sometimes;
now and then.
pity, compassion, tenderness, commiseration, feeling, mercy, sensibility, tender heart;
ի — ածել՝ շարժել, — արկանել, ի — խանդաղատանաց շարժել, to move, to soften, to entreat tenderly;
փակել զ—ս իւր յումեքէ, to harden one's heart against another;
—ք նորա առաւել եւս են ի ձեզ, he loves yon more intensely;
առ — տոհմի նորա, for the love of his race;
յիմրիլ ի — երեսաց ուրուք, to go mad on account of the beauty of some one;
— մեր առաջի երեսաց քոց, let our supplications find favour in thy sight;
կին առնուլ ի նմանէ զի — անկցի, to marry into bis family for the purpose of strengthening the bonds of friendship;
է զի, էր զի, է ուրեք, է երբէք զի ..., sometimes;
it happens, it turns out;
ես եմ Աստուած՝ որ Էն, I am that I am;
ես եմ՝ ես եմ նոյն որ ջնջեմ, I am, it is I, it is I who blot out and pardon;
առն միոջ էին երկու որդիք, a certain man had two sons;
էր ամաց երկոտասանից, he was twelve years old;
յունել եմ, I am eating.
զի՞, what? what thing? why? for what reason? զի՞ կայ իմ եւ քո, what do you want, or what do you want of me ? զի՞ է զի, what is the motive for which? why? what is it ? why then ? զի՞ է զի յարեւու եկիք այսօր, how happens it that you are returned before sun-down? քեզ զի՞ փոյթ է, what does it matter to you ? զի՞ է որդեակ, what do you want my son?
cf. Է զի.
cf. Է զի.
cf. Է զի.
one another, each other;
reciprocally;
չեն յ— նման, they are not like, they do not resemble each other;
շաղկապէ զինքեանս առ —, it unites one to the other, colleagues;
ընդ — անկանել, to rise one against the other, to fall out, or disagree among themselves, to quarrel, to come to blows, to fight;
անդամք ընդ իրեարս պատշաճ, well proportioned limbs;
տեսանել զերեասս իրերաս, to see each other;
ի վերաս իրերաց սպանանել, to kill one after the other;
անդոսնել զիրերօք, to despise one another;
իրերօք օգնել միմեանց, to help one another.
much;
—ք, the needful or essential, necessaries, what is necessary;
—ք or — անգամք, the private parts;
— հարկ, great, absolute necessity, urgency;
— սիրելի, a very amiable person;
— բարեկամ, intimate friend;
— եւ —, of great importance, very necessary;
— պէտք, the real wants;
—ք բնութեան, կենաց, the wants of nature;
the necessities of life;
զրկիլ ի —աց, to want the needful;
— համարել, դատել, to deem necessary;
— զանձն ընծայեցուցանեմ, to make oneself necessary;
— լինել, to be necessary, wanting, needfuul;
— է զի, it is important that;
— է մեզ յոյժ զի, it is of the highest importance to us all that;
առցուք սուղ ինչ —, let us take a little food, let us eat a little.
cf. Հաւաստեաւ;
— կորուստ, certain loss;
— գիտել, to know for certain;
— առնել, to assure, to convince, to prove;
— իմն է զի, it is certain that.
cf. Յայտնութիւն;
— է, — իսկ է, it is evident, clear;
— իմն է, naturally, of course, certainly;
այս — է զի, it is certain that;
ապա — ուրեմն է, it is therefore clear that;
— or ի — գալ, to appear, to be manifested, made known, evident, to be discovered or disclosed;
— ածել, առնել, to declare, to make manifest, to display, to put or set forth, to show, to prove;
to signify, to name;
— առնել զընդունելութիւն, to acknowledge the receipt of.
— է այդ, that is enough;
— է զի, it suffices that;
provided that;
— ասել, to be content;
— համարիլ, to content oneself with;
—ք յայնցանէ, most of them, the greatest part of them;
դեռ աւուր — կայ, much time still remains;
ո՞չ իցէ քեզ — զի..., does it seem to you a little thing that.
which ? what ?
որո՞վ իշխանութեամբ, with what authority ?
ո՞ր որդի է, who may that child be ?
յո՞ր իրս եւ յի՞նչ միտս առաքեաց, for what and why did he send ?
որո՞վ իւիք, by which ? with what ?
յո՞ր վայր, up to where ?
յորո՞ւմ ժամու, at what hour ?
ո՞ր աղագաւ, why ? for what reason ?
զորմէ՞ օրէ ասիցէ, and what day does he fix ?
զո՞ր օրէնք ունի, what law prevails ?
վասն ո՞ր արդար վաստակոց, for what just deserts ?
որո՞վք երեսօք հալածիցեն, with what effrontery they will drive away ?
գիտէ զիւրաքանչիւր ոք ըստ կարգի՝ եթէ որ ըստ որմէ իցեն, he knows each one by the order in which he comes;
եւ որ այլ or այլն եւս, եւ որ ի կարգին, եւ որ ինչ ի կարգին, and so on and so of the rest, et cetera.
բազումս, բազմօք, beaucoup, de plusieurs manières, sous plusieurs rapports;
— անգամ, plusieurs fois, maintes fois, plus d'une fois, bien des fois, à diverses reprises, cf. Յոլով անգամ, cf. Շատ անգամ;
— այն է զի, souvent, le plus souvent, la plupart du temps, pour la plupart;
յետ ոչ — աւուրց, sous peu de jours;
բազումք, plusieurs, beaucoup de monde, beaucoup de gens;
—ք ի մարդկանէ, la plupart des hommes;
—ք ի Հայոց, plusieurs Arméniens, beaucoup d'Arméniens;
ի բազմաց հետէ, depuis longtemps;
ոչ — ինչ առուրս, peu de jours;
— ինչ պէտք են, il s'en faut beaucoup.
զի՞, pourquoi ? pour quelle cause ?
զի՞ լաս, pourquoi pleures-tu ?
զի՞ է զի, pourquoi ? pour quel motif ? quoi donc ?
զի՞ խնդրես յինէն, que veux-tu de moi ?
զի՞ է զի դու միայն ես, pourquoi es tu seul ?
զի՞ յապաղեմք, que tardons-nous ?
իսկ զի՞ է ասել վասն... que dirai-je de ?
զի՞ ես դու աստ, pourquoi es-tu ici? que fais-tu ici?
զի՞ կայ իմ եւ քո, qu'y a t-il entre vous et moi?
nécessaire;
important, urgent, pressant, grave, pressé, impérieux, considérable, sérieux, essentiel;
intime, dévoué, attaché;
— բարեկամ, intime ami;
— սիրելի, personne fort chère;
— հարկ, grande nécessité, urgence, nécessité absolue;
—ք, le nécessaire;
զրկիլ ի կարեւորաց, être privé du nécessaire;
—ք բնութեան՝ կենաց, les nécessités de la nature, de la vie;
—ք ou — անդամք, les parties génitales;
— լինել, être nécessaire, urgent;
— է, il est nécessaire;
— է զի, il est important que, il importe que;
— զանձն ընծայեցուցանել, se rendre nécessaire;
— համարել՝ դատել, juger nécessaire;
— պէտք, les vrais besoins;
certain, sûr, vrai, avéré, convaincant, concluant, incontestable, positif;
démonstratif, justificatif;
— առնել, assurer, donner l'assurance, prouver;
— գիտել, savoir positivement;
— կորուստ, vraie perte;
— իմն է զի, il est certain que;
cf. Հաւաստեաւ.
évidemment, clairement, manifestement;
— ածել՝ առնել, déclarer, manifester, montrer ou déployer au grand jour, faire voir, trahir, exprimer, exposer, dénoter, signifier;
— առնել զնդունելութիւն, accuser réception;
— գալ, ի — գալ, se faire connaître, se montrer, paraître ou reparaître au jour, éclater;
— իմն է, cela va sans dire, il va sans dire que, c'est clair;
— է, — իսկ է, il est évident, il est clair;
այս — է զի, il est certain que;
ապա — ուրեմն է, il est donc évident.
Իշխանական՝ բնութեամբ, եւ ոչ դրութեամբ։ Բնութեամբ, եւ ո՛չ դրութեամբ որդի է յիսուսս քրիստոս։ Երեւիմք որդիք աստուծոյ, յա՛յտ է զի ըստ դրութեան. եւ այլն. (Կիւրղ. գանձ.։)
Յայտնի է զինքն սիրողաց զանխլանօք։ Զանխլանօք ի բազմանուաճ խորհրդոց. (Ճ. ՟Ա. եւ ՟Ը։)
Թէ զառանցաք ինչ, այն Աստուծոյ է։ Եւ թէ զիա՞րդ զառանցեաց, ուսուցանէ ինքն (պարծելով ի խաչ, եւ վնաս համարելով զշահ անձին, իբրեւ յիմար վասն Քրիստոսի)։ Տեսանե՞ս, զիա՛րդ յամենայն պարծանաց զառանցեաց, զի շահեսցի զՔրիստոս. (Կիւրղ. գանձ.։)
Չէ հնար ասել զնոցանէ, թէ զինչեղէ՛ն իցեն. քանզի եւ ո՛չ զմեր ոգիսն գիտեմք, թէ զինչեղէ՛ն իցեն. (Ճ. ՟Է.։)
Միթէ զիւրովի՞ն երթայցէ։ Ձգեաց զսուսեր, եւ կամէր երթալ զիւրովին։ Եդ զսուսերն, եւ չոգաւ զիւրովին. (Յհ. ՟Ը. 22։ Գծ. ՟Ժ՟Զ. 27։ ՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Դ. 44։)
Որ ինչ կերտէ՝ այսինքն առթէ զիղձ առ ինքն. ըղձալի. շարժիչ կամ լցուցիչ բաղձանաց.
Զի մի՛ իսպառ եկեալ թախանձիցէ զիս. (Ղկ. ՟Ժ՟Ը. 5։)
Եւ է դերանունութիւն ... փոխանունութիւն, եւ թերանուն. ոչ զեկուցանէ զիսկն իբր զանուն, վասն որոյ թերի ասէ։ Եւ արդարեւ իսկ են սոքա թերանունք վասն անյայտ դիմացդ. (Երզն. քեր.։)
Ընդոծինն իմ ժառանգեսցէ զիս։ Ո՛չ ժառանգեսցէ զքեզ դա, այլ որ ելանէն ի քէն՝ նա ժառանգեսցէ զքեզ։ Մի՛ ժառանգեսցէ որդի աղախնոյդ ընդ որդւոյ իմում իսահակայ։ Ժառանգեսցէ զաւակ քո զքաղաքս հակառակորդաց իւրոց։ Անցանէքընդ յորդանան՝ ժառանգել զերկիրն. եւ ժառանգեսջիք զնա։ Եկայք օրհնեալք, ժառանգեցէ՛ք զպատրաստեալ ձեզ զարքայութիւն ի սկզբանէ աշխարհի։ Զի զորհնութիւն ժառանգեցէք։ Ժառանգեցէ՛ք զանուն յաւիտենից։ Ժառանգեաց զաթոռ թագաւորութեան յաւիտենից։ Բայց ի կատարած զամօթ դաւոյն ժառանգէր. եւ այլն։
Խնդրեա՛ այր մի իմաստուն եւ խորհրդական։ Ետու քեզ սիրտ իմաստուն եւ հանճարեղ քան զամենայն իմաստնոց եգիպտոսի։ Որ ետ որդի իմաստուն դաւթի։ Դարձուցանէ զիմաստունս յետս։ Մի՛ լինիր իմաստուն յաչս անձին քո։ Այր իմաստուն զլռութիւն սիրէ։ ծԾառայեսցէ անմիտն իմաստնոյն։ Խնդրեսցեն զհանճար առ յիմաստնոց դիւրաւ.եւ այլն։
Առատութիւն իմաստութեան աստուծոյ եւ դատաստանի նորա անցանէ զիմացուածով մարդկան. (Լծ. ածաբ.։) (որք բերին եւ ի ՟Ա նշ։)
Ինքնին ի բնէ զինեալ. (մակդիր գազանաց).
συνίστωρ conscius. Որ գիտէ զիրաւն եւ զճշմարիտն. գիտակ իրաց.
եւ ոչ այլ ոք գտցի իրաւախոհ ի ձեզ, որ ընտրէ զիրաւունս, այլ յանհաւատիցն խուզէ զիրաւունս եղբայր յեղբօրէ. (Ոսկ. ՟ա. կոր.։)
օրինադրէ զիրաւունս ողջակիզացն. (Նախ. թուոց.։)
Ինքն քրիստոս պսակողն նոցա արդիւնացուսցէ զիւրաատուր իշխանութիւն նոցա ի վերայ մեր. (Տօնակ.։)
Իմաստութիւն առն լուսաւոր առնէ զերեսս իւր. Լուսաւոր առն է զամենայն մարդ՝ որ գալոց է յաշխարհ։ Լուսաւոր զաչս սրտից։ Լուսաւոր առնէ զտղայս։ Լուսաւոր առնել զամենեսին, թէ զինչ տնտեսութիւն խորհրդոյն։ Որ լուսաւոր առնիցէ զգաղտնիս խաւարի։ Լուսաւոր արար զկեանս եւ զանեղծութիւն ՛ն ձեռն աւտարանին. եւ այլն։
Ցուցանէ զինքն խնամակալ ուրոյն, քանզի ես սրբեցի ասէ. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 30։)
Աստուած որ կերակրէ զիս ի մանկութենէ իմմէ մինչեւ ցայսօր։ Ոչ եթէ արարք արմտեաց կերակրեն զմարդ, այլ քո բանդ։ Կերակրեցի զնոսա հացիւ եւ ջրով։ Կերակրեաց զքեզ մանանայիւն յանապատի անդ, կամ արդեամբք անդաստանաց, կամ ի պարարտութենէ ցորենոյ.եւ այլն։
Վերայայտէ զիմանալի եւ զհոգէզարդ շնորհս բաշխութեանցն մասունս։ Հոգէզարդ եւ իմանալի զգայարանօք շօշափեալ. (Անան. եկեղ։)
Մաքրաբար՝ քան թէ զինապէս։ Մօրն յիսուսի կենցաղակից գոլով մաքրաբար. (Նար. ՟Հ՟Ե. եւ Նար. առաք.։)
Ի պատճառս արիութեան հրահանգիցէ զիս մենամարտիւն. (Վանակ. յոբ.։)
ՄՈԼԱԹԶԵՆԻ ՄՈԼԱԹՈՒԶ. συκάμινος sycaminus συκομωραία sycomorea, sycomorus, morus. ըստ սուրբ գրոց, ուր եբր. է զիքէմիթ, զիքէմօթ, զիքէմիմ. իսկ յայլ գիրս ἁφριασύκη ficus silvestris. ըստ ոմանց նոյն ընդ ὅλυνθος caprificus. որ եւ ԺԱՆՏԱԹԶԵՆԻ, ԿԱՏԱՂԵՆԻ։ թզենի վայրի՝ ազգի ազգի. կայ եւ փշուտն տերեւով եւ կեղեւով պտղոյն, հնդկային թուզ կոչեցեալ ի սիկիլիա. ուր լի են դաշտք նովին տնկով. ... եւ այլն.
Ուրանալն է զինքն՝ ամենեւիմս անցելոցն մոռացօնքն, եւ կամաց իւրոց մերժումն. (Բրս. հց.։)
(Գործնականն եւ տեսականն) առ միմեանս առաջնորդելով մտածօրէն՝ իւրաքանչիւր ոք ի սոցանէ զիւրն կատարէ։ Դիտաւորութեամբ մտածօրէն իմն ըստ տնաշինութեան առակի. (Մագ. քեր.։)
Ի մրրական ժիպակէ քարն շամիրա (կամ շաքիրա), յորոյ վերայ ծեծեն զպղինձն, եւ ոչ վնասի. եւ քօշի արիւնն հալէ զինքն. (Ոսկիփոր.։)
Յոքնական նշանօք զբազմորիշ չարին ցուցանէ զիրս. (Նիւս. երգ.։)
Ուսանել, թէ զի՛նչ են նշանագիրք սկզբան բանիցն աստուծոյ. (Եբր. ՟Ե. 12։)
σημαντικός significativus. Որ նշանակէ զիմն. նշանակօղ. նշանակ.
