Other definitions containing this entry
Արգելաւորն եւ կրօնաւոր լերկ է (որպէս զյակոբ՝) սակաւապէտութեան ընկեր։ Արգելաւորքն եւ յաղթկուքն հարկաւորօքն հարկաւորօքն մահկանացուին գան ի կերակուրս եւ յըմպելիս։ Առաքինին սակաւապէտուեան, եւ արգելաւոր կրօնաւորութեան է ընկեր. (Փիլ.։)
Որոյ կերակուրն եւ ըմպելին է արիւն. արիւնարբու. (կամ ի կեր, իբր կեար, արիւնարար, արիւնահեղ).
ԸՄԲՈՇԽՆԵՄ ԸՄԲՈՇԽՆԻՄ. ἁπολαύω, ἁπόνυμι fruor (իբր համբէշխուն, այսինքն հաղորդ սեղանոյ լինել. ի պ. բէշխուն, սեղան, սուֆրա) Վայելել ի սեղան կերակրոյ կամ յուտելիս. որպէս զմայլիլն է առաւել վայելել յըմպելիս. եւ Առնուլ զճաշակ եւ զհամ ուտելեաց. եւ նմանութեամբ՝ Ճաշակել եւ վայելել յամենայն բարեաց. ի կիր արկանել ախորժանօք. վարել ըստ հաճոյս. ժառանգել.
ԸՄԲՈՇԽՆԵՄ ԸՄԲՈՇԽՆԻՄ. ἁπολαύω, ἁπόνυμι fruor (իբր համբէշխուն, այսինքն հաղորդ սեղանոյ լինել. ի պ. բէշխուն, սեղան, սուֆրա) Վայելել ի սեղան կերակրոյ կամ յուտելիս. որպէս զմայլիլն է առաւել վայելել յըմպելիս. եւ Առնուլ զճաշակ եւ զհամ ուտելեաց. եւ նմանութեամբ՝ Ճաշակել եւ վայելել յամենայն բարեաց. ի կիր արկանել ախորժանօք. վարել ըստ հաճոյս. ժառանգել.
cf. ԸՄՊԵԼԻ.
κάπηλος caupo καπηλευτής nundinator. Որվաճառէ ի կրպնկի կամ ի պանդոկի զեփեալ կերակուրս, զուտելիս եւ զըմպելիս.
Ուր գտանիցես զայս անուանս (եբրայականս), գիտասջի՛ր, եթէ կադամադեկովթն ըմպելի ասի, եւ մասմարովթն ճաշակ՝ որով զգինին հանեն. (Անան. չափ եւ կշռ.։)
Ըմպելի կամ օշարակ կազմեալ յընտիր մեղուէ եւ յանձրեւային ջրոյ.
ἑμφορέω, -ομαι repleor, ingurgitor. Մռմռալ իբրեւ զգայլ եւ զխոզ եւ զայլ գազանս յուտել անդ. ուտել անյագաբար. խճողել զորովայն. շուայտիլ յուտելիս եւ յըմպելիս. զեղխիլ. տխել, կուլ տալ.
նա ոչ թէ շահաւորէր զլսողսն, այլ ասէր զայս, զի շարժեսցէ զամենեսին ի վերայ նորա։ Կերակուր եւ ըմպելիս առնէ, որ կերողացն ոչինչ շահաւորի։ Ճանապարհ արարեալ ի կրպակաւորսդ՝ շահաւորեցէք (զիւղ յամանս ձեր)։ Ոչինչ շահաւորեալ օգտիս ի յայդմ անօգուտ զղջմանէդ. (Զքր. կթ.։)
Ոչ ի ձեռն հրոյ, այլ ի ձեռն ջրոյ զպատարագս ողջակիզեաց։ Սաւուղ ինքնաձեռն ողջակիզէր տեառն։ Տանելով ի գերեզմանն կերակուրս եւ ըմպելիս, ողջակիզեն զկերակուրսն, նուիրեն զգիսն։ Զշարժումն կենդանութեան հոգւոյ իւրեանց ողջակիզեն. (Սեբեր. ՟Ժ։ Նախ. ՟ա. թագ.։ Ոսկ. յեզեկ.։ Եւագր. ՟Լ՟Ա։)
Արբուցանելն. եւ Արբուցանելն. եւ Արբումն. եւ Ըմպելի.
