation, overflow;
— ջուրց, deluge;
— հրոյ, torrent of flame;
— մարդկան, throng of people, crowd, immense concourse;
—ս արտասուց իջուցանել, to shed a flood of tears;
հոսէին արսուք իբրեւ զ—, tears ran down in torrents.
torrent;
inondation;
— ջուրց, le déluge;
— մարդկան, torrent de la foule, affluence;
հոսել զարտասուս իբրեւ զ—, faire couler les larmes comme un torrent;
հեղեղս արտասուաց իջուցանել, verser un torrent de larmes.
cf. Հեղեղեմ.
to shed, to spill, to pour out;
to flow, to fall, to drop;
to gush, to stream, to run;
to scatter, to disperse;
to winnow, to fan;
to precipitate;
— յորդաբուխ արտօսր, — իբրեւ զհեղեղ զարտասուս, to shed tears abundantly, in torrents;
— հողմոյ, to cast to or throw to the winds;
cf. Հոսիմ.
mountain stream, torrent, flood;
ravine;
—ք հոսանաց, հեղեղաց, torrents;
—ք փափկութեան, river of pleasures;
—ք արեան, a river of blood;
իջին յաչացն —ք արտասուաց, he shed a flood of tears.
torrent-water;
—ք, torrents;
— հեղեղատ, a flooded or swollen torrent.
cf. Հեղեղատեմ.
faire couler, verser, répandre, épancher;
vanner, éventer;
éparpiller, disperser;
précipiter;
— հողմոյ, jeter au vent;
— իբրեւ զհեղեղ զարտասուս, — յորդաբուխ արտօսր, verser, répandre un torrent, un ruisseau ou des flots de larmes;
cf. Հոսիմ.
torrent, avalaison, ravine;
իջին յաչացն — արտասուաց, il versa un torrent, un ruisseau de larmes;
— փափկութեան, fleuve de délices;
— արեան, ruisseau de sang;
— հոսանաց՝ հեղեղաց, torrents.
Հողմք էին անհնարինք եւ անպատումք (առ ջրհեղեղաւ). (Փիլ. իմաստն.։)
Պահեա՛ զսա անհոսելի ի զրահեղեղ կռապաշտութեանց. (ՃՃ.։)
Ի ջուր ջրհեղեղին ապաւէն անսուզան եղեւ տապանն. (Ճ. ՟Ա.։) Թերեւս գրելի էր Անսոյզ, կամ անսուզանելի։
Արտասուաց բղխմունք։ Հեղեղք արտասուաց։ Արեան արտասուս երկնեաց. (Նար.։)
Ի բազմավէպն Աղաքսանդրեայ։ Զայս բազմավէպն Աղեքսանդրի գիրք պատմեն։ Զոր ի նմին իսկ մատենի եհար բազմավէպն։ Բազմավէպն միաբան ըստ Մովսիսի գրոցն յիշէ։ Զայս՝ բազմավէպն։ Աղեքսանդրի բազմավիպի՝ վասն ջրհեղեղին։ Միաբանս բազմավիպին գայ։ Զայս ըստ բազմավիպին. եւ այլն։ (Եւս. քր. ՟Ա։)
Որ մինչեւ զջրհեղեղն բուսեալք եղեն (ծնունդք Ադամայ)։ Բուսանի յայսմանէ եւ միւս եւս այլ մեծ չար։ Յորմէ եւ ամենեցուն բուսանի դաւող ամպարհաւաճութիւն։ Մինչեւ թողեալ է, զոր առաջի տրկեալ է՝ կռիւ, ա՛յլ բուսանի. (Փիլ.։)
Զհեղեղածուփ անդնդաձիգ սահմանացն երկնահոս զուգաճանապարհորդութեանն. (Արծր. ՟Դ. 11։)
Եկն եգիտ՝ զեղծ զամենեսին ջրհեղեղն. յն. ի վայր քարշեաց, կամ ընկլոյզ. (Ոսկ. մտթ.։)
Զուր հեղեղեալ. իբրեւ ուղխս զայրացեալ. նման հեղեղատի զայրագին, եւ անկայուն յորդելոյ.
Մի՛ շարժեսցէ ուղխացան ջուրցն բազմութիւն մոլորահողմն խաբէութեան՝ զրահեղեղն սաստկութեան՝ զհիմունս եկեղեցւոյ քոյ. (Ագաթ.։)
Նաւարկեալք հմտաբար ընդ զրահեղեղ կռապաշտութիւնս. (Շար.։)
Զրահեղեղ պղտորութիւն. (Յհ. կթ.։)
Ծովածուփ եռացումն, հեղեղատ, խռովութիւն, բռնութիւն, անօրէնութիւն. (Պիտ.։ Վրդն. ծն.։ Եղիշ. ՟Բ։ Եփր. աղ.։ Մանդ. ՟Ը։ Ծովածուփ կենցաղ. Շար.։ Խոսր.։ Սարգ. ՟բ. յհ.։)
Ծովահեղձուկ ջրհեղեղ. իբր ծովահեղձական. (Ոսկ. ամբակ.։)
Կորուսիչ աշխարհ, կամ ջուրք ջրհեղեղի, կամ արմատք չարի. (Ոսկ. յհ.։ Սարգ.։ Նախ. իմ.։ Ագաթ.։)
Կորուսիչ աշխարհ, կամ ջուրք ջրհեղեղի, կամ արմատք չարի. (Ոսկ. յհ.։ Սարգ.։ Նախ. իմ.։ Ագաթ.։)
Հեղեղ ջուրց, եւ անձրեւ կրակաբեր. (Արշ.։)
(Մարիամ կոյս) տապան նորոգութեան՝ համածնօղ փրկելոցս, որով աշխարհական հեղեղն ցածեաւ. (Հ. կիլիկ.։)
Համաշխարհական համաջինջ ջուրցն հեղեղ, կամ բարկութիւն աստուծոյ. (Գանձ.։ Արծր. ՟Ա. 1։)
որ եւ ՀԵՂՁՈՒՄ. πνίγω suffoco. (լծ. եղծանել, եւ հեղեղել) Հեղձուցանել. խեղդել. եւ Հեղձամղձուկ առնել. խղդել.
Զանբաւութիւն ջուրցն հեղեղաց հողմօրէն շնչմամբ վերստին ցամաքեցուցանէր. (Վահր. երրդ.։)
Եղիցին հրձգմունք եւ ջրհեղեղք եւ շարժմունք. (Ճ. ՟Բ.։)
Ի վերայ միմեանց յարձակիցէ զտարափսն։ Զհեղեղս մեղացն յարձակեցի ի վերայ մտացս. (Ոսկ. անոմ. ՟Ե։ Լմբ. պտրգ.։)
Նաւարկեալք հմտաբար ընդ զրահեղեղ կռապաշտութիւնսն, շնորհազարդ փայլմամբ փայլեալք ի յերկնային նաւահանգիստն. (Շար.։)
Մեծն արդարեւ ջրհեղեղ սա է, եւ մտաց հոսանաց բացելոց անզգամութեամբք հեշտ ցանկութեամբք. (Փիլ. լին. ՟Բ. 18։ Իսկ ի Լծ. փիլ.)
Հեղեղիլ, եւ իբրու Լուղիլ ի յորդութիւնս արտասուաց. կամ որպէս ռմկ. ողիկ ողիկ գալ. (լծ. յն. օլօլի՛զօ, ողբալ. կտկանիլ. աշխարել. եւ լտ. ուլո՛ւլօ. գոչել լալեօք) տե՛ս եւ ՈՂՈՂԱՆՔ, եւ ԲՈՂՈՔ.
cf. ՈՂՈՂԵ՛Լ, եւ ՀԵՂԵՂԵԼ. κατακλύζω.
Եղիցին հեղեղատք յողողանել։ Եկեսցէ անձրեւ ողողանել բարկութեամբ իմով. (Երեմ. ՟Խ՟Է. 2։ Եզեկ. ՟Ժ՟Գ. 11։)
Ծովալիճն ի հեղեղ դարձեալ՝ ողողանէր զտունն. (Եւս. քր. ՟Ա։)
cf. ՀԵՂԵՂ. κατακλυσμός.
Զերկրի ողողումն յիշէք դուք մի». այսինքն զմի ջրհեղեղ գիտէք. (Պղատ. տիմ.։)
Ցանիչ ուղխից. յարուցիչ հեղեղաց.
