as, like, so that;
as if;
almost;
for instance;
— անասնոց, like beasts;
for instance.
à la manière de, à l'exemple de, à l'imitation de, en guise de, à l'instar de;
— բոցոյ, comme la flamme.
to fill;
to accomplish, to fulfil;
to spread, to diffuse;
to complete, to consmnate;
to load, tore-load, to fill again;
to repeople;
to glut;
to stuff;
— զաղեղն, to bend the bow;
— լուսնի, to be at the full (moon);
— զօրէնս, to fulfil the law;
— զօրէնս բնութեան, to satisfy the laws of nature;
— զոք օրինօք տեառն, to instruct in, to fill with knowledge of the divine law;
— զքաղց, զծարաւ, to drive away hunger, to satisfy;
to quench thirst;
— զիղձս, to satisfy or content on's wishes;
— զպէտս, to satisfy one's necessities;
— զձեռս, to give to the priest, to consecrate;
to be consecrated;
արեամբ — զձեռս, to dip the hands in blood, to assassinate;
— զոք պարգեւօք, to load with gifts;
— զտեղի, to take the place of, to substitute, to replace;
— մինչ ի վեր, to fill up to the brim;
ընդ ամենայն տեղիս — զաւետարանն Քրիստոսի, to spread the gospel of Christ everywhere.
ի — հասանել, to have already one foot in the grave;
ի — կոյս գնալ, to go backwards;
ի —ի թեւոյն անկեալ, assailed the army in the rear;
հասէք ի —ս նոցա, destroy the enemy's rear;
ի — or ի —է եկեալք, survivors, posterity;
ժամանակաւ ի —է, latest or nearest;
ի —ոյս երթեալ զօրէն չար գազանի, given to perversity as a beast;
— բանիս այս, the pith of my discourse is this;
եկն ի —ն, he was at his life's end.
to take away, to remove, to carry off, to displace;
to retrench;
to derogate, to suppress, to withdraw;
to cause to cease, to destroy, to dispel, to efface, to extinguish, to stifle;
to take away, to ravish, to take, to steal, to rob;
to lift up, to raise;
to bear, to support, to sustain;
— ի վերայ, to put, to put on, to load;
— ի հաշուէ, to discount, to deduct, to abate;
— զօրէնս, to repeal a law, to cancel, to annul;
— զխոչս, to clear, to extricate;
— զցանկն, to unbar;
— զմանուկն յարգանդէ, to deliver a woman;
— թողուլ, բարձի թողի առնել, to abandon, to forsake entirely, cf. Մերժեմ, cf. Լքանեմ;
—ի լուծ կշռոց, to weigh;
— զգլուխ, to behead, cf. Գլխատեմ;
աղաղակ կական՝ կառաչ՝ ձայն՝ ճիչ —, to scream, to cry out;
to weep;
— ի միջոյ, to carry away, to stroy, to annul;
— զամենայն դժուարութիւն, to take away all difficulty;
— զկեանս ուրուք, to take away the life of some one, to kill, to murder;
բաղոք —, to appeal, to invoke, to lament;
— զցաւս, to support pain;
— ուստեք, to go away, to depart;
— զթիւ, to subtract;
— արձակել, to dismiss;
բարձեալ բերել, to carry;
to tear, to tear to bits or pieces, to lacerate, to rend;
to cleave, to cut, to divide, to slash;
to break, to crack, to split, to burst;
յօշ յօշ —, to cut to pieces, to dilaniate, to rend;
զմիմեանս —, to tear each other;
— զթագաւորութիւնն, to break up the kingdom;
— զեզինս, to slaughter oxen;
— զոք, to kill;
ակօս —, to furrow, to plough;
— զբանտն, to break out of prison;
— զօրէնս, to transgress, to violate.
to abridge, to diminish, to shorten;
to digest, to resume, to recapitulate;
to reduce, to contract, to extract;
ուղիղ —, to understand thoroughly and cause to be perfectly well understood;
— զօրէնս, to transgress, to break a law;
— քորեպիսկոպոսին զեկեղեցիս, to make a visitation of the diocese.
according to law, legally, legitimately, lawfully;
duly, suitably, regularly, properly;
խնդրել —ս, to come to Communion;
տալ —ս, to administer the Sacraments, to communicate;
արժանի լինել օրինաց, to be worthy of receving the Sacrament;
—ս դնել, հաստատել cf. Օրինադրեմ;
—ս դնել, to dictate or lay down laws;
to give laws to, to prescribe laws;
—ս տալ, to give laws;
պահել զ—ս, to keep, to obey the laws;
ընդ օրէնս համարել, to lay down or state as a principle;
խոտորել յօրինաց, to swerve, to depart or deviate from the laws;
զանցանել օրինօք, to transgress, to violate the law;
բառնալ՝ ջնջել զօրէնս, to abolish, to repeal, to abrogate a law;
բազում օրինօք հակառակիլ, to resist or oppose in many ways;
լինել ի կանանց օրինի or ի կանանց —ս, to have the menses;
ի կանաց օրինաց պակասել, to cease to be after the manner of women;
եթէ — իցէ ասել, if it may be said;
— է, it may be, it is allowed, one may;
— էր նմա, he was allowed to;
— էր քեզ, you might;
օրէ՞ն իցէ, իցէ՞ —, is it allowed to ? չէ —, it is not permitted to;
յետ օրինացն կցորդութեան, after the Holy Communion;
—ս իւր կալեալ էր, he holded as a maxim or principle;
—ս կարծեցին անձանց, they believed themselves permitted to.
to untie, to unyoke, to unchain, to unbind, to undo, to loose;
to dissolve, to decompose, to break;
to resolve, to decide;
to temper;
to dilute, to soften;
to unfold, to develope;
to dissipate, to disperse;
to melt, to dissolve;
to explain;
to analyse;
to change;
to violate, to infringe;
լուծանել զերկունս, to free from the pains of labour, to cause to bring forth;
լուծանել զերկունս նորա, to be born of her;
լուծանել զքաղց, զքերան, to breakfast, to take refreshment;
լուծանել զպահս, to break one's fast;
լուծանել զոք ի կենցաղոյս, to take away a perso's life, to kill, to slay, to murder;
լուծանել զկեանս աշխարհիս, զկեանս իւր, զկենցաղ մարդկան, to end one's days, to depart this life, to cease to live, to die;
լուծանել զմեղս, to absolve, or remit sin;
լուծանել զդատակնիք, to annul a sentence;
լուծանել զօրէնս, to violate the laws, to transgress;
լուծանել զշաբաթս, to break the sabbath;
լուծանել զխաւար, to shed a light in the darkness, to make darkness light;
վրէժս լուծանել, to be punished;
լուծանել զլեզու, to untie, to cause to speak;
լուծանել զամուսնութիւն, to dissolve a marriage;
լուծանել զարգանդ կուսին ի պղծութիւն, to deflower, to violate;
լուծանել զսէրն հայրենի, to act in disregard of paternal love;
լուծանել զքուրձ, to open a sack;
լուծանել զորովայն, to loosen, or move the bowels;
to purge;
զարժանին պատուհաս ելոյծ զյանցանացն, he met with the punishment his crimes deserved.
loi;
règle, règlement;
principe, maxime;
usage, coutume, us;
institution;
mode, façon, manière d'être;
canton, province, district;
le saint sacrement, la sainte Eucharistie, la communion;
օրէնս առնուլ, հաղորդել օրինաց, recevoir la communion, communier;
յետ օրինացն կցորդութեան, après la communion;
օրէնք կանանց, règles, menstrues;
օրէնս դնել՝ հաստատել, cf. Օրինադրեմ;
աստուածային՝ յաւիտենական՝ բնական՝ քաղաքական՝ զինուորական՝ հին՝ նոր՝ աւետարանական՝ գրաւոր օրէնք, loi divine, — éternelle, naturelle ou de la nature, civile, militaire, — ancienne, — nouvelle, — évangélique, — écrite;
օրէն է, il est permis, on a le droit de, on peut;
չէ օրէն, il n'est pas permis, on n'a pas le droit;
օրէն էր նմա, il lui était permis, on lui permettait;
օրէն էր քեզ, vous pouviez;
եթէ օրէն իցէ ասել, s'il est permis de dire;
օրէ՞ն իցէ, իցէ՞ օրէն, est-il permis de?
ըստ օրինի, ըստ օրինաց, օրինօք, selon la loi, conformément à la loi ou aux lois, légalement, légitimement, par les voies légitimes, en forme, selon les lois;
en bon ordre, dûment, avec régularité;
օրէնք մտաց, principes;
օրէնս իւր կալեալ էր, il avait pour maxime, pour principe;
ընդ օրէնս համարել, poser pour maxime;
օրէնս կարծեցին անձանց, ils se crurent permis de;
— պատուոյ, décoration;
օրէնս համարել անձին, se faire une loi;
զամենայն ինչ — համարի ի լրումն ըղձից իւրոց, il se sert de toutes sortes de moyens pour satisfaire son désir;
օրէնս դնել, dicter des lois;
օրէնք անօրէնք, abus;
խոտորել յօրինաց, s'écarter des lois;
զանցանել օրինօք, transgresser une loi, violer les lois;
օրէնք հզօրագունին, la loi du plus fort;
բառնալ՝ ջնջել զօրէնս, abolir, abroger une loi;
*հաւատք օրէնք չունի, il n'a ni foi ni loi;
հակառակ ou ընդդէմ օրինաց, contre les lois;
օրէնս տալ, donner des lois;
օրէնս դնել, faire des lois;
պահել զօրէնս, observer les lois;
*այս օրէնք դարձաւ, cela est passé en loi.
Ըստ օրինի կենդանւոյ. զօրէն կենդանէաց. կենդնաապէս.
Չարախտական դեղով մեղանաց վարեցաւ ի վնաս անձին եւ հասարակիս։ Զօրէն խելագարեալ բնութեանց ի չարախտականս ի սեւամաղձութենէն. (Պիտ.։)
Ըստ օրինի կամ զօրէն դաբիրայ.
Ըստ օրինի հնազանդութեան. զօրէն հնազանդից.
Ըստ օրինակի կամ զօրէն մարգարտի.
Իմաստնոյն ոգի՝ զօրէն պղնձի պատկերի անշունչ ծանրացեալ մարմին ունելով՝ միշտ մեռելազգեստ է. (Փիլ. լին. ՟Դ. 77։)
Յայսմ վայրի ե՛ղբարք մտադրութեամբ վաստակեսցուք, զօրէն առաքինի մշակաց ի խոր հերկեսցուք. (Եղիշ. մատն. տն.։)
Զօրէն մեղուի յոսկիասաղարթ տեսակաց ժողովել. (Եօթնագր.։)
νομοδιδάσκαλος legis doctor. Ուսուցիչ եւ վարժապետ օրինաց. օրինաց վարդապետ. Գամազիէլ՝ օրէնսուսոյց վարդապետացն մատնեցաւ։ Զքահանայապետսն եւ զօրէնսուսոյցսն. (Ագաթ.։ Սարգ. ՟ա. պ. ՟Դ։)
Զի զօրէնս դաշտանութեանն լցցէ. (Ոսկիփոր.։)
Որ զօրէնսն արհամարհէ, կարճաժամանակլինի. (Լմբ. առակ.։)
Վերադիրն ինն է յառաջին լրմանն՝ ի մուտ հինգ հարիւրեակ բոլորդ զօրէն անւոյ անեզր բոլորեալ. (Տօմար.։)
Զօրէն պիծակաց վայրենեաց հնչեցուցանել. (Պրպմ. ձ։)
Պատասխանի՛ տուր նոցա փրկութենական բարբառովն, ոչ եկն Քրիստոս քակել զօրէնս, այլ կատարել. (Կոչ. ՟Դ։)
Հեթանոսք էիք մարմնով որ կոչեցեալն է անթլփատութիւն։ Հաւատացեալ է ինձ Աւետարանն անթլփատութեան, որպէս Պետրոսին՝ թլփատութեան։ Դատիցի՝ որ ի բնէ անթլփատութիւնն, զօրէնսն կատարելով, զքեզ՝ որ գրովն եւ թլփատութեամբն յանցաւոր օրինացն իցես. եւ այլն։
Զօրէն խոյի անվայելչագոյն պաճարին. (Փիլ. քհ. ՟Ժ՟Բ։)
Ապա եթէ մինչ յունկնդրութեան էր, հիւանդութիւն հասցէ, տացեն զօրէնս (այսինքն զսուրբ խորհուրդս)։ Մինչդեռ ի դրունս ունկնդրութեան կացցէ. (Կանոն.։)
Մի՛ քան զօրէնսն օրինաւորագոյն, մի՛ քան զկանոնն ուղղագոյն. (Առ որս. ՟Ժ՟Բ։)
Զօրէն երաժշտական գործւոյ յարմարել առ մի եւ նոյն բաղաձայնութիւն եւ հնչակցութիւն կամաց առ բանս, եւ բանից առ գործս։ Յարմարական եւ նուագաւոր բաղաձայնութիւն կատարէր, եւ արդարեւ երաժշտական. (Փիլ. ել. եւ Փիլ. տեսական.։)
Եթէ ոք խոտորէ զօրէնսն զմարգարէսն. ընթերցի՛ր ըստ յն. խոտէ։
Զօրէնս եւ զկարգ ամուսնաւորութեանն. (Յհ. իմ. ատ.։)
Զօրէն իմն կերպարանի կերպարանեցուցանէ. (Նիւս. կազմ.։)
Արարէ՛ք բան առ բան նամակիդ պատասխանի։ Բան առ բան ելոյծ, եւ իմացոյց ձեզ զօրէնս ձեր. (Եղիշ. Բ։)
Բազում անգամ գրովք զօրէնս գրոց լուծանեմք. (Լմբ. սղ.։)
Այսօր գոլով ի տաճարն՝ զօրէնսն կատարեցեր. (Գանձ.։)
ԼԱՐՔ. Ջիլք կամ մսանք պարանոցի, եւ ողնայար. Ի լանջաց ի վեր կոյս յետս կոյս յողնեալք՝ զօրէն այնոցիկ, որոց լարք ցաւեն եւ շիշք. (Փիլ. լին. բ. 24։)
ԼԱՐ 2 ԼԱՐՔ. Ջիլք կամ մսանք պարանոցի, եւ ողնայար. Ի լանջաց ի վեր կոյս յետս կոյս յողնեալք՝ զօրէն այնոցիկ, որոց լարք ցաւեն եւ շիշք. (Փիլ. լին. Բ. 24։)
զօրէն խիտ ամպոյ. (Սարգ. յկ. ՟Թ։)
Նայս (կամ նայքս) ըստ խոնաւութեան եւ ըստ ցամաքութեան համանգամայնք են. վասն զի սովորութիւն է նային զօրէն մոմոյ երբեմն կակղանալ, եւ երբեմն խստանալ. (Մագ. քեր. յորմէ եւ Երզն. եւ Նչ.։)
Զգարնանաբեր ծաղկանոցաց բերեալ զնմանութիւն վառ ի վառ գունովք։ Զօրէն վառ ի վառ գունով զգիրսն երեսացն պայծառացուցանէի. (Լաստ. ՟Ժ. ՟Ժ՟Զ։)
Ոչ առ այլովք վատթարօքն վեհ երեւի։ Զինչ եւ ասասցես յերկրաւորացս՝ կա՛մ ի վեհից, եւ կա՛մ ի վատթարաց։ Առաւել վեհ գտանէր զօրէնս րիստոնէից քան զամենեցուն. (Եղիշ. ՟Բ. ՟Գ. ՟Ը։)
(Ցոփ երգչաց) զօրէն աղաւնեացն հեշտասիրաց առ միմեանս շուայտելով, զոր տեսի, վու վու՛ս արկանելով՝ ոչ լսէին զխլղուըրտիւն միմենաց ճճուողութեան. (Արշ.։)
Ծիրանագոյն իբրեւ զանագ (երփն երփն երեւեալ)։ Զմիմեամբք հոլովեալ զօրէն անագի. (Մագ. ԺԳ. Լ։)
Զօրէնս մոգութեան յանձին կալջիք։ Ոչ կալան յանձին (յն. չընդունի) տանջիլ ի խղճէն, յորժամ զչարիսն յիշեսցէ. (Ոսկ. եբր.։)
Վասն կերողացն անյագութեան, որք զօրէն եթիայց ամանալով փաղաղեն։ Զօրէն եթիւաց։ Եթիա անյագ ցանկութեամբք. (Փիլ.։ Իսկ ի Լծ. փիլ. գրի Եթւայ. եւ ի Հին բռ. Էթիա։)
Եկեալ ի կռիւ (գաւազանն) զօրէն ըմբշի ... սրտմտութեամբ եռալ զեռալ պաշտամանն. (Ագաթ.։)
ԶԵՐԴ ԶԵՐԹ. Իբրեւ. որպէս. զօրէն. հանգոյն. զետ, ընտոր, պէս, ինչպէս, նման.