Բազում իսկ յափշտակութեամբ լի են այնպիսի գինըմպելիք. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 23։)
Գինըմպելիս ի լալիս մի՛ արասցեն, աշխար ի վերայ մեռելոյն մի՛ ոք արասցէ. (Կանոն.։)
Յորժամ ճաշակելիքն իցէ պատճառ դառնութեան, դժուարափոխելի է. իսկ յորժամ ըմպելին, դիւրափոխելի է. (Մխ. երեմ.։)
Զշունչն եւ զըմպելին ընդունելով՝ հովացուցանէ, եւ շնչաբերութիւն եւ դիւրութիւն ի տապումն առտուիցէ. (Պղատ. տիմ.։)
Յանչափս սիրօղ զկերակուրս եւ զըմպելիս.
եւ չ. οἱνοχοεύω, οἱνοχοέω vinum fundo, ministro, pincerna sum. Մատուցանել զըմպելիս. արբուցանել. բաշխել բազմականաց զգինի. գինեպաշտել. եւ Մատռուակ լինել. արբանեկել.
Տայ ըմպելի քեզ ործացուցիչ (կամ որձացուցիչ) զխոստովանութիւնն. (Սարգ. ՟բ. պ. ՟Ե։)
Մոլիլ զհետ որկորոյ. զեղխիլ շուայտիլ յուտելիս եւ յըմպելիս.
Ըմպելի անյագութեան նորին՝ արիւն անմեղաց. (Եղիշ. ՟Գ։)
Յորժամ ճաշակելիքն իցէ պատճառ դառնութեան, դժուարափոխելի է. իսկ յորժամ ըմպելին, դիւրափոխելի է. (Մխ. երեմ.։)
Ծովային ջուրն վասն զի ըմպելի ոչ է, պատճառք թշնամանակամացն եւ ոսոխասիրացն տայ առ ի բասրել. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Մնացականացն յանախտական առողջութեան՝ զգուշութեան տայր պատուէր, եւ ըմպելի՝ մշտնջենանալոյ ի նմին. (Սարկ. քհ.։)
Ոչ այնչափ միսն յանցուցանէ, որչափ գինին զեղխէ զըմպելիսն, եւ գայթակղեցուցանէ զտեսօղսն. (Եզնիկ.։)
Կերակուր եւ ըմպելի, որոյ ամենայն կենդանի ի բնութեան ունելով տռփումն՝ լի շամբշութեամբ. (Պղատ. օրին. ՟Զ։)
Մատռուակել զըմպելիս որպէս տակառապետ.
Զշունչն եւ զըմպելին ընդունելով՝ հովացուցանէ. (Պղատ. տիմ.։)
κρεπάλη crapula πλησμονή, κόρος expletio ἁσελγία luxuria πολυτέλεια sumptuosus apparatus τρύφημα deliciae συνουσία coitus եւ այլն. (լծ. արաբ. շէհվէթ ). Զեխութիւն. յղփութիւն. շռայլութիւն. անյագութիւն. անչափութիւն ի կերակուրս եւ յըմպելիս. ցոփութիւն. խենեշութիւն. հեշտասիրութիւն. անառակութիւն. էւելորդ կերխում.
Ընդ աստի լիաբուղխ գինւոյս (մի՛ փոխանակեր) զըմպելին քաղցրացուցիչ։ Քաղցրացուցանել զջուրսն քաղցրացուցիչ տապովն. (Սարգ. ՟բ. պ. ՟Ե։ Վեցօր. ՟Դ։)
νέκταρ nectar Աստուածավայելուչ ըմպելի. գինի ազնիւ, դիւցազան կամ դից եւ ուրուականաց մեռելոց արժանի.