Հեղեղեալ իբրեւ զջուրս ուղխալից.
Զմիուր դառնութեան, զոր արբին Մի ջրահեղեղ ամպրոպաց չարութեան. (Յհ. կթ.։)
Գերազանցէ քան զհեղեղին յորդութիւն, եւ գլխոց լերանց վերադրէ։ Համբարձեալ վերադրեաց գերագոյն դրան. (Նար. ՟Ժ՟Ե. եւ Նար. խչ.։)
Առ որով զլինել մեծ ջրհեղեղին վիպագրեն. (եւ այլն. Եւս. քր. ՟Ա. ստէպ։)
Յետ ջրհեղեղին տիտանն ընդ կրովնի ի մարտ գրգռէր։ Սկսանէին զբարձրաբարձ զբուրգնն կանգնել. (եւ յետ այնորիկ կրովնն եւ տիտանն մարտ պատերազմի ընդ միմեանս բախէին։ Հերկալէս եւ դիոնէսոս էին ի տիտանացն. Եւս. քր. ՟Ա։)
Համաջունջ ամենասպառ ջրհեղեղ. (Ոսկ. ՟ա. տիմ. ՟Ժ՟Ե։)
Գերազանցէ քան զհեղեղին ամենասպառ ծովուն յորդութիւն. (Նար. ՟Ժ՟Ե։)
Զհեղեղածուփ անդնդաձիգ սահանացն. (Արծր. ՟Դ. 11։)
Յառաջինսն (աւուրս), յորս անզնստելի էր ջրհեղեղն, զի դեռ եւս յաճման էր. (Փիլ. լին.։)
Որպէս յաւուրս Նոյի անհաւատացեալքն ջրհեղեղին. (Արշ. ՟Ի՟Թ։)
Միւսանգամ երկիր դալարաբեր լինէր (յետ ջրհեղեղի). (Եղիշ. մատն. տն.։)
Ծովածաւալ հեղեղք. կամ հուր, գիտութիւն, քաղաք, աչք. (Ճ. ՟Ա.։ Մանդ. ՟Ա. կամ Եփր. խոստով.։ Շիր.։ Նար. խչ.։ Բենիկ.։ Կեչառ. աղեքս.։)
Հեղեղասաստ ծովապատիժ բարկութեամբ. (Ագաթ.։)
Համաջունջ ջրհեղեղ. (Մանդ. ՟Գ. եւ ՟Ի՟Ա։ Գանձ.։)
Նաւապետեալ նահապետացն ի համաջուրցն հեղեղաց. (Տաղ.։)
Համատարած գալոց է ջրհեղեղն։ Ուղղափառութիւնն իբրեւ զարեգակն համատարած սփռեցաւ ի հոգիս հաւատացելոց. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ը։ եւ Սարգ. ՟բ. պետ. ՟Դ։)
Վաղվաղակի հանդարտեաց ծովն։ Եբեր զաւետիս հանդարտելոյ ջրհեղեղին. (Վրք. ածաբ.։ Շ. մտթ.։)
ՀԵՂԵՂԱՆԻԼ. cf. ՅԵՂՅԵՂԱՆԻԼ։
Իբրեւ զհեղեղ. ուղխօրէն. սէլի պէս.
Հեղեղաբար հոսի ի վերայ չարագործաց. (Նոննոս.։)
Օրինակ իմն ի մերս հեղեղաբար հոսեաց գաւառ. (Պիտ.։)
Մի՛ ջուրք օտար եւ հեղեղաբար ի ներքս խառնեսցի։ (Կանոն.։)
Ուր իցէ հեղեղ, կամ ջրհեղեղական. եւ Հեղեղիչ. ողողիչ.
Ի հեղեղական հեղձուցիչ ջուրցն մասն հասեալ. (Յհ. իմ. պաւլ.։)
Մածեալ պատեալ պաշարեալ հեղեղաւ.
Զհեղեղամած մարդիկն ջրահեղձոյց դարին. (Ագաթ.։)
κατακλύζω inundo, submergo. որ եւ ՀԵՂԵՂԵԼ. Ողողանել իբրեւ զհեղեղատ յորդեալ, կամ իբրեւ զուղխս հեղեղատաց. սելի պէս կոխել.
Մտցէ դիմեալ, եւ հեղեղատասցէ։ Որ հեղեղատիցեն. եւ հեղեղատեսցին յերեսաց նորա. (Դան. ՟Ժ՟Ա։ 10. 22։)
Հեղեղատէ զնա անձրեւաջուրն. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
Որպէս յորդահոսանք բազմութեան ջրոց, որ հեղեղատեն զերկիր եւ անցանեն. (Փարպ.։)
Երկիր հեղեղատեալ. (Ագաթ.։)
Արտօսր յորդառատս ի վայր հեղեղատելով. (Արծր. ՟Դ. 11։)
Արտասուաց հեղեղմունք (կամ հեղմունք) հանին ամենայն ժողովքն. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Զ։)
Քանզի պարսիւ հովուականին (այսինքն հովուութեան, կամ հովուականաւ), դոյզն քարիւ հեղեղատին. (Յիսուս որդի.։)
Հեղեղատ, ընդ որ ճեպով անցանէ ջուրն. յատակ ուղխից.
ՄԱՆՐԱՀԵՂԵՂ կամ ՄԱՆՐԱՀԵՂԻ, կամ ՄԱՆՐԱՀԵՏԻ. Որպէս երեւոյթ մանրամաղ փոշւոյ կամ շամանդաղից լուսոյ.
Մանրահեղեղ գաղտնի շաւիղ անծանօէի ճանապարհին. (Նար. տաղ յայտն.։)
ՄԱՆՐԱՀԵՂԵՂ կամ ՄԱՆՐԱՀԵՂԻ, կամ ՄԱՆՐԱՀԵՏԻ. Որպէս երեւոյթ մանրամաղ փոշւոյ կամ շամանդաղից լուսոյ.
Մանրահեղեղ գաղտնի շաւիղ անծանօէի ճանապարհին. (Նար. տաղ յայտն.։)
Յառաջ քան զջրհեղեղն պայազատութիւնք ազգաց մի ըստ միոջէ ի տասներորդ թիւ համարոյ ձգեալ յաւականեցան. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Յորդագոյնս տարածեցաւ աղանդն նոցա։ Եւ քան զջրհեղեղն եւս յորդագոյնս բազմացուցանել։ Յորդագոյն նշանակելովն ի վարդապետելն իւրում. (Ագաթ.։)
Զյորձանուտ ձորս (հեղեղատաց) լցուցեր. (Կեչառ. աղեքս.։)
Յառաջ ինքն նահատակեցաւ (անցանել ընդ հեղեղատն), հապա զօրքն միագունդ զկնի փողեցան։ Մի ի նոցանէ նահատակեցաւ յառաջագոյն։ Ամենայն այր ինքնակամ նահատակեալ ի վերայ օրինացն։ Միով շնչով նահատակիցիք ի հաւատս աւետարանին։ Որք յաւետարանին նահատակեցան ընդ իս.եւ այլն։
Շինել զքաղաքն, եւ ինչ որ անկեալ էր ի պարսպացն յուղխաջուր հեղեղատաց անտի. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Է. 37։)
ՈՒՂԽԱՋՈՒՐՔ գ. Ուխք ջրոց. ջուր յորդեալ. հեղեղ.
Անդնդապտոյտ ջրակուտակ խոռոջացեալ խորոցն անբաւից լեռնացեալ կուտակմանց։ Գերազանցէ քան զջրհեղեղին ջրակուտակ տիեզերասոյզ ամենսպառ ծովուն յորդութիւն. (Անան. եկեղ.։ Նար. ՟Ժ՟Է։)
Զհեղեղամած մարդիկ ջրահեղձոյց դարին յօրինակ առեալ. (Ագաթ.։)
Սահանաբաց անձրեւոք (կամ անձրեւովն) ջնջեցեր։ Սահանաբաց հեղեղաւն հեղձան. (Ճշ. Սկեւռ. աղ.։)
Սահական իբրեւ զհեղեղատ անտեւական. սէլի պէս վազօղ անցնօղ.
