Other definitions containing this entry
Ազատ զօրականք. ազատագունդն.
Որ ունի ահեղ սպայս կամ զօրականս. ուր իցեն ընտիր ընտիր այրուձի, կամ պաշտօնեայք ի սպաս.
Վասն ձեր ասէ հայհոյիմ, եթէ տկար եւ անզօրական ինչ իցէ, կամ անողորմ եւ անագորոյն. (Ոսկ. ես.։)
Զօրականք անժուժկալք. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Ազգի ազդի դասուք զօրականաց, գունդ գունդ ասպարակրօք. (Ոսկ. փիլիպ. ՟Ժ՟Գ։)
Գունդք զօրականաց, եւ ժողովք բազմամարդից. (Բրս. ՟խ. մկ.։)
Եղեւ շարժ մեծ. եւ ի դողմանէն երկեան իշխանն եւ զօրականքն. (Հ=Յ. փետր. ՟Ի.։)
Գումարել զինազգեստ զօրականս. (Շիր. քրոն.։)
στρατεύω, στρατεύομαι milito Ի զինուորութիւն գրիլ՝ մտանել. զօրական լինել.
Մերոյն Արտաշէսի հրամայեաց երթալ ի Պարսս հանդերձ իւրովք զոյգոստատօք. (Խոր. ՟Բ. 87։) (Ըստ յն. ζευγίτης այսինքն լծուոր, ամոլք, առ աթենացիս էր կարգ դասու զօրականաց զկնի ասպետաց)։
ԶՕՐՈՒԹԻՒՆ. (ի բառէս Զօր. թ. շէրի ) δύναμις virtus, virtutes στρατιά exercitus, militia Զօրական. երկրաւոր զինուորութիւն. ոյժ զինուորական. եւ Զարդք երկնից. հրեշտակք, եւ աստեղք. զօրք. ասքէր. եբր. ձապա. (յորմէ՝ Սպայ. սիփահի ), եւ սաբաւօթ, այսինքն զօրութեանց, կամ զօրաց).
Դիք ի լսելիս համագունդ զօրականացս. (Արծր. ՟Գ. 2։)
ἠ ἴππος, ἰππεύς equtatus, equites. Դաս զօրականի հեծեալ. զօրք հեծելոց. հեծելագունդ. այրուձի. հեծեալք. սպայք.
Որ մարտիւ կռուի. զօրական մարտիկ.
Ընտիր ի մարտի. մարտիկ ընտիր. այրընտիր քաջ զօրական.
Զօրական ոմն քաջամարտիկ ի թագաւորէ հարկաւորի ելանել նահատակ ընդ այլում թագաւորի միամարտի. (Մխ. առակ.։)
Զօրականք գինարբուք, յուզարկուք, համաբարոյք աւազակաց. (Խոր. ՟Գ. 68։)
ՎԱՇՏԻԿ ՎԱՇՏԿԱՆ գ. ՎԱՇՏԿԱԿԱՆ. Այր ի վաշտէ. զօրական. զինուոր. (լծ. լտ. վէ՛լէս, վէլի՛դիս)
ՓՈՒՇՏԻՊԱՆ կամ ՓՇՏԻՊԱՆ. պ. փիւշդիպան, փիւչդիվան. (իբր Կշտապան, թիկնատու) Թիկնապահ. անձնապահապետ. մարմնապահ. նեցուկ. օդնական. նիզակակից. զօրական ի զօրավիգն պատերազմի.
Գունդ ազատաց. դասք ազատորերոյ. ազատ զօրական. ազատէկեան.
Որպէս զօրականացն սաղաւարտն, զոր ի հին արտաքնոցն կորբանն (յն. գօրիքէօն) կոչեն, այսինքն գագաթնադաշն, եւ առանց խաւոյ. (Մաշտ.։)
Բառ լտ. congiarium գօնճիա՛րիում. յն. γογγιάριον ղօնղիարիօ՛ն. Անուն դրամոյ առ հռովմայեցիս՝ որպէս չափ ռոճկի բաշխելւոյ զօրականին.