Երփն երփն գունով փաղփեցուցանեն թոյրս զօրէն ծաղկաւէտ մարգաց. (Պիտ.։)
Որ շուք ունի եւ ստուեր։ Զօրէն արեգական միտքս արթուն լինելով՝ շուք եւ ստուեր առնէ զգայութեանց։ Գունոց եւ ձեւոց եւ շքոց տեսիլք։ Եւ ոչ հետ կամ շուք. (Փիլ.։)
Խրատեսցէ զնոսա պինդ ունել զօրէնս քրիստոնէութեան. (Խոր. ՟Գ. 35։)
Ի վերջոյս երթեալ այժմ զօրէն չար գաղտնի կրեսցէ սատակումն. (Պիտ. այսինքն՝ ի ծագ կամ ի ծայրէ աստի չարութեան։)
Զօրէն անհիմն տան անկայ սասանմամբ տատանէ։ Յանկայ եւ յարածուփ գարշութիւն երեսաց. (Պիտ.։)
Զարդարելով զգլուխ արանց գիսակօք՝ զօրէն կնատ կանանց զարդու. (Սանահն.։)
Զդալար եւ զչոր խորտկացն հանդամանս եւ զօրէնս. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 17։)
Զօրէն քաղթնատաց թոթով բարբառք. (Փիլ. լիւս.։)
Ընդվզեալք յետս կոյս զօրէն կշռոցաց հակատրելով. (Փիլ. լին. ՟Բ. 24։)
Կոխել զպատուիրանն, կամ զօրէնս. (Պրպմ. լ։ Շ. ՟բ. յհ. ՟Թ։ Լմբ. էր ընդ եղբ.։)
Զօրէն խիտ ամպոյ ի ներքս անկանիցի ի սիրտն՝ ճմլել զնա։ Սիրով քո ճմլեա՛ սիրտ իմ քարեղէն. (Սարգ. յկ. ՟Թ։ Ժմ.։)
Զօրէնս յեղափոխելով ի նորս շրջէր. (Երզն. մտթ.։)
Զօրէն սիղեխի տռփեցելոյ։ Սիզեղ գտաւ աստուածն հեթանոսաց. (Խոր. ՟Գ. 55։ Կոչ. ՟Զ։)
Ուղէշք (եղջերաց եղջերուաց) այսր անդր բուսեալք զօրէն ոստոց ի ստեղունս։ Կաղնահասունս կոչեն զայնս՝ որ ի վերայ ստեղինն հասանեն. (Փիլ. լիւս. եւ Փիլ. լին. ՟Դ. 1։)
Բնութեամբ ցրտին՝զօրէն ծովու։ Ունիմք (ի մարմնի) ցրտինս եւ ջերմինս. (Մագ. ՟Ծ՟Է։)
Զօրէն անհաշտ հակառակորդաց. (Պիտ.։)
ἅνομος, παράνομος, ἁθέμητος , δυσεβής, ἅτυπος եւ այլն. iniquus, nefarius, impius, absurdus եւ այլն. Որ չունի կամ չպահէ զօրէնս. որ ոք եւ որ ինչ է արտաքոյ կամ ընդդէմ օրինաց. անձն կամ գործ անիրաւ. ամպարիշտ, ժանտ, անսուրբ, անտեղի. ոչ օրինաւոր. անկարգ. ինսաֆսըզ, ատաչէթսիզ, զալըմ, նահագ.
Զօրէն լինկեայ առասպելացելոյն ամենայն ուստեք աչացեալ։ Հա՛րկ է զընդունօղ ոգին այսչափ բարեաց՝ բոլոր բոլորովին աչանալ։ Ի տեսանելեաց, առակելով զիմաստունն աչացեալ։ Զբոլորն ի ձեռն բոլորեցունց աչանալ նմա, եւ եղեալ աչք՝ սկսանել տեսանել զաստուածային տեսիլն. (Փիլ.։)
Զօրէնսն յաւելուած բնականացն արարեալ։ Իմանալ զԱստուած ի նիւթականացս բնականօք։ Ծովու եւ կղզեաց օրհնել եւ ցնծայ ասեն՝ բնականաւ, եւ ոչ բնականաւ. (Արշ.։)
ԳՈՒՆԱԿ 2 նխ. τρόπον, οἶον modo, more, velut Հանգոյն. պէս. որպէս. զօրէն. ըստ. ըստ օրինակի.
Որ զօրէն ղակոնացի վիմացն սահեալ լպրծին. (Մագ. ՟Ի։)
Լպրծոտ, ողորկատեսիլ, ապակատարազ։ զօրէն վիմի լպրծոտ՝ ոտից անհաստատելի։ Լպրծոտ՝ լակոնացի եւ արաբացի վիմաց. (Մագ. ՟Ի. ՟Ի՟Բ. լ.)
Ելոյծ զօրէնսն, եւ խախտեաց զկրօնսն։ Դարձեալ զմիւս բան առաքելոյ, զոր ուղիղ ասացեալ է, խախտեն. (Եզնիկ.։)
Ոչ որպէս հերձուածողք խծբծեն։ Խծբծիցեն զօրէնսն. (Ոսկ. գաղ.։ եւ Ոսկ. մ. ՟Ա. 16։)
Զօրէն հմակեր գազանաց. (Նչ. եզեկ.։)
ՄԻԱԲԱՆ. մ.նխ. ὀμοῦ simul ὀμοθυμαδόν unanimiter σύμφωνον, -να consone, consonanter, -tia. Միաբանաբար. միաբանութեամբ. միաբանակի. միաբանապէս. առ հասարակ. ի միասին. եւ Հանգոյն, հանգէտ. զօրէն. յար եւ նման.
Սիրամարգք, որք զպայծառ եւ զանազան թեւաւորութեանն զօրէն ոստայնից տեսանելով. (Փիլ. լիւս.։)
Զօրէն սարդի ոստայնի լուծանի. (Ճ. ՟Բ.։)
Լուծ զօրէնսն ասէ, եւ սամետի՝ զոր կապան կոչէ զվարդապետութիւն նորին։ Սամետէ եւ այլն։ Խզեցին զսամետայս. (Մխ. երեմ.։)
Զօրէն ցօղնոյ հալածին իբրեւ հողմով ի ձայնէ թագաւորին։ Ներէ սերմանողն ցօղնոյն մինչ ի կալն, զի սնուցիչ է ցորենոյն. (Շ. մտթ.։)
Զօրէն արբելոյ խեղկատակի, որ զբարեվար եւ զկարգաւոր գինարբուաց ժողովն խառնակէ եւ խանգարէ. (Փիլ. լին.։)
Զօրէն արբելոց այսր անդր դեդեւին. (Սարգ. յկ. ՟Դ։)
Դղրդել զօրէնս, զտիեզերս, զերկինս եւ զերկիր. զթանձրութիւն գետնոյս. (Եղիշ. ՟Ը։ Խոր. հռիփս.։ Ոսկ. ղկ.։ Լմբ. համբարձ.։ Նար. եւ այլն։)
Մինչդեռ իբրու ի թողարանի յարձակմունքն քո շարժեալ են, առ ուղիղն ընթացս ճեպեցի՛ր։ Իբրու զօրէն յարձականոցէ իմն ի թողարանէ՝ միմեանց փոխանակ (ընդդէմ) պատահել. (Փիլ. լին. ՟Դ. 129. 220։)
Պահեսջիք զօրէնս զայս ի ժամանակաց (յն. ըստ ժամանակաց ժամուց), եւ աւուրց յաւուրս. (Ել. ՟Ժ՟Գ. 10։)
Աղ՝ խորտիկ. զորս խահամոքքն համեմեն զոպայիւ։ Կամակ եւ ախորժելի արարեալ զօրէն խահամոքի։ Խահամոքաց եւ կամ հացագործաց աւելագործութիւնք. (Փիլ. տեսական. եւ Փիլ. լիւս.։)
Զօրէն աճառապինդ շղթայիւ կապումն անխաղաց՝ անուոց կառաց նոցա ժամանէր. (Պիտ.։)
Երկնային երաժշտութիւն բախեալ ընդ լսելեաց գործի՝ ո՞չ բռնադատէր մոլել եւ կոկոզանալ։ Իբրեւ զաստուածարեալսն եւ զմլորեալսն բարեաւն եւ զկոկոզացեալսն՝ աստուածարեալք աստուածազգեստք լինին։ Ինձ թուէր ըմբռնել զօրէն աստուածարելոց եւ կոկոզողացն. (Փիլ. լին. ՟Գ. 3։ Եւ Փիլ. տեսական. եւ Փիլ. լիւս.։)
Հարին բազում հարուածս ի զօրէն յունաց։ Եհար զծառն հարուածս եօթն։ Հարուած գանին, կամ օձի։ Վիրացն հարուածք։ Հարուածք բեւեռաց, նետից։ Շփել խորգով զհարուածսն։ Հարուած անբժշկական. եւ այլն։
Պահել զօրէնս, կամ տրտմիլ հրէապէս. (Եւս. պտմ. ՟Զ. 17։ Բրս. պհ.։)
Թէպէտեւ զդատաստանս զայս կրեն մահանալովն, այլ ոչ զօրէն անասնոց յոդէութիւն դառնան. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Թ։)
Զօրէն մեռելոց. իբրեւ զմեռեալս. մահուչափ.