Առ ի տեւումն հաստատելոյ այնորիկ՝ որ եղեւն։ Առ ի տեւումն տարածանաց ջրոյն՝ եւ ի բարձանցն ձեռտուութիւն եղեւ։ Տեւումն կալոյ եւ մնալոյ ջրհեղեղին։ Որ ի փրկութիւն եւ ի տեւումն եղելոց. (Փիլ.։)
Յետ ջրհեղեղին տիտանն ընդ կրովնի ի մարտ գրգռէր։ Սկսանէին զբարձրաբարձ զբուրգնն կանգնել. եւ յետ այնորիկ կրովնն եւ տիտանն մարտ պատերազմի ընդ միմեանս բախէին։ Հերկալէս եւ դիոնէսոս էին ի տիտանացն. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Յետ ծովուն ցամաքման։ Ո՞րպէս զցամաքումն առցէ հեղեղք արտասուացս. (Նիւս. կուս.։ Նար. ՟Կ՟Ը։)
Դառն էր, եւ քաղցրացաւ ջուրն։ Քուն իմ քաղցրացաւ ինձ։ Քաղցրացաւ առն հաց ստութեան։ Քաղցրացան նմա խիճք հեղեղատի։ Աստուծոյ մերոյ քաղցրասցի, կամ քաղցր եղիցի օրհնութիւն։ Եթէ քաղցրասցի ի բերան նորա չարութիւն.եւ այլն։
Զհեղեղս հոսանաց ահագնալուր անօրէնութեանց։ Չարիս մեծամեծս եւ ահագնալուրս. (Բենիկ.։)
Եւ զիս պահեա՛ ի հեղեղէ ... քո տապանաւ սուրբ խորանին՝ ամրածածուկ ընդ հովանին. (Յիսուս որդի.։)
Անդնդահերձ հեղեղ. (Սկեւռ. աղ.։)
Ի սաստկութենէ անձրեւաց անկարգաբար հեղեղք յառնեն ... եւ անկարգաբար բերման նորա ոչ ոք ընդդիմանայ. (Սարգ. յկ. ՟Ը։)
ԱՐԵԱՆԱՐԲՈՒ եւ ԱՐԵԱՆՀԵՂՈՒԹԻՒՆ. Լաստ. ՟Ի՟Ա. ՟Ի. ըստ այլ ձ. որ ըստ միում օրինակի եդան ի մէնջ Արիւնարբու. Արիւնհեղեղութիւն։
Գարնանաբեր ժամանակ, կամ հնչումն հարաւային հողմոյ, կամ ծաղկանոց, սաղարթ, հեղեղատ. (Լաստ. ՟Գ։ Շար.։ Լաստ. ՟Ժ։ Սկեւռ. լմբ.։ Շ. եդես.։)
Գերազանցէ քան զհեղեղին յորդութիւն։ Անդր քան զօրինակն գերազանցեաց ճշմարտութիւն ի նշանս, եւ այլն։ Հօրն կրիցն գերազանցեաց։ Անճառ ես բանից, եւ գերազանցեալ քննութեանց. (Նար.։)
Դարանամուտ լինել յետուստ քաղաքին, կամ յանդաստանին, յայգեստանին, եւ հեղեղատին, եւ այլն. (Յես. ՟Ը. 4։ Դտ. ՟Թ. 32։ ՟Ի՟Ա. 20։ ՟Ա. Թագ. ՟Ժ՟Ե. 5։ ՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Դ. 22։ Փիլ. լին. ՟Դ. 228։)
Ջրհեղեղի եղելոյ, դժուարապէս ողողելով. (Պղատ. տիմ.։)
Յետ երկնասահմանացն հեղեղաց։ Երկնասահան եւ երկրահոսան ջրհեղձոյց մարդիկ. (Յհ. կթ.։)
Ծովահեղձուկ ջրհեղեղ. իբր ծովահեղձական. (Ոսկ. ամբակ.։)
Ի համաշխարհական կործանմանէն (ջրհեղեղաւ). (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ը։)
Կորուսիչ աշխարհ, կամ ջուրք ջրհեղեղի, կամ արմատք չարի. (Ոսկ. յհ.։ Սարգ.։ Նախ. իմ.։ Ագաթ.։)
Խառն ընդ հեղեղս. իբրեւ զհեղեղ.
Զկնի անձրեւին կարկուտ հեղեղախառն. (Գր. երէց.։)
Ծփեալ հեղեղօք. յորձական.
Զհեղեղածուփ անդնդաձիգ սահանացն. (Արծր. ՟Դ. 11։)
Որ գնայ եւ հոսի որպէս զհեղեղ կամ զուղխս. եւ Ընդ որ գնան հեղեղք.
Ի հեղեղագնաց կենցաղոյս. (Յհ. իմ. պաւլ.։)
Յորժամ երկիրն հեղեղագնաց լինի եւ փշաբորբոք, երկրագործն ջանայ զչարն խափանել. (Ոսկիփոր.։)
Հեղեղասաստ ծովապատիժ բարկութեամբ ողողեալ սղբեաց. (Ագաթ.։)
Վայր հեղեղաց. տեղի ուղխից. լճացեալ երկիր.
Սահմանս լքեալ, հեղեղավայրս կնիւնոյ. (Նար. ՟Լ՟Թ։)
ՄԱՆՐԱՀԵՂԵՂ կամ ՄԱՆՐԱՀԵՂԻ, կամ ՄԱՆՐԱՀԵՏԻ. Որպէս երեւոյթ մանրամաղ փոշւոյ կամ շամանդաղից լուսոյ.
Մանրահեղեղ գաղտնի շաւիղ անծանօէի ճանապարհին. (Նար. տաղ յայտն.։)
Իբրեւ ի դրաց ծխնոջ յեղյեղանին անցաւորքն. (Համամ առակ. (գրեալ էր, հեղեղանին)։)
Յորդ իբրեւ զհեղեղ. յորդահոս.
Ըստ նմանութեան ամպոցն իբրեւ զյորդահեղեղ ինչ անձրեւաց սաստկութիւն զվարդապետութիւնն ի վերայ հոսէին. (Բուզ. ՟Գ. 13։)
Մինչեւ գետք հրեղէն յորդահոսին, իբր ըզհեղեղ ջուրց ծաւալին. (Յիսուս որդի.։)
Առ նոյիւ եղեալ սաստ ջրհեղեղի.
Արտատեղի տարակոյսք աղետից եւ նորագործեալքն վասն մեծին ջրհեղեղի։ Զնզովեցին զնորագործեալսն այլափոխեաց յառ ընդ. դէմսն շարժումն (հուր տեղալով). (Փիլ.։)
Զմի ի բազմացն (քարանց հեղեղատի) ի ձեռն առեալ զողորկագոյնն եւ զբոլորակն. (Պիտ.։)
Զհեղեղամած մարդիկ ջրահեղձոյց դարին յօրինակ առեալ. (Ագաթ.։)
Ան ադ վաւաշոտութեանն յապականութիւն ջրհեղեղեալ. (Ճ. ՟Ա.։)
Անիծաւ եւ երկիր՝ փշաբեր եղեալ, եւ ջրհեղեղեալ. (Բրսղ. մրկ.։)
սուզանօղ սահանօք, հեղեղաւ.
