kettle-drum;
գոսերս գոչել, to beat the kettle-drum.
timbale. (tambour).
à, au, aux;
près, auprès, chez, dans, parmi;
selon, conformément à, en comparaison de, comparativement, relativement, d'après, à côté de, eu égard à, à l'égard;
durant, pendant, lors de, sous, dans le temps;
près de, environ, à peu près;
pour;
sur, par-dessus, outre;
devant, en présence;
contre, vers, du côté de;
par, de;
առ օր, par jour;
առ նմա՝ ի պանդոկի ագան, ils logèrent chez lui, dans une auberge;
առ որս, chez qui;
առ իս, chez moi;
առ սէր քո, pour l'amour de toi;
առ ի գիտել, pour savoir;
առ եզերբ ծովու, au bord de la mer;
առ մեօք, sous nos jours, dans notre temps, dans notre époque;
առ թագաւորութեամբ Օգոստեայ, sous le règne d'Auguste;
առ այսոքիւք, outre, excepté cela;
եթէ առցես կանայս առ դստերօք իմովք, si vous prenez pour femmes d'autres que mes filles;
չոքաւ առ արքայ, il est allé chez le roi;
չոքաւ առ Հայս, il est allé chez les Arméniens;
փառք իմ ոչ ինչ են առ քոյովն, ma gloire n'est rien auprès de la tienne;
մեծարոյ է առ ամենեսին, il est respecté de ou par tout le monde;
առ նովին ժամանակաւ, en ce temps-là, vers ce temps-là;
առ այր, par personne;
առ ահի, de peur, par crainte;
առ չարութեան, par malice;
առ իս է, il est auprès de moi;
խայտալ առ խնդի, sauter, tressaillir de joie;
բազմել առ ումեմն, s'asseoir près, auprès de quelqu'un.
trente-septième lettre de l'alphabet et huitième des voyelles;
elle a été introduite dans l'alphabet arménien vers la fin du douzième siècle pour remplacer աւ (av) devant les consonnes. Ainsi Պաւղոս, Աւգոստոս, Աւրհնել, etc, ont été écrits Պօղոս, Օգոստոս, Օրհնել, etc.
cf. Օգոստափառ.
Glak;
էր մի յաշակերտաց սրբոյն Գրիգորի լուսաւորչին. զոր սուրբն գրիգոր կարգեաց հայր իննակնեան վանացն, զոր շինեաց յանուն սուրբ Կարապետին ի տարօն գաւառի. ուստի կոչեցաւ յանուն նորա գլակայ վանք։ (յայսմաւ. օգոստ. II)
Եւ հրաման յինքնակալէն կոստանդիանոսէ. Ինքնակալ վաղենտիանոս օգոստոս. (Խոր. ՟Բ. 86։ ՟Գ. 19։)
Միոյն (ի կրօնաւորաց) անկարգութեամբ ամենայն կարգակիցք նորա անգոսնեսցին յաշխարականաց. (Շ. ընդհ.։)
Կոպանեալ ծղոխնի։ Հիկէն գոս կոյր կոպանեալ. (Մագ. ՟Ժ՟Զ. ՟Ի։)
Համահարզանցն եւ փշտիպանաց. (Ասող. ՟Բ. 3։ cf. ԶՈՅԳՈՍՏԱՏ։)
Թագաւորէ աւգոստոս ամս ՟Ժ՟Զ. եւ ետ հիպատիս ՟Ժ՟Գ. Տիբերիոս ամս ՟Ի՟Գ. եւ ետ հիպատիս ՟Թ ... (այլ ոք) ետ հիպատս ՟Ժ ... ետ հիպատս ՟Զ. եւ այլն. (Շիր. քրոն.։)
Թագաւորէ աւգոստոս ամս ՟Ժ՟Զ. եւ ետ հիպատիս ՟Ժ՟Գ. Տիբերիոս ամս ՟Ի՟Գ. եւ ետ հիպատիս ՟Թ ... (այլ ոք) ետ հիպատս ՟Ժ ... ետ հիպատս ՟Զ. եւ այլն. (Շիր. քրոն.։)
Օգոստոս զմենամարտ եւ զնաւամարտ կռիւն կարգեաց. (Եւս. քր. ՟Բ։)
գրի եւ յուղղականն՝ Նաւասարդի. (որպէս թէ՝ Նոր այս արդ կամ արտ. եւ կամ որպէս պ. նէվ էսիր, այս է՝ նոր ժամանակ կամ եղանակ). Առաջին ամիս հայոց եւ տարեգլուխ, ըստ շարժական տոմարի յայլեւայլ ժամանակս. եւ ըստ անշարժ տումարի յայսմաւուրց՝ որ յարմարեալ է աստուածաշնչի, կամ դարու սրբոց թարգմանչաց, համեմատ մետասաներորդ աւուր օգոստոսի.