(Փայտ որթոյն) ո՛չ զօրէն այլոց կարծր եւ տեւող ունի զտարրն, այլ միջագար եւ վաղափուտ եւ յոյժ տկարագոյն. (Պիտ.։)
Խելագարեալք են, եւ զօրէն շամբշելոցն խօսին. (Խոսր.։)
Զօրէն շամբշելոցն (կամ շամշելոցն), որք զինքանս խոցոտեն։ Մի՛ անմտասցուք զօրէն շամբշելոց. (Սարգ. յկ. ՟Գ. ՟Զ։)
Զօրէն քաղնատաց թոթով բարբառքդ նոցա. (Փիլ. լիւս.։)
Զաղօթսն մի՛ վայրապար բանւք եւեթ ճառեսցուք, զօրէն արձագանգաց լոկ հնչումն տալով. (Խոսր. (տպ. զանգակաց)։)
Տէգք մուրուաց նորա զօրէն մանուշակի ծաղկեալք ի վերայ գունագեղ այտից. (Արծր. ՟Ե. 11։)
Զօրէն դժոխաբեր բեռանց զոգի հանդերձ մարմնովն ճնշէ. (Երզն. մտթ.։)
Զօրէն մորթոյ, եւ որ այլ ինչ թաւագոյն է. (Փիլ. լին. ՟Դ. 160։)
Կամին զօրէնս խաչապաշտացն՝ խափանել։ Ամենայն ազգք խաչապաշտից. (Ուռհ.։)
Բաղկացաւ եւ գոյացաւ մահկանացուն ըստ կղկղման. քանզի զօրէն հիման՝ ճաշակաւորութիւն պատճառք կենդանեացն յաւէժ տեւողութեանն է. եւ բալա թարգմանի կղկղումն. (Փիլ. այլաբ.։) (Ըստ եբր. պալա, է կլանել, ընկնուլ. իսկ յն. բալէօ՛օ, հնացուցանել. յորս հային եւ բանք Լմբ. եւ Վրդն. ի նախընթաց բառսդ)։
Ամենայնիւ միտեալ առ աստուածասիրութիւն հակատրեաց. Անհաստատ կեղակարծելի հակատրելով այսր եւ անդր. Հակատրէ, եւե առ հակառակսն միտէ։ Վզաւն եւ գլխովն հակատրեն՝ ընդվզեալք յետս կոյս՝ զօրէն կշռոցացն հակատրելով։ Եւ ոչ միով իւիք մասամբ հակաւորել (լս. հակատրել). (Փիլ. իմաստն. եւ Փիլ. այլաբ. Փիլ. լին. Փիլ. ել.։)
Զօրէն պարսից ճարճատեալ (վիմաց յերեսաց հրոյ) Մագ. (լ։)
Միաբանեաց արամ ընդ եփրեմայ։ Եթէ երկու ի ձէնջ միաբանիցեն յերկրի վասն ամենայն իրաց։ Զի՞ է՝ զի միաբանեցէք դուք փորձել զհոգին տեառն։ Միաբանեցին ընդ նոսա։ Զամենայն միաբանեալսն ընդ նմա։ Միաբանեալ կայք ի վերայ իմ դուք ամենեքեան։ Եթէ կեամք հոգւով, ընդ հոգւոյն եւ միաբանեսցուք։ Եւ այնմ միաբանին բանք մարգարէիցն։ Միաբանիս եւ դու պահել զօրէնսն։ Ընդ հնոյն չմիաբանի կապերտն որ ի նորոյն.եւ այլն։
Միահաւան ունին զպաշտօն նոցա եւ զօրէնս. (Փարպ.։)
Առիւծն զօրէն մարդոյ նշանացէր նմա բժշկել զինքն. (Բուզ. ՟Ե. 26։)
Սիրտն զօրէն հիման, որպէս ի նաւի ողնափայտն. (Փիլ. այլաբ.։)
Բալատեսիլ գոլորշիւք զօրէն խիտ ամպոյն զսրբոյ հոգւոյն ճառագայթսն ի բաց հալածեն. (Բրս. պհ.։)
Երկնային երաժշտութիւն բախեալ ընդ լսելեաց գործի՝ ո՞չ բռնադատէր մոլել եւ կոկոզանալ։ Իբրեւ զաստուածարեալսն եւ զմլորեալսն բարեաւն եւ զկոկոզացեալսն՝ աստուածարեալք աստուածազգեստք լինին։ Ինձ թուէր ըմբռնել զօրէն աստուածարելոց եւ կոկոզողացն. (Փիլ. լին. ՟Գ. 3։ Եւ Փիլ. տեսական. եւ Փիլ. լիւս.։)
Զօրէն կրպակաւորացն (գինոյ) խաբէութեամբ. (Ասող. ՟Գ. 21։)
Մանկագոյն քան զդրախտն՝ գինըմպութիւն. քան զօրէնս երիցագոյն՝ պահք։ Ոչ մանկագոյն գիւտս հարցն է գանձս այս. (Բրս. պհ. ՟Ա։)
Զօրէն գործասէր մեղուի ամբարեաց ի մեղուանոցի այդր. (Մագ. ՟Ի՟Ե։)
Զօրէն մեղուաց ի մեղուանոցացան արտաքս դիմեալ. (Արծր. ՟Դ. 11։)
Ցրուեցան զօրէն աստեղաց մոլորական կոչեցելոց։ Աստեղացն՝ որ մոլորական անուանակոչին. (Լաստ.։ Զքր. կթ.։)
Զօրէնսն յեղափոխելով ի նորս շրջէր. (Երզն. մտթ.։)
Որ զնորա՝ զօրէն բարի բժշկի՝ զջերմն հալածեսցէ, եւ զախտն եւ զհիւանդութիւնս եւ զանկարգութիւնս ի թշուառական եւ ի չարադիւակ կենաց նորա բժշկելով. (Փիլ. լին. ՟Դ. 216։)
Կարկատել կեղծաւորելով բան զօրէն կուրիբանգականին տիտանեան դայեկաց. (Մագ. ՟Ի՟Զ։)
Զօրէնսն կատարիցէք զարքունականս ըստ գրոց. (Յկ. ՟Բ. 8. (իբր երկնաւոր թագաւորի. տիրական, աստուածային)։)
Ամբարիշտ ցուցաք զսատանայ, իսկ բարեպարիշտ՝ զօրէնսն Աստուծոյ (եւ զօրինապահս). (Լմբ. սղ.։)
Զօրէն երկակենցաղ գազանի. (Մագ. ՟Ծ՟Դ։)
Թշուառականք են, որ ոչ զառաքինութեան փափագումն անապակ ընկալան։ Զմարմին զօրէն գերեզմանի կրելով՝ զթշուառական զոգիսն ի նմա թաղեցին. (Փիլ.։)
Զօրէն ճարտարականն ճռուողեալ հրաշացուցանէք զհանդէս. (Մագ. ՟Հ՟Ա։)
Անկարգ եւ արտաքոյ յարմարականին ասացեալ եղեւ։ Յարմարական կանոնաւ զօրէնս ամուսնութեանն փութացան կազմել. (Պիտ.։)
Ձագք նորափետուրք կարօ՛տ են մօրն, մինչեւ թեւք հաստատեսցին։ Զօրէն աղաւնեաց զնորափետուր ձագօքն միշտթռթռելով. (Ոսկ. փիլիպ.։ Լաստ. ՟Ժ։)
Զոր ողջունաբեր աւետեօք կրեցեր զտուողն ի քեզ զօրէնս ողջունի. (Շար.։)
Զի մի՜ եւ ստրկաց եւ պաճարաց զօրէն՝ առ անգիտութեան պատժահալածք եղեալք՝ միահամուռ ի մահ մատնեսցին, ի չարութենէ դադարել ոչ կամեցեալք. (Փիլ. նխ. ՟ա.։)
Մի զօրէն սովեցելոյն սերմանաքաղ լինիցիք զփոքունսն մեր, եթէ սխալանս պարտ իցէ ասել, եւ եթէ խաղս. (Առ որս. ՟Ժ՟Դ։)
Սկզբնամօրն պարտեաց, եւ նախահօրն յանցանաց։ Զօրէն սկզբնամօրն երկանց եւ ցաւոց լուցիչ (սուրբ կոյս)։ Բժշկել զվէրս հարուածոց արգանդի սկզբնամօրն։ (Սանահն.։ Կամրջ.։ Գանձ.։ Սարկ. տոմար.։)
Զօրէն չար մշակի հնարեալ ի վերայ նորա անսերութիւն։ Անսերութեան ոգւոյ պատճառք. (Փիլ. ՟ժ. բան. եւ Փիլ. լին. ՟Բ. 81։)
Զմիամօրն մատուցանէր զօրէն բոլորապտղոց. (Պիտ.։)
(Նաւաստիք) զօրէն անսնոց ակամայ բռնութեամբ արգելեալք գառագղանման նաւաւն. (Պիտ.։)
Զօրէն գարնանաբոյս ծաղկանց. (Լաստ. ՟Ժ՟Է։)
Զնոյն սատակումն կրել, նաեւ դժնդակագոյնս եւս, որչափ դժնդակ՝ քան որ արհամարհեն զօրէնս մովսէսի, արհամարհել զտէրն. (Բրս. հց.։)
Չիք այլ ոք որ փոխէ (զօրէնս քրիստոսի), եւ զանցուցանէ. (Եփր. համաբ.։)
Համահաւաքիչ ամենայն չարեաց զօրէն ամենածայր ծովուն. (Բենիկ.։)
Խափանեաց եւ հնացոյց զօրէնսն մովսիսի. (Մխ. դտ.։)
Նուիրագործութեանց առ ի յընդունելութիւն պատեհութիւն ... զօրէն հրոյ նմա զմիաւորեալսն՝ ըստ իւրեանց առ աստուածանալն պատեհութեան։ ... Ըստ իւրաքանչիւր պատեհութիւն։ Ըստ աստուածընկալ պատեհութեան հուպ գոլոյն. (Դիոն.։)
Օրէնսդրականն՝ որոյ անունն է դէպուղիղ սատակիչ։ Զօրէնսդրականն եւ զսատակիչ զօրութիւնն. (Փիլ.։)
Զմարմինս արեւակէզ առնելով՝ զօրէն լորանեալ մշակի բրտացուցանեն. (Պիտ.։)
Դնես զօրէնս եղականութեանս. (Ածազգ. ՟Ժ՟Գ։)
Որ առնէն՝ քան զայն որ կրէն՝ փառաւորագոյն է։ Փառաւորագոյնք քան զօրէնսն կարծին գոլ։ Եօթներորդ զօրութիւնն փառաւորագոյն եւ բարգաւաճ լիցի քան զվեցսն. (Փիլ.։)
Անսուաղութեամբ զփրկչին ի սիովն զօրէնսդրութիւնն բերելով. (Արշ.։)
Այլուստ լինի օգնականութիւն եւ փրկութիւն հրէից։ Մի՛ հեռի առներ զօգնականութիւն քո յինէն։ Օգնականութեամբ լցեալ բարձրելոյն։ Յուսացեալ յօգնականութիւն տեառն։ Զօրէնս յօգնականութիւն ետ։ Հազիւ կարացաք ըմբռնել զմակոյկն, զոր առեալ՝ յօգնականութիւն կապէին ընդ նաւն. եւ այլն։ Զմիմեանս օգտեցուցանել աննախանձ օգնականութեամբ. (Յճխ. ՟Ժ՟Է։)
Արկանել զիւրեաւ զօրէն վերարկուի քաջուսմնութիւն եւ բարեխրատութիւն. (Փիլ. լին.։)
Զօրէն սպնգի անգայտացոյց, զի օդ բազում ընդունելով ընդ նմա թեթեւագոյն համբարձցեն յընթացս. (Փիլ. լիւս.։)
Եկեղեցացո՛ առ իս զժողովուրդդ։ Ընթեռնուցուք զօրէնս զայս ... եկեղեցացուցեալ զժողովուրդն. (Օրին. ՟Դ. եւ ՟Լ՟Ա։)
Ի կիզմանէ ծախման խնկոցն մակտառեցեալ ծխոյն։ Գերապանծ միտ մակտառեալ։ Զի եւ դա յայնոսիկ յորդորեալ զիթովնեան արհեստն հռետորական՝ յորդորեալ շարժեալ զքեզ մակտառեսցէ։ Զօրէն պարսից ճարճատեալ՝ եւ որոտմամբ մախանացն մակտառեցուցանէ. ((գրեալ էր, մակտառեցանէ) Մագ. ՟Ժ՟Գ. ՟Ի. ՟Ի՟Ա. լ։)
Յիւր ճանապարհն ամբիծ լինիցի, աշխարհականն յաշխարհավարութիւնն, ամուսնացեալն յամուսնութիւնն։ Թէ՛ իշխան է, թէ ընդ իշխանութեամբ, թէ ի կարգ աշակերտութեանն, թէ յաշխարհավարութեան։ Արհամարհելով զօրէնսն՝ եւ աշխարհավարութիւնն ոչ յաջողի նոցա. (Լմբ. սղ. եւ Լմբ. առակ.։)
Ահեղ ելոյն։ Գոլոշի զօրէն խիտ ամպոց եալ. (Մաշկ.։)
ԸՍՏ ՕՐԷՆ. նխ. Զօրէն. ըստ օրինի, այսինքն ըստ օրինակի. հանգոյն. ի նմանութիւն. ըստ. որպէս. պէս.