Մի՛ ի չար ուղխից սանդարամետին զրահեղեղ սատակմամբ ողողեսջիք։ Հարկեցայ ես խնդրել ելս հրաման թողութեան յոստիկանէն, որպէս ոմն երբեմն ի սանդարամետէն պրոդորիադայ. (Յհ. կթ.։)
Սատակչական զօրութիւն (թունից)։ Սատակչական կործանման ջրհեղեղեն. (Արծր. ՟Բ. 3. 7։)
Ասի յասորւոց, թէ ի նուազել ջուրցն հեղեղաց, ընդ մէջ անցեալ սղոցաձուկնն արգելու զնաւն. (Խոր. պտմ. հռիփս.։)
Սոյնօրինակ եւ թագաւորն ժամ տուեալ։ Զջրհեղեղէն սւյնօրինակ գրէ։ Սոյնօրինակ եւ որդին ցուցանէ ... Սոյն օրինակ թէպէտ բազում եւ անսպառ իցեն եւ այլն. (՟Գ. Մակ. ՟Զ. 24։ Եւս. քր. ՟Ա։ Ագաթ.։)
Կարծել զմասունսն ամենայնի (այսինքն աշխարհի՝ առ ջրհեղեղաւ) ի մի բնութիւնս ջրոյ վերտառացեալս փութալ։ Մարմինն քակտեալ լուծեալ լինի՝ առ այնոսիկ, յորոց խառնեալ զանկեալն է, դարձեալ վերտառացեալ։ Որ ի միակութեան բնութիւն վերտառացեալ է, յաստուած ասի հպեալ՝ ազգակցական իմն ընտանութիւն. (Փիլ.։)
Տէր զջրհեղեղս նստուցանէ եւ ցածուցանէ. (Սղ. ՟Ի՟Ը. 10։)
Որպէս յաւուրս Նոյի անհաւատացեալքն ջրհեղեղին. (Արշ. ՟Ի՟Թ։)
Հեղեղատէ զնա անձրեւաջուրն. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
Եւ զիս պահեա՛ ի հեղեղէ՝ յաշխարհածուփ ալեաց չարին. (Յիսուս որդի.։)
ὐγρός humidus. Որ ինչ է խոնաւ տեսակաւ. հեղանիւթ. հեղեղուկ.
Ծովահեղձուկ ջրհեղեղ. իբր ծովահեղձական. (Ոսկ. ամբակ.։)
Ծովահեղձուկ ջրհեղեղ. իբր ծովահեղձական. (Ոսկ. ամբակ.։)
Զհանրամածեալ հոսանս հեղեղաց չարին։ Բենիկ.։
Իբրեւ հեղեղատ. ուղխօրէն.
Իբրեւ զյորձանս գետոց գոռալ հեղեղատաբար յարձակմամբ. (Երզն. քեր.։)
Ի կենդանի ջուրն հեղձուցին։ Յուղխիցն հեղեղիցին հեղձուցեալ. (Նար. առաք. եւ ՟Ծ՟Դ։)
Հեղեղօք ողողէ, եւ հրդեհութեամբ ի մասնէ բոցակէզ առնէ. (Արիստ. աշխ.։)
Դադարեալ յապահովասցի։ Որով ամենայն յապահովանայ։ Յետ յապահովանալոյ չարին (այսինքն ի բաց փարատելոյ ջրհեղեղին). (Փիլ.։)
Զօրէն յորձնեռանդն հեղեղի. (Լաստ. ՟Ժ՟Ը։)
Ըզբարձողն պատշաճագոյն յարմարութեանցն զարկածս ջրհեղեղին։ Յայսքանեացս տարորոշեալ պատշաճագոյն յարմարութեանց. (Պիտ.։)
Արար նշան սպառնութեան զայն ջուրց զհեղեղին. (Եւս. պտմ. ՟Է. 20։)
Գերազանցէ քան զհեղեղին ջրակուտակ տիեզերասոյզ ամենասպառ ծովուն յորդութիւն։ Գերակայ քան զտիեզերասոյզ ջրհեղեղին յորձանս. (Նար. ՟Ժ՟Է։ Բենիկ.։)
Նաւապետես, զնաւդ զերծո՛ յալէկոծութենէ։ Զծովային մրրկացն ալէկոծութիւն լուծանել ... Յաշխարհականս ալէկոծութենէ ... Ալէկոծութեամբ սահուն եղեալ կենցաղս։ Ալէկոծութիւն ծփանացս։ Պատմեաց զնեղչացն դաւաճանութիւն, եւ զազգի ազգի ալէկոծութիւնն։ Համօրէն աշխարհի ալէկոծութիւնն (յերեսաց ջրհեղեղի). (Մանդ. ՟Գ։ Պիտ.։ Նար. ՟Լ՟Բ։ Յհ. իմ. եկեղ.։ Շ. մտթ.։)
Անսահմանաբար յարեան հեղեղք ցանկութեան. (Սկեւռ. աղ.։)
Գինի անօրէնութեան. շղթայք անօրէնութեան. հեղեղ անօրէնութեանց. (Ագաթ.։)
Սապէս եւ ինքնակալն արտասահմանեաց ի մետաղս։ Բացէ ի բաց արտասահմանել զնա հրամայէ։ Հեղեղաւ զամբարշտութիւն արտասահմանելով. (Խոր. ՟Բ. 87։ ՟Գ. 29. 68։)
Գիտաստութիւն իմաստանոց իբրեւ զհեղեղ սաստկասցի (նորն, յորդորեսցէ). (Սիր. ՟Ի՟Ա. 16։)
(Տապանն նոյի) կորուսելոց ի ջրհեղեղէն կենդանեաց՝ զհակառականմանն երկրի կազմեաց, իբր թէ երկիր մայր դայեակ. (Փիլ. լին. ՟Բ. 7։)
Զխիճս հեղեղատին իբրեւ զշունս կերպարանեալ հաջեցուցանէր. (Զքր. կթ.։)
Յադամայ մինչեւ ի վախճան ջրհեղեղին ոչ գոյր հրաման մսակերութեան (ըստ կարծեաց ոմանց). (Մխ. ապար.։)
ՋՐՀԵՂԵՂԱԿՈՒԼ ՋՐՀԵՂԵՂԱԿՈՒՐ. Կուր եղեալ ջրհեղեղի. կլեալ եւ ընկղմեալ ի ջուրս հեղեղին.
Թէպէտ եւ համառօտ սատակեաց զջրհեղեղակուլսն, սակայն ոչինչ գոյր քան զայն մեղմագոյն. (Ոսկ. ես.։)
Որք զանբժշկական ախտն տխտանային, զնոսա մատնէ ի մահ. որպէս եւ զջրհեղեղակուլան. (Ոսկ. ես.։)
ՋՐՀԵՂԵՂԱԿՈՒԼ ՋՐՀԵՂԵՂԱԿՈՒՐ. Կուր եղեալ ջրհեղեղի. կլեալ եւ ընկղմեալ ի ջուրս հեղեղին.