Զի զշունչն եւ զըմպելին ընդունելով հովացուցանէ, եւ շնչաբերութիւն եւ դիւրութիւն իլ տապումն առտուիցէ. (Պղատ. տիմ.։)
Կերակուրքն եւ ըմպելիքն ոչ յաճախութեամբ եւ անկարգութեամբ, այլ պարկեշտութեամբ եւ չափաւորութեամբ եղիցի. (Շ. ընդհ.։)
Մի՛ ագահութեամբ եւ որկորստութեամբ վարիցիք (ի կերակուրս եւ յըմպելիս), այլ պարկեշտութեամբ եւ օրինաւոր ըստ կարգի կրօնաւորաց։ Պատուէր տամք եւ կանանց ազգի՝ պարեշտութեամբ եւ բարեձեւութեամբ լինել յամենայնի. (Շ. ընդհանր.։)
Քնքշեցուցանէր զաղախինն զայն (յղի), բերելով նմա անոյշ կերակուրս եւ ըմպելիս. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Աներկիւղութեամբ վարին ի կերակուրս եւ յըմպելիս. (Շ. ընդհ.։)
Յագեցմունք համեղք եւ գէրք, եւ ըմպելիքախառնոցք. (Վրք. հց. ՟Դ։)
Ի կերակուրս, յըմպելիս, ի պարաւորութիւնս եւ ի պայծառազգեստութիւնս. (Սարգ. ՟բ. պ. ՟Ա։)
Ի կերակուրս, յըմպելիս, ի պարաւորութիւնս եւ ի պայծառազգեստութիւնս. (Սարգ. ՟բ. պ. ՟Ա։)
Ոչինչ օգտին յետնում աւուրն։ Յաճախ կերակուրսն եւ յըմպելիսն տաղտկալ. (Լծ. ածաբ.։)
Զըմպելւոյն ելն այն, որ ի ձեռն թոքոցն զըմպելին առ երիկամունսն ի բուշտն մզեալ՝ արտաքս առաքէ. (Պղատ. տիմ. (ռմկ. ջրվաթի ճամբան )։)
Ահա ես երթամ մեռանիմ, եւ էրո՞ւմ են այս անդրանկութիւնք։ Էրո՞ւմ (կամ երո՞ւմ) են ինձ այս։ Էրո՞ւմ այսչափ՝ որ ոչ է ըմպելի՝ ջուր՝ տարածեալ է. (Փիլ.։)
Ցըքի՝ զամենայն, որ կարէ արբեցութիւն առնել՝ ըմպելի, եբրայեցւոցն անուանել սովորութիւն է. (Բրս. արբեց.։)
σίκερα sicera. (լծ. ոգի). Ցքի. ըմպելի բարկ՝ ոգելից. ռուհ, ռագը.
Գուցէ ըմպելիս գինի եւ օղի։ Գինի եւ օղի մի՛ արբցէ. (Դատ. ՟Ժ՟Գ. 4. 7. 14։ Ղկ. ՟Ա. 15։)
Ըմպելի աղքատին ջուր, եւ նա առլի՛ է. (Մծբ. ՟Ժ՟Թ։)
ԶԵՂԽ, կամ ԶԵԽ. ἁκόλαστος, ἅσοτος luxuriosus, prodigus (լծ. եւ սեղեխ). Վարուք զեղծն. չափազանց յուտելիս, յըմպելիս, եւ յամենայն իրս. փափկակեաց. անառակ. ցոփ. շուայտոտ. պակշոտ. անկարգ. (անձն, եւ գործն). շըլըխտի, թոյլ.
Ի վերայ արկանեմք զկարծրագոյն զդեղն, եւ ծանր ըմպելին. (Ճ. ՟Ա.։)
θηλάζω sugo ῤοφέω sorbeo ἑκπίνω ebibo ἑκσιφωνίζω per siphonem exhaurio ἐλκύω traho. Արմատն է Ծուծ. (կամ ռմկ. ծիծ. լծ. թ. սիւզմէք. եւ նոյն ընդ լտ. սու՛կօ). Յինքն ձգել զըմպելին կամ զօդ. քամել լափել զոր ի խորս կայ. դիել. իսպառ ըմպել. ուտել ցյագ. կշտապինդ վայելել.
Ծարաւն հե՛շտ զըմպելին պատրաստէ (այսինքն ախորժելի առնէ). (Բրս. պհ.։)
Խոտ, որոյ տերեւքն են նման ձիթենւոյ. եւ ըմպելին զէգս ծնանի։
ԲԱԺԱԿ՝ որպէս յն. νάμα latex որ է Խոնաւուտ հոսանք. ըմպելի. եւ իբրու Բաժանողական.