Զտրտմութիւն զշփոթումն անձին։ Արթուն եւ զգաստ իցէ, եւ ժողովէ զինքն ի շփոթմանց բազմաց. (Վրք. հց. ՟Բ։)
Հրոյ զօրութիւն, է զի զանպիտան աղտն խառնեալ ընդ ոսկւոյ ... սրբել, եւ յառաջին պայծառութիւնն ածել ի ձեռն արուեստի ոսկէգործաց. (Իգն.։)
Նիւթն ոչ կերպարացուցանէ զինքն ի տեսակ, եւ ոչ որականայ, այլ՝ յայլմէ զարդարի յայսոսիկ. (Մաքս. ի դիոն.։)
Պատմի, թէ զիա՛րդ եւ ո՛րգունակ անկաւ ի մտաց. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Ո՞ արդեօք ոչ առաւել սքանչասցի ընդ թռչնոց, եթէ զիարդ ի միոյ հատէ անեզական եւ անյարմար պասկական հաւն այն զբազմորակ փետուրս իւր ըստ իւրաքանչիւր մասին բերէ կենդանական. (Մագ. ՟Ծ՟Է։)
Նորին իսկ պատժաւորին է վնասն, որ սպանանէ զինքն (վասն յանցաւորութեանն). (Ոսկ. ՟բ. կոր.։)
Եկեսցուք եւ սահմանեսցուք զիմաստասիրութիւն։ Եւ սահմանել անհնար է, եթէ ոչ նախ առաջին ուսանիմք, եթէ զինչ է սահման, զի՞նչ է յոռութիւն, եւ զի՞նչ առողջութիւն սահմանի։ Անունն սահմանէ զբնութիւն ենթակայիրի. (Սահմ. ՟Բ. եւ այլն։)
Սովոր է չարն ի ձեռն այլոց սողոսկել զայսպիսի սպրդումն բանից։ Խորագէտն սուզեալ կորուսանէ զիւր վնասն, եւ ճարտարութեամբ բանին սողոսկէ զմիտս լսողացն ի վերայ վնասուն դիւրին պատճառաւ. (Մագ. ՟Ծ՟Դ։ Լմբ. առակ.։)
Հաստատէ տասնապետն զտասունս իւր։ Տասնապետն պատժէ զիւրսն. պատժի եւ տասնապետն, եթէ ոչ հնազանդի իւրում հարիւրապետին. (Արիստ.։ Մխ. դտ.։)
Որ կարծի, կամ կարծէ զինքն տէր. սուտ իշխան.
Եթէ զիս գտցես տիրամայր։ Քեզ պարտական եմք երկրպագութեամբ ունել շնորհ տիրամայր՜ Հայցեմք պաշտպան զտիրամօրդ ձեռնտուութիւն. (Նար.։)
Քաղցենալ առանց տրտնջելոյ, եւ յագնալ։ Յորժամ քաղցենամ, կերակրէ զիս. (Եփր. փիլիպ. եւ Եփր. աւետար.։)
Պատմէ զիւրոյ գլորմանն վերականգնումն, եւ զահագնապէս շնութեանն. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Զազնուականի ուրուք զորդի յաղակատանս հասեալ տեսանիցէ ոք, եւ ասիցէ, թէ կորուսանելոց է զինչս հայրենիս. (Եզնիկ.։)
Տեսանէ զիմաստութեան կացի անազդակեալ ի քաղաքի. (Պիտ.։)
Չգիտել՝ թէ զի՛նչ առնիցէ. վարանիլ. եւ անակնկալ իրաց հանդիպել. եւ իբր յայլոյ խելս լինել. ընելիքը չգիտնալ, շուարիլ, չկարծել, զինքը մոռնալ.
Եւ զի այսոքիկ այսպէս, անգիտանամ յերկաքանչիւրոցն ընտրութենէ։ Վասն որոյ անգիտանամ, թէ զի՛նչ գործեցից ... Եւ թէ զի՛նչ արարից, անգիտանամ զելս վտանգիս եղելոյ. (Շ. ատ. եւ Շ. ընդհ.։)
Գիտէ ոմն՝ եթէ նուազումն լինելոց է լուսնի, բայց անգիտենայ, թէ զիա՛րդ եւ զի՛նչ օրինակաւ լինիցի. (Կիւրղ. գանձ.։)
Ոչ լինել անմտագոյն իբրեւ զկենդանիս զայս։ Անմտագոյնս գործէ զիւրն սիրեցօղս. (Պիտ.։)
Աստ զժամանակն միայն անպատուեմք, ուր մանաւանդ պատուելի՛ է զի դէպ ժամանակն։ Մի՛ որ յայսոսիկ է զարդն՝ անպատուեսցուք։ Ընդ բեթղեհեմի դասեցայց, ընդ մսրոյն անպատուեցայց։ Զաստուած անպատուես. (Առ որս. ՟Ա. ՟Ը։)
Մարգարէդ առանցեալ է, ո՛չ գիտէ զի՛նչ խօսի. (Ոսկ. ես.։)
Տեսանէ զինքն ի յոռին արտամիտեալ. (Սահմ. ՟Թ։)
Մի՛ բազմախոյզ լիցուք առ Աստուած, զոր ինչ արար, եւ զոր առնէ։ Մի՛ բազմախոյզ լինիր՝ եթէ զիա՛րդ, կամ որո՛վ օրինակաւ. (Ոսկ. հռ. եւ Ոսկ. ՟ա. կոր.։)
Եւ եթէ զի՛նչ երբէք իցէ՝ զոր պատուիրէն, բազմախոյզք եղիցուք. (Մեկն. ղեւտ.։)
Դնէ զինչսն ընդ այլ ստացուածսն, եւ լինի բաժանակից եղբարցն. (Մխ. դտ.։)
Հայեցեալ թէ զիա՛րդ բարձընտիր լինէին. (Ղկ. ՟Ժ՟Դ. 7։)
Որ զգեցեալ է զիւրեւ զբոց. բոցեղէն. հրակերպ.
Փոքրն այն գինի՝ որ գայթակղեաց զքեզ։ Ոչ գայթագղեցին զեղբայրն։ Եթէ գայթակղեսցէ զիս. (Վրք. հց. ՟Թ. ՟Ժ՟Ը. ՟Ի՟Գ. եւ այլն։)
Պատուէ զիւր դայեակորդին զմանդակունին արտաւազդ (Խոր.՟Բ. 79։)
Ասպականին ընդ շունս եւ ընդ գազանս առնէ զիւր զդեգերումն վարուց։ Յիմաստասիրութեանն արարեալ զդեգերմունս շրջելոյ։ Ո՜վ յերկինս աստուածային դեգերմանցն (մտօք). (Փիլ.։)
Այս Յիսուս Նազովրեցի՝ զարհուրեալ վրդովէ զիս. (Զքր. կթ.։)
Մտանէ զինազգեստեալ ընդ դուռն քաղաքին. (Ճ. ՟Թ. (վրիպակաւ գրեալ էր, զենազգեստեալ)։)
Մտանէ զինազգեստեալ ընդ դուռն քաղաքին. (Ճ. ՟Թ.) (վրիպակաւ գրեալ էր, զենազգեստեալ)։
Ռոմիղոս նախ յռամկէ զինուորեցոյց արս. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Զերկուս ի նոցանէ զինուորեցուցին ի դուռն կայսեր. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Որք իւրեանց ընչիւք զորդիսն իւրեանց զինուորեն .. . Դնէ զինչսն՝ որովք զինքն զինուորեցին. (Մխ. դտ. յօրէնս թգ.։)
Զիւրեանց զանիրաւութիւնսն ըստգտցեն։ Մի՛ ոք ըստգտցէ զիմաստունն։ Այս ըստգտանելի՛ է. եւ այլն. (Փիլ.։)
Տե՛ս թէ զիա՞րդ ընտանի բարբառովն թռոյց զլսօղսն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 2։)
Խառնեալ չորիւք (տարերրք՝) բերէ զիննանմանն. (Եօթնագր.։)
Տայ գրիգորի զիշխանական պատիւն։ Պայազատէ զիշխանական պետութիւն զայն. (Յհ. կթ.։)
Տեսցէ զիշխանասէրն, եւ զընդ ախտիւք ծառայութեան անկեալն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 26։)
Որ փոխէ եւ փոփոխէ զիշխանս նւր.
Որ սուզանէ կամ ընկղմէ զիրաւունս.
Որ ընտրէ զիրաւունս.
Ոչ միայն ընդարմանայ ձեռնդ ... այլ եւ լծակռուիս յաղագս յոլովոյ։ Անհնարին է՝ որք յառաջնումն լծակռուին, եւ այլն։ Հաւատալ պարտ է ասէ, թէ է՛ աստուած. ոչ խուզել եւ ոչ լծակռուել թէ զի՛նչ է. (Բրս. սղ.։)
ԽԱՉԱԶԳԵԱՑ որ եւ ԽԱՉԱԶԳԵՍՏ։ Որ զգեցեալ է զիւրեւ, կամ կրէ յանձն իւր զխաչն քրիստոսի. խաչաբարձ. խաչակիր. յանձն առօղ զխաչ եւ զչարչարանս. եւ Որ ինչ հայի առ հետեւօղս քրիստոսի խաչիւ. Օրիորդք խաչազգեացք։ Խաչազգեաց լուսով պսակեալ։ Խաչազգեաց մշտաւառ լուսովն ելին զհետ նորա. (Խոր. հռիփս.։)
Խելայեզեալ՝ ոչ գիտէ զի՛նչ խօսի. (Գր. հր.։)
Անտաղտուկ կահիցէ զիմաստութեան վարդապետութիւն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։)
Անտաղտուկ կահիցէ զիմաստութեան վարդապետութիւն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։)
Աչօք իւրովք տեսցէ զինքն կերպագրեալ յորդին իւր սպանեալ ի կայենէ։ Նկարագրել զքանիսն՝ յօրինեալ կերպագրեալ որթս խաղողաբերս այգեգործովք. (Արծր. ՟Ա. 1։ ՟Ե. 8։)
որ կտակագրէ զիւրսն տրամադրելով՝ մանկանց գոլով հայր. (Պղատ. օրին. ՟Ժ՟Ա։)
Մոգք երկրպագեն, եւ քրիստովնեայք հետաքրքիր են, եթէ զիա՛րդ ի մարմնում աստուած. (Բրս. ծն.։)
Նախ մեղք գիտութեան են, եւ ապա տարաժամ հոսութիւնք։ Անժուժկալաբար լլկէ զինքն, եւ հոսումն արասցէ մարմնոյ իւրոյ. (Կանոն.։)
Հովուացն հովուապետ յիսուս։ Փրկիչն մեր յիսուս հովուապետ։ Կոչէ զիս հովուապետն քրիստոս. (Սկեւռ. ի լմբ.։ Մծբ. ՟Ժ՟Ը։ Ճ. ՟Ա.։)
Եւ Որ ինչ ի վերայ ածէ զիմն. ἑπαγωγός.
Եթէ զինուոր տեսանեմ, մահու ակնունիմ, եթէ մատենագէտ, մուրհակի կորստեան. (Նար. ՟Ի՟Գ։)
Ահա բառդ՝ ստուգութեան եւ մատնացոյց առնելոյ է։ Մատնացոյց առնէ զիւրսն խնդութեամբ էմմանուէլն, թէ ահա ես եւ մանկունք իմ. (Գէ. ես.։)
Անառակութիւնն մատնացոյց առնէ զիս. (Ոսկ. ղկ.։)
Ածցէ զիւր հայրն ծնօղ ի հաշտութիւն թնդ արարածս իւր՝ մարդակերպ պատկերաւն. (Բուզ. ՟Դ. 5։)
ՄՈԼԱԹԶԵՆԻ ՄՈԼԱԹՈՒԶ. συκάμινος sycaminus συκομωραία sycomorea, sycomorus, morus. ըստ սուրբ գրոց, ուր եբր. է զիքէմիթ, զիքէմօթ, զիքէմիմ. իսկ յայլ գիրս ἁφριασύκη ficus silvestris ըստ ոմանց նոյն ընդ ὅλυνθος caprificus. որ եւ ԺԱՆՏԱԹԶԵՆԻ, ԿԱՏԱՂԵՆԻ։ թզենի վայրի՝ ազգի ազգի. կայ եւ փշուտն տերեւով եւ կեղեւով պտղոյն, հնդկային թուզ կոչեցեալ ի սիկիլիա. ուր լի են դաշտք նովին տնկով. ... եւ այլն.
Ի մրրական ժիպակէ քարն շամիրա (կամ շաքիրա), յորոյ վերայ ծեծեն զպղինձն, եւ ոչ վնասի. եւ քօշի արիւնն հալէ զինքն. (Ոսկիփոր.։)
Նեքտանիբէ ոչ կամեցեալ յաճախատես լինել տեսարանին՝ այլափոխէ զինքն. (Պտմ. աղեքս.։)
Ի խորհուրդս մտաց քոց յուզաքնին լինէիր, թէ զի՞նչ լինելոց է յետ այսորիկ։ Այս ի մտացն յուզաքնին լինելոյ, եւ ի յայտնութենէ Աստուծոյ եղեւ. (Լմբ. ի գր. պապ.։)
Շուարեցաւ ի միտս, ոչ գիտելով՝ թէ զինչ արասցէ. (Հ. սեպտ. ՟Ի՟Գ.։)
Գնացին ի նմանէ ողջութեամբ։ Դարձուսցէ զիս ողջութեամբ ի տուն հօր իմոյ։ Եւ դուք ելէ՛ք ողջութեամբ առ հայրն ձեր։ Եթէ ողջութեամբ դառնայցէք այսրէն։ Ողջութեամբ եկեսցէ. (Ծն. ՟Ի՟Զ. 31։ ՟Ի՟Ը. 21։ ՟Խ՟Դ. 17։ Տոբ. ՟Ե. 21. 26։)
Գնացին ողջութեամբն զայն յայտ առնէ, թէ ունէին այնուհետեւ զհանդերձեալ անվրէպ խաղաղութիւնն։ Դարձուսցէ զիս տէր ողջութեամբ. թէ ողջամբ դարձայց, թէ ողջ ապրեցայց. (Կիւրղ. ծն.։)
Պայազատէր զհայրենի տէրութիւնն։ Պայազատէ զիշխանութիւնն մեծ որդի նորա. (Յհ. կթ.։)
Այս վերջացուցանէ զիս ի պատահմանէ պատուոյ. (Լմբ. առ լեւոն.։)
Ո՞ արդեօք ոչ առաւել սքանչասցի ընդ թռչնոց, եթէ զիարդ ի միոյ հատէ անեզական եւ անյարմար պասկական հաւն այն զբազմորակ փետուրս իւր ըստ իւրաքանչիւր մասին բերէ կենդանական. (Մագ. ՟Ծ՟Է։)
Յաղադս թէ զիարդ խոցեալ լինի արէս, կամ որպէս ի պղնձախեցի զընդանեալ։ Կապեցաւ ի պղնձախեցի. եւ պղնձախեցի՝ քաղաք է, այսպէս կոչեցիալ. եւ կամ տեսակ դժուարագոյն եւ դժուարալոյծ կապանաց. (Նոննոս.։)
Խոնարհեցուսցէ զինքն առ ի սակաւախօս լինել, եւ ցածրախօս. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Զ։)
Մի՛, որք վասն չարչարանաց են բանք՝ վնասեսցեն զքեզ, եթէ զիարդ աստուած ստորանկի ընդ չարչարանօք։ Մի՛ ոք կարծիցէ զգեր ի վերոյն էութիւն ընդ մահուն չարչարանօք ստորանկիլ. (Լծ. ածաբ.։ Լմբ. հանգ.։)
Քաջալերեալ սրտապնդեալ զմի ի նոցանէ՝ մխիթարէր. (՟Բ. Մակ. ՟Ե. 21.) (յն. լոկ, մխիթարել)։ Զմի մի ի նոցանէ ի ծածուկ քաջալերէր եւ սրտապնդէր։ Դարձեալ քաջալերէ եւ սրտապնդէ։ Յուսով սրտապնդէ զինքն նորոգ զինուորեալն ի մարտս չարին. (Եղիշ. ՟Ե։ Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ժ՟Բ։ Լմբ. սղ.։)
Վաղայագ ախտ (ձանձրութիւն)։ Ո՛չ է վաղայագու ցանկացօղ, այլ հաստատուն եւ մտերիմ։ Զի ցուցցէ զիմաստնոյն բարս՝ ո՛չ վաղայագու, այլ հաստատուն. (Փիլ. ել. ՟Բ. 40. 116. 140։)
Աստուած զի է, ունիմ ճանաչել. բայց թէ զի՛նչ է կամ ո՛րպէս, ոչ վերատեսեմք. (Լմբ. իմ. եւ Ոսկիփոր.։)
Որ խնդրէ զիւր կամ զայլոց օգուտ եւ զշահ.