Հերձին եղէգն, եւ եդին ի նմա զխորհուրդ տումարին նշանագրով. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Գ.։)
Ովսաննա որդւոյ դաւթի։ Ովսաննա (կամ օրհնութիւն) ի բարձունս։ Ովսաննա օրհնեալ եկեալ, եւ այլն։ Օրհնել կամ գոհանալ կամ երգել ովսաննայիւք. (Ճ. ՟Ժ.։ Եփր. ծն.։ Տէր Իսրայէլ. օգոստ. ՟Ի՟Զ.։)
Ոչ ուղղապէս զմտաւ ածելով։ Ուղղապէս եւ մեք խոստովանեսցուք։ Ուղղապէս ճշմարտախոհ լինել։ Ուղղապէս եւ ազատաբար բերիմք ի կրկին տեսութիւնս բանից։ Որք անգոսնեն զուղղապէս զխորհել։ Ուղղապէս բանս յարմարի ընդ նախակարգեալդ. (Ածաբ. ի կիպր.։ Մագ. ՟Ե։ Շ. թղթ.։ Լմբ. պտրգ. եւ Լմբ. ժղ.։)
զսուրբ գլուխն եդին ի պահուհանի միում. (Հ. օգոստ. ՟Ժ՟Ա.։ 5)
ՍԵԲԱՍՏԷ, կամ ՍԵՒԱՍՏԷ. իգ. ՍԵԲԱՍՏՈՍ. ար. Բառ յն. սէվասդօ՛ս, սէվասդի՛ . σεβαστός, σεβαστή augustus, augusta. որ եւ ԱՒԳՈՍՏՈՍ, ՕԳՈՍՏՈՍ. -տա. Պաշտելի. պատկառելի. նազելի. արդոյ. մակդիր սեպհականեալ ինքնակալի, եւ ինքնակալուհւոյ.
Աւգոստոս՝ սեբաստոս անուանեցաւ։ Դոմետիանոսի կինն սեբաստէ անուանեցաւ։ Ինքնակալն հայր աշխարհի անուանեցաւ, եւ նորին կինն սեբաստէ. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Թագաւորէ կայսր սեբոստոս սկտաւիոս, որ եւ աւգոստոս. յորմէ հետէ՝ աւգոստեանք, եւ սեբաստեանք անուանեցան թագաւորք հռովմայեցւոց. (Շիր. քրոն.։) Այլ ի յետին դարս ի մէջ յունաց Սեւաստոս եղեւ անուն ինչ պատուոյ իշխանաց։ Տես եւ բռ. յտկ. ան. Սեբաստիա, եւ Սեբաստիան գունդ։
նոյն ընդ Սեբաստոս. օգոստոս։ Այլ ըստ յետին գարուց վարի առ յոյնս որպէս իշխան պատուաւոր, բարեկամ կայսեր, կոմս պատուել յինքնակալէ.
Եւ ի նոցանէ սրտնեղեցաւ, եւ անգոսնեաց, եւ համարձակեցաւ առ թագաւորն դիմել. (Կանոն.։)
Տօն այլակերպութեան քրիստոսի ի թաբոր. որ եւ ՊԱՅԾԱՌԱԿԵՐՊՈՒԹԻՒՆ. ի դէպ եկեալ արեգականակերպ փայլման դիմացն իբր վարդ կարմիր, եւ ձիւնատեսիլ երեւման հանդերձից իբր վարդ սպիտակ։ Թո՛ղ զի սովին կոչմամբ խափանել կամեցան նախնիք մեր զհեթանոսական տօն հերայի, կամ արտեմեայ անահտայ, եւ կամ ափրոդիտեայ ոսկեծղի եւ վարդամատն կոչեցելոյ։ (Հ. օգոստ. ՟Զ.։ Տօմար.։ Տօնաց.։)
Երկինք արարած են ճշմարտին աստուծոյ, եւ է յօդոյ եւ ի հրոյ, եւ է վերարկու երկրի. (Հ. օգոստ. ՟Ժ.։)
ՏՂՈՐՏԵԱԼ կամ ՏՂՕՐՏԵԱԼ. Բառ անստոյգ, որպէս Անշուք գտեալ, կամ անգոսնելի իբրեւ զճողորտիս.
Որ ինչ լցեալ է զանդունդս կամ զխորս։ Իսկ ԱՆԴՆԴԱԼԻՑ ԾՈՎ՝ է համատարած ծով. պեղագոս. πέλαγος. pelagus.