Ի ձեռն թոքոյն զըմպելին առ երիկամունսն ի բուշտն մղեալ. (Պղատ. տիմ.։)
Ափսէք եւ տաշտք եւ ըմպիկք. ա՛յլ ձ. ըմպելիք. (Փիլ. տեսական.։)
(որպէս թէ ճաշիկ իմն) γεῦσις, γευθμός , γεῦμα gustatio, gustus, esca, cibus, edulia, sapor. Տեսութիւն համոյ ճաշուն, այսինքն կերակրոց եւ ըմպելեաց. ճաշակումն. կերակուր, ըմպելի. համ, եւ փորձ. նշանակ. համտես.
μόσχος muscus, moschus moschiferus. թ. միւք, ... յն. լտ. մօսխոս, մօ՛սքուս, մուսգուս . (ի պրս. բառէ մուշ, որ է մուկն) Մկնաձեւ եւ մկնաչափ կենդանի ի հնդիկս՝ անուշահոտ, եւ իւղ նորա. եւ լայնաբար ամենայն անուշահոտ իւղ եւ պտուղ եւ ըմպելի. որպէս եւ բէշկ մշկոյ՝ է փիսիկ, այսինքն կատու մշկաբեր. (ուստի եւ միւսքէթ, մուշքաթ եւն)
ՅԱԳԻՄ կամ ՅԱԳԵՆԱՄ. χορτάζομαι , κορεννύμι, πλήθομαι, ἑμπίμπλημι, πληρόομαι satior, saturor, impleor, repleor. Անցուցանել զանձինն զքաղց. կշտապինդ վայելել ի կերակուրս կամ յըմպելիս՝ իրօք կամ նմանութեամբ. լիանալ. շատանալ. յափրանալ. կշտանալ.
Ի շանէ զյազեալ կերակուրն, եւ զլակեալ զըմպելիսն։ Թէ կատու յազեալ իցէ ի մորթաղէ, կէս լիտր ի բաց կտրեալ ձգեսցեն. (Կանոն.։)
Որպէս Նաւակ, այսինքն նաւակաձեւ դաշխուրան, տաշտ, կահ, սպաս. բաժակ գինւոյ. նուիրանոց. ըմպանակ. եւ Ըմպելիք. գինարբուք. κύμιον cymbium κάλυξ calyx ποτήριον poculum πότον potus, potio, potatio, convivium. իսկ Նուագ ոսկի. χρύσωμα vas vel poculum aureum. գաւաթ. գատէհ, թաս, քեասէ, պատէ.
ՇԱՐԱԲ կամ ՇԱՐԱՊ. ռմկ. շիրօբ, շէրպէթ, շիւրպ, շէրապ, ուսարէթ, մաճուն . իտ. sciroppo, sugo. լտ. syrupus, succus. χυλός, χυμός . Օշարակ կամ ըմպելի կամ քաղցրաւենի կազմեալ ի հիւթոյ պէսպէս իրաց ի պէտս դեղոց օգտակարութեան.
Համբարել ի ներքս ռոճիկս եւ ըմպելիս։ Վաճառել յռոճիկացն գրիւ մի ՟Ի՟Է դենարի եւ կիսոյ. (Եւս. քր.։)
ὅξος, ὁξείδιον acetum ὁξύ aciditas. Կծու եւ բարկ ըմպելի՝ ի թթուոթենէ գինւոյ եւ այլոց հիւթոց կազմեալ, համեժիչ, զովացուցիչ, զօրացուցիչ.
Ըմպէ զքացախն զ՝ի բնութենէ ապականեալ ըմպելին. (Բրսղ. մրկ.։)
Ոչ եւս քաղցուն ջուր ըմպելի՝ աւելի քան զաղտաղտն գտանել անպիտանութիւն. (Պիտ.։)
Ոչ սիրօղ զխում կամ զըմպելի արբեցուցիչ. հրաժարեալ ի գինւոյ.
πότιμος potui aptus Ըմպելի. յարմար յարբումն.