Արձակեցին ընդ նմա մագիստրեան եւ զօրականս, պատուէր տուեալ ցմագիստրեանն եւ ցզօրականսն։ Մագիստրիանոսն դարձոյց զնոսա ի նմանէ։ Յարեաւ մագիստրեանն, եւ եկն։ Հրամայեաց նմա մագիստրիանոսն. (Ճ. ՟Բ.։)
ՄԵԿՆԱԿԱԶԷՆ որ եւ ՄԵԿՆԱԶԷՆ, ՄԵԿՆԱԶԻՆԵԱԼ. Մեկնակ եւ ինքնագլուխ զինեալ. կամ զմի ազգ զինու կրօղ. սրիկայ. զօրական. ըսի յն. միագօտեալ կամ մենագօտեալ. (որ պէսպէս մեկնի)
Որպէս զքաջս ի զօրականաց՝ մենամարտեան ընդդէմ չարին. (Շար.։)
Յոգնախումբ մարտիկ զօրականք, կամ ժողովարան. (Պիտ.։)
πολεμιστής, μαχητής, μάχιμος bellator, pugnator, pugnax, bellicosus πολεμικός bellicus. Պատերազմիկ. այր պատերազմի. քաջ զօրական. մարտիկ. ճէնկճի.
Առ ի՞նչ է քոյ այդ մեր տրտմութիւնդ։ Նստոյց ի սուգ տրտմութեան զամենայն զօրականսն. (Եղիշ. ՟Բ. ՟Գ։)
Բազմապայծառ գնդիւք՝ վերին զօրականօք. (Ոսկ. ի նեռն.։)
Որպէս զօրականացն սաղաւարտն, զոր ի հին արտաքնոցն կորբանն (յն. գօրիքէօն) կոչեն, այսինքն գագաթնադաշն, եւ առանց խաւոյ. (Մաշտ.։)
στρατιωτικῶς Զինուորաբար. որպէս քաջ զօրական.
Սեպհական զօրականի. զինուորական.
Ձեռն զօրականական։ Զօրականական ձեռին. (Սոկր. ՟Բ. 16։)
Մեծամեծ զօրութիւնք եւ յաջողութիւնք կատարէին ի ձեռն զօրականին. (Եղիշ. ՟Գ։)
Զօրականաց հրամայէ, իբր հիւպատոս սիրապատումի. (Մաշկ.։)
Վայրահայեաց աչօքն (դուստրն հերովդիադայ) յափշտակեաց զսիրտս զօրականացն. (Եփր. յհ. մկր.։)
Խրիստոսի զօրութեամբ վառեալ. քրիստոսի զօրական եղեալ. քրիստոսիւ զօրացեալ.
Ի թագաւորացեալն Հռովմ հասանելով։ Թագաւորակից եղեւ սոցա Դաղմատիոս. զոր սակաւ թագաւորացուցեալ ընդ ինքեան զօրականքն սպանանէին. (Սոկր. ՟Բ. 32. 25։)
Արձակեցին ընդ նմա մագիստրեան եւ զօրականս, պատուէր տուեալ ցմագիստրեանն եւ ցզօրականսն։ Մագիստրիանոսն դարձոյց զնոսա ի նմանէ։ Յարեաւ մագիստրեանն, եւ եկն։ Հրամայեաց նմա մագիստրիանոսն. (Ճ. ՟Բ.։)
Քառասուն վկայքն՝ միահաւատ, քրիստոսակրօն՝ միագունդ զօրականք. (Սիսիան.։)
Գունդ զօրականաց, ժողով դժուարամարտիկ. (Բրս. ՟խ. մկ.։)
στράτευμα, στρατιά, στρατεία militia, exercitus Զինուոր գոլն. կարգ եւ իշխանութիւն զինուորաց. եւ Գունդ կամ խումբ նոցա. զօրականութիւն. եւ Զօր. որ եւ Զօրութիւնք ասի՝ մանաւանդ վասն երկնային զօրաց.