ԱՆԿՈՒՍՆԵՄ ἁθετέω, διαπτύω. sperno, respuo որ եւ ԱՆԿՈՒՇՆԵԼ, ԱՆԳՈՍՆԵԼ. Արհամարհել. անարգել.
Փիլագոս՝ բարոյախօսն ամենայն կենդանեաց. (Վրդն. պտմ.։)
Երկաթակապ արկին զնա ի բանտ. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ի՟Զ.։)
Արկ զնա ի բանտ, եւ զգուշացաւ զոտսն ի փայտի. այսինքն պնդեաց ի կոճեղս. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ի՟Ա.։)
Աշակերտութիւնք կրօնաստանաց ... Տեառն զինուորեալք։ Մատուցեալ ի յօգոստաբնակ ... պալատ՝ զինուորէր. (Նար. ՟Հ՟Բ. եւ Նար. խչ.։)
Մերոյն Արտաշէսի հրամայեաց երթալ ի Պարսս հանդերձ իւրովք զոյգոստատօք. (Խոր. ՟Բ. 87։) (Ըստ յն. ζευγίτης այսինքն լծուոր, ամոլք, առ աթենացիս էր կարգ դասու զօրականաց զկնի ասպետաց)։
Վա՛յ ինձ եղբա՛յր իմ եւ ընկերակից իմ բագոս։ Ե՛կ եւ հանգի՛ր յարքայութիւն ընդ ընկերակցին քում. (Հ=Յ. հոկտ. ՟Է.։)
Ծիրանավառ օգոստոսականացն. (Ագաթ.։ Կորիւն.։ Խոր. հռիփս.։)
Զծիրանի քղամիդն անգոսնեն (միանձունք), եւ իբրեւ սարդոստայն կնատաձորձ հաշուին. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 16։ (չիք ի յն։))
Հիկէն գոս կոյր կոպանեալ, թափառական կոկոզեալ. (Մագ. ՟Ժ՟Թ։)
ՀԱՄԱՏԱՐԱԾ. գ. ՀԱՄԱՏԱՐԱԾՈՒԹԻՒՆ κύτος, πέλαγος pelagus, mare altum. Պեղագոս, այսինքն ծով մեծ. խորք. անդունդք.
Ձաղումն յաղթութեան կարգեաց աւգոստոս ի կղէոպատրայ ձաղութեանն։ Ձաղեաց զհետեւակ ձաղումն. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Օգոստոս կայսր զլուսիտանիա կղզի քակեաց, եւ սկսաւ զմի մի կղզեաց քակել. քանզի գտաւ մռտութիւն ի կղզիսն. (Միխ. ասոր.։)
Ոչ անգոսնիս յերկայնամտութեանց, ոչ եպերիս ի ներութեանց. (Նար. ՟Ձ՟Բ։)
ἑξουδενόω nihili facio, contemno, sperno ἑπιτιμάω, καταγινώσκω reprehendo, objurgo μέμφω, καταμέμφομαι incuso, vitupero, vitio verto λαμβάνω, -ομαι deprehendo, corripio. Ընդվայր հարկանել (իբր ընդ վախս). անգոսնել. աղարտել. պարսաւել. թշնամանել. ստգտանել. բամբասել. քամահրել, վար զարնել (լծ. պ. բուխտան. եւ հյ. պախել, բախել, առակել) cf. ՊԱՀԱՐԿԵԼ.
Սողու աթենացի օրէնս եդ՝ ոչ ընդունել զպոռնկորդիսն ի ժառանգութիւն. եւ զիկուրգոս՝ ոչ թաղել զպոռնկորդիսն. (Պիտառ.։)
ՊՌԻՄԻԿՈՒՌ կամ ՊՌԻՄԻԿԵՌ, կամ ՊՌԻՄԻԿԻՒՌՈՍ. Բառ լտ. եւ յն. primicerius πρωτοκήριος . որպէս թէ նախամոմ, նախակեռոն. Անուն նախագահութեան ի մէջ աւագ որերոյ, որպէս նախկին նշանակեալն ի ցուցակի. կամ առաջին ատենադպիր։ ՃՃ. եւ Հ. վրք. սարգսի եւ բագոսի.։
Եղեւ ժողով եպիսկոպոսացն սիւնհոդոսին նահանգին կեսարու։ Մեծաւ սիւնհոգոսիւ։ Սիւնհոգոս սուրբ ժողովոյն։ Որ ինչ ի սրբոց սիւնհոգոսացն սահմանեցան կանոնք. (Բուզ. 29։ Շ. ընդհանր.։ Տէր Իսրայէլ. հոկտ. ՟Ի՟Է.։ Տօնակ.։)
Եւ կոչէին զնա (զանահիտ՝ զլուսին) վարդամատն եւ ոսկեծղի. (Հ. եւ Տէր Իսրայէլ. օգոստ. ՟Զ.։)
Սուղ փաղփեալ փանաքիմաց փարաւարթեալ գոս. (Մագ. ՟Ժ՟Զ։)
augustalis, imperialis σεβαστικός . Սեպհական աւգոստոսաց. կայսերական. եւ Օգոստափառ կայսերք.