Միայն մոլորումն մտաց հեռանայ ի նմանէ. իսկ որ անըստերիւր ունէր զսա, տե՛ս թէ զի՛նչ աղաղակէր. (Լմբ. պտրգ.։)
Անհասանելի եւ անպարունակելի. եւ ասեմ, ոչ զի էն, այլ եթէ զի՞նչ է. (Առ որս. ՟Է։)
Պատմէ զիւր առաքելակիցս. (Կորիւն.։)
Ստացուածս գոչէ զիւր արարչագործն։ Բնութեամբ ուրեմն է արարչագործ որդի. (Կիւրղ. գանձ.։)
Կամ զմին մեծարիցէ, եւ զմիւսն արհամարհիցէ։ Մի՛ արհամարհեր զծերուըիւն մօր քոյ։ Որ արհամարհեր զծերութիւն մօր քոյ։ Որ արհամարհէ զիրօք, արհամարհեսցի ի նոցանէ։ Եթէ զեկեղեցեաւն Աստուածոյ արհամարհիցէք. եւ այլն։
Յիշեսցո՛ւք, թէ զի՛նչ եւ քանիս մեղաք նմա, եւ ի նմանէ քանի՛ս բարեգործեցաք, եւ սիրեսցո՛ւք զնա. (Ոսկ. գծ.։)
φιλόκαλος boni vel honesti amans Որ սիրէ զիրս գեղեցիկս, եւ զգովելի գործս եւ զանձինս.
Յայտ առնէ զիւր գերադրական փառսն, որ է խաչն. (Տօնակ.։)
Տե՛ս թէ զիա՛րդ դիւրութեամբ ըմբռնեալ լինէր ի գերութիւն. (Մխ. երեմ.։)
Շարժէ զիս առ բանս երեկորնեայք տեսութիւնք. (Բրս. արբեց.։)
Գերագոյնն զարդ որպէս թաքնութեան նախակարգաբար հպեալ՝ թաքնութեամբ վարկանելի է քահանայապետել երկրորդին։ Աստուածայինն թաքնութիւն գերագոյն էութեամբ քան զամենեսեան արտաքս է համբարձեալ։ Զգերագոյնն քան զմեզ թաքնութիւն լռութեամբ պատուեցաք։ Նոյն Աստուծոյ թաքնութիւնն թէ զի՛նչ երբէք իցէ, ոչ ոք ետես, եւ ոչ տեսցէ. (Դիոն.։)
երկրագործութիւն հանճարեղ խորհրդով լուսաւորէ զիմանողականն գոլ հնարաւորն բազմաց. (Պետ.։)
որ բաշխէ զիմաստութիւն. տուօղ իմաստութեան. Փչեաց ի պատկերն իւրաստեղծ զիմաստաբաշխ հոգին։ Որոյ փոխան զհամագոյ եւ զհամազօր իմաստաբաշխ հոգին առեալ իմոցդ պարգեւեմ. (Սկեւռ. եւ յար։)
Խնդրի, թէ զիարդ բառ ասէ զբայ, եւ ոչ՝ թէ բայ է մասն բանի խոնարհական. (Երզն. քեր.։)
Ազդումն ընկալեալ երկնաւոր զօրացն, եւ զգաստացեալք խորհրդապէս. թէ զի՞նչ իցե բարբառի առ նոսա տէրն. (Աթ. համբ.։)
Ի խռովութենէ սրտիցն ոչ դնէին ի մտի՞ թէ զի՛նչ իրք իցեն՝ զոր լուաքն. (Շ. մտթ.։)
Զառիւծոյն (կերպարան ի հրեշտակս) ցուցանել վարկանելի է զիշխանութիւնն, եւ զուժգնութիւն, եւ զկրմղութիւն. (Դիոն. երկն.։)
κοινωνικός communicativus, et communis Որ հաղորդէ զինքն եւ զիրս իւր այլոց, կամ ինքն հաղորդ գտանի այլոց. եւ Հասարակաց.
Հասարակորդ առնէ զիւր մարմիւնն իւրոյ աստուածավայելուչ զօրութեան ներգործութեանն։ Հասարակորդ հօր պատուոյն։ Թագաւորական աթոռոյ եւ ծնողին հասարակորդ. (Կիւրղ. պրպմ. եւ Կիւրղ. գանձ.։)
Հարցաքննեաց արսենիոս զծեր ոմն վասն մտածութեան։ Հարցաքննեցաւ աբբայ նեսթորիոս յաբբայ պիմենէ, կամ աբբայն մովսէս յումեմնէ զինուորէ. (Վրք. հց. ձ։)
Սահմանէ զներհական կարծիս, եթէ զի՞նչ ձեւացուցիչ սորա. (Անյաղթ պերիարմ.։)
Ամբարհաւաճեալ՝ մտամոլորէ զինքն, որպէս թէ կարծել ի վերայ ծայրագունին ելանել ըմբռնման. (Բրս. թղթ.։)
Երկնչիմ սիրոյդ ձերմէ, գուցէ յաղթահարեսցէ զիս (կամ վնասիցէ ինչ ինձ). (Ածազգ. ՟Է։)
Յուսով քո շտեմարանեսցէ զիս յարկն այն անձկութեան (գերեզմանն)։ Մի՛ շտեմարանեսցես զատելիսն քո՝ որ են ոխութիւնք եւ ցասմունք, ընդ սիրելիսն քո՝ որ են գթութիւնք եւ ողորմութիւն. (Նար. ՟Կ՟Ե. ՟Հ՟Դ։)
Որպէս արեգակն ցուցանէ զիւր ճառագայթսն՝ ընդելացուցանելով լուսոյն՝ զի մի՛ փոխանակ լուսաւորելոյ շրտուցանիցէ զտեսողսն. (Մեկն. ղկ.։)
Որ պարարէ զինքն ի ճարակ որդանց գերեզմանի կամ դժոխոց.
Ո՞ դիցէ զիս պահել զոճ արտոյ յագարակի. վասն այսր պատերազմողի անարգեցի զնա այսուհետեւ (իմա՛ զերկիրն զայն՝ իբրեւ դիմամարտ)։ Ոյք մեղանչենն, պատերազմօղք են իւրեանց կենացն. (Ես. ՟Ի՟Է. 4։ Տոբ. ՟Ժ՟Բ. 10։)
Ոչ ոք պարաւանդէ զիւր ոտս. (Ոսկ. ՟ա. թես.։)
ՍԵՂԱՆԱԿԱԶՄ. Մեծատուն՝ որ մեծահաց գործէ զիւր սեղան.
Զինեալ վահանաւ իբր արքունի դրօշու. վահանաւոր. (որպէս եւ աղեղնադրօշ է զինեալ աղեղամբ, աղեղնաւոր) կամ Ունօղ զվահան, զազգ ասպարի զկոչեցեալն թի՛ւրս (ըստ պ) կամ թիւրէօ՛ս (ըստ յն).
Երբեմն ի բարիս միտելով՝ որ են հոգեկան առաքինութիւնք, եւ է զի ի մարմնական վատթարական ախտսն. (Կիւրղ. ղկ.։)
Վերայայտէ զիմանալի եւ զհոգէզարդ շնորհաբաշխութեանցն մասունս։ Եւ՛ս յայտնագոյն վերայայտէ եւ ուսուցանէ. (Անան. եկեղ.։ Կամրջ.։)
Ոչ զսոսա ամբաստանելով եւ սրամտութեամբ յիշէ, եւ ոչ վնասաբանէ ինչ։ Պարզաբար յափշտակել ամաչէին՝ ոչինչ ունելով վնասաբանել։ Ասէին՝ թէ ի մովսէս վնասաբանէ (կամ վնասաբան է)։ Սովորական բարուքն իւրեանց՝ յիրսն որ յաղագս կայսեր էին, զնա վնասաբանէին։ Այս իսկ վայել էր պօղոսիս մաքրութեան, ոչ ունելով դատաւորին՝ թէ զի՛նչ վնասաբանեսցէ վասն նորա. (Ոսկ. գծ.։)
Յումեմն պահարանում եմք, եւ ոչ է պարտ յայսմանէ զինքն արտահանել եւ տարափախչել։ Ի տարափախչելն իւրեանց յարեւելս. (Սահմ. ՟Ը։ Գանձ.։)
ԱՌՀԱՒԱՏՉԵԱՅ գրի եւ ԱՌՀԱՒԱՏՉԷ. Առ հաւատ տուեալ ինչ. նշանակ հաւատարմութեան. որ եւ ասի ԳՐԱՒԱԿԱՆ. եւս եւ Գրաւ։ Նմանութեամբ՝ Ճաշակ, ցուցակութիւն. ἁρραβών. arrhabo, pignus. ար. պ. առիպուն, կիրէվ որ եւ ռէհին, գէյման, դութու, որք է զի զանազանին, եւ է զի նոյնանան
Առ ինքն բոլոր միանայ, եւ ոչ յինքն՝ մտեալ, եւ բազմապատկացուցեալ զինքն նուազէ զիւրն միութիւն. (Դիոն. ածայ.։)
ἁναιρετηκός inferens, tollens, exitialis Որ ինչ ի բաց բառնայ եւ եղծանէ զիմն.
Եցոյց ինձ վերին կանխասացութիւն գիտելութիւն յանուրջս։ Գիտելութեամբ բաշխէ զիւրաքանչիւր օգուտ։ Այդ հրամանիդ գիտելութիւն յայտնի է. (Փարպ.։)
Զի ցուցցէ զիմաստնոյն բարս հաստատուն, դժուարաջինջ. (Փիլ. լին.։)
Իսկ որ գոլացուցանէ զինքն յինքենէ, եւ եռացուցանէ (ի ցանկութիւն). (Կանոն.։)
Զերծուսցէ զիս յարքայութիւն իւր. (՟Բ. Տիմ. ՟Գ. 18։)
στρατιωτικός militaris Որ ինչ ա՛նկ է զինուորին, եւ զինուորութեան.
Միթէ զինուորակա՞ն ես, եւ կամ ծառայ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Շարժէ զիմաստ մեր՝ քո ընդհարկանելդ զերկաթ սիրոյ։ Ընդհարկանէ Քրիստոսիւ զմեղսն։ Արեգական ընդհարկանել զաչսն՝ առնէ նիւթոցն բացատրիչ եւ որոշիչ. (Լմբ. առ ոսկան. եւ Լմբ. սղ. եւ Լմբ. իմ.։)
Շարժէ զիմաստ մեր՝ քո ընդհարկանելդ զերկաթ սիրոյ։ Ընդհարկանէ Քրիստոսիւ զմեղսն։ Արեգական ընդհարկանել զաչսն՝ առնէ նիւթոցն բացատրիչ եւ որոշիչ. (Լմբ. առ ոսկան. եւ Լմբ. սղ. եւ Լմբ. իմ.։)
Անմիտք ատեցին զիմաստութիւն։ Զիմաստութիւն շրթանց իմոց պատուիրեմ քեզ։ Իմաստութիւն արդարոց յաջողեալ է։ որ սիրէ զխրատ՝ սիրէ զիմաստութիւն։ Խորագէտք զօրանան իմաստութեամբ։ Սէրն ձեր եւս քան զեւս առաւել լիցի ի գիտութեան եւ ամենայն իմաստութեան.եւ այլն։
Ոչ եթէ զիշխանութիւն (ընչից) իշխեաց յինքն հանել. (Կոչ. ՟Ը։)
Լռեցոյց քաղէբ զժողովուրդն ի մովսիսէ։ Լռեցուցանէին զժողովուրդն, եւ ասէին, լո՛ւռ լերուք։ ոչ կշտամբանք բանից ձերոց լռեցուցանեն զիս։ Լռեցոյց դպրապետն զամբոխն. եւ այլն։ Լռեցո՛ զլեզու քո ի չարութենէ։ Հազիւ լռեցուցին զժողովուրդսն ի չզոհելոյ նոցա։ Լռեցոյց աստուած ի մանէ զիմաստութիւն. եւ այլն։
Եցոյց նոցա՝ եթէ զի՞նչ է խաւարութիւն արեգականն. (Եփր. համաբ.։)
Նաբուզարդան խոհակեր։ Ուստի յայտ է զի կամ նոյն այր միանգամայն էր գլուխ խոհակերաց եւ դահճաց, եւ կամ զի դահլիճն է իբրու յօշոտի մսոյ. քանզի եւ արմատ յն. ձայնիս մա՛ղիռոս, է մասսօ, այսինքն մալել, ծեծել. Իսկ իտ. մասսառէ՝ է սպանանել։
Տոկացուցանէ զբարձր եղջիւրդ քո, եւ բարձրացուցանէ զիմն խոնարհացեալ. (Եփր. թագ.։)
Եւ տէր իմ ծեր է ... զորոյ խոստովանէ զիսկ գւ զբուն երեսս նորա եւ զծերունագոյն անդրէն փոխեալ (յուրախութիւն). (Փիլ. լին. ՟Դ. 16։)
Եւ է զի գիշերաց կանխապաշտօն առաւօտել. (Վանակ. յուրախացիրն.։)
ասեն ոմանք. թէ զիա՛րդ շնչականն սեռ ելով՝ յերիս բաժանեցաւ՜ ի կենդանին, ի կենդանաբոյսն, ի բոյս. (Սահմ. ՟Ժ՟Բ։)
Զսակաւս ի բազմացն՝ քան թէ զիսկութիւն համանգամայնիցն. (Նար. ՟Հ՟Է։)
Ամենայն ուրեք հրաշագործէ զիւր զօրութիւնն։ Երկինք հրաշագործեցան յական թօթափել. (Ճ. ՟Ա.։)
Բնաւիմբ տուեալն եւ բառնալի է, եւ մակաստացեալն՝ յա՛յտ է զի եղիցի եւ ի բաց ընկենլի. (Կիւրղ. գանձ.։)
Ելանելով (հոգւոյ) ի մարմնոյս՝ ոչ ստորիջէ յերկիր, այլ զբարձրանալոյ մայրածննդեան իւրոյ ցուցանէ զիմանալի երկիրն. (Եղիշ. հոգ.։)
Ընդ որչափ այժմ առ մերկամարտութեանս օրինադրեցին այնոքիկ՝ որք մերկամարտիկք են, թէ զի՛նչ է բարւոք մերկամարտուցելոցն գործք. (Պղատ. օրին. ՟Ը։)
Միեւ լիցի ինձ փրկիլ յայսց տանջանաց, այլ ի մշտնջենականացն փրկեսցէ զիս. (Ճ. ՟Բ.։)
Նշոյլ է մշտնջենաւոր լուսոյն։ Մշտնջենաւոր է՝ որ լուծանելոցն է զիս։ Լերանց կամ բլրոց կամ բազկաց մշտնջենաւորաց։ Կայ մնայ քահանայ մշտնջենաւոր։ Մշտնջենաւոր նստաւ ընդ աջմէ աստուծոյ։ Միով պատարագաւ կատարեաց զսրբեալսն՝ ի մշտնջենաւորս։ Մշտնջենաւոր կապանօք պահեաց ի խաւարի։ Եղիցին հիմունք քո մշտնջենաւորք ազգաց յազգս.եւ այլն։
Լաւ է մարդ, որ ծածկէ զմորոսութիւն իւր, քան որ ծածկէ զիմաստութիւն. (Սիր. ՟Ե. 33։)
Նախապատուէ զիւր ազգային ոմն. (Արծր. ՟Դ. 12։)
Որ նորոգ տեսանէ զիմն. նո՛ր տեսնօղ.