Հրամայեաց ... զզօրականսն յայս իսկ գալ զուգընթացումն. (ՃՃ.։)
Զօրականն գոլ. զինուորութիւն.
Տեսանե՞ս զքաջութիւն զօրականութեան նորա. (ՃՃ.։)
Գոհաբանելով զքո վերաբերութենէդ, ո՛վ զօրականդ քրիստոսի. (Գիւտ թղթ. առ վաչէ։)
Իննտասներորդ հարստութիւն եգիպտացւոց։ Յիննուտասներորդումն (ամի)ցասումն արարեալ զօրականաց. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Ինքնիշխանական, ինքնազօրական.
Ի թագաւորացեալն Հռովմ հասանելով։ Թագաւորակից եղեւ սոցա Դաղմատիոս. զոր սակաւ թագաւորացուցեալ ընդ ինքեան զօրականքն սպանանէին. (Սոկր. ՟Բ. 32. 25։)
Ունիք զզօրականաց քաղաքավարութիւն, եւ ո՛չ զայնոցիկ՝ որ ի քաղաքս իցեն բնակեալ, այլ որպէս զձիս շամբուշ յերամակի՛ ճարակեալս ընդարձակ. (Պղատ. օրին. ՟Բ։)
Աւետարանիչս զառաջին գնալ զօրականացն առ քահանայապետսն, եւ զերկրորդս՝ ընդ մի պատմէ. (Սկեւռ. յար.։)
Զօրականք ոք առաքինիք՝ եւ յետ մահուն պատուին. (Ոսկ. ես.։)
Աւետարանիչս զառաջին գնալ զօրականացն առ քահանայապետսն եւ զերկրորդս՝ ընդ մի պատմէ. իբր մի, կամ միանգամայն. (Սկեւռ. յար.։)
Անդ յանձանձէր ածէր զօրաւարն զկաց եւ զմնաց զօրականին. (Եղիշ. ՟Գ։)
Յուշ առնէր զօրականացն։ Յուշ եւս առնէր նոցա։ Յուշ առնէր նմա զամենայն բանս ատենին։ (Եղիշ.։)
Եթէ զօրական ոք յասպարիսին խնդրէ զմարտի վրէժ, պետաւ նավաւկրթեսցի. (Սկեւռ. ի լմբ.։ Որպէս հարց սրբոց պետ վերակոչիմ) (այսինքն հայրապետ). (Շ. ատեն.։)
Եւ ոչ վէրս ընկալաւ զօրականն աստուծոյ յայնչափ գուժիցն. (Իսիւք.։)
ԶՐԱՀ գրի եւ ԶՐԵԱՀ, եւ ԶՐԵՀ. թ. զըրխ, զիրհ, զիրիհ. եբր. զիրէօն, զիրէան. θώραξ thorax, lorica Լանջապանակ, եւ պահպանակ մարմնոյ զօրականին, յերկաթի կամ ի պղնձի տախտակէ կամ ի վերտէ.
Բազում եւ կազմ գնդաւ։ Իբրեւ զկազմ զօրական։ Կազմ կառօք եւ երիվարօք. (Փարպ.։ Իսիւք. Պիտ.։)
Անդ յանձանձէր ածէր զօրաւարն զկաց եւ զմնաց զօրականին. (Եղիշ. ՟Գ։)
Մի ոմն ի զօրականէ թշնամեացն՝ զինու հանդերձ ելեալ ի նիւս երիվարին՝ անցանէր ընդ մեծ գետն. (Եղիշ. ՟Գ. յորմէ եւ Կաղանկտ.։)
ՍՊԱՅ որ եւ ՍՊԱՀ, եւ ՍԵՊՈՒՀ. (ռմկ. սպահի. պ. սիբահ, սիբահի. եբր. ձապա, կամ սէպա. յորմէ սաբաւովթ) δύναμις, στρατεία virtus, exercitus, militia. Զօր կամ զօրական. գունդ զօրաց, կամ զինուորական ազատաց. որ եւ զօրութիւն. այրուձի. հեծելազօր. բանակ. ազգ.