Ընկալեալ զհրամանս օգոստոսական. (Ղեւոնդ.։)
Հրաժարեալ ի ծիրանափառ օգոստոսականացն. (Ագաթ.։ եւ Կորիւն.։)
Զօգոստոսական եւ զինքնակալ թագաւորսդ. (Յհ. կթ.։)
Ունակ օգոստոսական փառաց. կայսերաշուք. մեծափառ.
Ինքնակալ եւ մշտայաղթ կայսեր կոստանդիանոսի՝ մեծ եւ օգոստափառ, թագաւորաց թագաւորի. (Թղթ. դաշ.։ Շ. թղթ.։ Նար.։)
Անգոսանելով. արհամարհելով (զօրէնս).
Եւ ոչ նոքա՝ որ առաւելագոյն առժանաւոր եղեն պատուոյ՝ մարտիւրոսքն. յայտնել ումեք (ի մէնջ զփառս իւրեանց) ոչ կարեն, եւ ոչ ի տեսանիլ գիշերոյ. ապա թէ անգոսաբար ոք կամ անխրատ սովորութեամբ երազօք վարեսցի, այս ի բաց մերժեալ է յեկեղեցւոյ քրիստոսի. (Եղիշ. հոգ. (բանն է ընդդէմ պատմողաց զսուտտեսիլս եւ զերազապատում ըղձութիւնս)։)
Որ սիրէ անգոսնել եւ ընդ վայր հարկանել զայլս.
Մի՛ անգոսնասէր, մի՛ բամբասօղ. (Եւագր. ԺԷ։)
ԱՆԳՈՍՆՈՒԹԻՒՆ ԱՆԳՈՍՆՈՒՄՆ. Անգոսնելն, եւ անգոսնիլն. λοιδορία. (հյ. լուտանք) contumelia (թշնամանք)
Ապա եթէ նորա անգոսնելոյն նոյնպէս անգոսնութիւն զարկանես, զհուրն բորբոքեցեր. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 2։)
Մարմնական մխիթարութեան հանապազորդ անգոսնումն. (Վրք. հց. ՟Դ։)
Օգոստոս կայսրն աշխարհագրաւն. (Շ. մտթ.։)
Որ կրէ յինքեան զապականութիւն. ապականացու. ունակ անգոսնելի կրից. եղծանելի. անկեալ ընդ պարտեօք մահու.
Մահկանացու եւ ապականացու էառ մարմին. (Կիւրղ. գանձ.) իմա՛ որպէս յն., որ զանանգոսնելի կիրս ի մէջ բերէ. իսկ Անապական ասի՝ որպէս յն. φθαρτός , որ զանանգոսնելի կիրս ի մէջ բերէ. իսկ Անապական ասի՝ որպէս յն. ἁδιάφθαρτος իբր ազատ յանգոսնելի կրից, եւ ի փտութենէ մարմնոյն ի գերեզմանի։ cf. ԱՆԱՊԱԿԱՆ։
որ թարգմանի՝ արէսի գիւղ) cf. ԱՐԻՍՊԱԳՈՍ. (Բռ. յտկ. ան։)
καταφρονέω, ἑξουδενέω, ἑξουθενέω , ἁτιμάζω, ἑκμυκτηρίζω, ἑμπαίζω եւ այլն. contemno, nihili facio, despicio, ignomina afficio, etc. համարել ինչ. յոչինչ գրել. քամահել. անգոսնել. անարգել. ընդ վայր կամ առ ոտն հարկանել. անտես կամ ապախտ առնել. ստուգանել. որպէս յն. Անպատուել. տե՛ս Ծն. ՟Ժ՟Զ 4. եւ 5։ ՟Ա. Թագ. ՟Ժ՟Է 42։ Կամ անտես առնել. Թուոց. ՟Ե 12։ ՟Լ՟Ա 16։ Ղեւտ. ՟Զ. 2։ ՟Ի՟Զ 40. 43։ Սղ. ՟Հ՟Է 59։ Եզեկ. ՟Է 19։ Կամ Ունչս առնել. Սղ. ՟Բ 4։ ՟Լ՟Դ 16. ՟Ա. Եզր. ՟Ա 51. եւ այլն։ Կամ Ծաղր առնել, խաղ առնել, այպն առնել. (Առակ. ՟Լ. 17։ Յոբ. ՟Ե 22։ ՟Լ՟Թ 22։ Առակ. ՟Ի՟Է 7։ Յուդ. 18։ Առնու անխտիր խնդիր հյց. եւ պարառ.)