Զօրէն եղերուաց (հարելոց), որք արտաքս ի պարէն վազեալք, պասքելով՝ աղբեր կարօտին. (Մագ. ՟Ի՟Ը։)
Տէգք մուրուաց նորա զօրէն մանուշակի ծաղկեալք ի վերայ գունագեղ այտից. (Արծր. ՟Ե. 11։)
Իսկ որք կոչին աստղ, կարի քաջ իմաստնաբար զօրէն խահամոքի զհետ երթեալ. (Փիլ. լիւս.։)
Շրջէր կայէն զօրէն շնչաւորի իբրեւ զարձան գնայուն լուռ մուռ. յն. լռեալ. (Ոսկ. ապաշխ. ՟Բ։)
Ըստ կարի տկարութեանս մերում զօրէնս քո յանգ հանեալ. (Մաշտ.։ Ճշ.։)
Որպէս ի նաւի առ այլ իմն պէտս առնանին առ ի մածուցանել՝ իբրեւ սինծն եւ վուշ։ Խզեալ մարմնոց սինձ յարմարութեան։ Զօրէն սընձոյ կապեաց զնոսա առ ինքն. (Անյաղթ պերիարմ.։ Պիտ.։ Երզն. մտթ.։)
Զօրէնսն, զվարկ, եւ զպայման հարսանեացն սահմանելով. (Զքր. կթ.։)
Ի գլուխ հանել զբան, զծով, զնաւարկութիւն, զհրաման, զօրէնս, զգործն. (Եւս. քր.։ ՟Գ. Մակ. ՟Ե. 15։ Փարպ.։)
Զօրէն յոռւոյ եւ խենեշի կառաւարի զյարձակմունսնոչ կարացեալ արգելուլ. (Փիլ. լին. ՟Դ. 183։)
Որ յառասանացն պարառելոց իւրնքանչիւր ոք խզեալ զօրէն սղոցի. (Մագ. ՟Ի՟Զ։)
Հոմերոս կանոնս դնելով եւ օրէնս՝ ուսոյց։ Յարմարական կանոնաւ զօրէն ամուսնութեան փութացան կազմել։ Զաշխարհավար կանոն անյեղ եւ հաստատուն պահեսցէ։ այս կանոնաւ փորձեցան տնտեսավարել զաշխարհ։ Զոր եւ վեհն իսկ ի սկսմանէ աշխարհի օրինադրեաց կանոն. (Պիտ.։)
Կնքեցին զօրէնս, զի մի՛ ոք ուսանիցի. (Ես. ՟Ը. 16։)
Հասկիցն կերպարանք, (կամ ոճք ցորենոյ) ի քաղցր օդոյն ճօճի ճեմի զօրէն ծովային ալեաց. (Լաստ. ՟Ժ՟Ը։)
Զօրէն պարսից (պարսաքարանց) ճարճատեալ՝ մալէ, յորս քաջամուխն լինի. (Մագ. լ։)
Աստեղք տանաւորք, կամ որք զօրէն նիզակի ունին զնշոյլս ցնդման լուսոյն. (Իգն.։)
Սիրելի է սա (գարունն) ամենայն մարդկան, եւ ցամաքային պաճարաց։ Ի թշնամեացն խողխողի զինուք զօրէն պաճարաց. (Պիտ.։)
Զօրէն քաջ մշակի տածիցէ եւ խնամիցէ։ Ոչ էր բնաւորեալ խաշնարած լինել, դիւցազնաբար տածեաց. (Փիլ.։)
Կարկատել կեղծաւորելով բան զօրէն կուրիբանգականին տիտանեան դայեկաց. (Մագ. ՟Ի՟Զ։)
Զօրէն անհիմն տան. (Պիտ.։)
Ի ստորուստ զօրէն անհիմն տան, եւ ի վերուստ բռնութեամբ օդոյն իբրեւ զանյարկս վտանգէ. (Պիտ.։)
Աքաղաղն որ սիգայն ի մէջ մարեաց։ Ամբարտաւանութիւն եւ ի վերայ այլոց չարեաց ձգի՝ զօրէն աքաղաղոց. (Համամ առակ.։)
Վա՛յ են ձեզ արք ամպարիշտք, որք բարձէք թողէք զօրէնս Աստուծոյ բարձրելոյն. (Սիր. ՟Խ՟Ա. 11։)
Ամբարտաւանութիւնն բունեալ ի հոգի ուրուք։ Զի մի՛ երբեք բունեալ ի մեզ զօրէն իժի վնասեսցէ զհոգիս մեր. (Սարգ. յկ. ՟Դ։ եւ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ժ՟Ա։)
Եւ էր ելեալ եղէգն ընդ թաթուլ բազկին առիւծուն ... զօրէն մարդոյ ի վեր առեալ զթաթուլն՝ նմա զվէրն ... պատէր զթաթ առիւծուն, եւ բժշկէր. (Բուզ. ՟Ե. 26։)
Դնէ զօրէնս ի քաղաքի յամենայն ժամ կալօղն ( այսինքն իշխօղն). (Պղատ. օրին. ՟Դ։)
Զօրէն ձկանց կարթեալ հանէր։ Կարթեալ եհան զիս ի ժանեաց նորա։ Կարթեցեր զանօրեն իշխանն մահու. (Մարաթ.։)
Երկին զօրէն ձեղուան։ Իմաստագործ ձեղուանցն բարձրութեամբ լայնացեալ. (Նիւս. կազմ.։ Պիսիդ.։)
Որպէս ճուաղանց է ճարակ ճռուողել ի գիշերի յանկողինսն։ Ի փողսն տրոհեալ՝ զօրէն ճարտարականն ճռուողել. (Մագ. ՟Ի՟Դ. ՟Հ՟Ա։)
Որպէս ճուաղանց է ճարակ ճռուողել ի գիշերի յանկողինսն։ Ի փողսն տրոհեալ՝ զօրէն ճարտարականն ճռուողել. (Մագ. ՟Ի՟Դ. ՟Հ՟Ա։)
Մեկնեա՛ մեզ զառակ որոմացն, կամ զառակս զայս։ Առաձինն առակերտացն իւրոց մեկնէր զամենայն։ Առն ըստ իւրաքանչիւր երազոյ մեկնեաց։ Մեկնէ զերազս, եւ պատմէ զառակս։ Կարօղ է մեկնել մեկնութիւնս։ Սկսաւ մովսէս մեկնե զօրէնս զայսոսիկ.եւ այլն։
Տուօղն զօրէնս ողջունի. (Շար.։)
Մտանէր ի գեղ ուրեմն։ Դատաւոր մի էր քաղաքի ուրեմն։ Հաստատութեամբ ուրեմն պահեն զօրէնս՝ որ ի նմանէ կալեալ է.եւ այլն։
Զօրէն պղպջակի լուծանելով. (Պիտ.։)
Վաղամահ իմն թողանի՝ զօրէն պղպջակի, միանգամայն լինելով եւ անդէն վաղվաղակի կորընչելով. (Նիւս. կազմ.։)
Լուծ զօրէնսն ասէ, եւ սամետի՝ զոր կապան կոչէ զվարդապետութիւն նորին։ Սամետէ եւ այլն։ Խզեցին զսամետայս. (Մխ. երեմ.։)
Զօրէն քաջ սուրհանդակաց յառաջագոյն սուրհալով. (Փիլ. լիւս.։ 77)
Որ ինչ այլուստ, եւ կամ ի մէնջ։ Փախստական լինել՝ ոչ ի մարդկանէ միայն, այլեւ յի՛րաց այլուստ այլոց զօրէն ուխից հոսեցելոց. (Խոր. ՟Բ. 61։)
Բարեփառ առաջնորդն մեր։ Բարեփառ առաջնորդին մերոյ յեռոթէոսի։ Խորհրդազգած լինէին բարեփառ հարքն մեր։ Զբարեփառ մեր հարսն, որք նախ քան զօրէնս եւ յետ օրինաց, հրեշտակք հանէին առ աստուածայինսն. (Դիոն. ստէպ։)
Զօրէն գողտրիկ եւ քաղցրահոս անձրեւաց. (Տօնակ.։)
Լպրծոտ, ողորկատեսիլ, ապակատարազ։ զօրէն վիմի լպրծոտ՝ ոտից անհաստատելի։ Լպրծոտ՝ լակոնացի եւ արաբացի վիմաց. (Մագ. ՟Ի. ՟Ի՟Բ. լ.)
Զխրատտուի կարգ, եւ ոչ զօրէնդրի ցուցանէ այսոքիւք։ Այնպիսի իսկ միտք վայելէին խրատտուաց, ոչ միայն ողոքել, այլ եւ կասկծեցուցանել. յն. խոհրդատուաց. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 20. 22։)
Զօրէն բոզիցն՝ որ ի կապելայս նստին։ Պոռնիկ անուանին կանայք, որ ի կապելայս նստին. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Է։ Սարգ. ՟բ. պետ. ՟Դ։)
Քան զօրէնս հասարակաց բնաւորականս հոսմանց. (Նար. ՟Ժ՟Գ։)
Որ ոչ ունի զօրէնս մազդեզանց, նա խուլ է եւ կոյր. (Եղիշ. ՟Բ։)
Կալաւ զօրէնս մազդեզանցն, այսինքն զմոգուցն։ Զանաստուած մազդեզանց աղանդան յանձն առեալ պաշտէին։ Աւերէր զատրուշանսն մազդեզանցն. իսկ զմազդեզունսն հրաման տայր հրով խորովել. (Բուզ. ՟Դ. 23. 59։ ՟Ե. 1։) Յորս հին տպ. եւ այլ ձ. ունի, մազդեզաց։
Զանազանեալ նախածինն, եւ առաջնածինն. առաջնածին՝ արուն, իմաստունն (իբրեւ հայր). իսկ վատթարն, իբր թէ ընդհանուր նախածին ընտանացեալ ընդ ախտաւորս հիւթանիւթսն, որք զօրէն մօր ծնանին. (Փիլ. լին. ՟Դ. 160։)
Պատառել զօրէնս Աստուծոյ։ Պատառել զբանս (սուրբ) գրոց ի միմեանց. (Ճ. ՟Ա.։ Ժող. շիրակ.։)
Մահականցուս այս, եւ ախտաւոր, եւ վաղամահ։ Վաղամահ իմն եւ կնատ սրամտութիւն թողանի զօրէն պղպջակի. (Նիւս. կազմ.։)
Ցնդմամբ ալեացն՝ ծով զձուկն արտաքս ընկենլով։ Աղբիւր ի հոսմանէն ոդ դադարէ, եւ ոչ ջուրն ի ցնդմանէն։ Զօրէն նիզակի ունին զնշոյլս ցնդման լուսոյն. (Յհ. կթ.։ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Գ։ Իգն.։)
Ի տեղի արօտական ըզտուցն գտանէր զհնացեալ ստեւն, եւ առեալ զայն փայտիւ նիւթէր քարամանիւ, եւ տայր ի խորանաբնակ հովիւսն. եւ նոքա արարին զնիւթն զայն նմա հանդերձ զօրէն քրձի. եւ ի նմին հատեալ օձիս՝ ագանէր քրձազգեաց լինելով. (Եպիփ. ծն.։)
Առաքեսցեն (զջուրս գետոց) յայլ ընդունիչ երակս։ Բանն հոսելով զօրէն աղբեր ի լսելիս այնոցիկ, որք պատահեսցեն անդ իբրեւ զընդունիչս ոմանս. (Փիլ. լին.։)
Լեռնանման. զօրէն լերին.
Ոչ այնպէս չարաար մահուամբ զիւրն խողխողէր հարացատ։ Ի թշնամեաց խողխողի զինուք զօրէն պաճարաց. (Պիտ.։)
Խրամատել զցանկ հաւատոց, կամ օրինաց, կամ զօրէնս. (Արշ.։ Շ. թղթ.։ Լմբ. պտրգ.։)
Զօրէն կաքաւչաց կարկաչեն. (Խոսր.։)
Տաճարացն հրաշակերտութիւն յերեւելի ղակոնացի վիմացն։ Զօրէն ղակոնացի վիմացն սահեալ. (Մագ. ՟Ժ՟Բ. ՟Ժ՟Թ։)
Զօրէն անմիտ աղաւնեացն հեշտասիրաց առ միմեանս շուայտելով. (Արշ.։)
Զիա՞րդ ովկիանոս արտաքուստ զերկիր զօրէն պարսպի շուրջ առեալ փակեաց ... եւ պարունակելով եզերք ծովուն զհիւղէն. (Փիլ. յովն.։)
Կարկատել կեղծաւորելով բան զօրէն կուրիբանգականին տիտանեան դայեկաց. (Մագ. ՟Ի՟Զ։)
Կայծակնահար առնէր զբաղումս, եւ զօրէն հրոյ ընդ եղէգն փոթորկայր. (Օրբել.։)
Երկին ի վերայ սորա զօրէն ձեղուան քօղարկեալ (յն. կամարեալ). (Նիւս. կազմ.։)
Գտանեմ զօրէնսն՝ խորհրդոյս միաբան, եւ ախորժակիցս բարւոյն. (Ոսկ. հռ.։)
Որ անդէպս լուծանէին զօրէնսն անձնատուր վարդապետութեամբ. (Երզն. մտթ.։)
Իբրու զօրէն յարձականոցէ իմն ի թողարանէ միմեանց փոխանակ պատահել. (Փիլ. լին.։)
Աղաչեցին թողութիւն առնել զօրէնսն իւրեանց (այսինքն թողացուցանել)։ Վասն որոյ իրաց թողութիւն արար ձեզ. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Ա. 24. 35։)
Զառ յինքենէ՝ երկնաւորաց եւ երկրաւորաց խաղաղարարէն աւանդեալ նոցա զօրէն խաղաղութեան՝ տալ ամենեցուն. (Սկեւռ. յար։)
Զօրէն էրէոց խոտաճարակ շրջել. յն. արածիլ. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ. 6։)
Կանխագոյն են աւետիքն ծառայութեան քան զմտանել նոցա։ Կանխագոյն է քան զօրէնս չորեքհարիւր երեսուն ամաւ. (Մծբ. ՟Բ։)
Թողուլ զօրէնս հրէութեան. (Խոր. ՟Բ. 7։)
Ունիմք եւ մարտակից թշնամի՝ յոքնահար եւ բազմարուեստ։ Հետամուտ եղեալ յոքնահնար որոգայթիւք զօրէն զօրեղ պատերազմողի. (Գր. հր.։ Սկեւռ. աղ.։)
Սպառնումն իմն եւ սաստ։ Ծառայելով անողոք տերանց, յորոց սպառնմունսն կրէ զօրէն պաճարաց։ Այդչափ սպառնմունս սպառնացան աղջկանն։ Վասն սպառնման այլազգեացն առ կինն։ Յամենայն գազանաց սպառնմանց ի վերոյ եղէ. (Փիլ.։)
Ողորկատեսիլ ապակատարազ, որ զօրէն զակոնացի վիմացն սահեալք լպրծին փայառական, եւ լինիցին իբրեւ զխաղքն անդամաբեկ. (Մագ. ՟Ի։)
ա. Զօրէն քաղաքի. նման քաղքաաց.
որք զքաղցրահոս յորդեցուցէք զհոսանս։ Ամպ քաղցրահոս երկնաւոր ցօղոյն։ Զօրէն գողտրիկ եւ քաղցրահոս անձրեւաց տեղասցին ի նոսա զանազանութիւնք շնորհաց. (Ճ. ՟Գ.։ Գանձ.։ Տօնակ.։)
Զօրէն լուսոյ փայլատակեալ յամենեսեան զազնուագործսն հաղորդութիւնս աղբիւրեղէն ճառագայթին իւրոյ. (Դիոն. ածայ. ՟Դ։)
Միտք անտեսանելիք զօրէն արմանագործի ի ներքուստ հնչէ յիւր զօրութիւնս. (Փիլ. իմաստն.։)
Զօրէն գեղեցկաձեւ կամարի յարմարեալ ծայրիւքն առ միմեանս. (Պիտ.։)
Վասն դիւրութեանն (ա տառի ի հնչման). զօրէն մոմոյ ձեւանալով ի բազում իրս. (Փիլ. լին. ՟Գ. 43։)
Զօրէն երկակենցաղ գազանի. (Մագ. ՟Ծ՟Դ։)
Զօրէն անմիտ աղաւնեացն՝ ոչ լսէին զխլղուըրտիւն միմեանց ճճուողութեան. (Արշ.։)
Ի վերայ եկեալ ծուղութեանն քուն։ Ծուղութեամբ անարգեսցէ զօրէնս. (Յհ. իմ. ատ.։)
ζωτικῶς vitaliter ζωηδόν animantium more. Որպէս կենդանի. կենդանութեամբ. զօրէն կենդանեաց.