Նախարարութեանցն գունդք, եւ միանգամայն զօրականացն վաշտք։ Ոյք միանգամ անազգիք էին ի վաշտս, եւ անձամբ երեւելիք. (Խոր. ՟Բ. 57. 61։)
ԱՄՐՈՑ. Լայնաբար՝ որպէս ամրութիւն պահպանութեան. պահապանք. պահակ. պահակապան. զօրական. պէքճի. գօլ. մուհաֆըզ. φρουρά, φρούριον custodiae, prsesidium
Եւ ահա անդէն երեք արք եկին։ Անդէն առեալ զօրականս՝ դիմեաց. (Գծ. ՟Ժ՟Ա. 11։ ԻԱ. 32։)
Երեք զօրականքն՝ որք հատին զգլուխն Պօղոսի ... եկին որք ունէին զբողոնն (կամ զբուղոնն), տանելով զնա Ներոնի։ Զօրականքն՝ որ զբողոնն (կամ զբուղոնն) ունէին, ծանեան զփակեղն. (Ճ. Ճ։)
Ազգի ազգի դասուք զօրականաց, գունդ գունդ ասպարակրօք. (Ոսկ. փիլիպ.։)
Դասակն (այսինքն դաս զօրականաց) հոռոմոց յափշտակեցին զնա. (Ոսկ. գծ.։)
Զապարմանցն թեւակս խառնեալ՝ քան զզօրականացն բանակի, ուր սրահակք ձգիցին. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 26։)
Կուտեաց նա համբարս եւ թոշակս զօրականին. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Դ. 32։)
Մալեալս, եւ ի բաց հատեալս զծննգականսն՝ հալածէ։ Զսոսա տէրունական օրինացն արձանքն զեկուցանեն մալեալս. (քանզի որպէս մալեալն եւ ջախջախեալն ի բաց բառնայ ընկենու զօրականութիւնն եւ զտեսիլն։ Իգական ազգդ եւ զարին մալել եւ խենեշացուցանել կարէ. Փիլ. բագն. եւ Փիլ. սամփս.։)
Դիպեցաւ նոցա կին ոմն աստուածապաշտ, զոր տեսեալ պօղոսի՝ ասէ ցնա. տո՛ւր ինձ զուրարդ քո ... (եւ կինն ետ ցզօրականս՝ ասելով) այդուիկ փակեղամբ պատեցէ՛ք զաչս գորա. (Ճ. ՟Բ.։)
Զօրականք պղերգք, հեշտասէրք. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Զօրականք եւ ի խաղաղութեան զզէնսն ջնջեն. (Բրսղ. մրկ.։)
Զօրականն փախուցեալ, ախոյեանն գերի վարեալ։ Աւադիկ ախոյեան ելանեմ քեզ ի մերոց աստի։ Դաւիթ զինեալ ընդդէմ այլազգոյն գնայր ախոյեան։ Զախոյեանն ընկէց։ Այր զախոյեան իւր հարուածեալ յերկիր կործանէր։ Յաշխարհօրէն պատերազմին ախոյեանն եկեղեցւոյ. (Բրս. ՟խ. մկ.։ Ագաթ.։ Պիտ.։ Եղիշ. ՟Ե։ Յհ. կթ.։ Շար.։)
Ասի եւ զզօրականացն կոչնոց՝ Ի ՄԻԱՍԻն ԵՐԱԽԱՆՔ.
պ. լէշքէր. վր. լաշկարի. թ. ասքէր. Զօր. զօրականք. Դաս զինուորաց.
Գաղտ յեղիշայէ գնաց զհետ զօրականին, եւ առ կարասի. (Կիւրղ. թագ.։)
Իջոյց եղիա հուր, եւ եկեզ զյիսուն զօրականսն. (նխ. ՟Դ. Թագ.։)
Որպէս զօրականացն սաղաւարտն, զոր ի հին արտաքնոցն կորբանն կոչեն. (Մաշտ.։)
Զօրական յանդուգն լ իբրեւ ասպատակաւոր. որ գրի եւ ՀՐԱՀՈՍԱԿ. (լծ. ընդ խրախոյս. եւ ընդ թ. եիւրիւյիլ էտէն ). վրայ վազօղ.