Ըմպելի եւ արբուն մտածութեմբք. (Փիլ. այլաբ.։)
Գինին զեղծէ զըմպելիսն։ Մտանիցէ գաղտ ի տուն ընկերի իւրոյ զեղծել ինչ։ Չզեղծիցի յաստուածապաշտութենէ։ Վարուք ինչ զեղծիցին։ Ի խորհրդական զգուշութենէն զեղծիցի. (Եզնիկ.։)
Թակոյկք կճեայք վեց։ Լցէ՛ք զթակոյկսդ ջրով։ Պորտ քո թակոյկ ճախարակեայ՝ անպակաս ի գինւոյ խառնելոյ։ Կային թակոյկք եւ ըմպելիք թագաւորին՝ ոսկեղէնք եւ արծաթեղէնք. (Յհ. ՟Բ. 6։ Երգ. ՟Է. 2։ Եսթ. ՟Ա. 7։)
Ամենեւին ջուր (ըմպելի), բայց միայն եթէ թթուիկ յեօթներորդում աւուրն. (Մագ. ՟Ի՟Զ։)
κεραννύω, συγκεράννυμι, μίσγω , μίγνυμι, ἑπιμίγνυμι misceo, commisceo, immisceo ζυγόω, συζευγνύω, συνάπτω copulo, conjungo συμπλέκω complico, connecto եւ այլն. (լծ. յն. քէռաննի՛օ. թ. քառըշտըրմագ ). Ընդ միմեանս յարել զհիւթս, միացուցանել, զանգել, բաղադրել, շփոթել, եւ Լնուլ կամ արկանել զըմպելին յըմպանակն.
Խառնեաց ի խառնարանս զգինի իւր։ արբէ՛քզգինի իմ, զոր խառնեցի ձեզ։ Խառնեն զցքին։ Եւ զգինիդ խառնեալդիցես։ Զբաժակն որով խառնեցեն, խառնեցէ՛ք դմա կրկին։ Տէր խառնեաց նոցա ոգի մոլորութեան(որպէսզըմպելի)։ Զոր օրինակ զջուր ընդ գինի ոք խառնէ։ Գինի ընդ լեղի խառնեալ։ Որոց զարիւնն խառնեաց զպիղատոս ընդ զոհս նոցա։ Որպէս ծով ապակեղէն խառնեալ հրով.եւ այլն։
Ոյք անկ վարկանին՝ նստելով ի բազմականսն, որպէս ի խորս յորովայն արկանել զանընդհատ կերակուրսն եւ զըմպելիս, հարկաւոր է նոցա ժայթքելն։
Զամենայն չափով եւ թուով եւ կշռով կարգեցեր։ Կարգեցին առ փիղ փիղ հազար այր։ Կարգեաց կամ կարգեցաւ ընդդեմ ասօրւոց։ Որպես հիացումն կարգեալ։ Խաղային յառաջ առ հասարակ կարգեալք եւ կազմեալք։ Կարգեաց ձեզ զկերակուրդ ձեր եւ զըմպելի։ Կարգեաց նոցա թագաւորն ռոճիկս։ Կարգեցեր զինեւ պահ։ Կարգեցի դատաւորս ի վերայ ժողովրդեան իմոյ։ Կարգեաց զնա դաւիթ ի վերայ համբարաց իւրոց։ Կարգեցեր զծառայ քո ընդ այնոսիկ՝ որ ուտեն զսեղան արքայի.եւ այլն։
Զխոնաւուտն (զըմպելի՝ նշանակ իմա՛) հեղկին համանգամայն եւ յամենեսեան յառաջ գալ փութացելոյն հոսման. (Դիոն. թղթ.։)
γλεῦκος (որ է քաղցիկ). mustum, vinum recens. Խազմուզ. արիւն խաղողոյ այն ինչ քամեալ. Նոր գինի չեւ քաջ եռացեա. օշարակ եւ ըմպելի քաղցր՝ միանգամայն եւ մրմրուկ. ... մուստար. (լտ. մուսդում ).
Ըմպելի յօրինեալ ի պէսպէս հիւթ ց՛յախորժ արբումն, եւ ի պէտս դեղոց.