Սրբոյ վկային ագաթոնիկոսի, որ թարգմանի բարեյաղթող. (անդ. Հ=Յ. օգոստ. ՟Ի՟Բ.։)
Բարձրագոյն գոս հրաշից. (Անյաղթ բարձր.։)
Զգարշութիւնս անգոսնելի մի՛ իբր բռնամարտիկ վանեսցես. (Նար. ՟Կ՟Զ։)
Ետ զեղեգնացուպն. եւ բացեալ ընթերցան. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Գ.։)
Փրկիչ, եւ համագործող ամենայնի. (որ իշխանդ ես կենաց եւ մահու. Հ=Յ. օգոստ. ՟Ժ՟Ը.։)
Արար զգորտինայ միտրապօլիս, որ է մայրաքաղաք. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ա.։ Այլ անսովոր է գրեալն յոմանց.)
Անընդունելի սինհոգոսին չեպիսկոպոսունքն եւ անարժան քահանայքն նզովեցին զսուրբ գերմանոս պատրիարգն. (Հ=Յ. նոյ. ՟Ի՟Թ.։)
Ծորմամբ հոգւոյդ՝ նախնին սոցա ծերն (սուրբ տարագոս) իբր ի ձէթ պարարտանայ. (Տաղ.։)
Օգոստոս զհերովդէս այլազգի՝ թագաւոր վերակարգէ ի հրէաստան. (Զքր. կթ.։)
Սուղ փաղփեալ փանաքիմաց փարաւարթեալ գոս. (Մագ. ՟Ժ՟Զ։)
Մատուցեալ ի յօգոստաբնակ պաղատ զինուորէր. (Նար. խչ.։)
ἁδιάβλητος, ἁνεπίπληκτος, irreprehensibilis. Որ չէ անգոսնելի. անպախարակելի. անպարսաւ. անմեղադրելի. այըփլանմազ, զայրի մու աթէպ.
Անանգոսնելի պահեալ զիւրն սահման ամբողջ։ Յանձն առնուլ եւ զքուն, եւ խռովել եւ տրտմել, եւ զայլսն զմարդկայինսս անանգոսնելի (կամ անանկոսնելի) կիրս։ Անանգոսնելի համարիմ զամենայն. (Պրպմ.։)
Զանանգոսնելի կիրսն կրել ըստ մարմնոյ. (Շ. թղթ.։)
Ունի եւ զմերս, եւ զկիրս սոցա զանանգոսնելիսն՝ առանց մեղաց ամենեւին ... Գեր ի վերոյ բնաւին իսկ կրից անանգոսնելեաց. (Տօնակ.։)
Փորձեցաւ ըստ ամենայնի մերոցս անանգոսնելի կրիւք. (Լծ. ածաբ.։)
Որք անանգոսնելի ունին զկեանսն. (Մեկն. ղեւտ.։)
cf. ԱՆԲԱՄԲԱՍ. յն. անլուտալի. ἁλοιδόρητως. conviciis non obnoxoius. որ եւ անանգոսնելի.
Անբաւութիւն ծովուն. իբր ծով համատարած. պեղագոս. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 31։)
ἁνυπαίτιος. inculpatus, inculpabilis. Որ չէ արժանի մեղադրութեան. անստգտանելի. անպարտ. անանգոսնելի. անպարսաւ. մազուր օլաճագ.
Անզգայութիւն իցէ քոյդ անմեղութիւն. (Իսիւք. եւ Օգոստ. եւ Սիմաք.) բայց կայ եւ յն. չարութիւնն։
Որ ոչ դնէ այլում պատիւ. անարգու. անգոսնիչ.