Զօրէն հոգեմատեան դիւանին զլեառն արարեալ՝ ուսուցանէր զորդիսն իսրայէլի. (Ագաթ.։)
Ոչ այնպէս ծանօթ եւ յայտնի իմն գիտէին յառաջ քան զօրէնսն՝ զմեղանչումն. (Ոսկ. հռ.։)
Հրեշտակք սպասաւորեն զօրէնս, եւ խօսին նոքօք։ Սպասաւորին մեծամեծքն մեծամեծօքն, եւ փոքունք փոքումբք. (Պիտառ.։)
Զգարնանաբեր ծաղկանոցաց բերեալ զնմանութիւն վառ ի վառ գունովք։ Զօրէն վառ ի վառ գունով զգիրսն երեսացն պայծառացուցանէի. (Լաստ. ՟Ժ. ՟Ժ՟Զ։)
Զօրէն վիմի լպրծոտ՝ ոտից անհաստատելի. (Մագ. ՟Ի՟Բ։)
Գետնանախանձ եւ երկրաքարշ որթ զօրէն սեղխենւոյ զերեսօք երկրի տարածեալ իկոխումն։ Ի գետնանախանձիցն եւ յերկրաքարշ պատաղելոցն. (Պիտ.։)
Այն որ ամի իշխան առաջնորդն է (աստուած) զօրէն նահատակադրի. Եդեալ լինի նահատակացն մրցանակ՝ առաջին եւ երկրորդ եւ երրորդ ի նահատակադրացն. (Փիլ.։)
Ետես զօրէն նուաճութեանն խստագոյնս եւ շինականագոյնս մերձենալ ի նա. այս փխկ սովորական ընտանի հանդիպմանն. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Դ. 30։)
ՆՈՒՍԽԱՅԱՊԷՍ ՆՈՒՍԽԱՅՕՐԷՆ. Որպէս նուսխայ. զօրէն նուսխայի.
ՆՈՒՍԽԱՅԱՊԷՍ ՆՈՒՍԽԱՅՕՐԷՆ. Որպէս նուսխայ. զօրէն նուսխայի.
Ողորկատեսիլ ապակատարազ, որ զօրէն զակոնացի վիմացն սահեալք լպրծին փայառական. (Մագ. ՟Ի։)
Ողորկատեսիլ ապակատարազ, որ զօրէն զակոնացի վիմացն սահեալք լպրծին փայառական. (Մագ. ՟Ի։)
Համարէի զորքանութիւն (ծովու նախ քան զտեսանելն) լինել զօրէն լճաց ինչ. (Պիտ.։)
Ոչ չոգաւ ըստ սովորութեանն ընդ առաջ հմայիցն։ Ելին ըստ սովորութեանն իւրեանց։ Ժամանակաւ ձգեալ ամպարիշտ սովորութիւնն իբրեւ զօրէնս պահեցաւ։ Առնել նոցա ըստ սովորութեան օրինացն ի վերայ նորա։ Յելանել նոցա յերուսաղէմ ըստ սովորութեան տօնին։ Ի ձեր սովորութիւն, զի մզի ոք արձակեցից ձեզ ի զատկիս։ Մեք չունիմք այնպիսի սովորութիւն.եւ այլն։
Անտիոքոս բռնադատէ թողուլ զօրէնս հայրենիս, եւ Մատաթիա ոչ ընդդիմակայէ. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Մաղմաղատեսակ գոլորշի ի ստուար անձնէ զօրէն խիտ ամպոց ելեալ՝ զխորհուրդսն պղտորէ. (Տօնակ.։)
Զօրէնսն՝ որ մասնաւորականքն են, եւ զընդհանրագոյնսն։ Այնոցի՝ որ ի մասնաւորականին էին. (Փիլ. իմաստն.։)
Զօրէն վարդապետի. ըստ օրինակի վարադպետելոյ.
Զի մի՛ ի քիստոնէական անուանէդ որոշեսցիս։ Եւ որ այլ եւս կարգք են քիստոնէականք։ Զօրէնս քիստոնէական հաւատոց։ Ի քիստովնական հաւատոցն. Քրիստոնէական զարմից։ Քիստոնէական փրկաւէտ կոչմանս։ Քրիստոնէական կարգովս եւ կրօնիւք։ Զգիրս սրբոյս քիստոնէականս. (Մանդ. ՟Ա։ Խոսր.։ Յհ. կթ.։ Ճ. ՟Ա.։ Ոսկիփ.։ Նար. ՟Լ՟Բ։ Լմբ. սղ.։ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 31։)
Սատանան զօրէն հարկաւորագոյն պաճարացդ առ բոլորեսեան գտանելով. (Պիտ.։)
Հարկեցուցանէ զօրէն բռնաւորագունի. (Պիտ.։)
Վերադիրն ինն է յառաջին լրմանն՝ ի մուտ հինգ հարիւրեակ բոլորդ զօրէն անւոյ անեզր բոլորեալ. (Տօմար.։)
Ագուցանել նոցա հանդերձ զօրէն նախարարութեան. (Եղիշ. ՟Ը։)
Աստուծոյ ոստիկանութիւնն ի միտս հեթանոսացն գրեաց զօրէնս առանց ուսման. (Լմբ. իմ.։)
Մովսէս օրէնսդրութիւնն։ Սա ինքն է կտակ յառաջ քան զօրէնսդրութիւնն։ Սկսաւ հոգեւոր օրէնսդրութիւն յաստուծոյ։ Զմոլար օրէնսդրութիւն կրօնիցն. (Յճխ. զ։ Մծբ. ՟Բ։ Եղիշ. ՟Բ։ Շ. մտթ.։ Արծր. ՟Դ. 12։)
Յասելն զօրէնսն արժանակատարելի, եւ զանօրէնութիւնն՝ ատելի. (Լմբ. սղ.։)
Մի՛ լիցուք ընդունայնակարծք, միմեանց ձայն տալով պահել զօրէնս հնոյն. (Եփր. գաղ.։)
Ես զիս նմին մեռելութեամբ աշխարհի՝ հաճոյացուցանեմ։ Սիրեմք զօրէնս՝ որ զմեզ ապականելի կենացս կամաց հաճոյացուցանէ. (Լմբ. սղ.։)
Ի ձեռն գրգանաց փափկութեան իւրեանց յապաղեցուցանէին զնա ի պահելոյ զօրէնսն։ Ինքեանք ոչ գործէին, եւ զայլս եւս ի գործելոյ յապաղեցուցանէին. (Եփր. հռ. եւ Եփր. ՟բ. թես.։)
Ի պարսաւ եւ ի սրտմութեան եւ ի սեւամաղձութան եւ անզգամութեան։ Զօրէն խելագարեալ բնութեանց ի չարախտականս ի սեւամաղձութենէ։ Ի սեաւամաղձութենէն լուսնոտք. (Փիլ. այլաբ.։ Պիտ.։ Տօնակ.։)
Զանունկնդրութիւն եւ զամնեայն ազգս մեղաց։ Եթէ ունկնդրութեամբ ունիք զօրէնս նորա, եւ եթէ անունկնդրութեամբ. (Իսիւք.։)
Ի՛մն թէ եւ օրինազանցութիւն է, յաղագս փրկութեան մարդկան էր. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 3. յն՞ ես թէ եւ զօրէնս լուծի։)
Լի՛ զօրէնսն եւ զպատուիրանս կատարեցի. (Վանակ. յոբ.։)
Ոչ յանձանց, այլ յԱստուծոյ աստանօր գումարեալ ածայք։ Զօրէն չարագործի բռնաբար ածեալ լինի. (Լմբ. ատ.։ Պիտ.։)
Զօրէն թագաւորի իշխան եւ առաջնորդ լինել, ածել առաւել՝ քան տանել. (Փիլ.։)
Իմանալ զօրէնս՝ մտաց առատաց է։ Ի պտղոյ արդարութեան կերիցէ առատ։
Զօրէնսն զոր ետ, պա՛րտ է ի գործ ածել ամենայն զգուշութեամբ. (Իգն.։)
Աստուած՝ զօրէն յորձանաց ուխից զարկածս չարութեանն ընդ այլ ուրդս արձակել ցանկացեալ. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Զօրէն պարսին ճարճատեալ, եւ որոտմամբ... հզօրաբար յարձակմամբ. (Մագ. լ։)
Յաղագս որոց ենն վճիռ հատանելոց (դատաւորք)։ Զտասն բանս կամ զօրէնս վճիռ եհատ՝ լոկ հրամանօք եւ հրաժարութեամբք։ Ոչ վճիռ հատանելով ի վերայ՝ պատմեմք։ Հատաւ վճիռ մահու ի վերայ նորա։ Մի՛ հատաներ ի վերայ իմ զվճիռ անմահ մահուն. (Փիլ. ՟ժ. բան.։ Նիւս. կազմ.։ Եղիշ. է։ Բենիկ.։)
Տհաս եւ անկիրթ ոգի։ Վարդապետքն ուսմամբ զտհաս հոգիսն առնեն այր կատարեալ։ Որոց իբրեւ հասնոց տուան օրէնքն. արդ զի մի՛ տհասքն օտար համարեսցին ինքեանց զօրէնսն եւ այլն։ Յիսուս քրիստոս յառաջագոյն օրինակաւ ծանուցեալ եղեւ տհասից. (Լմբ. առակ.։ Ուռպ.։ Նախ. օրին.։ Մխ. ապար.։)
Ոչ զօրէն այլոց կարծր եւ տեւօղ ունի զտորրն, այլ միջագար. (Պիտ.։)
ՕՐԷՆ մանաւանդ ՕՐԷՆՔ. (արմատ բառիցս, Տնօրէն, Զօրէն, Յօրինել, եւ այլն) νόμος lex. Կարգ եւ կանոն սահմանեա յաստուծոյ կամ ի մարդկանէ. կրօնք. հաւատք. դեն. աւանդութիւն. իրաւունք. պատուիրանք. արարողութիւնք եւ Մատեանք օրինաց.
Զհրամանն աստուծոյ եւ զօրէնս նորա։ Զհրամանս իմ եւ զօրէնս իմ։ Ըստ օրինացն եւ ըստ դատաստանի։ Զգիր օրինացս այսոցիկ։ Երկրորդումն օրինաց։ Սկսաւ մովսէս մեկնել զօրէնս զայսոսիկ։ Օրէնք եւ մարգարէք։ Որդեակ զօրէնս իմ մի՛ մոռացար։ Ըստ օրէնս նախնեաց իւրեանց։ Ըստ օրինացն հեթանոսաց. եւ այլն։
Ամենայն օրէնդ աւանդութիւն գոլ քաղաքի։ Աւանդութիւն ասացաք գոլ քաղաքի զօրէնն։ Ո՛չ արդեօք յարմարի չար աւանդութիւնն օրէն գոլ. (Պղատ. մինովս.։)
cf. ԶՕՐԷՆ
ԸՍՏ ՕՐԷՆ. Զօրէն. ըստ օրինի, այսինքն ըստ օրինակի. հանգոյն. ի նմանութիւն. ըստ. որպէս. պէս.