Անպաճոյճ կերակուր (է՝) անաւելի հաց, եւ ըմպելի՝ ջուր. (Փիլ. ել. ՟Բ. 18։)
Ա՛ռ սակաւ մի ըմպելի կամ շաքար, որ լեարդդ չանդոհի (կամ չանտոհի). (Ոսկիփոր.։)
Յըմպելիս անկարօտս. (Եղիշ. խր.։)
Յաղագս ամենայնի (այս ինքն տիեզերաց) բնութեան խնդրութիւն առտուեցին։ Միշտ լինելութիւն սոցունց ելով եւ ելոց գոլով՝ ստիպաբար առտուիցէ։ Քաղցրութիւն առտուելով՝ մեղր ընկալաւ առասութիւն։ Վայելչապէս զանունն առտուեաց։ Զի զշունչն եւ զըմպելին ընդունելով հովացուցանէ .. եւ դիւրուի ի տապումն առտուիցէ. (Պղատ. տիմ.։)
πότος potus, potatio Ըմպելն. խմելը. եւ Ըմպելի ինչ. խմելու բան.
Իբր Ըմպելի.
Հա՛րկ է կա՛մ թափմանն փոխանակ ի ներքս բերել զհաւասարս, կամ լուծանիլ կենդանւոյն։ Պիտոյ է մարդոյ կերակուր եւ ըմպելի վասն թափման։ Ըստ թափման կերակրոց. (Նիւս. բն.։ Սանահն.։ (որպէս ասի եւ Թափել զաւելորդս որովայնի)։)
Կամ κέρασμα mixtio, mixtura. Խառնուրդ. ըմպելի խառնեալ կամ բաղադրեալ.
Բաժակօք ոսկեղինօք ի խառնելեացն (այսինքն ի պատրաստեալ ըմպելեաց, կամ ի թակուկաց) ընդունէին զգինի ի մատռուակէն. (Նոննոս.։ գինւովն զխառնելիս) (զըմպելիս կամ զխառնարանն) պատրաստեաց՝ ըստ իմաստութեանն խառնելեաց (այսինքն խառնօղաց կամ պատրաստողին). (Կամրջ.։)
Ետ զմարմին իւրի զենլի, զգինի արեանն ի խառնելի. այսինքն յըմպելի կամ յարբումն. (Շար.։)
Ոյք անկ վարկանին՝ նստելով ի բազմականսն, որպէս ի խորս յորովայն արկանել զանընդհատ կերակուրսն եւ զըմպելիս, հարկաւոր է նոցա ժայթքելն։
ՀԱՄԱԴԱՄՔ գ. Համեղ ուտելիք եւ ըմպելիք. եւ Համեղութիւն կամ ճաշակ նոցին.
Ընդ հոգեւորսն զհոգեւորս համեմատեմք։ Հոգեւորացն հաղորդ լինել։ Շնորհս ինչ հոգեւորս։ Հոգեւորն քննէ զամենայն։ Հոգեւոր կերակուր, կամ ըմպելի, կամ տաճար. կամ պատարագ. եւ այլն։
Արգելաւորքն եւ յաղթկունքն՝ հարկաւորօք մահկանացուին գան ի կերակուրս եւ յըմպելիս. յն. ἑνκρατής, ἑνκρατέστατος , այն է ժուժկալ, որ ջանայ արգելուլ զանձն յաւելորդաց, եւ յաղթել ցանկութեանց։
Ի բերանոց մանկանց յոլով ի բաց թափեալ ործն զկերակուրն եւ զըմպելին շաղախէ. (Բրսղ. մրկ.։)
Գեղեցիկ եւ չափաւոր մոլութեամբ յայսոսիկ մոլեալ եւ զակատեալ։ Պարկեշտ ի կերակուրս եւ յըմպելիս, եւ ի ցանկութիւնս մարմնոյն չափաւոր. (Խոր. ՟Ա. 1. 23։)
Հեթանոսք տանելով ի գերեզմանն կերակուրս եւ ըմպելիս՝ յաւուրս կոչեցեալս պանդեմին, եւ ողջակիզեն զկերակուրսն. (Ոսկ. եզեկ.։)
Պարկեշտն ի կերակուրս եւ յըմպելիս։ Ո՛վ արբշիռդ ի պարկեշտից. (Խոր. ՟Ա. 23։ Նար. ՟Ը։)
Տայ ըմպելի մահու, թէ ծառայ՝ տեառն, կամ տիրուհւոյ. (Մխ. դտ. օր. թգ.։)
Ոչ անառակիլ ի կերակուրս եւ յըմպելիս. (Եփր. քրզ.։)
Ի խոր անապատ յապահովացեալ եւ անբեղուն ոչ միայն ի պտղոց, այլեւ յըմպելի ջրոց. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
cf. ԱՆԸՄՊԵԼԻ.