Եւ տէր օրինակին տմարդի եւ շինականամիտ՝այնպէս համարէր, թէ զիւրն յափշտակէի. (Յիշատ. նանայի. ի թուին ՟Ո՟Դ։)
Ոչ եթէ զինուորական զինուք քաջալերիմք, եւ ոչ սաստկատեսակ եւ ամենաչար խոշտանկութեամբ. (Կիւրղ. ի կոյսն.) (այժմու յն. ոսկետեսակ եւ ամենագեղեցիկ խոշտանգանօք)։
Ստորաքարշէ զիս յերկնային ընթացիցն։ Զիսրայէլ ի նոյն կործանումն ստորաքարշեցին։ Զհոգի աշխարհին զբնակիչսն ի բաբելոն որպէս ի դժոխս ստորաքարշեաց. (Լմբ. առակ. եւ Լմբ. իմ. եւ Լմբ. ովս.։)
Մարդ եղեալ՝ քաղաքավարեցաւ ընդ մարդկան։ Սուրբք կոչին՝ որք ըստ հաճոյիցն Աստուծոյ քաղաքավրիցիմք ի կենցաղումս։ Արիստոտէլ ասէ, թէ զիարդ քաղաքավրեցան առաջինքն. իսկ պղատովն ասէ, թէ զիա՛րդ պարտ է քաղաքավարել։ Յաշխարհիս քաղաքավրի ըսի աշխարհիս բերմանց. (Աթ. ՟Ը։ Խոսր.։ Սահմ. ՟Ի։)
Մարդ եղեալ՝ քաղաքավարեցաւ ընդ մարդկան։ Սուրբք կոչին՝ որք ըստ հաճոյիցն Աստուծոյ քաղաքավրիցիմք ի կենցաղումս։ Արիստոտէլ ասէ, թէ զիարդ քաղաքավրեցան առաջինքն. իսկ պղատովն ասէ, թէ զիա՛րդ պարտ է քաղաքավարել։ Յաշխարհիս քաղաքավրի ըսի աշխարհիս բերմանց. (Աթ. ՟Ը։ Խոսր.։ Սահմ. ՟Ի։)
Որ ոչ թաքուցանէ զինքն. անթաքուն.
Ո՛չ ըստ իրաւանց եւ ո՛չ ըստ անիրաւութեանց պարտ է զինքն ի բաց բառնալ ումեք. այս ինքն ոչ պատճառաւ եւ ոչ անպատճառաւ անձնասպան լինել. (Սահմ. ՟Թ։)
Զբազում անհնարութեանց բանս խօսիս. քանզի որ ասէն՝ թէ զիա՞րդ կարէ, տարակուսանք է։ Ցնորէր, եւ յանհնարութիւն էր. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 23։)
Ընկա՛լ ո՛րդեակ զյորջորջումս, եւ ի բա՛ց վճարէ զիս յանձայնութենէս. (ՃՃ.։)
Ապրեցոյց զիսրայէլ ի ձեռաց եգիպտացւոց։ Ապրեցո՛ զիս ի կաւոյ, կամ ի մարդոյ չարէ։ Ապրեցուսցէ զիս ի անապարհիս յայսմիկ։ Զկախարդս մի՛ ապրեցուցանիցէք։ Սպանանիցեն զիս, եւ զքեզ ապրեցուցանիցեն։ Հարցե՛ս զամաղէկ, եւ մի՛ ապրեցուցանիցես ի նմանէ։ Ապրեցո՛ զիս տէր արքայ. ուստի՞ (այսինքն ի՞ւ) ապրեցուցից զքեզ, ի կալո՞յ, թէ ի հնձանէ. եւ այլն։
Սահման, որ ասէ զիմաստասիրութիւն, արհեստ արհեստից, յառաւելութենէ է։ Իսկ առաւելութիւն ա՛յլ է այնմ՝ առ որ զառաւելութիւնն ունի. (Սահմ. ՟Ժ՟Բ։)
Արդարն եւ սուրբն առաքինութիւնք բարու են։ Պա՛րտ է զիւրաքանչիւր մասն հոգւոյ իւրականն զարդարիլ առաքինութեամբ. (Սահմ. ՟Ժ։)
Կարգել մի ըստ միոջէ զիրս եւ զգործս, զբազմայեղանակ դիպմունս Հայաստան աշխարհիս. (Փարպ.։)
Մեծն Դաւիթ՝ բազմաւորական զանունս զայս (հովուութեան) ի կիր արկանէ. տէր հովուեսցէ զիս. որ հովուեսդ Իսրայէլի. եւ այլն. (Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ը։)
Մի ըստ միոջէ զինքն ըստ Քրիստոսի բոլորակերտելով. (Մաքս. եկեղ.։)
Ամենայն մեղք, յորժամ ճանաչէ զինքն մեղուցեալն՝ թէ ի յանցանս է, դիւրադառնալիք են. (Շ. ամենայն չար.։)
Յաղագս եկեղեցօրհնեաց կարգաց, թէ զի՛նչ է խորհուրդն. (Սիւն.։)
Զոր եւ երկարապատում է զիւրաքանչիւրոցն դնել բանս. (Շ. թղթ.։)
Խէթ խղճի ընդոստուցանէ զիս ի զանգիտութիւն. (Սարկ. աղ.։)
Մտանէ զինազգեստեալ ընդ դուռն քաղաքին. (Ճ. ՟Թ.) (վրիպակաւ գրեալ էր, զենազգեստեալ)։
Թերացուցանէ զբարբառ լեզուին, յիմարացուցանէ զիմաստութիւն մտացն. (Նար. խրատ.։)
Որ ցուցանէ զիւր ներգործութիւն անըմբռնելի եւ անտեսանելի, ինքնակալական ամենեցունց. (Դիոն. երկն.։)
Զգո՛յշ լեր (այսինքն քա՛ջ տե՛ս), թէ զիա՛րդ հանճարեղաբար. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 33։)
Յաղագս միաւորութեան հոգւոյ եւ մարմնոյ. խնդրելի՛ է, թէ զիա՛րդ լինի միաւորութիւն անձին եւ մարմնոյ. (Նիւս. բն. ՟Գ։)
Զի՞նչ խառնումն գինւոյն է, եւ դարձեալ թէ զի՞նչ յետ արբեցութեանն աստուծոյ մսամրցութիւնն. (Դիոն. թղթ.։)
Դարձեալ թաքուցանէ զինքն Յովհաննէս նուաստաբանելով (կամ նուաստանալով). (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 39. յն.)
Զի եւ միոյ աւուր հոգքն կարեն վշտացուցանել (զ)մեզ։ Դիւրագոյն է ոչն անկանիլ, քան թէ անկեալ՝ վշտացուցանիցէ զինքն յառնել. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 22։ Ոսկ. յհ. ՟Բ. 25։)
Զոր որպէս քաւչապետին յաթոռոյն քաւչապետականէ նշանակէ զիջումն. (Մաքս. եկեղ.։)
Ապա եթէ զիւր անարգելութեանն զհետ երթայցէ, եւ զհաճոյսն իւր արասցէ, մեծ քան զուղղութիւնն են յանցանքն. (Բրս. ճգն.։ եւ Մաշտ. հին.։)
Եթէ ոք անժուժկալաբար լլկէ զինքն. (Կանոն.։)
Անհասանելի եւ անպարունակելի. եւ ասեմ, ոչ զի էն, այլ եթէ զի՞նչ է. (Առ որս. ՟Է։)
Աշխատասիրաբար ամենայն սրբութեամբ մաքրեսցէ զինքն. (Լաստ. ընթերց.։)
Ստոյգ երաժշտականն բանիւ միայն պիտանացեալ բաղկացուցանէ զինքն. (Սահմ. ՟Ժ՟Է։)
Ո՞ է՝ որ զմտաւ ածել մարթէ զիւրաքանչիւր նոցա (զգազանաց) բարուցն բարեգիտութիւն. (Կոչ. ՟Թ։)
Ո՛րչափ բարկացուցեր զտէր Աստուած քո։ Եւ ի քորէբ բարկացուցէք զտէր։ Մինչեւ յե՞րբ բարկացուցանէ զիս ժողովուրդդ։ Բարկացոյց նա զԱստուած. (եւ այլն. Օրին.։ Թուոց.։)
Զի ցուցցէ զիմաստնոյն բարս հաստատուն, դժուարաջինջ. (Փիլ. լին.։)
Սա (իմաստութիւնն) զիս ընդաջմէ զինուցն ածէ արդարութեան ... եւ ընդ ահեկեայսն եւ ընդ խոշորսն իմաստասիրակից լինի. (Առ որս. ՟Ժ՟Բ։)
որ զանցելոց իրակերպութեանցն պատմէ զգործ. (ՃՃ.) (եթէ զիցէ գրելի՝ իրականութիւն)։
Պարտ է մեծիւ իւղագլուխ ինել իւղագլխութեամբ։ Զեւ եւս ի մեծամեծսն կատարեալ եւ իւղագլխեալ իցէ զիւղագլխութիւնն։ Արժանաւորս իւղագլխեսցիս իւղագլխութեամբ. (Փիլ. ՟ժ. բան.։ եւ Փիլ. իմաստն. եւ Փիլ. ել. ՟Բ. 51։)
Որ ըմբռնէ զիմաստունս՝ խորագիտութգտութեան իւրեանց. (՟Ա. Կոր. ՟Գ. 19։)
Անտաղտուկ կահիցէ զիմաստութեան վարդապետութիւն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։)
Հզօրացուսցէ զիս ի ժամ պատերազմի։ Հզօրացոյց մարտնչել ի յաղթել. (Եփր. թագ.։ Շ. ՟ա. յհ. ՟Ի՟Դ։)
Ծերացեալն չկարէ զինքն մանկացուցանել։ Զծերութիւն մանկացուցանել. (Ոսկ. թես. եւ Ոսկ. փիլիպ.։)
Յոյժ շտապէ զիս երկունք աղիտից. (Պիտ.։)
Հարցեալք, թէ զի՞նչ է Սոկրատէս, ասեմք թէ մարդ. զտեսակն պատասխանատրեմք։ Որք՝ եթէ ոք հարցանիցէ, կամ տարա կուսեսցի, կարողք գոն պատասխանատրեալ։ Եկեսցուք եւ պատասխանատրեսցուք յաղագս ուսումնականին եւ բնաբանականին։ Յաղագս բնաբանականին պատասխանատրեցաք. (Անյաղթ պորփ. եւ Անյաղթ սահմ.։)
Որ մատուցանէ զիւր հասունացեալ սերմանիս.
Դաւիթ պատմէ զիւրոյ գլորմանն վերականգնումն. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Այս վերջացուցանէ զիս ի պատահմանէ պատուոյ։ Վերջացուցին զժողովուրդն (ի մտից երկրին աւետեաց). (Լմբ. առ լեւոն. եւ առակ։)
Փութալ եւ փւթացուցանել ի հատուցումն պարտուցն։ Ահ ահեղ ատենին փութացուցանէ զիս ապաշխարել. (Նախ. առակ.։ Մանդ.։)
Թագաւոր ոչ աղտեղացուցանէ զինքն, որ ոչ անմիջակաբար խօսի ընդ ամբոխի. (Սահմ. ՟Ժ՟Ա։)
Աստուածային բնութիւնն ոչ երբէք որոշէ զինքն ի մարդոյ, բայց եթէ յանպատկանաւորութենէ մարդոյ։ Յանպատկանաւորութենէ տեսարանացն։ Արուեստ ըստ իւրում բանին անսխալ է, իսկ վասն ենթակային անպատկանութեան թուի սխալ գոլ. (Սահմ. ՟Ը. ՟Ժ՟Բ։)
Զտուեալն ի տեառնէ զիւրն անպարագրութեան ամենասուրբ եւ աստուածային պատկեր բարեպաշտին աբգարու. (Սարկ. պատկ.։)
Առցէ զինուորն առանց բարժանմանզերիվարսն իւր թամբօք, եւ զզէնս ապայազինութեան իւր անպակաս. (Մխ. դտ. յօրէնս թգ.։)
Արդարացուսցեն զարդարն, եւ պարտաւորեսցեն զամպարիշտն։ Արդարացուցանեն զամպարիշտն վասն կաշառոց. Մերձ է, որ արդարացուցանէ զիս։ Արդարացոյց զանձն իւրապստամբութիւնն իսրայէլի առ ուխտազանցութեամբն յուդայ։ Արդարացուցեր զնոսա յոյժ քան զքեզ։ Արդարացուսցէ զդատաստան իմ։ Ի զուր ուրեմն արդարացուցի զսիրտ իմ։ Դուք էք՝ որ արդարացուցանէք զանձինս առաջի մարդկան։ Կամեցաւ զանձն արդարացուցանել։ Զի եղիցի նա՛ արդար, եւ արդարացուսցէ զայն՝ որ ի հաւատոցն Յիսուսի. Զոր կոչեացն, ըզնոսին եւ արդարացոյց. եւ զորս արդարացոյցն, զնոսին եւ փառաւորս արար. եւ այլն։ Յորոց յայտ է, զի մարդ զմարդ արդարացուցանէ ջատագովելով. եւ Աստուած զմարդ՝ սրբելով. որպէս եւ մարդ զԱստուած փառաւոր առնելով. ըստ այնմ.