Վասն կերողացն անյագութեան, որք զօրէն եթիայց ամանալով փաղաղեն։ Զօրէն եթիւաց։ Եթիա անյագ ցանկութեամբք. (Փիլ.։ Իսկ ի Լծ. փիլ.) գրի Եթւայ. եւ ի Հին բռ. Էթիա։
Զօրէն մարտիկ ըմբշի։ Ըմբշացն՝ մարզիչքն պատուիրեն։ Զօրէն ըմբշի բուռն հարեալ՝ արգել. (Փիլ.։)
Զօրէն համոզակեր թափչի ի մէջ անկեալ քակեսցէ զկռիւն. (Փիլ. տեսական.։)
Զօրէնս բնութեան լնով. (Պիտ.։)
Զօրէն կոկեցելոյ իմն մոմոյ ... այլ խաշար է յայնմանէ որ յառաջնորդոյն գրեալ են ի նմա տիպք կերպարանացն. (Փիլ. քհ. Թ։)
Զօրէն կոկեցելոյ իմն մոմոյ (ի պնակտի՝ առ ի գրել ի վերայ). (Փիլ. քհ. ՟Թ։)
Ործացեալ եւ լքեալ՝ զօրէն որ անփորձ է ծովու։ Մառախուղ տեսանեն, ործան. (Բրս. յուդիտ. եւ Բրս. արբեց.։)
Ամենեքին զնմանէ կախեալ լինին իբրեւ զծառոցն ուղէշքն ի նմանէ ի դուրս բուսեալք։ Աթոռ նորա էր ընդ հովանեաւ, զոր ի դդմենւոյն ուղէշքն պատէին։ Եղջերուացն եղջիւրք՝ առատագոյն ուղէշք այսր անդր բուսեալք զօրէն ոստոց ի ստեղունս. (Փիլ.։)
Գործել զնա եւ պահել. Պահել զճանապարհն ծառոյն կենաց. կամ զճանապարհ Տեառն։ Պահել զհրամանս, զօրէնս, զխրատ, զբանս, զարդարութիւն։ Արածեցից զխաշինս քո եւ պահեցից։ Կերակուրք ի քաղաքս պահեսցին։ Պահէին զքաղաքն։ Ամենայն պահպանութեամբ պահեա՛ զսիրտ քո։ Պահեսցէ զքեզ ի կնոջէ օտարէ եւ չարէ։ Արդարութիւն պահէ զանմեղս։ Պահեաց զտունս Իսրայէլի յԵգիպտոս։ Ծանեաւ զարդարն, եւ պահեաց զնա անարատ Աստուծոյ։ Պահէր յաներկաթ բանտն արգելեալ։ Եւ արքն՝ որ պահէին զնա։ Պահել զպատուիրանս։ Հրեշտակաց իւրոց պատուիրեալ է պահել զքեզ. եւ այլն։
Զօրէն ջրոյ՝ որ ոչ խողովակաւ պնդիցի, այլ ընդ դաշտ ինչ ծաւալիցի. (Առ որս. ՟Գ։)
Եւ այսպէս դաշնաւորեալ, զօրէնսն, զվարկ, եւ զպոման հարսանեացն սահմանելով, համբարձաւ փառօք յերկինս. (Զքր. կթ.։)
Ի վերոյ քան զօրէնսն առաքինանայր. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 4։)
Եւ մի՛ երկայնութեամբ բանից ցնդեսցին իմաստքն զօրէն ջրոյ՝ որ ոչ խողովակաւ պնդիցի։ Հոսանուտ բնութիւն ցնդի ի վերայ ամենայն երեսաց երկրի. (Առ որս. ՟Գ. ՟Է։)
Վասն դիւրաբեկ գոլոյն, եւ զօրէն փխրանի լուծանելոյն. (Երզն. մտթ.։)
Որթն՝ անբարդ զօրէն սեղխենւոյ զերեսօք երկրի տարածեալ ի կոխումն. (Պիտ.։)
Անիմայ զօրէն տղայոց ի մէջ ումանցս դանդաչէք. (Երզն. մտթ.։)
Զօրէն գաւազանաց իմն առանցիւք, եւ բազմօրինակ ըստ ձեւոյն մանուածովք. (Նիւս. կազմ. ՟Լ՟Բ։)
Աւերէ զօրէնս մեր. (Եղիշ. ՟Ը։)
Նոյն իւղ եթէ բնդռան առաջի դնիցի, բնդիռն ապականի։ Զօրէն բնդռան յանուշահոտութենէն ի բաց փախչէր. (Նիւս. երգ.։)
Ի գարշելի ժամահոտութիւնս զօրէն բնդռան բերայ ցանկութեամբ. (Սկեւռ. աղ.։)
Ամբարտաւանութիւնն բունեալ ի հոգի ուրուք։ Զի մի՛ երբեք բունեալ ի մեզ զօրէն իժի վնասեսցէ զհոգիս մեր. (Սարգ. յկ. ՟Դ։ եւ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ժ՟Ա։)
Թանձրացեալ շոգոլւովն լսելիքն զօրէն դրաց իմն լսական մասանցն ի վերայ եդելոյ։ Եթէ յայնոսիկ՝ որ ըստ լսելեացն են մասունք՝ հոսեսցի. (ի լսականն խառնեսցի. Նիւս. կազմ.։)
Զօրէն քաջ բժշկի զծորուն եւ զհոսելի ցանկութիւնն արգելցէ. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Զաղտեղութիւն մեղաց, որ կռուեալ էր ի բնութիւնս մեր, եւ ի նմին միացեալ, ոչ զօրէն փոշւոյ, այլ կպրաձիւթոյ. (Սարգ. յկ. ՟Ե։)
Զհրամանն աստուծոյ եւ զօրէնս նորա։ Զհրամանացն աստուծոյ եւ զօրինաց նորա։ Գնալ ըստ հրամանաց նորա։ Ըստ հրամանի թագաւորին։ Բռնաւորաց հրամանաւ։ Տղայակոտոր հրամանին։ Ել հրաման յօգոստոս կայսերէ։ Յինէն ել հրամանս այս։ Ես եդի զհրամանս զայս։ Հրաման ինչ ի տեառնէ ոչ ունիմ։ Ոչ հնազանդեցան հրամանի քում.եւ այլն։
Զօրէն մարտկի յաղթողի պանծայր խորխտմամբ. (Փիլ. լիւս.։)
Օգնական հոգւոյն ախտից զառաքինութեան զօրավիգն արմատս հաստատութեան նեցուկ տուեալ։ Արք բարիք՝ սիւնք են ժողովրդոց, ամենեցուն նեցուկ լինելով՝ զօրէն տան՝ մեծաց քաղաքաց եւ քաղաքավարութեան. (Փիլ. այլաբ. եւ Փիլ. ել. ՟Ա. 21։)
Արմաւեննին ի վերայ ծայրիցն զօրէն պատնիշի՝ փուշս շուրջ զպըտղովն արկեալ, որպէս զի անկռուելի օդագնացացն դարանակալութեան պահեսցի. (Պիտ.։)
ընդ որ խելացնորեալք անձանձրոյթ պշնուն (ընդ աստեղս) զբոլոր գիշերս զօրէն յիմարելոյ. (Պիտ.։)
Սգաւոր զսգաւոր ոչ մխիթարէ, բայց եթէ կրկին սուգ ի վերայ սգոյ յաւելու։ Արտաքնոցն երեւէին իբրեւ այրիք սգաւորք։ Նստէին ի վերայ երկրի՝ զօրէնս սգաւորացն կատարելով. (Մամբր.։ Եղիշ. ՟Ը։ Իսիւք.։)
Զօրէն սեղխենոյ զերեսօք երկրի տարածեալ ի կոխումն. (Պիտ.։)
Առցուք, թէ ախորժէք, նախ զօրէնս Աստուծոյ ի ձեռս մեր. (Լմբ. ատ.։)
Ո՛վ վիրագ անհնարին, ո՛չ ի մերձաւորէս ակնածու, եւ ո՛չ ի հզօրէն սարսող. (Պիտ.։)
Ի բանաւորականէն եւ յանասուն մասնէն ի մի գոյացեալք։ Որպէս խոտդ անասնոյ կերակուր է, այսպէս զգալին՝ անասուն մասին հոգւոյն վիճակ հասեալ է։ Կին՝ զոր ոչ յաղագս անասուն ցանկութեան ածես, այլ զօրէն բնութեան լնլով հարկաւոր. (Փիլ.։)
Յորժամ հայրն անտեսէ զարտասուսդ, եւ լոյս աչացդ պակասէ։ Անարգէ զօրէնսդիրն՝ որ զօրէնսն անտեսէ եւ արհամարհէ. (Մաշկ.։)
Ի բաց փախչին գազանք իբրեւ ի բուն իշխանէ ի մարդկանէ. վասն որոյ յորժամ բազմայր լինին՝ ոչ գան ի քաղաքսն։ Մեղուք եթէ առաւելեալ լիցին զօրէն բազմայր քաղաքի՝ գաղթեալք յայլ վայր փոխին. (Փիլ. ել. եւ Փիլ. լիւս.։)
Օրհնեցից զտէր զբարերարդ իմ։ Աղաղակեցի առ Աստուած բարձրեալ, առ Աստուած բարերար իմ։ Տէր բարերար՝ քաւիչ լեր ամենայն սրտից ուղղոց։ Բարերա՛ր է Աստուած ի վերայ համբերւղաց իւրոց։ Զի գոյ ի նմա հոգի մտաւոր, սուրբ, բարեսէր, բարերար։ Եւ զհոգի քո սուրբ զբարերար ետուր նոցա իմանալ զօրէնսն.եւ այլն։
Զօրէն բարւոյ բժշկի շօշափելով եւ զննելով զիսկագոյն եւ զբնագոյն մասունսն. (Փիլ. լին.։)
Թէ եպարքոս ոք փոխադրէ զօրէնս թագաւորի. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 37։)
Զցերեկ արեւակեզ առնելով զօրէն լորտնել մշակի բրտացուցանեն. (Պիտ.)
Խափանելզգործս, զերկիր. կամ զմարդիկ ի գործոյ, զհրէայսն ի շինելոյ. կամ զհաւատս. Զօրէնս, զաւետիս, զամենայն իշխանութիւնս. զայն՝ որ զիշխանութիւն մահուն ունէր։ Խափանեսցի մարմին մեղաց, կամ մարգարէութիւն, գիտութիւն, մահ։ Քրիստոսիւ խափանելոց է։ Որ խափանելոցն էր։ Ի վախճան խափանելոցն։ Խափանեալ էք ի քրիստոսէ։ Զիշխանաց աշխարհիս այսորիկզխափանելեացս։ Յորժամ եղէ այր, զտղայութեանն ի բաց խափանեցի։ Խափանեցաւ շինուած տաճարին։ Մի՛ խափանեցէք զիս, զի տէր յաջողեաց զճանապարհս իմ։ Ընդէ՞ր խափանէք զժողովուրդն ի գործոյ իւեանց։ Խափանեցան գործք նորա։ Խափանեսցուք զգործս նոցա։ Խափանեցից ի տերւոջէդ յայդմանէ զձայն զնծութեան։ Ոչ խափանեսցինգնացք քո։ Խափանեցին զօրէնս քո. եւ այլն։
Զօրէն ջրոյ, որ ընդ դաշտ ինչ ծաւալիցի. (Առ որս. ՟Գ։)
Զօրէն որդանց միշտ ի տղմի կայտռէ. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Է։)
Զօրէն որդանց միշտ ի տղմի կայտռէ. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Է։)
Խանծեալք եւ հագածեալք հեշտ ցանկութեամբ։ Զօրէն սողնոյ՝ զհող. եւ որք առ հողով են, հագածեալ՝ լիզելով։ Բանավաճառք կամակ եւ հագածելի գործեն (զիմաստակութիւնս). (Փիլ. լին. ՟Բ. 49. 59։ ՟Գ. 31։)
Որպէս ճուաղանց է ճարակ ճռուողել ի գիշերի յանկողինսն։ Ի փողսն տրոհեալ՝ զօրէն ճարտարականն ճռուողել. (Մագ. ՟Ի՟Դ. ՟Հ՟Ա։)
Ճա՛հ էր եւ ի դէպ՝ տալ զօրէնսն, բայց ո՛չ միահետ (կամ միահետի) եւ զշնորհսն։ Այս ամենայն ընդ միահետ եղեւ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 21. 24։) cf. ՎԱՂՎԱՂԱԿԻ ՀԵՏ։
Գլուխ ամենայնին, ընդ որով զօրէն ոտից եւ կամ այլ եւս անդամոց ի ստորեաւ եդեալ է ամենայն աշխարհ։ Երկիր եւ ջուր զստորեւն ամենայնի մասն հասան. (Փիլ. ել. ՟Բ. 117։ Փիլ. քհ. ՟Զ։)
Դարձեալ ի խառնակութիւն վարարել (կամ վարարեալ), զօրէն սեղեխի առփեցելոյ զհետ երթայ. (Փիլ. լիւս.։)
Ուտելով եւ փաղաղելով զկէս մարմնոցն սորա։ Խածատեն զմիմեանս, եւ փաղաղեն՝ ի բաց հատանելով զռընգունս եւ զականջս։ Որք զօրէն եթիայց ամանալով փաղաղեն, մինչեւ յոսկերացն նոցա անգամ ուտել. իսկ զայլսն լափատեն. (Փիլ. այլաբ. եւ Փիլ. տեսական.։)
Առնէ զբաբելոնական բոցոյն կիրս, որ շուրջանակի փաղազէր բարձրանալովն։ Զօրէն հրոյ մտեալ փաղաղէր զբոլոր բնութիւնն։ Զաշխարհ ամենայն արեգակն փաղաղէ. (Առ որս. ՟Ա։ Պիտ.։ Լմբ. սղ.։)
Զօրէն ցոլացեալ բոցոյ անյագաբար զերկաքանչիւրոցն փաղաղէ դարմանս որովայնամոլ շուայտութեամբ։ Էր զի ի տար աշխարհի գտեալ զայրն՝ զարարսն փաղաղէր. (Պիտ.։)
Զօրէն գովելոյ՝ գլուխ ամբառնայ։ Պսակաւ պճնութեան թագին՝ յանուն քո Քրիստոս գլուխ ամբառնայ. (Նար. ՟Հ՟Ե. ՟Ղ՟Գ։)
Անիրաւեցաք նախ զանձինս, եւ յետ այնորիկ զօրէնս Աստուծոյ եւ զարդար խրատ նորին։ Որքան թշնամին զիս անիրաւէ։ Անիրաւեն զմարդիկ ի գայթակղութիւնս մեղաց։ Մի՛ անիրաւէք զերկիր (հարուածովք)։ Ոչ կարէ անիրաւել զարդար դատաստան իւր, եւ ընդ մեզ հաշտել։ Անիրաւեաց զԱստուած, եւ կամաւ յանցեաւ ընդ օրէնս նորա։ Յանիրաւողացն զերծանել. (Լմբ.։)
Կայ ափիբերան նստեալ զօրէն մեռելոյ. (Համամ առակ.։)
Զխտութիւն պտղոցն, եւ զբազմութիւն սաղարթիցն։ Ողկուզօրէն խտութեամբ կախեալս ունելով զյոլովութիւն պտղոցն. (Պիտ.։)
Խնդրելն է յուզելն եւ գտանելն՝ զօրէն յուզականացն ասացեալ շանց, որք գիտենն, այսինքն ի շաւղացն եւ ի հոտոցն գտանեն զորջս գազանաց. (Անյաղթ վերլծ. արիստ.։)
Զօրէն մեղուաց ի մեղուանոցացն արտաքս դիմեալ՝ առաջնորդութեամբ իւրեանց որդնածին առաջնորդին. (Արծր. ՟Դ. 11։)
Ի կենաց ի մահ զօրէն չարագործաց յուղարկիմք. (՟Գ. Մակ. ՟Զ. 10։)
Զօրէն մեղուացն ի մեղուանոցացն արտաքս դիմեալ, սագունկ հասեալ ի վերայ խուժանն. (Արծր. ՟Դ. 11։)
Լուծ զօրէնսն ասէ, եւ սամետի՝ զոր կապան կոչէ զվարդապետութիւն նորին։ Սամետէ եւ այլն։ Խզեցին զսամետայս. (Մխ. երեմ.։)
νομοφύλαξ . որպէս νομοτήρων legum observator. Որ պահէ զօրէնս. պատուիրանապահ.
Խրատեցար ոչ լինել քան զօրէնս օրինաւոր. (Լմբ. պտրգ.։)
Համահաւաքիչ ամենայն չարեաց՝ զօրէն ամենածայր ծովուն, որ ի գոգս իւր կրէ զամենայն բազմութիւն ձկանց. (Բենիկ.։)
Առեալ զգիր ուխտին՝ ընթերցաւ յականջս ժողովրդեանն։ Ընթեռնուցուք զօրէնս զայս առաջի Իսրայէլի յականջս նոցա։ Ընթերցի՛ր զայդ. եւ ասիցէ, ոչ կարեմ ընթեռնուլ։ Ո՞չ իցէ ընթերցեալ ձեր։ Կամ թէ չիցէ՞ ընթերցեալ յօրէնս։ Ընթեռնոյր զԵսայի մարգարէ, եւ այլն։
Զօրէն անպիտան անօթոյ ընկեցումն՝ զիմ զմարմինս ձգեալ (ի ծով). (Փիլ. յովն.։)
Զօրէն անբոյս եւ անսերմ տնկոյ, եւ կամ ծերօն կոճեղ. (Փիլ. լին. ՟Բ. 23։)
Համառօտել զօրէնս։ Համառօտեալս յուսոյ. (Նար.։)
Զօրէն համոզակեր թովչի. (Փիլ. տեսական.։ Խոր. ՟Գ. 65։)
Քան զօրէնս հասարակաց բնաւորականս հոսմանց. (Նար. ՟Ժ՟Գ։)
Որպէս ճուաղանց է ճարակ ճռուողել ի գիշերի յանկողինսն։ Ի փողսն տրոհեալ՝ զօրէն ճարտարականն ճռուողել. (Մագ. ՟Ի՟Դ. ՟Հ՟Ա։)
Ընդաճէր զմոգութիւն եւ զքաղդէութիւն։ Գրեալ զօրէնս մոգութեան գահ եւ պատիւ չտայք. (Եղիշ. ՟Բ։ Փարպ.։)
Յայտնապէս ի քաղաք մտանել։ Աստուած մեր յայտնապէս եկեսցէ։ Խնդրեցից վրէժ յայտնապէս։ Ետես ի տեսլեան յայտնապէս։ Յայտնապէս ասէ։ Գրեսցե՛ս ի վերայ քարանցն զամենայն զօրէնս զայսոսիկ յայտնապէս յոյժ։ Գրեա՛ զտեսիլդ զայդ յայտնապէս ի տախտակս.եւ այլն։
Յայտնապէս պա՛րտ է վայելել յօգնութիւն Աստուծոյ, ոյք կատարեն զօրէնս նորա. (Իսիւք.։)
Ետես զօրէն նուաճութեանն խստագոյնս եւ շինականագոյնս մերձենալ ի նա. այս փխկ սովորական ընտանի հանդիպմանն. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Դ. 30։)
Ոչ զօրէն անասնոց յոչէութիւն դառնան, կամ դառնայ. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Թ. եւ ՟Է. եւ Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Թ։)
Զպոռնկացեալսն բառնալ ի միջոյ (այլ ձ. զպոռնկեցեալսն)։ Զօրէն պոռնկացելոց կանանց. (Պիտ.։)
Մերթ պահեն զօրէնսն, եւ մերթ ստերիւրին. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 25։)
Իբրեւ զվարազ. վարազօրէն. վարազանման.