Անպաճոյճ հանդերձք, կամ յատակք, կամ հաց, ընթրիք, ըմպելիք. (Եզն. միանձ։)
(Ջուր ըմպելի), զոր եւ բարեխառն անուանեն. (Եղիշ. միանձն.։)
Յորժամ ճաշակելիքն իցէ պատճառ դառնութեան, դժուարափոխելի է. իսկ յորժամ ըմպելին, դիւրափոխելի է. (Մխ. երեմ.։)
Գինին զեղծէ զըմպելիսն։ Մտանիցէ գաղտ ի տուն ընկերի իւրոյ զեղծել ինչ։ Չզեղծիցի յաստուածապաշտութենէ։ Վարուք ինչ զեղծիցին։ Ի խորհրդական զգուշութենէն զեղծիցի. (Եզնիկ.։)
ԽԱՌՆԱՐԱՆ κρατήρ crater. որ եւ ԽԱՌՆԵԼԻՔ ասի. անօթ կամ ընդունարան, յոր լինի զըմպելի ինչ կամ զըմպելիս խառնել, կամ արկանել լնուլ, հեղուլ. որպէս կարաս, սափոր, թակոյկք. մանաւանդ ըմպանակ, բաժակ. (յն. քռա՛դիր. ի քեռա՛օ, քերաննիմի, խառնել. քռա՛սիս, Խառնուրդ. ուստի ռմկ. յն. քռասի՛, գինի)
Արհամարհեսցուք զըմպելիս ծաղկահամս. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ե։)
Նաւ գործել, եւ համբարել ի ներքս ռոճիկս եւ ըմպելիս. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Այն՝ որ է իբրու հրազէն բաժակ, կամ հրեղէն ըմպելի, ի լուսատու լինել եւ ի ջեռուցանել զոգին, եւ ի կիզուլ զմեղաւորս.
Մաղձադեղս ործացուցիչս զխոստովանութեանն ըմպելի մատուցանել. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Զ։)
ՇՈՒԱՅՏԻՄ ἑμπίμπλομαι, γαστρίζομαι expleor, ventri indulgeo τρύφω deliciis studeo κατασπαταλάω, ἁσελγέω lascivia եւ այլն. որ եւ ՇՈՒԱՅՏԱՆԱԼ. գրի եւ ՇՈՒԱՅԹԻԼ. Զեղխիլ եւ անյագութեամբ բերիլ ի հեշտալիս մարմնոյ, ի կերակուրս, յըմպելիս, եւ ի ցանկութիւնս. շռայլիլ. անառակիլ. ցոփանալ. խենեշանալ. յղփանալ. յօրանալ. փափկանալ
Հեթանոսք տանելով ի գերեզմանն կերակուրս եւ ըմպելիս՝ յաւուրս կոչեցեալս պանդեմին, եւ ողջակիզեն զկերակուրսն. (Ոսկ. եզեկ.։)
Եւ է ըմպելի սոցա վտակային ջուր ինքնախաղաց. (Փիլ. տեսական.։)
Աղտաղտուկ ջուր։ Աղտաղտուկ՝ ծովային։ Աղտաղտկով խառնեալ ըմպելին։ Կինն փոխեալ լինէր յաղի բնութիւն. քանզի հրակէզ եղելոյ գաւառին՝ աղտաղտուկն ոչինչ նուազ (քան զայն) անպտուղ է. (Փիլ.։)
Որ ինչ միանգամ առ ի կերակուրս անասնաբար է, եւ յըմպելիս։ Անասնաբար ընդ անասունս հաւասարել. (Փիլ.։)
Voir tout