Է զի ի գայթագղեցուցչէն գթել լինի, է զի ի գայթագղեցելոյն գայթագղելն հանդիպի. (Բրս. հց.։)
Խորհէր ի միտս, թէ զիա՛րդ գտցէ զասացելոցն իրաւաբանութիւն. (Ճ. ՟Ա.։)
ի շրթունս իւր կրէ զիրաւագիտութիւն. (Առակ. ՟Ժ՟Զ. 23։)
Հռչակեցուցանէ զիւր տկարութիւնն մարգարէս, զի նովաւ զաստուծոյ բանին զօրութիւնն ցուցանիցէ. (Մխ. երեմ.։)
Յիմարացուցանէ զիմաստութիւն մտացն. (Նար. խրատ.։)
Կարօտութիւն հացի եւ ջրոյ նուաղէ զմարմինն, այսպէս եւ իմ կարօտութիւնս առ քեզ նուաղէ զիմ հոգի եւ զմարմին։ Առ քեզ ցանկութիւնս նուաղէ զիմ սիրտս. (Խոսր.։)
Խորհէր՝ զի յիրացն վկայութենէ, եւ ոչ ի խօսից իւրոյ ի բաց վճարեսցէ զինքն յայնմ պարտաւորութենէ, զոր յանդգնելայքն ածէին ի վերայ նորա. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 12։)
Զծննդեանն ազատ սեպհականութնիւ (որդւոյ)։ Գիտել, թէ զինչ է առանձին սեպհականութեամբ հոգին սուրբ. զի անուանեալ կոչին բազում հոգիք. (Սեբեր. ՟Դ։ Կոչ. ՟Ժ՟Դ։)
Այս յիսուս նազովրեցի զարհուրեա՛լ վրդովէ զիս։ Մի՛ վրդովեր զանձն կուսին. (Զքր. կթ.։ Տէր Իսրայէլ. յնվր. ՟Ե.։)
Ի գերագոյնսն քան զմեզ էութիւնսն յաւէտցուցանէ զինքն, եւ բաշխէ յերկատեսակութիւն նոցա եւ բարւոքունակութիւն. եւ այլն. (Դիոն. եկեղ.։)
Մինչդեռ խնդրէին, թէ զի՛նչ արուեստն իցէ, եւ զի՛նչ չարարուեստն, եւ ի զրարուեստութիւնս, եւ ի չարարուստութիւնսն անկաք. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 27։)
Դդմենին յամենայն կողմանց օգտէ ծառին, եւ հաստացնէ եւ թորթոշցնէ զինքն. (Վստկ.։)
Հոգաբարձականութիւնն, եւ իշխանականութիւնն։ Իսկ չգաւազանսն (հրեշտակաց՝ իմա՛) զթագաւորութիւնն եւ զիշխանականութիւնն, եւ ուղղութեամբ զամենայն անցուցանելն։ Զառիւծոյն (կերպարան) ցուցանել վարկանելի է զիշխանութիւնն եւ զուժգնութիւն. (Դիոն. երկն.։)
Հաւաստեցուցանէ զիւրաքանչիւր ոք ի բառիցն. ((իբր ստուգաբանել) Անյաղթ պորփ.։)
Հրաշիկացուցանէ զիս որպէս զպղինձ լերինն լիբանանու. (Լծ. նար.։)
Ընդ որչափ այժմ առ մերկամարտութեանս օրինադրեցին այնոքիկ՝ որք մերկամարտիկք են, թէ զի՛նչ է բարւոք մերկամարտուցելոցն գործք. (Պղատ. օրին. ՟Ը։)
Արդարն դատախազէ զինքենէ յառաջաբանութեամբ. (Մաշկ.։)
Որ զանձն պատկառէ, նա այլում ոչ վնասէ։ Դիցէ մարդ զմեղս ի մտի, եւ նախատէ եւ պատկառէ զինքն. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Զ։)
Մի՛ յագահութենէ եւ ի վաճառախաբութենէ եւ յանիրաւութենէ զինչս ժողովել. (Մանդ. ՟Զ։)
Զաստուածավայելուչսն թէ զիա՛րդ են, չկարեմք իմանալ. (Խոսր.։)
Փոքրն այն գինի՝ որ գայթակղեաց զքեզ։ Ոչ գայթագղեցին զեղբայրն։ Եթէ գայթակղեսցէ զիս. (Վրք. հց. ՟Թ. ՟Ժ՟Ը. ՟Ի՟Գ. եւ այլն։)
Ռոմիղոս նախ յռամկէ զինուորեցոյց արս. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Զերկուս ի նոցանէ զինուորեցուցին ի դուռն կայսեր. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Որ համաձեւացուցանէ զինքն քրիստոսի. (Ոսկիփոր.։)
Մեծն դիոնեսիոս յերիս կարգս բաժանէ զինն դասուց երկնաւորաց քահանայապետութիւնս։ Պետութիւնք բարձրացեալք ի քահանայապետութիւն երրորդ։ Զերկնաւոր քահանայապետութեանցն կատարելով զտօնախմբութեան տօնս (Շ. հրեշտ.։ Շար.։ Ժմ.։)
Աստուածային բնութիւնն ոչ երբէք որոշէ զինքն ի մարդոյ, բայց եթէ յանպատկանաւորութենէ մարդոյ։ Յանպատկանաւորութենէ տեսարանացն։ Արուեստ ըստ իւրում բանին անսխալ է, իսկ վասն ենթակային անպատկանութեան թուի սխալ գոլ. (Սահմ. ՟Ը. ՟Ժ՟Բ։)
Առ ինքն բոլոր միանայ, եւ ոչ յինքն՝ մտեալ, եւ բազմապատկացուցեալ զինքն նուազէ զիւրն միութիւն. (Դիոն. ածայ.։)
Պարտասեալ ի ծանրութենէ զինուցն, եւ ի հետեւակագնացութենէ. (Արծր. ՟Բ. 4։)
Ես ձեզ փութացայց ի բաց ցուցանել, թէ զինչ երբեք զիցէ այս ինչ՜ Պղատ. սոկր. իմա՛ յայտնի ցուցանել, կամ ապացւցանել։
Ոչ իսպառ բարկանայ մեզ տէր։ Որ համբերեսցէ իսպառ, նա կացցէ։ Զիմի՛ իսպառ եկեալ թախանձիցէ զիս. եւ այլն։
Ծայն, ծանուցանէ յոյժ ծանրագոյն ըզբան երդման ուրանալոյն։ Ծայն, ծովու նըման ասէ զիմաստ ... ծըծել մըտօքըդ լե՛ր պատրաստ. (Շ. այբուբ.։)
Ւ, կամ ւ. Տառ՝ անուանեալ Հիւն, սիւն. ըստ տեղւոյն ձայնաւոր երկբարբառ, իբր Եու, իյո՛ւ, եւ ըստ տեղւոյն բաղաձայն՝ որպէս մեղմ վ. յար եւ նման մի նոյն նշանագրի լատինացւոց, որ կրկին ձեւով գրի, U որպէս ձայնաւոր ու, կամ ըստ գաղղիացւոց իւ. եւ V, որպէս բաղաձայն վ. հետեւողութեամբ տառիս յունաց Υ, υ . որ կոչի ի՛ փսիլօն. եւ վերածի յերիս տառս լատինացւոց. i, u, y. Նոյնպէս եւ վաւ տառն արեւելեան ազգաց՝ է ւ եւ վ. որ ըստ տեղւոյն առընթեր այլոյ ձայնաւորի լինի՝ ու, եւ ո։ Վասն այսորիկ որպէս ի մեզ աւ, է զի օ՛, եւ է զի՝ իբր ավ հնչէ, նոյնպէս է ամենեւին եւ առ եբր. արաբ. պ. թ. եւ գաղդ. տե՛ս ի տառն Օ։
Սովիմբ լուծանի եւ այն տարակոյս, թէ զիա՛րդ ի հին մատեանս անխտիր գրին ամենայն հոլովք ներկայ ընդունելութեանց՝ ող, կամ աւղ. սիրող, ի, աց. սիրաւղ, ի. սիրաւղք, ղաց, եւ այլն. ուստի եղեւ առ մեօք ոմանց միշտ գրել օղ, եւ ոմանց միշտ ող. այլ ըստ կանոնի երեւի գրել յուղղականն օղ, եւ ի հոլովականն ող. քանզի եւ ի յն. ուղղականն է . -ων , հոլովականն է -οντος, -οντα, -ωντες, -οντων եւ այլն. վասն զի ω , է երկար, եւ ο , սուղ. որպէս եւ ի մեզ օ կամ աւ է երկար, եւ ո ՝ սուղ։
Է ԶԻ, ԷՐ ԶԻ. cf. ԶԻ, եւ ի Է։
ԷՐ ԵՐԲԵՄՆ. ԷՐ ԶԻ. ԷՐ ՈՐ. cf. Է ԶԻ, եւ ի բայն ԵՄ։
ԻՑԷ ԶԻ. իբր մ. երբեմն երբէք. Է զի.
Իցէ զի արհամարհել տայ, իցէ զի խրատէ եւ այլն. (Կլիմաք.։)
ԶԻ՞ Է ԶԻ. τί; quid? ut quid? cur? quare? Առ ի՞նչ. վասն զի՞նչ պատճառի. ընդէ՞ր. ինչո՞ւ, ի՞նչ բանի համար, ի՞նչ եղաւ՝ որ.
Էգ ախտ ցանկութեան որպէս զարու ախտ սրտմտութեանն չարչարէ զիս. (Լմբ. սղ.։)
ԻԼ ἅτρακτος fusus, jaculum. որ եւ ԻԼԻԿ. Գործի մանելոյ, որով ձգի յաղեկատէ ոստեանն կամ թելն, եւ զերկանեալն փաթութէ զիւրեւ. իլիկ, իկ.
Ոչ եթէ դուք առաքեցէք զիս, այսր, այլ՝ աստուած։ Ոչ եթէ դուք իցէք՝ որ խօսիցիքն։ Զի ոչ եթէ այլոց հանգիստ կամիցիմ, եւ ձեզ նեղութիւն։ Ոչ եթէ զիս տրտմեցոյց.եւ այլն։
ՈՐ, ՈՐ. իբր Է որ, էր որ. է զի, էր զի.
Զորմէ՞ օրէ ասիցէ։ Ըստ որո՞ւմ օրինակի։ Գիտէ զիւրաքանչիւր ոք ըստ կարգի, եթէ ո՞ր ըստ որմէ՞ իցեն. (Իսիւք.։)
Եթէ զիս հալածեցին, ապա եւ զձեզ հալածեսցեն. եթէ զբանն իմ պահեցին, ապա եւ զձերն պահեսցեն։ Եթէ որդիք, ապա եւ ժառանգք. յորս ի յն. չիք շաղկապ, բայց միայն՝ եւ այլն. որպէս եւ ի մեզ ստէպ այնպէս վարի՝ ի բաց թողլով զապայն։
Եթէ արդ եւս կոչեսցէ զիս տէր, զի՞նչ լինիցիմ. (վրք հց. ԺԲ։)
Նմանեցուցանէ զինքն բուոյ յաւերակի, քանզի եւ այս գիշերային հաւ է. (Լմբ. սղ.։)
Ի դէմս մեզ ածէ զիւրաքանչիւրոցն զսխալանս, եւ զիւր տնօրէնութեանն զմարդասիրութիւնն։ Զանեզրական գթութիւնն կամ զխոստմունսն աստուծոյ ի դէմս ածէ։ Մի՛ զանբանիցն կենդանութիւն ինձ ի դէմս բերեր. (Սարգ.։)
Տե՛ս զդիր բանին, թէ զիա՛րդ կամ ուստի սկսանի. (Ոսկ. գծ.։)
Ամենայն ինչ ձե՛ր է, եթէ՛ պօղոս, եթէ՛ ապօղոս, եթէ՛ կեփաս, եթէ՛ աշխարհ։ Եթէ՛ հրեայք, եթէ՛ հեթանոսք։ Եթէ՛ ուտիցէք, եթէ ըմպիցէք, եթէ զի՛նչ եւ գործիցէք։ Եթէ սաղմոս ունիցի, եթէ վարդապետութիւն ունիցի.եւ այլն։
Դժնդակ է զինուք (կամ զինօք) փրկութեանն որպէս զինուք մահու վարել. (Ածաբ. կիպր.։)
ԶՄԷ՞. ἴνα τί; quare? τίνος ἔνεκεν αἱτίας; quam ob causam? Առ ի մէ՞ (իբր յորմէ՞ իմեմնէ շարժեալ). առ ի՞նչ. ընդէ՞ր. վասն է՞ր. զի՞ է զի. ինչէ՞ն, ինչո՞ւ.
Իբր ոչ եթէ զի օգտեսցի ինչ ի շնորհաց անտի, այլ զի խորամանկութեամբ զքննութեան բարս ունիցի. (Կոչ. ՟Գ։)
Իղձ բաղձանացն ծնանի զբանս, առ որ եւ ոչ զօրաւոր մեկնօղ կարէ հասանել։ Յաճախէ զիղձս փափաքանաց՝ որ առ աստուած. (Լմբ.։)
Զստացուածս եւ զինչ վաճառէին։ Զամենայն զինչս իւրեանց զոր ստացան։ Ինչք նոցա ի միասին բնակելոյ։ Ստացուածք ընչից նորա։ կողոպտեսցէ զինչ քո. ընչիւք բազմօխ երթիցեն ի տունս իւրեանց։ Վաճառեա՛ զինչս քո, եւ տուր աղքատաց։ Ոչ ոք ի նոցանէ ասէր զընչից իւրոց, թէ իւր իցէ։ մեծութիւն ըիչից։ զինչս եւ զփառս տաց քեզ. եւ այլն։
Ահա լարս այս խեղդման ընդ իս։ Տեսցէ զինքն յերեքին լարոյն դառնապէս խեղդալ. (Վրք. հց. ԺԹ։ ՃՃ.։)
Չիք նոցա խիղճ կամ խէթ յետ մկրտութեանն յօրինաց անտի։ Նա արդարացուցանէ զիս ի մէջ խղճի եւ խեթի. (Եփր. հռ. եւ Եփր. ա. կոր.։)
Ո՞ արդեօք ոչ առաւել սքանչասցի ընդ թռչնոց, եթէ զիարդ ի միոյ հատէ անեզական եւ անյարմար պասկական հաւն այն զբազմորակ փետուրս իւր ըստ իւրաքանչիւր մասին բերէ կենդանական. (Մագ. ՟Ծ՟Է։)
Չէ՛ ասել, թէ զի՞ այս, կամ հի՞մ այս. (Սիր. ՟Լ՟Թ. 21։)
Ի ճաշ թագաւորի երթալով՝ ո՛չ է պարտ հոգալ, թէ զինչ ուտիցէ. (Մեկն. ղկ.։)
Եղեւ խաւար, եւ մէգ, եւ մութ։ Մովսէս եմուտ ի մէգն, ուր էր աստուած։ Եդ զամպն եւ զմէգ ի մէջ մեր եւ ի մէջ եգիպտացւոցն. Տէր ասաց հովանի լինել միգով։ Եւ ոչ միգով սատակեսցէ զիս։ Կամ թէ ի միգի դատիցի։ Եդի նմա զմէգ ի հանդերձ, եւ զմառախուղ նմա ի խանձարուրս։ Եւ զմէգ որպէս փոշի ցանեաց.եւ այլն։
Նախ եւ առաջին կամիմ լսել ի ձէնջ, եթէ զի՞նչ համարեալ եմ ես ձեզ. (Փարպ.։)
Դրօշ ոսկետուտ վառիւ։ Պարգեւէ զիւր նշանակն թագաւորական ոսկէտուտն վառիւ. (Ուռպ.։)
Առընթեր միշտ ունելով զյոլովութիւն տառից. յորս պարապեալ հանապազ հմտասցի. Խոսր. Երգ է զիմաստս երրորդ տառով։ Եւ անտեղեակ քերեալ տառին։ Զյունականս տառ (զօրինակ սաղմոսի). (Շ. յիշ. առակ. եւ եդես։ Լմբ. սղ.։)
Գիտասցէ զինքն, զի փիծ է եւ անմաքուր։ Զփիծ, զամօթալին, եւ զանօգուտն։ Կարէ վատթար եւ փիծ գոլ վարուք. (Փիլ. ՟ժ. բան.։ եւ Փիլ. լին. ՟Գ. 18. 43։)
Չասէ զիշխանէն, այլ՝ զիշխանութենէ, այս ինքն զաթոռոյն. (Լաստ.։)
Ոչ ահեսցէ զիս առ դարեհիւ կռիւն։ Զքեզ ահեալ ոչ պակուցանեն. (Պտմ. աղեքս.։)
Աղէտս վարեալ Աղեքսանդրի՝ թէ զի՛նչ իցէ նշանակս, յղեալ կոչեաց նշանալոյծս. (Պտմ. աղեքս.։)
Եւ դու զդա ընկալ ջի՛ր, այս ինքն է զիմ աղիս։ Հանգո՛ զաղիսդ իմ ի Քրիստոս. (Փիլիմ. 12. 20։)
Որ մատակարարիցէ զինչսն ըստ հրամանի գնացելոյն. (Շ. ընդհանր.։)
Ընդ չարին գործասիրութեան՝ նոցին նմանեցին, որ անիծից եւ դառն մահու են գտակք։ Որ ոչ առնէ զինքն այսորիկ գտակ, յանդուգն նա է. (Համամ առակ.։)
Գրէ՛ իսկ թէ զիս բախելով զարթուցեր. (Պղատ. օրին. ՟Թ։)
αἱσθάνω, αἱσθάνομαι (որ է իբր Ազդիլ). sentio γινώσκω, ἑπιγινώσκω novi μεταλαμβάνω concipio եւ այլն. որպէս թէ զիւրեւ կամ յինքն գալ. գրի եւ ՍԳԱԼ, իբր ըսգալ. Ըմբռնել զերեւելիս մարմնեղէն գործարանօք. ճանաչել. իրազեկ լինել. ըմբռնել. իմանալ ազդմամբ իմն. զգալ, իմանալ, հասկընալ.