ՄԱՆՈՒԿ. որպէս Պատանի. երիտասարդ ժիր. ծառայ. սպասաւոր. զինուոր. զօրական քաջ.
Մարտիկ, կամ մարզեալ զօրական.
Յորժամ մեկնեն ի միմեանց զօրականք զոտս, հարուստ կան ի պատերազմի. եւ յորժամ ոլորեն զընթացս, արագ հասանեն ուր եւ կամին. (Կիւրղ. թագ.։)
Դիպեցաւ նոցա կին ոմն աստուածապաշտ, զոր տեսեալ պօղոսի՝ ասէ ցնա. տո՛ւր ինձ զուրարդ քո ... (եւ կինն ետ ցզօրականս՝ ասելով) այդուիկ փակեղամբ պատեցէ՛ք զաչս գորա. (Ճ. ՟Բ.։)
ՍԵՊՈՒՀ որ եւ ՍՊԱՅ. ՍՊԱՀ. պ. սիբահի. ἰππεύς eques. իտ. cavaliere եւ γνώριμος, εὑγενής nobilis. Ասպետ. հեծեալ. ազնուական եւ ձիաւոր զօրական. ազատ. պայազատ. աւագ. կամ ըստ Հին բռ. հարկեւոր. մեծարգոյ. տես եւ ՍԱԲԱՒՈՎԹ.
ՎԱՇՏԻԿ ՎԱՇՏԿԱՆ ՎԱՇՏԿԱԿԱՆ. ա. Այր ի վաշտէ. զօրական. զինուոր. (լծ. լտ. վէ՛լէս, վէլի՛դիս)
Երեք հարիւր զօրականաւ (հարեր)՝ զբիւրս բիւրուց այլասեռին (մադիանացւոց)։ Յայլասեռից զոմըն հարեալ։ Ընդ հարկաւ եւ երկիւղիւ այլասեռից։ Հաւատացեալքն սովաւ պարծին ի միջի այլասեռիցն. (Շ. յիսուս որդի. եւ Շ. վիպ. եւ Շ. ատ. եւ Շ. բարձր.։)
Եղեւ շարժ մեծ. եւ ի դողմանէն երկեան իշխանն եւ զօրականքն. (Հ=Յ. փետր. ՟Ի.։)
Նախ պարտ էր ժամանել զօրականի, պարտ էր յառաջել զինակրին. (Ոսկ. յաւետիս.։)
ԶԻՆՈՒՈՐ στρατιώτης, στρατευόμενος miles. որ եւ ԶԻՆԱՒՈՐ. Ունօղ կամ կրօղ զզէն, զօրական. մարտիկ. պատերազմօղ.