Թէպէտ եւ համառօտ սատակեաց զջրհեղեղակուլսն, սակայն ոչինչ գոյր քան զայն մեղմագոյն. (Ոսկ. ես.։)
Որք զանբժշկական ախտն տխտանային, զնոսա մատնէ ի մահ. որպէս եւ զջրհեղեղակուլան. (Ոսկ. ես.։)
Զգալի եւ շօշափելի էր դրախտն, եւ ոչ իմանալի, այլ եւ ոչ տարաբարձական (մինչեւ ցհեղեղ ջուրց, եւ այլն). (Արծր. ՟Ա. 3։)
Գլխաւորելով ի ջրհեղեղէն զամենայն կռանագործական մոլորութիւնն, եւ զմարգարէիցն սպանումն. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Դ։)
Համաշխարհական ջրհեղեղ, կամ նաւաբերկութիւն, կորուստ, բարկութիւն, նեղութիւն, տագնապ. (Շ. մտթ.։ Ոսկ. ի պետր. եւ Ոսկ. յեղիա.։ Յճխ. ՟Ը։ Ագաթ.։ Իգն.։)
Հինահարութեամբ ուղխեալ յաշխարհ հեղեղեն։ Ի գերութեան տանել հինահարութեամբ։ Վարին յաւազակութիւնս, եւ յաւարիցն հինահարութիւնս։ Ի դժնդակ հինահարութենէն զերծեալք. (Պիտ.։)
Զաղբերց հեղեղեալ մշտահոսութիւն. (Նար. ՟Ի՟Զ։)
Եգիպտացւոց յառաջին ժամանակսն քան զջրհեղեղն պարծել վասն նախաւորութեան։ Զեգիպտացւոց նախաւորութենէն եւ զժամանակագրութենէն. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Այնչափ պայազատութիւնք արանց մի ըստ միոջէ գրին։ Յառաջ քան զջրհեղեղն պայազատութիւնք ազգաց մի ըստ միոջէ ի տասաներորդ թիւ համարոյ ձգեալ։ Զնախնեացն պատմութիւն, եւ զեբրայական պայազատութեանցն։ Որոց պայազատութիւնն ունի զայսգունակ ձեւ օրինակի. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Ո՛վ ահագնասաստօրէն օրհասին (առ ջրհեղեղաւ). (Արծր. ՟Ա. 1։)
ԱՐԵԱՆԱՐԲՈՒ եւ ԱՐԵԱՆՀԵՂՈՒԹԻՒՆ. Լաստ. ՟Ի՟Ա. ՟Ի. ըստ այլ ձ. որ ըստ միում օրինակի եդան ի մէնջ Արիւնարբու. Արիւնհեղեղութիւն։
Երկուքն յարձանագրութեանցն (ենովքայ՝ դրոշմեալք ի սիւնս)։ Ընդդէմ երկուց հանդերձելոցն (ջրհեղեղաւ եւ հրհեղեղաւ). (Խոր. ՟Ա 3։)
Յապականութեան ջրհեղեղին նորոգեաց աստուած զաշխարհ ամենայն բուսովք եւ սերմանեօք ըստ առաջին բարեզարդութեանն եւ պսակաւորութեան. (Կամրջ.։ 2)
Ընդէ՞ր յետ ջրհեղեղին նոյ կայ ամս երեքհարիւր եւ յիսուն. ի քսանհինգերորդաց կայ իմաստունն. Իսկ չորեքտասան քսանահինգերորդքն եօթեկին է յիսնամերորդ. (այսինքն եօթնիցս յիսուն, լծ). (Փիլ. լին. ՟Բ. 8։)
Կանգնաչափութիւն պատկերին նաբուգոդոնոսորայ՝ ՟Կ՟Զ. յարեալ ի վեց հարիւր ամս նոյի, առ որով ջրհեղեղ, լինի ՟ոկզ. այն է թիւ անուան գազանին, այսինքն նեռին. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Դ։)
Ի վերայ միմեանց յարձակիցէ զտարափսն։ Զհեղեղս մեղացն յարձակեցի ի վերայ մտացս. (Ոսկ. անոմ. ՟Ե։ Լմբ. պտրգ.։)
Ջրհեղեղին զրոյցք ի յունական առասպելարկութենէն յոյժ հեռի ի բաց են, զոր առ դեւկաղիոնաւն ասեն ջրհեղեղէն. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Սա՛ է՝ որ զտապանագործութիւնն եցոյց, թէ ո՛րպէս լինի։ Յառաջ բազում ժամանակաւ տապանագործութեամբ նոյի նշանակէր վասն ջրհեղեղին. (Աթ. ՟Է. եւ Աթ. խչ.։)
Զհեղեղածուփ անդնդաձիգ սահանացն երկնահոս զուգաճանապարհորդութեան. (Արծր. ՟Դ. 11։)
Զհեղեղածուփ անդնդաձիգ սահանացն երկնահոս զուգաճանապարհորդութեան. (Արծր. ՟Դ. 11։)
Դատարկութիւն է, եւ անդր ի բաց անշահութիւն գրել (զամենայն)։ Կեփաղիոն մատենագիր այր քաջ ի բաց հին։ Ջրհեղեղին զրոյցք քաջ ի բաց յառաջագոյն քան զովգիգեայ ժամանակսն. (Եւս. քր. Ա։)
Ուր ուրեմն ի բացեայ յայնց ժամանակաց ջրհեղեղն. (Եւս. քր. ա։)
Ուստի՞ եգիտ զտունկն եւ զածն, զի երկիր հեղեղեալ էր. (Պիտառ։)
Ի խճէ հեղեղաց. (Իսիւք.։)
Բերս եւ անբերութիւնս պտղոց։ Բերոց եւ անբերութեանց։ Անիրաւութեանց բերս եբեր ժամանակն այն։ Ի հասակի ափման յղփութեան ամենեցուն որայիցս, եւ ի բերի անկցի ի վերայ չարն (ջրհեղեղի). (Փիլ. իմաստն. եւ Փիլ. լին.։ )
Եզր գետոյ, կամ ծովու, ձորոյ, քաղաքի, երկրի։ Առ եզեր, յեզեր, առ եզերբ գետոյն։ Զեզերբ ձորոյն։ Ընդ եզր ծովուն։ Առ եզեր հեղեղատին. (ի սուրբ գիրս։)
Անդադար երկով կրթէք։ Մեծագոյն երկով տնկել։ Տարժանմանց երկոյ կամ երկոց։ Տարժանմամբք երկօք։ Արիացեալք յերկս։ Զերկս չարեացս, կամ ջրհեղեղի. (Պիտ.։)
(լծ. ընդ թանալ) ἑξομβρία imbris copia, humoris abundantia Անձրեւ յորդ եւ անչափ, ջաղբ. տեղատարափ. հեղեղ. խոնաւութիւն յոյժ. գիջութիւն. հակառակն Երաշտի, եւ խորշակի. թաթաւ, թացութիւն.
Հոսմամբ թօնիցն բերմամբ հեղեղեն. (Պիտ.։)
Քաղցրացաննմա խիղճք հեղեղատի. (Յոբ. ՟Ի՟Ա. 33։)
κοιλάς, φάραγξ, χείμαρρος vallis, convallis, toorens. Ծործոր. լեռնամէջք, յոր ծորին ջուրք լերանց. հովիտ զնստագոյն. անցք հեղեղատի. հեղեղատ ցամաքեալ.
Ոչ փապարք փոսից, ոչ սոքհեղեղաց. (Նար. խ.։)
Ոչ գիտես, թէ ի սոր կորնչիս, թէ ի ձոր քարավէժ լինիս. (Ոսկիփոր.։) (Ոմանք ի ռմկ. սոր կոչեն զխորշ խիճս հեղեղատի)։
Յորժամ ի ջերմութենէ օդոյն ջուրն ծորեալ ելանէ ի ձեանն առուս առուս վիժելով, զհող երկրին ըզկնի իւր հեղեղատելով. (լաստ. ԺԶ։)
Ընկեսցուք ի մի ի գբոց աստի. եւ գուբն ունայն էր, եւ ջուր ոչ գոյր ի նմա։ Հանին զյովսէփ ի գբոյ անտի։ Ոչ եգիտ ի գբի անդ։ Ի գուբ հորոյն։ Ի գբոյ տառապանաց։ Ի գբի ներքնում։ Ի գուբն առիւծուց։ Ի մէջ գբին։ Լցցին գուբքս։ Արարէ՛ք զհեղեղատդ զայդ գուբս գուբս. եւ այլն։
Կորուսանել ջրհեղեղաւն ոչ միայն զի դաշտիսն, այլ զի եւ ի լեռնայինսն բնակեալս. (Փիլ. իմաստն.։)
Ձայն ուրագին եւ ձայն դրին (կամ դրոյն) զջրհեղեղն գուշակէր։ Զձայն ուրագին արհամարհեցին, եւ զձայն դրոյն այպն առնէին. (Եփր. ի նին.։)
Եթէ լինիցի հեղեղ, ոչ զգասցէ. (Յոբ. ՟Խ. 18։)
Զխրամ հեղեղատի ի փոշւոյ։ Վարեսցին ի մարդկանէ ընդ խրամ. (յոբ. ՟Ի՟Ը. 4։ Միք. ՟Բ. 12։)
Ետես երէ մի ի հեղեղատն տփխեաց, եւ եհար զնա նետիւ. եւ անկաւ էրէն ի կիճթ մի քարի. (Պտմ. վր.։)
Գարշութիւն մարդկան, ուստի մահ. յաղագս որոյ հե՛ղձ արար, վասն որոյ անձրեւ բոցակէզ. (Տօնակ.։) (Կամ ընթերցի՛ր, հեղեղ հեղձարար, այսինքն հեղձուցիչ։)
Հուն անցից գտանել ի հեղեղէ ամպարշտութեանն. (Ճ. ՟Բ.։)
Զհամաշխարհական շփոթ ջրհեղեղին ասէ. (Գէ. ես.։)
Հեղեղ. զեղումն. ուղխ. ոռոգումն, եւ ընկլումն. հեղձումն.
ՈՒՂԽ (հասարակօրէն անեզական) կամ ՈՒԽՔ. χείμαρρος , χειμάρρους torrens եւ χαράδρα sulcus, canalis. Հեղեղ կամ ողողք ջուրց յորդեալ ընդ ձորս. եւ Հեղեղատ, վտակ. սէյլ, սէլ. (լծ. եւ օլուգ, իբր ջրանցք).