Կամիցի ուսանել, թէ զի՛նչ օրինակ մեք զԱստուած հայր կոչեմք. (Կոչ. ՟Է։)
Խնդրել (էր) իցիւ քո գոնեա թէ զի մեռացուց զսաւուղ, եւ ոչ կեցուց զսամուէլ. (Եփր. թագ.։)
Տացէ զիրաւունս իմ ի լոյս։ Զոր ասեմ ձեզ ի խաւարի, ասացէ՛ք ի լոյս։ Լսելի լիցի ի լոյս. (Սոփոն. ՟Գ. 5։ Մտթ. ՟Ժ. 27։ Ղկ. ՟Ժ՟Բ. 3։)
Եթէ զիս թափուր ի հոգւոյն մնացեալս խանդից. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Ոչ եթէ զի մեռցի յովսէփ ի ներքս ի գուբն, կամէր (ռուբէն), այլ զի խելօք թափիցէ ի նոցանէն. (Եփր. ծն.։)
Դաւիթ իմացեալ զխեղճ մեղացն։ Խեղճ յանցանաց իմոց հեղձուցանէ զիս հանապազ. (Սեբեր. ՟Զ։ Մանդ. ՟Ա։)
Չի՛ք նոցա խեղճ կամ խեթ յետ մկրտութեան յօրինաց անտի։ Նա արդարացուցանէ զիս ի մէջ խղճի եւ խեթի. (Եփր. հռ. եւ Եփր. ՟ա. կոր.։)
Սահմանեսցու՛ք, թէ զինչ իցէ երբէք խրատ ... եւ գլուխ իսկ խրատու ասեմք զուղիղ սնունդն. (Պղատ. օրին. ՟Ա։)
Նստեալ ի սեղանի՝ հարկով պատուէ զիմաստասէրն. (Ոսկիփոր.։)
Աստուած հզօր։ Հզօր՝ որ զօրացուցանէ զիս զօրութեամբ։ Բան տեառն հզօր։ Հրեշտակն հզօր։ Այր կամ թագաւոր հզօր։ Ազգ հզօր։ Ոչ կարէ դատել ընդ հզօրին քան զնա։ Զտկարս աշխարհիս ընտրեաց աստուած, զի յամօթ արասցէ զհզօրս։ Մտանել ի տուն հզօրի։ Կապիցէ զհզօրն։ Աղեղունք կամ աւար կամ սեղան կամ ժողովք հզօրաց։ Մանուկ հզօր ուժով։ Զօրու մեծաւ եւ հզօրաւ։ Կորիւն առիւծու հզօր է քան զանասունս։ Հզօր իբրեւ զերկաթ։ Զջուր գետոյն զհզօր եւ զյորդ. (յն. հզօրի։) Զսուրն մեծ եւ զհզօր։ Հզօր ձեռամբ։ Զձեռանէ քումմէ հզօրէ։ Զբազուկս հզօրս։ Զհզօր գործ պատերազմաց նորա։ Քաղաք հզօր։ Իբրեւ զձայն հզօր որոտման։ Զգէրն եւ զհզօրն (ի հօտից)։ Հզօր (կամ բուռն) է իբրեւ զմահ սէր։ Ի դրունս հզօրս, եւ ի նիգս հաստատունս։ Ի պարիսպս ամուր՝ յաշտարակս հզօրաց. (յն. պարսպաւ մեծաւ եւ հզօրաւ, եւ ամուր աշտարակօք). եւ այլն։
Միթէ զիւրովի՞ն երթիցէ. մի՛ արդեօք ինքն իսկ մատն անձին իւրոյ գործիցէ. (Նանայ.։)
Ոչինչ ասէ յողոք ածէ զիս՝ ոչ յանդիմանել զպիղծսն. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 1։)
Ակնարկէ զիջումն սուրբ հոգւոյն սաստիկ եւ ահաւոր հնչմամբ եւ որոտօք եւ շարժմամբ. (Նար. յովէդ.։)
Գրէ՛ իսկ թէ զիս իբր ունջամբ բերեալ (կամ իբրու նջամբ) բերեալ հանդէպ բախելով զարթուցեր. (Պղատ. օրին. ՟Թ։)
Եթէ զինէն ունիք պէտս, ահա ես ինձէն մատնիմ. թոյլ տուք գոցա երթալ. (Բրսղ. մրկ.։)
Ոմն մարդ՝ մի եւ նոյն ելով, է զի սպիտակ, եւ է զի սեաւ լինի։ Ներհական է անիրաւն արդարոյն, եւ սպիտակն սեւոյն. (Արիստ. ստորոգ.։)
Յետ ունելոյ սիզուայ միով սխալ յայլ ամէ զիշխանութիւնն։ Յետ նորա աղբաս՝ միով սխալ՝ ամս ՟Խ. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Ոչ իսպառ բարկանայ մեզ տէր։ Որ համբերեսցէ իսպառ, նա կացցէ։ Զիմի՛ իսպառ եկեալ թախանձիցէ զիս՞ եւ այլն։
Իբր իշխան ի վարժի կացեալ է զիշխանութիւն ունել (բանն). այլ զգնալն նաեւ առաւելեալ եւս ի քէն ունի. (Անյաղթ հց. իմ.։)
Ընդէ՞ր ի վերջէ յետ արարածոցս մարդն։ Ի վերջէ մարդն ցուցաւ։ Ի վերջէ զիս շտեմարանաց։ ԺԱՄԱՆԱԿԱՒ ի վերջէ։ Ի վերջէ կամ ի վերջ եկեալքն։ Զմեծագոյն ամբաստանութիւն ի վերջէ դնէ. (Նիւս. կազմ. ՟Գ։ Ածաբ. նոր կիր. եւ մակաբ։ Պիտ.։ Սարգ. ՟բ. պ. ՟Ա։)
Տրտմութիւն բաղկանայ ի վրէպ լինելոյ ըղձից մարմնոյն։ Վրէպ եղեւ յուսոյն իւրմէ ապարասանն։ Բա՛բէ զիա՞րդ վրէպ (կամ վրիպ) եղեր ի չարութենէ թշնամւոյն. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Գ. եւ ձ։)
Զի՞ փոյթ է տեառն։ Միթէ զիղանց ինչ փո՞յթ էր Աստուածայ։ Ոչ ինչ է քեզ փոյթ։ Ոչինչ փոյթ է քեզ զումեքէ։ Ոչ է քեզ փոյթ զումեքէ (ի մարդահաճել )։ Ոչ Աստուածայ այլ գոյ բաց ի քէն, որում փոյթ իցէ վասն ամենեցուն։ փոյթ լիցի նմա վասն սրբոցն։ Փոյթ լիցի առնել պատճէն մի հրովարտակիդ։ Մեզ չէ փոյթ, դու գիտես։ Չէ՛ փոյթ նմա վասն ոչխարացն։ Ոչ զի զաղքատաց ինչ փոյթ էր նմա Եւ ոչինչ զայնմանէ գաղիովնի փոյթ լինէր, եւ այլն։
Պարտ է մեզ լինել փորձս, եթէ զի՛նչ են կամքն Աստուածայ. (Վրք. հց. ՟Ա։)
ἁδελφή soror. (որ է լծ. ընդ հյ. եւ պ. խուհէր, խահէր . Էգ ծննդակից, դուստր ծնողաց եւ քոյր կոչեցեալ եղբարց եւ քերց իրոց. լայնաբար ասի եւ զայլոց կականց ազգականա. որպէս եւ այրն առ պարկեշտ սիրոյ՝ քոյր կոչէ զիւր կին. քուր, քուրուկ, քուրիկ.
Է՛ երբէք եւ զականջ մանկանն ձգելով, եւ է զի տանջելով. (Փիլ. նխ. ՟ա.։)
Ընթանային ամենեքեան յակճիռ տեսանել զնոսա, թէ զիա՛րդ ի գլուխ ելանիցէ ատեանն. (Արծր. ՟Գ. 5։)
Անբան առաքինութիւնք ... անբանք կոչին վասն ոչ գիտելոյ զպատճառն, թէ զիա՛րդ պարտ է ողջախոհ լինել. զի եւ յանբան կենդանիսն բնաւորեցաւ այսպիսի առաքինութիւն տեսանիլ։ Անբան արհեստք, եւ այլն. (Սահմ.։)
Փրկեսցէ զիս ի թշնամեաց իմոց եւ յատելեաց իմոց։ Զտտելիս իմ սատակեցեր։ Աջ քո գտցէ զամենայն ատելիս քո։ Զատելիս մեր յամօթ արարեր։ Ահրեցայց ես յատելեացիմոց։ Բարի արարէք ատելեաց ձերոց. եւ այլն։
Բիւր ոտիքս ծախեաց փիլիսոփոսն երկայնաբանութեամբ, զի կարտսցէ ցուցանել թէ զինչ իցէ արժանն։ Զարժանն եւ զիրաւն եւ զօգուտն եւ զդէպն ամենայն առաքինութեանց՝ սակաւ եւ յայտնի բանւք ուսոյց մեզ Քրիստոս. (Ոսկ. մ. ՟Ա 1։)
Հարկ է զի ի դիմի բախցէ քեզ ի միասին էականն. (Սեբեր. ՟Ա։)
Բղխէ (ի սրտէ) զբարի ... բղխէ զչար։ Ի շրթանց բղխէ զիմաստութիւն։ Բղխեսցէ երկիր զողորմութիւն, եւ զարդարութիւն առհասարակ բղխեսցէ։ Բղխեաց երկիր նոցա մուն.եւ այլն։
Որ ունիցի զնմանէ՝ որպէս որ բռնիցէ զիժ (կամ զկարիճ). (անդ. ՟Ի՟Զ. 10։)
Կացուսցէ զիս գլուխ հեթանոսաց. (Սղ. ՟Ժ՟Է. 44։)
Դահիճքն կային հեռագոյն գռղեալ եւ զանձամբ եկեալ, ոչ գիտելով թէ զի՛նչ արասցեն. (Ճ. ՟Բ.։)
Զգո՛յշ լեր նորա իմաստութեանն։ Եւ դու զգո՛յշ լեր, թէ զիա՛րդ հանճարեղաբար ...։ Զգո՛յշ լեր եւ աստ, զի՞նչ ասէ աւետարանիչն. (Ոսկ. յհ.։)
Զիա՞րդ լինիցի ինձ այդ։ Զիա՞րդ թուի քեզ։ Զիա՞րդ ասես եղբօր քում։ Զիա՞րդ ոչ իմանայք։ Զիա՞րդ դժուարին է։ Զիա՞րդ զատաւ նստաւ։ Եւ արդ զիա՞րդ է զի ոչ պահեցեր զերդումն Տեառն եւ այլն։
Այլ թէ զիա՞րդ Տէր խօսեսցի ընդ քեզ. իմա՛ ըստ եբր. ոճոյ, ե՞րբ լինիցի, ո՜ տայր։
Յայսմ բանէ զիջաւ նա ի խոնարհութիւն, եւ ի թանձր եւ յանպատիւ առաքինութիւն. (Կլիմաք. (որ առ մարդիկ թանձր եւ անպատիւ իմն երեւի)։)
Մի ի վերայ վազեսցեն ... իբրեւ թէ զի ամենայն ուրեք աստուած, ապա ամենայն գոյքսպաշտելիք. (Յհ. իմ. պաւլ.։)
Իբրեւ (կամ իբր) ոչ եթէ զի եւ մեք ի նոցանէ վնասեսցուք, այլ զի առաւել եւս ատեսցուք զնոսա. (Կոչ. ՟Է։)
Բաւական է զիմաստս խաբեութեան լուծանել։ Որ իմաստս եւ խաբեութիւնս գործէր։ Որ իմաստս չայս իմանայր (օձն). (Փիլ.։)
Ոչ իսպառ բարկանայ մեզ տէր։ Որ համբերեսցէ իսպառ, նա կացցէ։ Զիմի՛ իսպառ եկեալ թախանձիցէ զիս.եւ այլն։
Աչք եւ սպիտակ գոյն զընդունին զիրար նման։ Իբրեւ գիծ շաղկապէ զինքեանս առ իրեար. (Լծ. սահմ.։)
Լինին ասել։ Լինին նախատել զիս, եւ ասել։ Լինին այնուհետեւ բազում չար գործել։ Եթէ էր նա իջեալ վաղվաղակի, լինէին նոքա ասել, եթէ զինչ է եւ այլն. (Եփր. ել.։)
Ոչ է արժան խղճալ, թէ զիա՞րդ ուտեցեն միս, եւ արբցեն արիւն, որպէս այնք՝ որ յետս չոգան յաշակերտացն Խղճալով. (Վրդն. երգ.։)
Նա ծիծաղեաց եւ զուարճացաւ. ասէ ցնա ծերն, զի՞ է զի ես անարգեմ զքեզ, եւ դու խնդաս. ասէ մանուկն եւ ո՞չ է արժան, զի ժպտեցայց. (Վրք. հց. ՟Ը։)
Խորէ զիւր արդարութիւնն ամբարտաւանութեամբ. (Ոսկ. ղկ.։)
Ցուցանէ զինքն զուգեալ ընդ ծնողին, եւ ոչ իսկ բնաւ լինել խտրոց ի միջի։ Պատկեր եւ փառք աստուծոյ ասի որդի եւ մեք, այլ բազում է խտրոց միջին. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 29.) (որ հայի եւ ի ՟Ա նշ։)
Անտաղտուկ կահիցէ զիմաստութեան վարդապետութիւն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։)
Անտաղտուկ կահիցէ զիմաստութեան վարդապետութիւն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։)
Մեղադիր եղեն ոմանք կղբու, եթէ զիա՛րդ ի ջուր յաճախ դեգերիս. եւ ասաց, զի ոչ շատանան զերկուորիս առ կենօք առնուլ, այլեւ մահուամբ մերկ ի մորթոյ առնեն. (Մխ. առակ. ՟Ղ՟Զ։)
Ո՞վ կտրէ զիս. եւ զի ոչ կամէի աշխարհականի (տալ) կտրել. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)
Ընտրեաց արս հազարս. զորս եւ ի հազար թուոյն զանուանս նոցա կոչեաց մի՛լէս (որ է զինուոր), այսինքն հազարսկանս. (Մարթին.։)
Գուցէ հանցես զդստերս քո յինէն։ Հանել զնա ի գլխոյն եփրեմի, զջրհորն (ի ձեռաց յակոբայ). յինէն զնախատինս իմ. հարկս ի կողմանցն ասորւոց։ Հարկահանք հանին հարկս թագաւորի։ Հանցես քեզ հարկս ի դամասկոս։ Հանել ի տէրութենէ։ Հանէ զիս ի թշնամեաց իմոց, եւ այլն։
Ոչ եթէ զիշխանութիւնն իշխեաց յինքն հանել. (Կոչ. ՟Ը։)
Վտանգէ զիս որովայն իմ, յորժամ լնում զնա. մոլէ եւ կիզէ զմարմին իմ։ Զձեզ մոլեն դեւք առ նոսա (ի պաշտել զարեգակն եւ զհուր). (Վրք. հց. ՟Զ. ՟Ը։)