ա. Զօրէն փեսայի. փեսայապէս. փեսայանման.
(Մեղուին է ) ո՛չ զբաւանդակն հաւաքել ծաղիկս, այլ զմանրագոյնսն եւ զփոշէտեսակսն ի կրկնուածս ոտիցն ընդունելով։ Զօրէն մեղուի ի բոլորն վարդից եւ ի ծաղկանց զփոշետեսական եւ զանուշահոտսն ի մի վայր հաւաքեալ։ Զփոշետեսակսն զօրէն գործասէր մեղուի ամբարեաց։ Սովորութիւն է մեղուաց զփոշետեսակսն՝ ծաղիկ ժողովել. (Առ որս. ՟Դ։ Մագ. ՟Ա. ՟ԻԷ. ՟ԾԷ։)
Բասիլիոս ծերունին՝ քաջակորովն ի խօսս, եւ քաջաքարոզն ի պատմել զօրէնս տեառն. (Ասող. ՟Գ. 7։)
Յայրս եւ ի քարածերպս զօրէն խոտաճարակ շրջել։ Բնակեցան ի քարածերպս եւ ի բերանս ձորոց. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ. 6։ Երեմ. ՟Խ՟Ը. 28։)
Անգոսանելով. արհամարհելով (զօրէնս).
Զօրէն երկակենցաղ գազանի. (Մագ. ՟Ծ՟Դ։)
այսր անդր երերեալ տատանի՝ զօրէն ծովագնացիկ նաւի ընդդէմ հակառակ շնչոց. (Փիլ. ել. ՟Բ. 45։)
Ջուրք զօրէն պարսպաց կառուցեալ եղեն. յն. մածեալ պնդեալ կամ պաղեալ կացին. (Փիլ. տեսական.։)
Պաշտել զօրէնս մազդեզական մոխրապաշտութեանն. (Արծր. ՟Ա. 14։)
Զօրէն ոտից գետնաքարշ եւ մոխրաթաւալ լինիցիխ՝ զերկրաւորս եւեթ խորհելով. (Երզն. լուս.։)
Զօրէն ծարաւեաց բնաւորաբար յարաշարժեալք առ ի լնուլ զպասքումն հոգետենչ ըղձից. (Սանահն.։)
βοτρυδόν sicut botrus, modo uvae densae. Զօրէն ողկուզի՝ բազմաթիւ եւ խիտ առ խիտ (հատիւք). հոծութեամբ. բազմութեամբ. միախուռն.
Մակբայ քերթութեան (այսինքն որակութեան). ողկուզօրէն, տարմաբար. (Թր. քեր.։)
Տարմաբարն եւ ողկուզօրէնն զբազմութեան խտութիւնն՝ զօրութիւն ի քրիստոս (յայտ առնէ). (Քեր. քերթ.։)
Ողկուզօրէնդ եւ տարմաբար, զոր քերթեալ է (ընդ քերթողին հոմերոսի) ի խտութենէ պատերազմիկ զօրէն երթալոյ. իբր թէ տարմաբար երթային, եւ ողկուզօրէն։ Ողկուզօրէն. որպէս ողկոյզք ի հնձան՝ այսպէս առ ոտն կոխել զթշնամին. (Երզն. քեր.։)
Ողկուզօրէն խտութեամբ կախեալս ունելով (տնկոց) զյոլովութիւն պտղոցն. (Պիտ.։)
Ասէր, թէ աստուածքն զայնպիսի պսակս հերացն յաստեղս վերագրեցին, եւ այժմ ողկուզօրէն (կամ ողկոյզօրէն) դրութեամբ է յերկինս. զոր կոչեն հիւսակ բերինկեայ. (Նոննոս.։)
Լուայ զպարսաւասիրաց ոմանց՝ զօրէն պիծակաց ոմանց հնչեցուցանել՝ դաժանս զգայռալով ի վերայ իմ բանս. (Պրպմ. ՟Խ՟Գ։)
Իբրեւ ձի թերավարժ խիստ բերանով սանձակոտոր։ Այլ ոմնձիս խօսնական՝ կարծրերախ սանձակոտոր արձակերասան։ Զօրէն տրմըղին սանձակոտորին՝ ի վախից մղին. (Եւս. պտմ. ՟Գ. 23։ Նար. ՟Ի՟Բ։ Գանձ.։)
Զօրէն քաջաբուսիկ ագարակի. (Նչ. եզեկ.։)
Զօրէն շանց վայրենեաց եւ անձեռնընդելից։ Յընդելեաց եւ յանձեռնընդելից յանասնոց յանբաւ կոյտս։ Զանցուցանելով եւ զվայրենագունօքն եւ զանձեռնընդելիւքն՝ զառիւծուք եւ զկոկորդիլոսիւք։ Վայրենեացն եւ անձեռնընդելեացն. (Փիլ.։)
Հոգւովն այսինքն ընկալաւ նա զօրէնս աստուածագիծս. (Լմբ. հանգ.։)
Իմացուցանէին (զօրէնսն) ժողովրդեանն. (Նեեմ. ՟Զ. 8։)
Բան առ բան ելոյծ, եւ իմացոյց ձեզ։ Իմացոյց ձեզ զօրէնս ձեր. (Եղիշ. ՟Բ։)
Զօրէն յորձնեռանդն հեղեղի. (Լաստ. ՟Ժ՟Ը։)
Ողորկատեսիլ ապակատարազ, որ զօրէն զակոնացի վիմացն սահեալք լպրծին փայառական. (Մագ. ՟Ի։)
Աստիճանօք սլացուցանէ ի պահպանելն սիրով զօրէնս. (Լմբ. իմ.։)
Առ ի կատարեալ կեանսն (պէտք են) տեւողութիւն եւ կրօնաւորականին կեանք։ Իսկ տեւողութիւնն՝ գործք բարեացն։ Զօրէն հիման՝ ճաշակաւորութիւն պատճառք կենդանեացն յաւէժ տեւողութեանն է. (Փիլ.։)
(Կին տկար) հարկեցուցանէ դոգցես զօրէն բռնաւորագոյն. (Պիտ.։)
Զօրէն գարնանաբոյս ծաղկանց. (Լաստ. ՟Ժ՟Է։)
Զօրէն պաճարացդ պարարեալ ի խողխողել՝ վասն բազմամսութեան ուրախութեանն. (Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Սիրամարգք, որք զպայծառ եւ զզանազան թեւաւորութեանն՝ զօրէն ոստայնից տեսանելով, եւ ամենագեղեցիկ տեսիլ ցուցանէ տեսողացն. (Փիլ. լիւս.։)
Ո՛չ զօրէն քաջացն ըմբշական բազկամրցութեամբ նահատակին. (Պիտ.։)
Ապա եթէ առ նովաւ այլ (կին) առնուցու, զօրէնն եւ զհանդերձ նորա եւ զմերձաւորութիւն (կենակցութեան) մի՛ հատցէ ի նմանէ. (Ել. ՟Ի՟Ա. 10։)
Ըստ օրինակի սուրհանդակաց, զօրէն սուրհանդակի. արագ.
Արկանել զիւրեաւ զօրէն վերարկուի քաջուսմնութիւն. (Փիլ. լին. ՟Բ. 69։)
Ո՛չ ըստ ինքեան ունել զերկարատեւութիւն զօրէն այլոց տնկոց. (Պիտ.։)
Ի լերինս ... զօրէն երէոց խոտաճարակ շրջել. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ. 6։)
Լինել զօրէն լճաց ինչ. (Պիտ.։)
Որք զօրէն լակոնաց վիմացն, եւ լինիցին իբրեւ զխաղսն անդամաբեկք. այլ ի մեր. ձձ. գրի անդ,
Զօրէն պաղմինիդեան շան, որ ի կամուրջն ելեալ, եւ կոչ ի բերանն իւր կալեալ. (Մագ. ՟Ժ՟Բ։)
Քանզի (ի) ճահ էր եւ ի դէպ՝ տալ զօրէնսն։ Մարդիկ իսկ եթէ ասասցեն զայս, ի ճահ է. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 21. 38։)
Ի մոմի զօրութեամբ են ամենայն կնիքք։ Զմիտսն կերպարանել զօրէն մոմոյ խոր կերպարանօք։ Մոմ է ի պնակիասն, որ դիւրաւ փխրի. (Փիլ.։)
Ի լանջաց ի վերւոյս՝ յետկոյս յողնեալք, զօրէն այնոցիկ՝ որոց լարքն ցաւեն, եւ շիշք. (Փիլ. լին. ՟Բ. 24։)
Զօրէն երամոց թռչնոց բնակեալ էին սոքա ի ծակս վիմաց, ի սորս քարանձաւաց. (Բուզ. ՟Զ. 15։)
Բոյնս բոյնս արասցես զտապանն ... ծակք իմն եւ բոյնք՝ աչք ... ա՛յլ բոյնք՝ ականջք ... մեծ քան զառաջին բոյնսն՝ բերանն։ Զօրէն բունոց ոմանց. (Փիլ. լին. ՟Բ. 3։)
Զօրէն ժառանգութեան՝ որդւոց եւ թոռանց ի հարց եւ ի հաւուց թողեալ լինէր. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Բուռն հարկանել զտանոյ օձին, կամ զճշմարտութենէ, զպատուիրանաց, զսպասաւորութենէ, զիշխանութենէ, զմիաբանութենէ սիրոյ։ Բուռն հարկանէ խնդալով։ Զօրէն շղթայից զմիմեանց բուռն հարեալ ունին. (Փիլ.։)
Զօրէնս քո խոսեցայ։ Խօսեցան ձեզ զբանն աստուծոյ։ Խօսեցան ընդ նմա զամենայն ինչ՝ զոր ասաց յովսէփ։ Ամենայն մարդարէք որ ի սամուէլէ եւ այսր խօսեցան։ Խօսեցաւ տէր ընդ մովսեսի։ Խօսեցաւ զփայտից։ Խօսեցաւ զանասնոց եւ զթռչնոց եւ զձկանց.եւ այլն։
Զօրէն անբոյս եւ անսերմ տնկոյ, եւ կամ ծերօն կոճեղ. (Փիլ. լին. ՟Բ. 23։)
(Նաւահանգիստն) զօրէն առ միմեանս. (Պիտ.։)
Զտապանին աւանդեաց զչափս՝ առ սեակաւ սակաւ քաղե զօրէն կոթողի. (Փիլ. լին. ՟Բ. 5։)
Խոտ ինչ.. . արմատն նորա է քաղցէահամ զօրէն խորիսխ մեղու. եւ կոչի անունն նորա մարախ. (Եպիփ. ծն.։)
Երերեալ տատանի զօրէն ծովագնացիկ նաւի ընդդէմ Հակառակ շնչոց. (Փիլ. ել. ՟Բ. 55։)
Զօրէն ծանրաշարժ տաղտկալի ուրուք բնութեան վիժածս եւ անցս արտայայտել բոյսս. (Պիտ.։)
Որք ի հրէիցն ընկալեալ զօրէնս՝ ամբողջ պահեցին։ Անպակաս ի լրութենէ անբողջ նոյնութեան. (Նար. ՟Ժ՟Դ. ՟Հ՟Է։)
Զօրէն խոզի՝ գէջ եւ անխուզ պաճարին։ Անխուզ վաւաշոտ։ Անխուզ պակշոտեալ։ Անօրէն խառնակութեամբ՝ անխուզ եւ անարգել։ Անխուզ պղծութիւն. (Փիլ.։)
Նաւուղիղ՝ ործացեալ եւ լքեալ զօրէն որ անփորձ է ծովու. (Բրս. յուդիտ.։)
Հոգի մեռեալ ի մեղաց անտի՝ ի մարմինն եդեալ կայ իբրեւ ի շիրմի, եւ նա դիակիր շիջի զօրէն անասնոց։ Մեղաւորքն իբրեւ դիակիրս շրջին. (Սարգ. յկ. ՟Գ։ եւ Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Թ։)
Կռածագկտցաւն, որ զօրէն ունի խայթոցաց կարճի. (Նար. ՟Կ՟Թ։)
Որ արդարեւ ճշմարիտկուրութիւն է, եւ զօրէն խլրդան գործէ զմարդն՝ միշտ ի ներքոյ երկրի ի խաւարին տերւոջ շրջիլ. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Գ։)
Կրկնապարոյր կռածագ կտցաւն, որ զօրէն ունի խայթոցաց կարճի. (Նար. ՟Կ՟Թ։)
Ճա՛հ էր եւ ի դէպ՝ տալ զօրէնսն, բայց ո՛չ միահետ (կամ միահետի) եւ զշնորհսն։ Այս ամենայն ընդ միահետ եղեւ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 21. 24։) cf. ՎԱՂՎԱՂԱԿԻ ՀԵՏ։
Զօրէն յորձանաց ուխից։ Ալիք յորձանաց։ Գետոյն (Նեղոսի) յորձանօք զեղման ծովացուցանելոյ ի ժամանակի զդաշտսն։ Բազում եւ սաստիկ յորձանօք. (Փիլ.։)
Որ զօրէնսն պարհեն. (Եփր. հռ.։ Որպէս եւ ՟Բ. Մակ. ՟Գ. 1.) գրի յօրինակս ինչ՝Պարհեցելոց։ Եւ Յոբ. ՟Ի՟Դ. 15. Պարհեսցեն։ Նոյնպէս եւ յայլ եւս մատեանս՝ ըստ պէսպիսութեան գրչաց։
Զօրէն սպընգի անգայտացոյց. (Փիլ. լիւս.։)
Զնոյն գոգցես զօրէն բանաւորացս վարժի իմն (եւ) հրահանգի զանօրէնութեանցն ցոյցս։ Վարժէր եւ հրահանգէր (մովսէս) ի նմին յեգիպտոս զբանական պայծառութեանցն գիտութիւնս։ Օրինակ զգուշալի զկնի եղելոցն մարդկան առ ի վարժել զլաւագոյն ուսումն վարդապետութեան. (Պիտ.։)
Ասացից զհաւսն զփասեանսն.. . զդալար եւ զչոր խորտկացն հանգամանս եւ զօրէնս. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 17։)
ՕՐԻՆԱԿ. δίκην, τρόπον instar, sicut, more. Զօրէն. հանգոյն. իբրու. նման. ըստ օրինակի. այսպիսի. պէս.