Ընտրեաց իւր հինգ քարինս ողորկս ի հեղեղատէն ... եւ զպարսն ի ձեռին իւրում։ Եւ զօացաւ դաւիթ քան զայլազգին պարսիւքն (յն. պարսիւըն) եւ քարիւն. (՟Ա. Թագ. ՟Ծ՟Է. 40. 50։)
Վճար դադարման ջրհեղեղին. (Փիլ. լին.։)
Զաշտարակն ի փուլ ածին։ Զապարանքն զմեծ դարբասն ի փուլ ածել տայր։ հեղեղն զամենայն քաղաքն ընկղմեալ ի փուլ էած. (Մարթին.։)
Կնիւն. ճղեմն է, որ ի հեղեղատս բուսանի մանրաբլուր ճիլն. (Լծ. նար.։)
Շարժմունք, եւ ժանտախտք, եւ շանդից արկածք. ( կայծակ զարնելը, նետուիլը. ) Յայն ժամու ջրհեղեղն ոչ դուզնաքեալ ինչ արկածք Ջրոյ էին, այլ՝ անբաւ եւ անհուն։ Յառաջնումն քառասուն աւուրսն անդադար հոսանք սաստկութեան. (Փիլ.։)
Տնանկութիւն է արկածիւք չարաչար լի։ Արկածք չարեաց։ Զարկածս ջրհեղեղին։ Ուժգնութիւն արկածից (հողմոց եւ այլն։) Յարկածէ շամբիցն։ Խոցոտումն ի վերայ կարեվէր արկածից. (Պիտ.։)
Ի հեղեղաց, եւ յերաշտից. (Խոր. ՟Գ. 62։ Անձրեւոց, կամ երաշտից. Նիւս. բն. ՟Լ՟Գ։)
Ջրհեղեղին զրոյցք՝ որ ի նոցանէ յիշին. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Հի՞մ զարմիցն քոց խմբես զեկս ջրհեղեղին։ Յաւետագոյն խմբեալ երջանկութիւնք։ Ի բազմահաւաք դիւցազնական խմեցելոցն։ Շուրջ խմբեցելոց. (Պիտ.։)
հեղեղավայրս կնիւնոյ. (Նար. ՟Լ՟Թ։)
Իբրու կոհակք հեղեղոյ բերելով զցաւս. (Պղատ. օրին. ՟Ե։)
Ամպք հոսեցին զանձրեւ։ Հոսեաց որպէս զգետս զջուրս (ի վիմէ)։ Հոսեսցեն իբրեւ զհեղեղ զարտասուս. (Առակ. ՟Գ. 20։ Սղ. ՟Հ՟Է. 16։ Ողբ. ՟Բ. 18։)
Բովանդակ աղիտիցն առիթ ի մերս հեղեղաբար հոսեաց գաւառ. (Պիտ.։)
φάραγξ vallis. Ձոր փոքրիկ. ծործոր. եւ Վտակ հեղեղատի. եւ Խրամ. ձորիկ.
σαρκικός carneus, carnalis. Որպէս նոյն ընդ վերնոյն (=ՄՍԵՂԷՆ), Մարմնեղէն, մարմնաւոր. հեղեղէն. մահկանացու կենդանի, ունօղ զմիս եւ զոսկերս.
Զի մի՛ մրսեալ եւ փոշիացեալ երկիր, եւ ի հեղեղաց ապականեսցի. (Ոսկիփոր.։)
Յաւուրս Նոյի եղեւ ջրհեղեղ վասն այնոցիկ, որ յօսէին զդստերս Կայէնի։ Եթէ զիւր խօսեցեալ ոք կին յօսցի, մի՛ խառնէք զնա յաւիտեան. զի գայլ եղեւ, եւ ոչ ետ օրհնել զհարսանիս իւր։ Եթէ ոք զոր ոչ իցէ խօսեցեալ՝ յօսցի, անիծեալ լիցի. (Կանոն.։)
Մի՛ ոք կերիցէ զնա՝ իբրեւ նստցի. խորհուրդ է այս մարմնոյ նորա սրբոյ։ Իսկ ո՛վ ուտէր զնա ի նստելեաց եւ այլն։ Ի հեղեղատէ ջուրցն մթերելոց, որ ի հնէն ի վեր նստէին. (Եփր. ել. Եփր. յես.։)
Ընտրեաց իւր հինգ քարինս ողորկս ի հեղեղատէն. (՟Ա. Թագ. ՟Ժ՟Ե. 40։)
Ձայն ուրագին եւ ձայն դրին զջրհեղեղն գւոշակէր։ Ձայնիւ ուրագին հնչեցուցանէր յամենեցուն լսելիս. (Եփր. նին.։ Մանդ. ՟Ի՟Ա։)
Ջնջեցից զամենայն մարմին յերեսաց երկրի։ Ջնջեցան յերկրէ։ Ջնջելով ջնջեցից զյիշատակ ամաղեկայ յերկրէ ի ներքոյ երկնից։ Մի՛ ջնջեսցի անուն հօր մերոյ ի միջոյ ցեղի իւրոյ։ Ծնօտիւ իշոյ ջնջելով ջնջեցից զնոսա։ Մի՛ ջնջեսցի ցեղն յիսրայէլէ։ Ջնջեցից իբրեւ զամպ զանօրէնութիւնս քո։ Ի ջնջել անիրաւութեանց։ Ջնջեսցին հեղեղաւ.եւ այլն։
Ի հեղեղական հեղձուցիչ ջուրց մասն հասեալ նմա՝ ջրկայ անուանելով. (Յհ. իմ. պաւլ.։)
Յետ ջրհեղեղին յերից տրանց ընդ բնաւ տիեզերս ազգք մարդկան սերեցան. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Յետ ջրհեղեղին տիտանն ընդ կրովնի ի մարտ գրգռէր։ Սկսանէին զբարձրաբարձ զբուրգնն կանգնել. եւ յետ այնորիկ կրովնն եւ տիտանն մարտ պատերազմի ընդ միմեանս բախէին։ Հերկալէս եւ դիոնէսոս էին ի տիտանացն. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Զաղբերց հեղեղեալ մշտահոսութիւն. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
Յորդեսցեն իբրեւ զհեղեղ անհուն. (Ամովս. ՟Ե. 24։)
Որպէս յառաջնումն ջնջեաց ջրհեղեղաւն, սոյնպէս յերկրորդումն. (Շ. ամենայն չար.։)
Ի վերուստ աղաւնի աւետեալ զցածումն ջրհեղեղին. (Դամասկ.։)
Բարձէք զչարն ի միջոյ ձերմէ։ Բարձցես զչարն յիսրայէլէ։ Բարձեր զանտառսն յերկրէս Յուդայ։ Բարձցուք զյիշատակս նորա յերկրէ։ Եկն ջրհեղեղն, եւ եբարձ զամենեսեան։ Բարձցեն զլուծն ի պարանոցէ նոցա։ Բարձաւ լուծն հեթանոսաց յԻսրայէլեան տոհմէ անտի։ Արդարութիւն բարձաւ ի նմանէ։ Դատաստան նորա բարձաւ։ Բառնան յերկրէ կեանք նորա։ Բառնան արք արդարք. եւ այլն։
Գերփեսցին ջրհեղեղաւ պատերազմին. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Զջրհեղեղին նշանակ աղեղամբն ցուցանէ, եւ զսոդոմայեցւոցն երկրկովն այրեցելովն. (Ոսկ. ես. ՟Ժ՟Ա։)
Եկն եգիտ՝ զեղծ զամենեսին ջրհեղեղն. յն. ի վայր քարշեաց, կամ ընկլոյզ. (Ոսկ. մտթ.։)
Ասի կռածոյ, է որ ի հեղեղատէ (կուռ եւ ողորկ քար), եւ է կռածոյ՝ որ ի կռանէ. որպէս ասի, թէ ո՛չ է ձուլածոյ, այլ կռանահարութեամբ գործեալ. (Երզն. քեր.։)
Անձրեւ ջրհեղեղին լինի ի ՟Խ աւուրս, եւ ի հանգէտ գիշերս. (անդ։)
Անձրեւ ջրհեղեղին լինի ի ՟Խ աւուրս, եւ ի հանգէտ գիշերս. (անդ։)
διαχυτικός profusus ὐγρός liquidus. Որ ինչ դիւրաւ հեղեալ լինի. լոյծ. խոնաւ. ծաւալական. հեղեղուկ.