Կամ թէ ուրախ եղեալ՝ մոլին, կամ թէ մարգարէանան՝ ստութիւն։ Արբցեն եւ քամեսցեն, եւ մոլեսցին յերեսաց սրոյն։ Մոլեցարո՛ւք, սո՛ւգ առէք։ Ասեն ցնա, մոլիս։ Շահս բազումս տայր տերանց իւրեանց մոլելովն (իբր խօսելով զըղձութիւնս)։ Մոլեալ ի վերայ նոցա՝ հալածէի։ Մոլիս պօ՛ղէ ... ո՛չ մոլիմ քաջդ փեստոս։ Ո՞չ ասիցեն, եթէ զի մոլիքդ.եւ այլն։
Յաւուրս Նոյի եղեւ ջրհեղեղ վասն այնոցիկ, որ յօսէին զդստերս Կայէնի։ Եթէ զիւր խօսեցեալ ոք կին յօսցի, մի՛ խառնէք զնա յաւիտեան. զի գայլ եղեւ, եւ ոչ ետ օրհնել զհարսանիս իւր։ Եթէ ոք զոր ոչ իցէ խօսեցեալ՝ յօսցի, անիծեալ լիցի. (Կանոն.։)
Տեսանիցէ զերեսս ձեր նիհար, եւ սպանանէ զիս։ Հ. (մարտ. ՟Է.։)
Շուարեցաւ ի միտս, ոչ գիտելով՝ թէ զինչ արասցէ. (Հ. սեպտ. ՟Ի՟Գ.։)
Շրջեցին զմիտսն յովասու։ Առեալ զթագաւորն մեկուսի՝ շրջեաց զմիտս նորա։ Զի մի՛ չարութիւն ինչ շրջեսցէ զիմաստութիւն նորա։ Ցանկութիւն շրջեաց զսիրտ քո։ Շրջեաց նմա աստուած սիրտ այլ։ Խնդրէր շրջել զփոխանակ բդեշխին ի հաւատոց։ Կամիցին շրջել զաւետարանն քրիստոսի.եւ այլն։
Նա փրկեսցէ զիս յորոգայթէ որսողին. (Սղ. ՟Զ. 3։)
Այլ դուք ուշի՛մն լերուք (զի մի՛ ոք գիտասցէ զիրսդ)։ Տե՛ս թէ հնա՛ր է փոխել զխօսսդ, ուշի՛մ լեր. (Փարպ.։)
Ոչ գոյ իմ պահակ, զի յորժամ ջուրքն յուզին, արկցէ զիս յաւազանն։ Չգուցէ՞ պահակ (յն. մարդ), այլ ունիս զԱստուած. չիցէ՞ ոք՝ որ յաւազան իջուցանէ, այլ կայ այն՝ որ չառնէ կարօտ յաւազան իջուցանելոյ. (Եփր. համաբ.։ Ոսկ. մ. ՟Գ. 14։)
Լացին առաջի տեառն, եւ պահեցին յաւուր յայնմիկ։ Թաղեցին զնոսա, եւ պահեցին զեօթն օր։ Կոծեցան եւ պահեցին։ Զի՞ է զի պահեցաք մեք, եւ դու ոչ տեսեր։ Ի հակառակութիւնս եւ ի կռիւս պահէք։ Յորժամ պահիցէք, մի՛ լինիք իբրեւ զկեղծաւորսն տրտմեալք։ Պահեմ երկիցս ի շաբաթու.եւ այլն։
Խնդրէր՝ թէ զիարդ պարապով մատնեսցէ գնա. (Մրկ. ՟Ծ՟Դ. 11։)
Ոչ մեղու եւ ոչ պիծակ ի կիթն չկարէ զինքն խայթել. (Վստկ. ՟Յ՟Դ. ուր անխտիր գրի եւ որպէս ռմկ. Պիծեկ, պիծեկի։)
Ռոմիղոս նախ յռամկէ զինուորեցոյց արս։ Բազում ռամկաւ. յռամկաց. ի ռամկաց. ի յռամկաց. (Եւս. քր.։ Ճ. ՟Բ.։)
Վարոցնիւ կամ թթենոյ չոր տերեւով։ Ձիթենի դալար վարոցով մի խառնէ զինքն)։
Որով վստահ առնէ մուծանել զնոսա յերկիրն բարի։ Վստահ առնէ զիմաստունն նման գոլ աստուծոյ. (Նախ. օրին. եւ Նախ. առակ.։)
Ինքն է՝ որ յարուցանէ զիւրն տաճար որպէս զաստուած. (Աթ. ՟Ա։)
Հարցանեմ, թէ զի՞նչ է տումարդ։ Տումարին անուն ի մերասեր աղին լեզու թուի թէ զհամարողականն դնէ թիւ, եւ զժամանակագրականն. իսկ առ այս անանիա (շիրակացին) եւ անդրէաս բազմավէպ դրութեամբ ճառեցին. (Գր. տղ. թղթ.։)
Գնացք ջուրցն յերկրէ փթթեն զանազան բոյսս։ Որպէս ջուրն յագեցուցանէ եւ փթթէ զիւրաքանչիւր բոյս ի վերա իւր արմատոյն. նոյնպէս սուրբ հոգւոյն ազդմունքն փթթէ ի մեզ զողջախոհութիւնն, զխոնարհւոթիւնն, զհաւատն եւ զսէրն՝ իբրեւ զքրքումս եւ զմանիշակս. (Լմբ. առակ.։)
Զճշմարտութեանն ոք խորհելով քակել զոճ։ Քակեսցէ զիշխանութիւնս. զոր նորա զօտարաց կարծեալ՝ զինքն քակէ. (Խոր. ՟Ա. 5։ ՟Բ. 12։)
Յիշեսցո՛ւք, թէ զի՞նչ եւ քանի՛ս մեղաք նմա, եւ ի նմանէ քանի՛ս բարեգործեցաք. եւ սիրեսցո՛ւք զնա. (Ոսկ. գծ.։)
Մի՛ օձտեսցուք զանդամս մեր, որ է գործ մոլեաց։ Օցտելն եւ ճեղքել։ Եւ ոչ մի ի նշանացն այնչափ օձտէր զնոսա՝ իբրեւ զղազարուն։ Չէ՛ հնար դիւի զդեւ հանել. Զի ժողովել սովոր է զիւրսն, եւ ո՛չ օցտել. (Ոսկ. յհ.։)
Եթէ լսէ աղքատ, գիտէ զինքն աղկաղկ, եւ ամենայնի կարօտ. (Բրս. սղ.։)
Զի՞ է զի եւս՝ նուազ միշտ, եւ դու այդքան ստուար։ Ընդէ՞ր այդքան զանգիտող ես. (Մխ. առակ.։)
Մի՛ հաւանիցիս ընդ անիրաւի՝ լինել վկայ անիրաւ։ Յառնէ անիրաւէ փրկեցեր զիս։ Յանիրաւէ փրկեսցէ զիս Տէր։ Զշրթունս անիրաւս մերժեա՛ ի քէն։ Լեզու անիրաւ։ Լեզու անիրաւի։ Ո՛չ է արդարոյ եւ ո՛չ մի ինչ անիրաւ։ Որ շշնջեն զանիրաւս։ Խորտակէի զկզակս անիրաւաց. եւ այլն։
Յանկարգ դդմենւոյդ (Յովնանու) փորձեա՛ եւ ճաշակեա՛, թէ զի՞նչ համ է գթութեանն Աստուծոյ. (ՃՃ.։)
(արմատն է Ուշ, յորմէ եւ Գոյշ՝ իբր Գուցէ, եւ Զգոյշ). προγνώστης , προφητή, μάντις vates, propheta Որ կանխաւ նշանակէ զիմն՝ որպէս մարգարէ կամ գէտ, որպէս յուշարար կամ ազդարար, կամ մատնիչ. եւ պարզապէս՝ Ինչ մի յայտարար. նշանակ, ցուցակ.
Ցուցանէ զինքն զուգեալ ընդ ծնողին, եւ ոչ բնաւ լինել խտրոց ի միջի. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 28։)
Դարձաւ վերստին առ հրեշտակսն՝ հարցանել, թէ զի՞նչ ընդոստ կացին. (Բրսղ. մրկ.։)
Երկինք ոչ են անարատ առաջի նորա, թո՛ղ թէ այր գարշ եւ անսուրբ։ Եթէ մեծ ինչ բան խօսեցեալ էր ընդ քեզ մարգարէին, ո՞չ ապաքէն պարտ էր առնել. թո՛ղ թէ զի ասաց, լուացի՛ր, եւ սրբեսցիս։ Զհրեշտակս դատիմք, թո՛ղ թէ զերկրաւորս. (Յոբ. ՟Ժ՟Ե. 16։ ՟Դ. Թագ. ՟Ե. 13։ ՟Ա. Կոր. ՟Զ. 3։)
Լիք եթող զմեզ ի խնամելոյ. (Լմբ. ատ.) (այսինքն թո՛ղ) անարգէ զիս. (Եփր. թագ.։)
Խոկմամբ մահու խնայէ զինքն ի բարկութենէ. (Նախ. ժող.։)
Զքո վարսն քննեսջի՛ր, զքո կարգսն խուզեսջի՛ր։ Առաջի անհաւատիցն խուզէ զիրաւունս եղբայր յեղբօրէ։ Հայիմ ըստ յայտնեալսն, եւ չխուզեմ զծածկեալսն. (Ոսկ. բ. տիմ. Ոսկ. ա. կոր. եւ Ոսկ. ես.։)
Լուծանէ զիրս կապեալս՝ դանիէլ. իմա՛ զդժուարիմաց բանս, կամ զկնճիռն անլուծանելի.
Կարգել մի ըստ միոջէ զիրս եւ զգործս։ Կարգելոցն առ ի նմանէ. (Փարպ.։)
Զարմանամ, թէ զիա՛րդ ոչ կիզում. իմա՛ կ. ոչ կիզանիմ։
Աներեւոյթ հոգին առցէ զիւր արդեանցն հանդէս. (Երզն. մտթ.։)
Հարկէ զիսրայէլ. (Գէ. ես.։)
Հիացաւ իբրեւ ժամ մի։ Կայի հիացեալ։ Եւ եղեւ ընդ հիանալն նոցա վասն այնորիկ։ Հիանային վասն նոցա, թէ զի՞նչ արդեօք լինիցի այն.եւ այլն։
Անհանդարտ գազանն՝ որ բնակեալ է ի նոսա, յամենայն ժամ մրրկէ եւ հարկանէ զիս. ընթերցի՛ր, մտրկէ կամ մտրակէ. յն. խթանել. խթել։
Որ ոք կամի լինել ցորենահատ, ընծայեսցէ զինքն Աստուծոյ, եւ կեցցէ. եւ որ ոք յետս ընկրկեալ յարդեսցի, այրեսցի, եւ մի՛ շիջցի. (Փարպ.։)
Յաւուրս Նոյի եղեւ ջրհեղեղ վասն այնոցիկ, որ յօսէին զդստերս Կայէնի։ Եթէ զիւր խօսեցեալ ոք կին յօսցի, մի՛ խառնէք զնա յաւիտեան. զի գայլ եղեւ, եւ ոչ ետ օրհնել զհարսանիս իւր։ Եթէ ոք զոր ոչ իցէ խօսեցեալ՝ յօսցի, անիծեալ լիցի. (Կանոն.։)
Նախանձ տեառն զօրութեանց արասցէ զայս։ Նախանձ տան քո կերիցէ զիս։ Տես զնախանձ իմ վասն տեառն, եւ այլն։
Պտուղք բանջարաց եւ պարտիզաց՝ թաղթ եւ շարդամ եւ ստեպղին։ Հարցաւ ստեպղին ի շաղգամէ, եթէ զի ՞ այդքան ընդ երկրամտանես. (Մխ. առակ.։)
Շուարեցաւ ի միտս, ոչ գիտելով՝ թէ զինչ արասցէ. (Հ. սեպտ. ՟Ի՟Գ.։)
Շրթունք իւր ոչ շարժէին։ Իբրեւ լար կարմիր են շրթունք քո։ Ըստ ուխտելոյ շրթանց իւրոց։ Ելանիցէ ի շրթանց իւրոց։ Ելանիցէ ի շրթանց նորա, կամ ընդ շրթունս իւր։ Ժողովուրդս այս շրթամբք պատուէ զիս, եւ սիրտ իւրեանց հեռացեալ մեկուսի է յինէն.եւ այլն։
Յոյժ շտապէ զիս երկունք աղիտից. (Պիտ.։)
թողու փոխանակ իւր զվարդ պատրիկն։ Յաջորդէ զիշխանութիւնն աշոտ պատրիկ. (Ասող. ՟Բ. 2. 4։)
ՍՏԱՑԻՉ ՍՏԱՑՈՂ. κτησαμένος possessor. Որ ստանայ կամ ստացեալ է զիրս. ունօղ որպէս տէր. ժառանգօղ. գնօղ.
ՍՏԱՑԻՉ ՍՏԱՑՈՂ. κτησαμένος possessor. Որ ստանայ կամ ստացեալ է զիրս. ունօղ որպէս տէր. ժառանգօղ. գնօղ.
Վատնեաց զինչս իւր, զի կեայր անառակութեամբ։ Որպէս թէ վատնիցէ զինչս նորա. (Ղկ. ՟Ժ՟Ե. 13։ ՟Ժ՟Զ. 1։)
Լոյս կոչէ զինքն՝ վասն վճարելոյն զմեզ ի խաւարէն մոլորութեան։ Ի փաղաքշանաց ի բաց վճարէր զվարդապետութիւն։ Յօտարոտի եւ երկրաւոր իրաց ի բա՛ց վճարեցէ՛ք զանձինս ձեր։ Որպէս զի յանառակութենէ ի բաց վճարեցից զձեզ։ Յանձնասիրութենէ ի բաց վճարեալ են։ Զլոյսն ընկալայք, եւ ի հրէական մոլորութենէն վճարեցայք։ Ի բաց վճարի հոգւոյն յերկրէ (ամենայն ի սիրոյ երկրաւորաց)։ Վճարեսցու՛ք այսուհետեւ ի դժնդակ ժառայութենէս յայսմանէ, եւ եղիցուք ազատք։ Ոչ կամէր հարկաւորութեամբ, այլ յօժարութեամբ վճարիլ նմա ի խորամանկութենէն. (Ոսկ. յհ.։)
Վնասեսցէ զիրացն բնութիւն. (Կիւրղ. գանձ.։)
Վտարեցին զկարծիսն։ Յաշխարհէն վտարեաց։ Ո՞ւր վտարէ զիս բանս. (Փիլ. լին. ՟Դ. 2։ Եւս. քր. ՟Ա։ Խոսր.։)
Յիշեսցո՛ւք, թէ զի՞նչ եւ քանի՛ս մեղաք նմա, եւ ի նմանէ քանի՛ս բարեգործեցաք. եւ սիրեսցո՛ւք զնա. (Ոսկ. գծ.։)
Ձեռագործականն բոլոր ախորժակք, եթէ զինուորականն, եւ եթէ մշակականն իցէ, եւ կամ նաւաստականն տեղեկութիւն։ Յի՛նչ եւ ձեռնարկիցէ ոք վարժելոցն եւ հրահանգելոց յանցնիւր ախորժակս։ Զկենցաղ օգտակարագոյնս ախորժակացն։ Քերթողականս ախորժակ։ Ընդդէմ ամենաբարի ախորժակի. եւ այլն։ (Պիտ.։)
Ա՛ռ սպիտակ հող. եւ աղնձէ՛ ի կրակն։ Աղընծէ զինքս։ Աղնձած (կամ աղընծած) աղ, չամիչ, կորեակ, եւ այլն. (Վստկ.։ Մխ. բժիշկ.։)
Ամպաբեր աստուածս ասէ զինքն Արամազդ. (Նոննոս.) ըստ յն. ամպայարոյց. νεφεληγερέτης nubs excitans, cogens է մակդիր Արամազդայ։
ըստ յն. ոճոյ. ἅσωτος, Անառակ. կորստական. որ չկարէ կամ չէ արժանի ապրիլ, կամ չպահէ զինչս. վատնիչ. շռայլ. զեղխ.