Անգոսնել զմերս աշխատութիւն իբր զաւելագործակս եւ զընդվայրաքննինս. (Անան. եկեղ.։) cf. ԱՒԵԼԱՐԴԱԳՈՐԾ։
Մատուցին զողջոյնն Յիսուսաւանդ. (Հ. օգոստ. ՟Ժ՟Ե.։)
Մի՛ յիշեր զառաջին անգթութիւնն իմ եւ զչմարդութիւն, զոր առնէի. (Հ. օգոստ. ՟Ժ.։)
Չորրորդապետս կացուցանէ աւգոստոս զհերովդէս, եւ զանտիպատրոս, եւ զլիւսիաս, եւ զփիղիպոս. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Մատուցեալ ի յօգոստաբնակ պայծառապսակ պատկառատեսակն պաղատ՝ զինուորէր. (Նար. խչ.։)
Առաքեաց առ նա զԱնանէ, եւ պատկերագործ մի Յովհաննէս անուն. (Հ. օգոստ. ՟Ժ՟Զ.։)
(Աբգար առ Յիսուս) առաքեաց պատկերակազմ մի. (Տէր Իսրայէլ. օգոստ. ՟Ժ՟Զ.։)
ԱՆԳՈՍՆՈՒԹԻՒՆ ԱՆԳՈՍՆՈՒՄՆ. Անգոսնելն, եւ անգոսնիլն. λοιδορία. (հյ. լուտանք) contumelia (թշնամանք)
Ապա եթէ նորա անգոսնելոյն նոյնպէս անգոսնութիւն զարկանես, զհուրն բորբոքեցեր. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 2։)
Մարմնական մխիթարութեան հանապազորդ անգոսնումն. (Վրք. հց. ՟Դ։)
Միոյն անկարգութեամբ ամենայն կարգակիցք նորա անգոսնեսցին. (Շ. ընդհ.։)
Կիրս ապականութեան՝ առանց ապականութեան կրեաց քրիստոս. (Լծ. կոչ.) իմա՛, կրեաց անանգոսնելի կիրս կամաւորս, որ ըստ յն. φθορά, այսինքն են քաղց եւ ծարաւ, չարչարանց եւ մահ. եւ ո՛չ զանգոսնելի կիրս. որ ըստ յն. διαφθορά, զոր օրինակ փտութիւն ի գերեզմանի, եւ ախտ մեղանչական, եւ այլն։
εὑκαταφρόνητος contemptibilis Դիւրաւ անգոսնելի.
ԴԻՒՐԱՐՀԱՄԱՐՀ ԴԻՒՐԱՐՀԱՄԱՐՀԵԼԻ. Դիւրաւ արհամարհելի, անգոսնելի. որ ասի եւ ԴԻՒՐԱԽՈՇՏԱՆԳ.
Որպէս նորա (թագաւորին) հնազանդ եւ հրամանակատար. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ժ՟Զ.։)
Եւ էր սուրբն սարգիս պատուեալ պռիմիկուռ դասուց կենդիլիոսաց, եւ սուրբն բագոս էր պատուել սեկունդիկուռ նոյն գնդին. (Հ. յնվր. ՟Ա.։)
Խաղային ի հուր, ի գազանս, եւ յանցաւորութիւն լայնութեան եւ խորութեան ծովու. յն. լոկ, ընդ պեղագոսս. (Ոսկ. յհ. ՟Բ. 29։)
Ի մէջ աթենացւոցն՝ որ յարէոսպագոս ատենակալ բանախօսութիւնն. (Կոչ. ՟Ժ՟Է. (ա՛յլ ձ. ատենախօսութիւնն))
Յորմէ գահոյքն գեղեցկակերտեցան, զնիւթն անգոսնեալ։ Գեղեցկակերտեալք ի տեղիս տեղիս տաճարք։ Յհ. (իմ. երեւ. եւ Յհ. իմ. պաւլ.։)
էր սուրբ կոյսն երկայն հասակաւ սպիտակամարմին. (Հ. օգոստ. ՟Ժ՟Ե.։)
Սքանչելատեսակ եւ չքնաղազարդ պատմուճան։ Սքանչելատեսակ որդի իւր՝ մանուկ տիօք. (Անան. եկեղ.։ Տէր Իսրայէլ. օգոստ. ՟Ժ՟Թ.։)
Սքանչելատեսակ եւ չքնաղազարդ պատմուճան։ Սքանչելատեսակ որդի իւր՝ մանուկ տիօք. (Անան. եկեղ.։ Տէր Իսրայէլ. օգոստ. ՟Ժ՟Թ.։)
Սքանչելատեսակ եւ չքնաղազարդ պատմուճան։ Սքանչելատեսակ որդի իւր՝ մանուկ տիօք. (Անան. եկեղ.։ Տէր Իսրայէլ. օգոստ. ՟Ժ՟Թ.։)
Ջոհոր հոգեւորաբուղխ, որ զի գոս աստուածահանճար իմաստաբեր անձկութեամբ կենդանի անծարաւ ջրոյն. (Թէոդոր. ի կոյսն.։)