Յառաջ քան զջրհեղեղն պայազատութիւնք ազգաց մի ըստ միոջէ ի տասներորդ թիւ համարոյ ձգեալ յաւականեցան. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Զի լիցի յիզդիլ գետին՝ ջրհեղեղին զգուշացեալ. (Փիլ. լին. ՟Բ. 64։)
Յեզդիլ զերկիր ասէ չտայ թոյլ ի վերայ երկրի ելանել ջըրհեղեղին. (Լծ. փիլ.։)
Զի լիցի յիզդիլ գետին՝ ջրհեղեղին զգուշացեալ. (Փիլ. լին. ՟Բ. 64։)
Յեզդիլ զերկիր ասէ չտայ թոյլ ի վերայ երկրի ելանել ջըրհեղեղին. (Լծ. փիլ.։)
Յորդեսցեն իբրեւ զջուր իրաւունք։ Իբրեւ զհեղեղատ կամ զգետ յորդեալ։ Գետ հրոյ յորդեալ ելանէր։ Իբրեւ զջուր ձորալիր պարանոցաթաղ յորդեսցէ։ Յորդեաց ջուրն իբրեւ զյորձանս հեղեղաց։ Յորդէր առաւել բանն զնմանէ.եւ այլն։
ῤύσις, ῤεῦσις, ῤύμη , ῤεῦμα, ῤείθρα, πλημμύρα, χύσις, ἕκχυσις, χείμαρρος fluxus, profluvium, inundatio, redundatio, effusio, irruptio, torrens. (որպէս թէ Յորդանք) Յորդումն կամ յորդութիւն ջուրց՝ եռացմամբ հանդերձ որպէս զեռանդն կաթսայի. գրգանք. հոսանք. շրջանք. պտոյտք. ալիք. ուղխք. հեղեղ. զեղումն. վազք. յարձակումն. սէլ, կիրտապ.
Յորդեաց ջուրն իբրեւ զյորձանս հեղեղաց. (Եզեկ. ՟Խ՟Է. 5։)
Յաւուրս Նոյի եղեւ ջրհեղեղ վասն այնոցիկ, որ յօսէին զդստերս Կայէնի։ Եթէ զիւր խօսեցեալ ոք կին յօսցի, մի՛ խառնէք զնա յաւիտեան. զի գայլ եղեւ, եւ ոչ ետ օրհնել զհարսանիս իւր։ Եթէ ոք զոր ոչ իցէ խօսեցեալ՝ յօսցի, անիծեալ լիցի. (Կանոն.։)
Կարօղ էր եւ առանց տապանի ապրեցուցանել զնոյանսն ի ջուրց ջրհեղեղաց. (Շ. թղթ.։)
κλύζω, κατακλύζω, συγκλύζω, ἑπικλύζω inundo, exundo, abluo, lavp, demergo. Հեղեղել. հեղեղատել. զեղմամբ յորդութեանց ջուրց՝ ընկղմել, խոխոմել, տոգորել, ջնջել, ապականել. որ եւ ՈՂՈՂԱՆԵԼ.
Հեղեղատք ողողեսցեն զերկիրն լրիւ իւրով։ Եկեսցէ անձրեւ եւ ողողեսցէ։ Գետք ողողեսցեն անխնայ։ Ողողեցին ջուրք զդաշտս թանձրութեան երկրի։ Իբրեւ զբռնութիւն հեղեղաց ջուրց բազմաց, որ ողողէ զերկիր. (Երեմ. ՟Խ՟Է. 2։ Եզեկ. ՟Ժ՟Գ. 11։ Իմ. ՟Ե. 23։ Յոբ. ՟Ժ՟Դ. 19։ Ես. ՟Ի՟Ը. 2։)
Հինահարութեամբ ուղխեալ՝ զանվճար աշիտիցն միշտ արկածս յաշխարհ հեղեղեն. (Պիտ.։)
Ջրով ողողեալ. Ջրհեղեղեալ.
յն. խարատրիօ՛ս. χαραδριός charadrius. (վրիպակաւ գրի եւ Քաղադր, Քաղարդ, Քարարդ) եբր. էնաֆա. Հաւ վայրենի, կամ թռչուն ագեղ՝ բարձր սրունիւք՝ դեդերեալ ի հեղեղատս. լինի մեծ եւ փոքր, եւ այն՝ պէսպէս գունով. ունի ձայն անախորժ, եւ է ի գիշերահաւուց. կարծեալ լինէր առ նախնիս՝ բժշկական ունել ազգումն առ հիւանդս. Որպէս եւ պլինիոս յարմարէ զայն այլում թռչնոյ, որ կոչի դալուկն, ἵκτερος galgulus, galbula.
Գալ առ մեզ զայսքան ճանապարհս քարուտ։ Թնդ քարուտ տեղիս։ Զոր օրինակ ի ջրհեղեղէ ամենայն քարուտ եւ խոնարհագոյն ընկղմին. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։ Եւս. պտմ. ՟Զ. 40։ Ոսկ. ՟բ. թես.։)
Ընդ ամենայն՝ ամք յԱդամայ (ցջրհեղեղն) ... Եւ ընդ ամենայն՝ ամք ... եւ այլն. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Անցանել աստի առ ձեզ, այտի առ մեզ. ի հարաւ. ի մակեդոնիա. մինչեւ ի. առ նոսա. առ դովաւ, առ նովաւ, առ նոքօք, առ մեօք. յայնկոյս յայն կողմն. ընդ ծով, ընդ ջուրս, ընդ գետ, ընդ հեղեղատ, ընդ պարիսպս, ընդ քաղաքս. ընդ արտորայս, ընդ որ, ընդ բաբելոն, ընդ մէջ, եւ այլն։ Անցցէ խաղաղութեամբ զճանապարհս ոտից իւրոց։ Անցցէ ընդ մարմինս նորա նետ։ Եւ ընդ քո իսկ անձն անցցէ սուր։ Անցանէ մինչեւ ցորոշումն շնչոյ. եւ այլն։
Յիմմէ արկուածին եկն ջրհեղեղն (ասէ դեւն). (Ճ. ՟Ա.։)
Հոսանօք արձակելովք յերկնից։ արձակեալ իբրեւ զհեղեղատ. (Ագաթ.։)
Վասն ջրհեղեղին, եւ բնաջինջ մարդկան ապականութեանն լինելոյ. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Հեղեղօք ողողէ, եւ հրդեհութեամբ ի սմանէ բոցակէզ առնէ. (Արիստ. աշխ.։)
Քար գետոյ կամ գտեալ ի գետ. խիճ հեղեղատի.
Ուստի հեղեղալ ջուրք ծովու գոգանայ. (Լմբ. սղ.։)
Զխորաձորս մաքսաւորութեամբառլցեալս, եւ զգիճութեամբ հեղեղեալս վերաբերէր ի զգաստութիւն պարզութեան. Զի դիւրագնաց շինի (կամ լինի) ճանապարհ թագաւորին քրիստոսի. (Անան. ի յհ. մկ.։)
Ծովալիճն ի հեղեղ դարձեալ՝ ողողանէր զտունն։ Ի ծովալճին երեւին։ Որ առ ծովալճովն բնակեալ են. (Եւս. քր. ՟Ա։)
χειμάρρος, -ους torrens. Ջրանցք՝ որոյ հեղեղն է ընդհատեալ, կամ զոր հատանէ անցանէ հեղեղն. տեղի ուղխից, եւ ուղխ. գետ առժամանակեայ ի յորդելոյ անձրեւաց իջելոց ի լերանց ի ձոր անդր. վտակ, եւ ձոր.
Ցամաքեցաւ հեղեղատն։ Առ ամենայն աղբերբք ջուրց, եւ առ հեղեղատօք։ Էջ բնակեցաւ առ հեղեղատաւ։ Խիճք հեղեղատի։ Քարինս ողորկս ի հեղեղատէն։ Իբրեւ զհեղեղատ յորդեալ։ Եղիցին հեղեղատք յողողանել։ Յուղխաջուր հեղեղատաց.եւ այլն։
Եղեւ նմա անցանել ընդ փոքր ինչ հեղեղատ. (Յհ. կթ.։)
Այնչափ կոտորեցին զնոսա, մինչեւ հեղեղատք արեան ելանէին. (Մամիկ.։)
cf. ՀԵՂԵՂԱՏԵՄ. κατακλύζω.