Անվեհեր մատուցանէ զիւր պատուիրանապահսն յիւր բնութիւնն։ Առաջի ամենեցուն անվեհեր քարոզել. (Ագաթ.։)
Տէ՛ր աստուած, եթէ զի՛նչ նման է մարդս այս տեառն պետրոսի մաքսաւորին. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Է եւ այս դարձեալ յարբեցելոցս կարծեաց ատելութեամբն։ Որպէս արբեալն գինով զեղխութեան ոչ գիտէ զի՛նչ առնէ կամ զի՛նչ խօսի, այսպէս եւ արբեալն հոգաւով սիրոյն Աստուծոյ. (Լմբ. ատ.։ եւ սղ. ՟Ի՟Բ։)
Զի մի՛ չար գազանն բեկանիցէ զիս. (Եղիշ. ՟Ը։)
ԳՈՐԾԵԼԻ. ποιῶν, πράσσων, δράσας faciens, operans իբր Գործօղ. կամ որոյ գործեալ է զիմն.
Եթէ զինուորիմք քրիստոսի, ո՛չ լիցուք դասալիք. (Ոսկ. ղկ.։)
Օգնութիւնս պարգեւէ ... սրբասնեալ ձեռաց՝ մաքրաբար, քան թէ զինապէս. (Նար. ՟Հ՟Ե։)
Զդա՝ զոր ըմբռնեցաքդ, հարցաք։ Եթէ ըմբռնեսցի (գողն), եւ գտցի ի ձեռին նորա գողօնն։ Զստացուածս նորա զպէսպէսս ըմբռնեսցուք։ Կին մի ըմբռնեալ ի շնութեան։ Որ ըմբռնէ զիմաստունս ի խորագիտութեան իւրեանց։ Զի ըմբռնեսցեն զնա բանիւք։ Եւ ոչ կարացին ըմբռնել զնա բանիւք առաջի ժողովրդեան։ Ըմբռնի բանիւ բերանոյ իւրոյ։ Մի՛ ըմբռնիցիս աչօք քովք։ Զարքայութիւնն սուրբք ըմբռնեցին.եւ այլն։
Համարեցաւ զընդոծինսն իւր։ Որդի մասեկայ ընտոծնի (իգ) իմոյ։ Ընտոծինն իմ ժառանգեսցէ զիս. (Ծն. ՟Ժ՟Դ. ՟Ժ՟Ե։)
Տեսանե՞ս, թէ զիա՛րդ եւ ի տրտմութեան անդ չթողանան ի չարէն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 2։)
Ընդէ՞ր կոչէ զինքն աստ ժողովող. զի ի գիրս առակացն՝ որպէս ասացաք, ժողովեաց զպէսպէս եւ զբւրապատիկ ընթացս մարդկան. (Լմբ. ժղ.։) նովին անուամբ պատուոյ կոչեցին յոյնք եւ զսուրբն մեսրոպ՝ Եկղեսիաստէս կամ եկղեսիաստիկոս. վասն որոյ ի ի նա հայի ասելն.
Զոր եթէ զիսկն ոք նկատեսցէ, ունայնութեամբն է իմանալի. (Նար. ՟Խ՟Ը։)
Զբանսարկուն բարձէ զիշխեցողն մահու. (Տօնակ.։)
Միթէ զիւրովի՞ն երթայցէ։ Ձգեաց զսուսեր, եւ կամէր երթալ զիւրովին։ Եդ զսուսերն, եւ չոգաւ զիւրովին. (Յհ. ՟Ը. 22։ Գծ. ՟Ժ՟Զ. 27։ ՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Դ. 44։)
Ոչ միայն ընդարմանայ ձեռնդ ... այլ եւ լծակռուիս յաղագս յոլովոյ։ Անհնարին է՝ որք յառաջնումն լծակռուին, եւ այլն։ Հաւատալ պարտ է ասէ, թէ է՛ աստուած. ոչ խուզել եւ ոչ լծակռուել թէ զի՛նչ է. (Բրս. սղ.։)
Ոչ յայտնապէս ասէ եթէ չարք են, այլ խաղաղէ զիրսն. (Իգն։)
Ոչ յայտնապէս ասէ եթէ չարք են, այլ խաղաղէ զիրսն. (Իգն։)
Ամաց իբրեւ երեսնից սկսեալ. եւ թէ զիբրեւն խացփրեն, արդ աւետարանչիս սովորութիւն է դնելն զիբրեւ շաղկապ. (Վրդն. աւետար.։)
Տու՛ր փորձողին իմ կուրութիւն, զի մի՛ տեսցէ զիս խեթագին. (Գանձ.։)
Որպէս զխելայեղ ոչ գիտէ զինչ խօսի. (Գր. հր.։)
Գայցեն անթլփատքն, եւ խոցոտելոցն։ Նետիւք խոցոտեսցի։ Զնաւսն այրեցին, եւ որ ի նոսա ապաստան եղեն՝ անդէա խոցոտեցին։ Ողջանդամք աւ առանց խոցոտելոյ ի պատերազմէ ելանէին։ Անկցին զնոսա։ Որդիք աղջկանց խոցոտեցին զնոսա։ Որպէսպատիցի մեղու ... եւ խոցոտեցին զձեզ։ Զբազումս տապաստարկեալ է նորա խոցոտելով։ Սկսաւ տէր խոցոտել զիս, բայց իսպառ մի՛ սպանցէ զիս։ Խոցոտեցէ զնա աղեղն պղնձի. (Յհ. կթ.։)
Որ կարծէ զինքն կանգուն, զգո՛յշ լիցի՝ գուցէ անկանիցի. (Լմբ. սղ.։)
Յառնեմք ի մկրտութիւն ընդոստուցանէ զիս հոգին, յօժա՛ր եմ կատարիչս. (Ածաբ. մկրտ.։)
Համբուրեսցէ զիս ի համբուրից բերանոյ իւրոյ։ Լաւ են հարուածք բարեկամի քան զկամակոր համբոյրս թշնամւոյ։ Համբոյր մի դու ոչ ետուր ինձ։ Ողջոյն տաջիք միմեանց ի համբոյր սրբութեան. (եւ այլն.)
Պա՛րտ է զինքն համեմել աղիւ ժուժկալութեան. (Բրսղ. մրկ.։)
Հեծեմ հառաչեմ, եւ ոչ ոք է՝ որ մխիթարէ զիս. (Ողբ. ՟Ա. 21։)
Ճշմարտութեամբ հասեալ եմ, զի եւ այլն։ Ի վերայ հասեալք, թէ եւ այլն։ Ի վերայ հասի, թէ եւ այլն։ Հասանել՝ թէ զի՛նչ է լայնութիւն։ Բանից սրտից նոցա ոչ հասանէք։ Ի վերայ հասանէր խորհրդոց։ Հասէր ի վերայ խնամոյ մարդասիրութեան նորա։ Եհաս թագաւորն յիրացն հաստատութեան վերայ։ Ոչ քննեցէք, եւ ոչ յիրաւանց վերայ հասէք.եւ այլն։
Արբուցանէ զիմանալի եւ զհոգէկիր երկիրն. (Յճխ. ՟Թ։)
Նախ մեղք գիտութեան են, եւ ապա տարաժամ հոսութիւնք։ Անժուժկալաբար լլկէ զինքն, եւ հոսումն արասցէ մարմնոյ իւրոյ. (Կանոն.։)
Հովուել զժողովուրդ իմ։ Տէր հովուեսցէ զիս։ Հովուեսցես զնոսա գաւազանաւ երկաթեաւ։ Հովուեսցեն զասորեստանեայն սրով. եւ այլն։
Կնքեա՛ զտեսիլդ. է զիի մտի ունել պահել, եւ է՛ զի գրել եւ մատանել եւ առ հաւատարիմ տալ յաւանդ. (Վրդն. դան.։)
(Իսկ ռմկ. ասի՝ Մարմանդ կրակ, բոց, թոնիր, եւ այլն. իբր մաղմաղ, թեթեւ կամ մեղմ ջերմութեամբ. որպէս եւ Մարմնդիլ՝ է զիջանել եւ մեղմիլն ջերմութեան։)
Մեծաջան վաստակօք անցուցանէ զիւրս կեանսն. (Նեղոս, կամ Եզնիկ.։ (տպ. մեծական։))
Զայս եւ յարտաքնոցն ոմն յերգ արկեալ մրմնջէ զիւր ոսոխ. (Ոսկ. ես.։)
Ի մրրական ժիպակէ քարն շամիրա (կամ շաքիրա), յորոյ վերայ ծեծեն զպղինձն, եւ ոչ վնասի. եւ քօշի արիւնն հալէ զինքն. (Ոսկիփոր.։)
Յորում եւ զյոբելիկսն ետես, որք մինչեւ ցայժմ կան ի սարապեան տաճարին։ Հարցանէր, թէ զի՞նչ են յոբելիքս (կամ յոբելիքն). (Պտմ. աղեքս.։)
Յորում եւ զյոբելիկսն ետես, որք մինչեւ ցայժմ կան ի սարապեան տաճարին։ Հարցանէր, թէ զի՞նչ են յոբելիքս (կամ յոբելիքն). (Պտմ. աղեքս.։)
Յաւուրս Նոյի եղեւ ջրհեղեղ վասն այնոցիկ, որ յօսէին զդստերս Կայէնի։ Եթէ զիւր խօսեցեալ ոք կին յօսցի, մի՛ խառնէք զնա յաւիտեան. զի գայլ եղեւ, եւ ոչ ետ օրհնել զհարսանիս իւր։ Եթէ ոք զոր ոչ իցէ խօսեցեալ՝ յօսցի, անիծեալ լիցի. (Կանոն.։)
Որ նորոգ ծանուցեալ է զիմն. այն ինչ ծանօթ իմիմք.
Բազմապատկացուցեալ զինքն՝ նուազէ զիւրն միութիւն. (Դիոն. ածայ.։)
Կարօտութիւն հացի եւ ջրոյ նուաղէ զմարմինն, այսպէս եւ իմ կարօտութիւնս առ քեզ նուաղէ զիմ հոգի եւ զմարմին։ Առ քեզ ցանկութիւնս նուաղէ զիմ սիրտս. (Խոսր.։)
Շալակել ասէ զինքն յիրանսն. (Վրդն. ծն.։)
Շուարեցաւ ի միտս, ոչ գիտելով՝ թէ զինչ արասցէ. (Հ. սեպտ. ՟Ի՟Գ.։)
Գուցէ շօշափիցէ զիս հայր իմ։ Մօտ եկ, եւ շօշափեցից զիս հայր իմ։ Մօտ եկ, եւ շօշափեցից զքեզ որդեակ. եւ շօշափեաց զնա։ Շօշափեցէք զիս, եւ տեսէք։ Ձեռք մեր շօշափեցին ի վերայ բանին կենաց. եւ այլն։
Որ զամենայն արար՝ պղտորիցէ զիրաւունս. (Յոբ. ՟Ը. 3։ եւ ՟Լ՟Դ. 12։)
Վաղայագ ախտ (ձանձրութիւն)։ Ո՛չ է վաղայագու ցանկացօղ, այլ հաստատուն եւ մտերիմ։ Զի ցուցցէ զիմաստնոյն բարս՝ ո՛չ վաղայագու, այլ հաստատուն. (Փիլ. ել. ՟Բ. 40. 116. 140։)
Վտանգեմ զքեզ ի սաղմոսելն ... Եղբայր իմ վտանգէ զիս՝ ասա եւ անդր շրջելով։ Հոգք սոցին վտանգեն զիս յոյժ. (Վրք. հց. ՟Դ. ՟Զ։)
Այս յիսուս նազովրեցի զարհուրեա՛լ վրդովէ զիս։ Մի՛ վրդովեր զանձն կուսին. (Զքր. կթ.։ Տէր Իսրայէլ. յնվր. ՟Ե.։)
Խոնարհեցուսցէ զինքն առ ի սակաւախօս լինել, եւ ցածախօս. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Զ։)
Զո՞վ արտասուեցից. զհէ՞քն իմ մանուկ, եթէ զիս թափուր ի հոգւոյն մնացեալս՝ խանտի եւ ցանկանեալ. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Ես փրկեցից զքեզ, եւ դու փառաւոր արասցես զիս։ Պատարագ օրհնութեան փառաւոր արասցէ զիս։ Փառաւոր առնէին զԱստուած։ Որդի փառաւոր առնէ զԱստուած։ Հա՛յր փառաւորեա՛ զորդի քո. եկն բարբառ յերկնից. ե՛ւ փառաւոր արարի, ե՛ւ դարձեալ փառաւոր արարից։ Զերկիւղածս տեառն փառաւոր առնէ։ Վասն տեառն Աստուծոյ քո՝ սրբոյն իսրայէլի, զի փառաւոր արար զքեզ. եւ այլն։
Գրեցից սակս քերականիս, թէ զի՞նչ է անուն սորա. (գրականութիւն, քերթողութիւն, քերականութիւն. Հին քեր.։)
Որ արկանէ զիւրեւ կամ զայլով զքող, զառագաստ, զվարագոյր.
Եթէ զինուոր տեսանեմ, մահու ակն ունիմ։ Մինչ ակն ունի սատակման մահու. (Նար.։)
Իսկ ի սուրբ գիրս ՝ ուր յն. եւ հյ. է ՏԷՐ ԱՄԵՆԱԿԱԼ, ըստ եբր. է զի դնի սէպաօթ, կամ սաբաւովթ (տէր զօրութեանց), եւ է՛ զի սատտայի կամ սադդայի (բաւականն). որք զնոյն միտս ընծայեցուցանեն, որպէս յայտ է ի նախագրելոց։
Տե՛ս զամենաչարն՝ թէ զի՛նչ ասէր. (Լմբ. ատեն.։)
Զոյգ կամ հաստաձիգ ջիլ՝ որ ի զիստն կամ ի յետին կողմն բարձից կենդանւոյ. (ռմկ. ըստ ոմանց՝ մամուջեղ) ըստ եբր. քաֆ իբր ոլորք. յն. է զի դնէ πλατύς այս ինքն լայնութիւն, կամ տախտակ (զըստի). եւ է զի νεῦρον որպէս եւ լտ. nervus այս ինքն ջիղ.
Հա՛ն զժանգն յատենէ, զի մի՛ աղմկեալ խռովեցուսցէ եւ անկարգեսցէ զիրաւունսն։ Տեսանէ անկարգեալ զհոգեկան մասունսն. (Լմբ. առակ. եւ Սղ.։)
Գիտասցէ զինքն, զի փիծ է, եւ անմաքուր։ Յանմաքուր վայրս. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Առաջուստ իմ սուր սպանանիցէ զիս. եւ եթէ զթիկունս դարձուցանիցեմ, զկարթս հարկանիցեն ոյք իմք իցեն. (Եփր. աւետար.։)
Իսաւ ասպական էծ, եւ վայրագ։ Ասպականին ընդ շունս եւ ընդ գազանս առնէ զիւր զդեգերումն վարուց. (Փիլ. լին.։ Իսկ Պիտ. ՟Թ 5.)
Եւ նախ զայս արտադրեսցուք, թէ զիա՞րդ շինեցաւ եկեղեցի. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Կարգել մի ըստ միոջէ զիրս եւ զգործս, զբազմայեղանակ դիպմունս Հայաստան աշխարհիս. (Փարպ.։)
Յոքնական նշանօք զբազմորիշ չարին ցուցանէ զիրս. (Նիւս. երգ.։)
Դատող իշխանութիւնն զպարտապանին զինչսն՝ յաղթողին բացատրիցէ։ Յաղթողին բացատրիցէ զինչսն պարտապանին. (Պղատ. օրին. ՟ԺԲ։)
Կերակրէ զիւրաքանչիւր անդամս ըստ իւրաքանչիւր բնութեան եւ ձեւոյ. (Մագ. ՟Ծ՟Է։)
Եւ գումարեալ՝ ո՛չ գիտէր թէ զի՛նչ պատասխանի տայցէ. (Վրք. հց. ՟Դ։)