Զբազում կռապաշտս դարձոյց ի բարեպաշտութիւն, եւ մկրտեաց. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ի՟Ե.։)
Թէ յամուսնութենէ, ի մսոյ եւ ի գինւոյ, ոչ վասն ճգնաւորութեան ի բաց մեկնի, այլ հայհոյելով անգոսնեսցէ զգործաւորութիւն. (Կանոն.։)
Բազումք անգոսնէին զնա վասն զազրահոտութեան. (Մխ. առակ.։)
Բազում հարցաքննութիւնս արարեալ՝ ոչ կարաց խոտորեցուցանել ի քրիստոսի հաւատոցն. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ժ՟Դ.։)
Արկանել զիս ի մեծալայնութիւն ծովու. յն. ի մեծ պեղագոս, կամ ի համատարած ծով. (Փիլ. ՟ժ. բան.։)
Ի սուրբ մակաբայեցիսն էի ընդ Ատտիկոսի պատրիարգին ի պատարագամատուցի։ Յորժամ սարկաւագն զանուն միոյ ի նոցանէ քարոզէ ի պատարագամատուցին. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Գ.։ Ոսկիփոր.։)
Իւրոյ մտացն փոքրահոգութիւն անգոսնէ. (Կլիմաք.։)
Ի լինել աշխարհագրութեան առ օգոստոսիւ։ Յառաջ քան զտէրունական ծնունդն տնօրէնութեամբ իմն եղեւ ազգին աշխարհագրութիւն. (ՃՃ.։)
ԶՔրիստոսի պատարագն բարեզգեստութեամբս հրապարակատես առնեմ։ Անգոսնել զբարեզգեստութիւն հայրենի աւանդութեան. (Լմբ. առ լեւոն. եւ Լմբ. պտրգ.։)
Սովորականաւ թագաւորացն զբարեհռչակութիւնն գոչել կամեցեալք ... զԿոստանդիանոս ամենեքեան միաբան օգոստոս կարդային. (Սոկր.։)
ԴԻՒՐԱՐՀԱՄԱՐՀ ԴԻՒՐԱՐՀԱՄԱՐՀԵԼԻ. Դիւրաւ արհամարհելի, անգոսնելի. որ ասի եւ ԴԻՒՐԱԽՈՇՏԱՆԳ.
ՀԱՄԱՏԱՐԱԾ. գ. ՀԱՄԱՏԱՐԱԾՈՒԹԻՒՆ κύτος, πέλαγος pelagus, mare altum. Պեղագոս, այսինքն ծով մեծ. խորք. անդունդք.
Սէր եւ յօժարութիւն անգոսնելոյ. արհամարհութիւն.
Մեղայ անգոսնասիրութեամբ. (Մաշկ.։)
Ո աժիոս ապոստոլոս. ի աժիա թէոդոքոս. իբրու օ այիօս աբօսդօլօս. ի այիա թէոդոգոս. այսինքն սուրբ առաքեալն, սուրբ աստուածածինն։
Բայց իմաստունք անգամ ստէպ վարանէին եւ ցարդ եւս վարանին, թէ ուր դնի ըստ հին գրչութեան, Աւնան, Սաւսան, Սաւսակիմ, Լաւոդէ, եւ այլն, արդեօք իբր աու՞ վերծանելի իցէ, եթէ իբր օ՛. զոր դիւրին է որոշեալ՝ հայելով յայլ լեզուս. զի հիշելի է ըստ նոցա, անուան, սօսան, սուսակիմ, լօոդէ, եւ այլն։ Որպէս եւ վիպակ սովորութեամբ գրեալքն կամ իբր ռամկօրէն հիշեաւ արտաբերեալքն՝ օգոստոս, աւրեղիոս, պաւղոս եւ այլն։ Եւ չեն ինչ զարմանք. զի եւ իտալացիք՝ որոց լեզուն է ռամկականն լատինականի, ասեն օ՛ռօ, կօտէ՛րէ, բա՛օլո կամ բօ՛լօ, ուտիռէ կամ օտի՛ռէ. փոխանակ լատին ձայնիցս՝ աւռում, կաւտէ՛րէ, բաւլուս, աւտի՛րէ, եւ այլն։
Նաւասարդի (Ա. օգոստ. ԺԱ. աւ, ԻԳ։ նաւաս. Գ. օգ. ԺԳ. աւ, ԻԵ. Հ. կիրակ.։)
ἀμαρτία, κακία, vitium Կարիք մեղաց. անգոսնելի կիրք. յօժարութիւն եւ ունակութիւն ի չար անդր. մոլութիւն. մեղք. պակասութիւն. գէշ բնութիւն. պէդ խույ, նօգսան, թաքսիրաթ, գապահաթ.