Զհեղեղեալ երկիր միւսանգամ փրկեաց իմաստութիւնն. (Իմ. ՟Ժ. 4։)
Հեղեղք յառնեն հեղեղել զերկիր. (Սարգ. յկ. ՟Զ։)
Ոչ հեղեղէ, այլ զուարթացուցանէ զբոյսս առաքինութեանցն։ Որ ջրովն հեղեղեցան. (Լմբ. սղ. եւ Լմբ. իմ.։)
Գետովք մեղանաց արեան հեղեղիմ։ Զմէջ յատակի յարկին հեղեղեալ (արտասուօք)։ Յուղխիցն հեղեղեցին։ Ցորեանս հեղեղեալ (յանձրեւաց յորդելոց)։ Զաղբերց հեղեղեալ (այսինքն յորդեալ) մշտահոսութիւն. (Նար.։)
Փոխանակ զի հեղեղեցան անձինք նոցա ցանկութեամբ, հեղեղեցան մարմինք նոցա հեղձմամբ. (Եփր. ծն.։)
Նաւարկեալք հմտաբար ընդ զրահեղեղ կռապաշտութիւն։ Հմտաբար տեղեկութեամբ ղեկավարեալ. (Շար.։ Յհ. կթ.։)
Աւազանն՝ մշտածին որովայն հարսինն քրիստոսի է, որ է եկեղեցի։ Ի նմանէ ջրհեղեղ ջնջիչ, իսկ ի քէն աւազան մշտածին։ Մշտածին աւազանաւն հարսն քրիստոսի կոչիմք. (Ճ. ՟Գ.։ Գր. սքանչ.։ Ոսկիփոր.։)
Յաւուրս Նոյի եղեւ ջրհեղեղ վասն այնոցիկ, որ յօսէին զդստերս Կայէնի։ Եթէ զիւր խօսեցեալ ոք կին յօսցի, մի՛ խառնէք զնա յաւիտեան. զի գայլ եղեւ, եւ ոչ ետ օրհնել զհարսանիս իւր։ Եթէ ոք զոր ոչ իցէ խօսեցեալ՝ յօսցի, անիծեալ լիցի. (Կանոն.։)
Այլ իմն զեկուցանէ ի ձեռն աղեղան ... ոչ սաստկութիւն մինչեւ ի պախումն հասեալ։ Քանզի մեծն ջրհեղեղ պախմամբ պատառմամբ եղեւ։ Զի մի՛ պրկմամբ անհանգստութեամբ պախումն առցէ (նուագարանն)։ Զի մի՛ պատառեսցի. մի՛ գուցէ պախումն ընկալցի մին ի միոջէն. (Փիլ. լին. եւ Փիլ. ել.։)
Զհեղեղամած մարդիկ ջրահեղձոյց դարին յօրինակ առեալ. (Ագաթ.։)
Հեղիաս (ի թաբոր) ի միտ առ զշիջութիւն ջրահրոյն ի խորհուրդ աւազանին (Ազատութեամբ ի ջրհեղեղէ եւ ի հրհեղեղէ). (Վանակ. յուրախացիրն.։)
Ըստ օրինակի հեղեղի, զի գայ եւ բերէ զփոշի, եւ պղտորեալ հոսի ջրանցիկ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 21։)
κατακλυσμός inundatio, diluvium. Հեղեղ կամ ողող ջուրց. ուխք. հոսանք. յորդութիւն անչափ.
Ածից ջրհեղեղ ջրոյ ի վերայ երկրի։ Եւ եղեւ ջրհեղեղ ՟Զխ տիւ եւ ՟Զխ գիշեր։ Ծնան նոցա որդիք յետ ջրհեղեղին. (Ծն. ՟Զ. ՟Է. եւ այլն։)
Բաղում ապականութեան մարդկան լինելն ջրհեղեղօքն իսկ եւ հիւանդութեամբք. (Պղատ. օրին. ՟Գ։)
Ողորմութեամբ քով սատակեսցես զթշնամիս իմ։ Սատակեցին զիսրայէլէ իբր հազար արանց, եւ տապաստ արկին։ Հարուածովք կամակոր օձիցն սատակէին։ Եղեալ որդնալից՝ սատակեցաւ։ Ոչ եւս եղիցի ջրհեղեղ՝ սատակել զամենայն մարմին։ Զնտիր ընտիրս յիսրայէլէ սատակեաց։ Առհասարակ սատակել զազգն յոպպէացւոց։ Որ յապարանս ամրասցին, անդէն ի ներքս սատակեսցին. եւ այլն։
Հեղեղ հիմն ի վեր տապալիչ։ Չարին արմատոյ տապալիչ տապարք. (Արծր. ՟Գ. 9։ Շ. տաղ.։)
Առ ի տեւումն հաստատելոյ այնորիկ՝ որ եղեւն։ Առ ի տեւումն տարածանաց ջրոյն՝ եւ ի բարձանցն ձեռտուութիւն եղեւ։ Տեւումն կալոյ եւ մնալոյ ջրհեղեղին։ Որ ի փրկութիւն եւ ի տեւումն եղելոց. (Փիլ.։)
Ի հասանել ջրհեղեղին, եւ վաղվաղակի ցածնուլ։ Ցածնու պատերազմ։ Արեգակն բարձրացեալ՝ առնէ ամառն. եւ ի կշիռն ելեալ՝ ցածնու. եւ ե՛ւս ցածեալ ընդ հարաւ՝ կազմէ ձմեռն։ Աւուրք չարութեան ցածնու առաջի նոցա, եւ ցածեաւ. (Եւս. քր. ՟Ա։ Երզն. մտթ.։ Վրդն. պտմ.։ Լմբ. սղ.։)
Մինչեւ ցամաքել ջրոյն յերկրէ։ Ցամաքեցաւ երկիր, կամ հեղեղատ. բանջար, խոտ, արմատ, դդմենի։ Ցամաքեսցի ամենայն մարմին, եւ ամենայն շունչ։ Ցամաքեսցին ձկունք նոցա ի ջուրցն պակասութենէ։ Ոսկերք ցամաքեալք։ Ստինս ցամաքեալս։ Ցամաքեսցի սէր բազմաց։ Այրն ցամաքեալ դնէր (իբր անշունչ)։ Լեզունք նոցա ի ծարաւոյ ցամաքէին. եւ այլն։
Մրուր դառնութեան եկեալ հեղաւ յընդարձակ դաշտն բասենոյ եւ կարնոյ. եւ ցայտւոկս հեղեղատին կալաւ զչորս անկիւնս երկրին. (Լաստ. ՟Ժ՟Ա։)
Սաստիչ կամ պատժօղ սաստիկ հեղեղաւ.
κατακλυσμός diluvium, inundatio πλημμύρα maris aestuantis accessus χειμάρρους torrens. (իբր Հեղհեղումն. ողողումնն) Զեղումն, մանաւանդ ջուրց. յորդորութիւն անչափ. ուղխ. տես եւ ՋՐՀԵՂԵՂ. ջուր կոխելը.
Վասն ջուրցն հեղեղի։ Ի ջուրցն հեղեղաց բազմաց։ Ջնջեսցին հեղեղաւ։ Եթէ լինիցի հեղեղ, ոչ զգասցէ։ Իբրեւ զհեղեղ անհուն.եւ այլն։
Հեղեղ անձրեւաց. (Եզեկ. ՟Լ՟Ը. 22։)
Յետ երկնասահանացն հեղեղաց. (Յհ. կթ.։)
Գերազանցէ քան զհեղեղին ջրակուտակ. (Նար. ՟Ժ՟Ե։)
Հեղեղօք ողողէ. (Արիստ. աշխ.։)
Ծովալիճն ի հեղեղ դարձեալ՝ ողողանէր զտունն. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Իբրեւ կոհակք հեղեղոյ բերելով զցաւս. (Պղատ. օրին. ՟Ե։)
Հեղեղաւ հրոյ ի գեհենն անկանին. (Խոսր.։)
Փրկել յութերորդումն ի հրոյ հեղեղէն. (Տօնակ.։)
Եթէ ամենայն հեղեղքն (կամ հեղհեղքն) որ ի ծովու անդ իցեն, որսասցին. (Եփր. ել.։)