Մարմին միշտ հոսելով զօրէն գետոյ՝ ըստ հասակաց, եւ ըստ հասանելոյ ի վերայ նորա հիւանդութեանց՝ այլանալ բնաւորեցաւ. (Փիլ. ել. ՟Բ. 55։)
Բազում բերս անարգել բազմութեամբ յորդեալ։ Անարգել յարձակումն։ Յորժամ խրատու անբաժ է, բերեալ լինի զօրէն իմն յորձանաց անարգելից. (Փիլ.։)
cf. ԳԵՏԱԲԵՐ. յն. զօրէն գետոց. ποταμῶν δίκην fluminum more
Որ արդարեւ ճշմարիտկուրութիւն է, եւ զօրէն խլրդան գործէ զմարդն՝ միշտ ի ներքոյ երկրի ի խաւարին տերւոջ շրջիլ. (Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Գ։)
Եթէ ոք խոտորէ զօրէնսն զմարգարէսն. ընթերցի՛ր ըստ յն. խոտէ։
Հեզօրէն խօսիմ. (Իսիւք.։)
Հեզօրէն հանդարտաբար յէշ նստեալ։ Զհեզօրէն գալուստն խոնարհութեամբ. (Գանձ.։ Վրդն. օրին.։)
Կենագործօղ առաքինութեան հեզօրէն. (Երզն. մտթ.։)
Եւ նոցա զպատարագս եւ զօրէն բորոտին եւ զմշտակաթին եւ զտեռատեսին. (Մծբ. ՟Ժ՟Ա. (տպ. զմշտկային։))
Էդ մեծ շահաբեր, զօրէնս որ եդեր, աստ կատարեցեր. (Գանձ.։)
Պակուցեալ հիացմամբ։ Կնոջն՝ որում բժշկութիւն ընդունելոյ՝ իբրու պակեցելոյ՝ պարտ էր, նա (զայրն) զպակուցեալն զօրէն դեղոյ բանիւք սփոփեալ մխիթարէր. (Փիլ. նխ. ՟բ.։ եւ Փիլ. ի սամփս.։)
Զբոլորն՝ մասն՝ միակի գիծ ուղղակի զբոլորն պարառէ զուղղանկիւնեացն։ Անպարտական գոլով, եւ ի բոլորեցունց պարառեալ խորհրդով։ Յառասանիցն պարառելոց իւրաքանչիւր ոք խզտեալ զօրէն սղոցի։ Մակացութիւն զբոլորն պարառէ զենթակայ եւ զարհեստ։ Մակացութիւն վազ ուրեմն պարառեաց զբոլորն տրամախոհութիւն. (Մագ. ՟Գ. ՟Ծ՟Բ. ՟Ի՟Զ. ՟Հ։)
իմա՛ ի վերայ սպանողաց, որք զօրէնս օժանդակ առնուն. (Երզն. մտթ.։)
Մի՛ անմտասցուք զօրէն անասնոց. (Սարգ. յկ. ՟Զ։)
Ոչ գտցի առաջնորդ ազգի անօրինի. իսկ պահէ զօրէնս, երանելի է. (Առակ. ՟Ի՟Թ. 18։)
Զօրէն գործասէր մեղուի. (Մագ. ՟Ի՟Ե։)
Տղայոցն արեամբ զանգեալ ալիւր, զանօրէնն ժուայթելով զօրէնս՝ անդր քան զխոզիցն գտանին զանզգայ ծննդակերութիւնս. (Յհ. իմ. պաւլ.։)
զօրէն իւղափեաց ամանոց յինքն ընկալաւ. իմա ըստ յն. իւղեփեցաց, կամ իւղեփեցական։
Այլ այն խաժամուժ ամբոխն, որ ոդ գիտեն զօրէնս. (Յհ. ՟Ե. 48։)
Ի հիմանէ խարխալեալ աւերէ զօրէնս մեր. (Եղիշ. ծն.։)
այսր անդր երերեալ տատանի՝ զօրէն ծովագնացիկ նաւի ընդդէմ հակառակ շնչոց. (Փիլ. ել. ՟Բ. 45։)
Զօրէն բոզիցն՝ որ ի կապելայս նստին։ Պոռնիկ անուանին կանայք, որ ի կապելայս նստին. (Սարգ. ՟ա. պ. ՟Է։ Սարգ. ՟բ. պետ. ՟Դ։)
Զաղտեղութիւն մեղացն՝ որ կռուեալ էր ի բնութիւնս մեր, եւ ի նմին միացեալ ո՛չ զօրէն փոշւոյ, այլ կպրաձիւթոյ. (Սարգ. յկ. ՟Ե։)
Ըստ օրինակի կամ զօրէն հողմոյ.
Մի՛ աւելի քան զօրէնս ճարտարեր։ Արտաքոյ կարեաց ճարտարիցէ. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 3։ Եբր. ՟Դ։)
Որպէս ճուաղանց է ճարակ ճռուողել ի գիշերի յանկողինսն։ Ի փողսն տրոհեալ՝ զօրէն ճարտարականն ճռուողել. (Մագ. ՟Ի՟Դ. ՟Հ՟Ա։)
Ի կիզմանէ ծախման խնկոցն մակտառեցեալ ծխոյն։ Գերապանծ միտ մակտառեալ։ Զի եւ դա յայնոսիկ յորդորեալ զիթովնեան արհեստն հռետորական՝ յորդորեալ շարժեալ զքեզ մակտառեսցէ։ Զօրէն պարսից ճարճատեալ՝ եւ որոտմամբ մախանացն մակտառեցուցանէ. ((գրեալ էր, մակտառեցանէ) Մագ. ՟Ժ՟Գ. ՟Ի. ՟Ի՟Ա. լ։)
Տէգք մուրուաց նորա զօրէն մանուշակի ծաղկեալք ի վերայ գունագող այտից. (Արծր. ՟Ե. 11։)
Ուր զօրէն մարտկի յաղթողի պանծայր խրոխտմամբ. եւ յայտ էր յոստոստելոյն. (Փիլ. լիւս.։)
Զօրէն վտակի. ուղխօրէն.
Ողկուզօրէն, տարմաբար։ Իբր թէ տարմաբար երթային (զօրքն)։ Իբր թէ խիտ եւ տարմաբար զօրն հանդիսանայր ի պատերազմի. (Քեր. թր. եւ Երզն. եւ Նչ.։)
Զի յամօթ արասցէ զօրէնսգէտսն. (Եփր. համաբ.։)
Որ կրէ յինքեան զօրէնս. օրինապահ. կամ առնելի օրինաց, որպէս դնի ի յն. Յարեսջի՛ք ի ձեզ զամենայն օրինակիրս օրինաց. (՟Ա. Մակ. ՟Բ. 67։)
Որթն՝ անբարդ զօրէն սեղխենւոյ զերեսօք երկրի տարածեալ ի կոխումն. (Պիտ.։)
Խնայելով, եւ անտաղտուկ խօսի ընդ նոսա։ Հեզ կոչի նա, զի զօրէնս հեզութեան անտաղտուկ եդ, եւ ասաց, ուսարո՛ւք յինէն. (Տօնակ.։)
Զօրէնսն ունելով օգնական՝ անօգնականիցն նմանեցայ. (Լմբ. սղ.։)
Զօրէն անօսրաթեւ եւ իմաստուն թռչնոյ ի վերայ թռչելով մարդագ. (Սկեւռ. լմբ.։)
Զաւանդապահսդ ուխտից մերոց։ Որ վասն աւանդապահ զգուշութեանն զօրէնս հաստատեաց. (՟Գ. Մակ. ՟Զ. 18։ ՟Բ. Մակ. ՟Գ. 15։)
Յերկրաքարշ պատաղելոցն։ Գետնանախանձ եւ երկրաքարշ զօրէն սեղխենւոյ. (Պիտ.։)
Յովսէփ ասէ քանզի արդար էր, եւ այլն։ Տեսանե՞ս որպիսի՛ ոք իմաստուն եւ զգաստասէր էր։ Ի վեր քան զօրէնս զգաստասէր գտանէր բարուքն։ Ի վերոյ քան զօրէնսն զգաստասէր եւ իմաստասէր բարուց էր։ Մի՛ բանիբուն ջանայցես առնել, այլ զգաստասէր լինել խրատեսջի՛ր. (Ոսկ. մտթ. եւ Ոսկ. եփես.։)
Զամուսնութիւն նախանձայոյզ առն կաշկանդեաց առ վաւաշ ունչս գիտութեան։ Կաշկանդեալ զօրէն երկաթապինդ լինէր կապանօք. (Պիտ.։)
Ամենայնիւ միտեալ առ աստուածասիրութիւն հակատրեաց. Անհաստատ կեղակարծելի հակատրելով այսր եւ անդր. Հակատրէ, եւե առ հակառակսն միտէ։ Վզաւն եւ գլխովն հակատրեն՝ ընդվզեալք յետս կոյս՝ զօրէն կշռոցացն հակատրելով։ Եւ ոչ միով իւիք մասամբ հակաւորել (լս. հակատրել). (Փիլ. իմաստն. եւ Փիլ. այլաբ. Փիլ. լին. Փիլ. ել.։)
Հաստատուն պահել զիրաւունս կամ զօրէնս. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ. 12։ ՟Գ. Մակ. ՟Գ. 38։)
Ոչ զօրէն քաջացն ըմբշական բազկամրցութեամբ նահատակին. (Պիտ.։)
Գրելով զօրէնսն հոգւոյն ի սիրտս նոցա զշնորհականն։ Կրկին ընկալան շնորհս ըստ եղիսէի, զպատժականն համայն եւ զշնորհականն. (Երզն. մտթ.։)
Առիւծաբար վարազօրէն յարձակեալ՝ ի նոցա գունդն խառնեցաւ. (Բուզ. ՟Ե. 43։)
Դահեկանաց խոտանն եւ տարագծեալն։ Զօրէն այնոցիկ՝ որ զդահեկանն հատանեն տարագծեալ. (Փիլ. լին. ՟Գ. 17։ եւ Փիլ. նխ. ՟բ.։)
Զքեզ իմով իսկ առասութեամբք արծարծեմք։ Ի կենդանութիւն դարձեալ զիս արծարծեաց։ Սոքա արծարծեցին զկարգ եւ զօրէնսդրութիւն մեծին սահակայ. (Մագ.։)
Զօրէն ծաղկաւէտ մարգաց եւ բուրաստանաց՝ բազմատեսակ յօրինեալ գեղեցկութեամբ. (Պիտ.։)
սեռ. խնդ. որպէս յատկակացուցիչ. ի հայցականէ բառիս ՕՐԷՆ. նոյն ոճ է եւ ի յն. Ըստ օրինի եւ կարգի, այսինքն Ըստ օրինակի. ըստ կերպի. ըստ նմանութեան. հանգոյն. ըստ. որպէս. իբրե.
τρόπον, δίκην, καθάπερ
juxta, modo, more, in morem, ut, velut
պէս, նման, կերպ, կերպով, կիպի, միսալը
Զօրէն էրէոց, կամ չարագործաց, կամ տղայոց անմտաց։ (Բ. մկ. Ժ. 6։ Գ. մկ. Զ. 10։ Իմ. ԺԲ. 24)
Ամենայն ոք յանձնիւր տուն զօրէն բարուց հայաստան մարդկան անձկացեալ էին։ (Բուզ. Դ. 20)
Զօրէն կոկեցելոյ իմն մոմոյ։ Զօրէն խոզի ի տղմի կելով։ Զօրէն ուխից, կամ քաջ բժշկի, կամ բոցոյ, կամ աղբեր։ (Փիլ.)
Զօրէն գովելոյ (այսինքն գովելւոյ) գլուխ ամբառնայ։ (Նար. ՀԵ.)
օրինակ իմն. իբր. իբրու. զոր օրինակ. որպէս թէ.
Զօրէն տարաշխարհիկ եւ անյարկ։ Զօրէն անճառապինդ շղթայիւք կապումն։ Կաշկանդեալ զօրէն երկաթապինդ լինէր կապանօք։ (Պիտ.)
/Ակամբ՝ զօրէն հայելեաւ (յն. հայելւոյ) զերեւեցելոյն զտեսակ յինքն ընդունի։ (Նիւս. երգ.)
Զօրէն՝ որք սպառազինելն կամին ընդդէմ թշնամեաց։ (Մագ. ԿԸ. իսկ անդ. Կ.)
Որ ոչ զօրէն իմն սովորական նախապատուեալ, իմա՛, ըստ սովորական օրինի։ (Այլ Նար. ԿԹ.)
Որ զօրէն ունի խայթոցաց կարճի, իմա՛, զօրինակ, զնմանութիւն, որպէս անուն պարզապէս։