Հարցէ իսպառ սուր հրեշտակին՝ ըզբազմութիւն լեգէոնին։ ու՞ր զօրականքն յասպարիզի, կամ լեգէոնքն ի ճակատի. (Շ. յիսուս որդի. եւ Շ. եդես.։)
Վեցհարիւր հազար այր հետեւակ։ Քսան հազար արանց հետեւակաց։ Զօրս բազումս հեծեալս եւ հետեւակս։ Զհետեւակն եւ զհեծելազօրն։ Ամենայն զօրականի հետեւակաց իմոց։ Ել արքայ, եւ ամենայն ծառայք նորա հետեւակք, եւ այլն։ Հետեւակ զօրօք։ Մարտիկ հետեւակօք։ Ընդ հեծեալ եւ ընդ հետեւակ. (Փիլ.։ Պիտ.։ Եղիշ.։)
Զօրականք հրահանգ ի հրահանգս կրթին. (Բրս. մկ.։)
Զօրական ոմն քաջամարտիկ ի թագաւորէ հարկաւորի ելանել նահատակ ընդ այլում թագաւորի միամարտի. (Մխ. առակ.։)
Զօրականք սնապարծք. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Մաքուր եւ սրբապէս։ Սրբապէս եւ առանց նենգութեան։ Սրբապէս եւ համակրօնաբար ուտել։ Ուսուցանէ սրբապէս՝ համանգամայն եւ վայելչապէս։ Սրբապէս կեալ ... Պահել սրբապէս յամենայն ցանկալի կերակրոց ... Սրբապէս լինել աստուծոյ զօրական. (Փիլ.։ Դիոն.։ Ճ. ՟Գ.։ Լծ. կոչ.։ Իսիւք.։)
ՎԱՇՏԻԿ ՎԱՇՏԿԱՆ ՎԱՇՏԿԱԿԱՆ. ա. Այր ի վաշտէ. զօրական. զինուոր. (լծ. լտ. վէ՛լէս, վէլի՛դիս)
Վասն է՞ր յուզեալ իցէ ցասումնս այս ամենայն ի վերայ մեր։ Դարձեալ ի ցասումն եղեալ յուլիանոս։ Ցասումն արարեալ զօրականացն եւ գումարեալ ի վերայ նորա. (Եղիշ. ՟Բ։ Ճ. ՟Ա.։ Եւս. քր. ՟Ա։)
Տեսեալ զզօրականս՝ կարծեմ ճչել անգուշակս զարհուրելով. (ՃՃ.։)
Զօրական մի վատթար եւ ապաժաման (սեմէի)։ Ապաժաման քան զհեթանոսս գտանիցիմք։ Եւ չու մի՛ ապաժաման քան զնոսա գտանիցիս։ Յամօթ առնէ, եւ ապաժաման առ ամենեսեան։ Ապաժաման գտանիցի (մեծութիւնն առաջի առաքինութեան). (Ոսկ. մ. ՟Ա. 3. 18. 23։)
Զօրականք ... կողոպտիչք, գինարբուք. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Զօրականք բնակեն անդ խնդական զբօսմամբք։ Տեղի զբօսման. (Վրդն. ծն. եւ Վրդն. օրին.։)
Զօրականք ... զինատեացք. (Խոր. ՟Գ. 68։)
Այն ոչ զօրականաց գործ է, այլ՝ խազմարար մարդկան. (Ոսկ. եբր. ՟Ե։)
Ոչ ոք ի զօրականաց արկ զմեզ ի խարոյկ, եւ կացոյց ի վերայ կասկարայից. (Ոսկ. ՟ա. թես.։)
Կամ իբր Հրոսակք. զօրականք. սուհանդակք.
Քառասուն վկայքս միագունդ զօրականք. (Սիսիան.։)
Զօրականք ի դասուց վահանաւորաց մօտագնաց առաջի թագաւորին. (Հ=Յ. հոկտ. ՟Թ.։)
Պռինթիոնն գունդ ինչ զօրական էր ։
ՍԱՂԱՒԱՐՏ περικεφαλαία, κόρυς galea. իտ. elmo, celata. գրի եւ ՍԱՂԱՎԱՐՏ. (լծ. լտ. կա՛լէա. եւ հյ. աւարտ կամ վերտ. իբր սաղարի գլխարկ). Գլխանոց զօրականաց՝ երկաթի կամ պղնձի. եւս եւ խոյր արքունի պաշտօնէից, եւ քահանայից.
πάνοπλος omni ex parte armatus ὀπλίτης miles armaturae gravis ὀπλομάχος armis pugnans, bellator τρισσός, τριστάτος tribunus եւ այլն. Զինեալ ի սպառ. բոլորովին զինազարդեալ. զինուոր կամ զօրական զրահաւոր, վառեալ ամենայն զինու զարդու.
պ. սիփէհ սալար. Սաղար սպայից. զօրագլուխ. լայնաբար՝ Սեպուհ զօրական. ընտիր ընտիր այրուձի. ազատ.
Voir tout