Ընդէ՞ր բնաւ եմք եւ գոմք. յն. մի բայ, կեամք. (Ոսկ. յհ. Ա. 11։) Միթէ եւ ձկանդ որսո՞րդ գոս. (Ոսկ. ղկ.։)
Առաւել բարձրագոյն գոս. (Անյաղթ բարձր.։)
Յանպատութեան գոս. (Վրք. հց. Դ։)
Բացականացն գոս բաղձալի. Ընդ Քրիստոսի դոյք փառաւորեալ. (Նար. Թ. եւ Նար. առաք.։)
Ագոնարարացն արագոստուաւ, որ է գօշ. (Եւս. քր. ՟Բ։) cf. ԳՈՇ։
Տեսեալ զնա առիւծուն՝ աջ թաթիւն որպէս սպունգաւ սրբէր զքրտունսն. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ժ՟Ա.։)
Ընդ առաւօտն իբր չմեղս եղեալ՝ գնացին զճանապարհս իւրեանց ուրախութեամբ. (Տէր Իսրայէլ. օգոստ. ՟Ժ՟Զ.։)
ՈՏՆ ԱՐԿԱՆԵԼ. ՈՏՆ ՀԱՐԿԱՆԵԼ. ԸՆԴ ՈՏՆ ՀԱՐԿԱՆԵԼ. Արհամարհել. անգոսնել. ջանալ նկուն առնել ընդ ոտիւք.
Ռամիցն վեհ՝ զինուորեալ նա (սուրբն տարագոս). (Տաղ.։)
ՔԱՋ ԱՐԱՆՑ, քաջի արանց. որպէս յն. σεβαστός . Սեբաստոս (պաշտելի). լտ. augustus. որ եւ օգոստոս, (փառացի, գերապանծ, բարեբաստ) այն ինքն է Կայսր.
ՔՕԶ cf. ԳՈՍ.
Փողս եւ քէօզերս (կամ քաւզերըս) գոչէին, իբրեւ յամպոց որոտային. (Շ. եդես.) (ա՛յլ ձձ. գոսեր կամ գոզեր)։
Ըստ շարժական տոմարի ազգիս՝ յայլեւայլ տարիս ամիսք հայոց ի դէպ գան այլեւայլ ամսոց հռովմայեցւոց. իսկ ըստ յայսմաւուրաց՝ որ յարմարեալ է ըստ ժամանակի թարգմանչաց կամ ըստ թարգմանութեան Աստուածաշնչին, եւ կոչի անխաղաց կամ անշարժ տոմար Սարկաւագ վարդապետի, միշտ նաւասարդի ՟Ա. կապեալ է ընդ ՟Ժ՟Ա. օգոստոսի։
Ամիսք Սարկաւագին յարակայ ընդ իրեարս այսպէս զուգին. նաւասարդի, աւգոստոսի ՟Ժ (կամ ՟Ժ՟Ա). հոռի, սեպտեմբերի ՟Թ (կամ ՟Ժ) եւ այլն. (Տօմար.։)
Աւգոստոս կայսր զիւր պատկերն գրէր զդրամն. եւ քրիստոս զիւր պատկերն զմարդն. անդրադարձելով մարդ դրամ վերընդարձակի վերծանութեամբ. (Կամրջ.։)
Զսոսա վասն զի քակել անհնար էր, որ ասին թոնձք, կլանեն, զի կոկորդին ջերմութեամբ թուլացեալ արձակեսցին աղխքն. (Փիլ. լիւս.։) (ի լս. գրի, պեղականք. թերեւս իբր պեղագոսեանք, ծովականք. կամ պողիպոդք։)
Զեբրայեցւոց ժամանակագրութիւն եդից կարգ ըստ կարգէ։ Որք ի յուլիոս կայսերէ եւ յօգոստեայ կարգ ըստ կարգէ եղեն ինքնակալք։ Զասորեստանեայց թագաւորսն կարգ ըստ կարգէ համարի։ Նինոսգ զորմէ մանր կարգ ըստ կարգէ գրել փութացաք. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Հանին զնոսա երկաթի ճանկօք ի հրոյն. (օգոստ. ՟Ժ՟Ա։)
Ի բա՛ց գնա երկրո՛րդ յուդա, ի զա՛տ գնա անհաւատ եւ մեղկի. (Հ. օգոստ. ՟Ի՟Զ.։)
Բանիւ առ ընկերն մղել, եւ ձեռամբ առ ինքն յանգուցանել։ Զնիւթ իբրեւ զանարգ ինչ անգոսնեալ ի բաց մղեն. (Յհ. իմ. պաւլ. եւ Յհ. իմ. երեւ.։)
Եղեն կայծակունք եւ շանթք եւ որոտք։ Եղեն որոտք եւ կայծակունք եւ անձրեւք. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։ Հ=Յ. օգոստ. ՟Ը.։)
Մի խնդալ ընդ այն, ընդ որ սգալն պարտ է։ Վասն է՞ր իսկ սգոյք զայսմանէ, զորոյ ես սկիզբն անգոսնեմ. (Իսիւք.։)
Երթայք կամօք իւրովք՝ յուսացեալ ի սուտ հանել զօգոստոսն (այսինքն զամբաստանութիւնս եղեալս առաջին կայսեր). (Խոր. ՟Գ. 40։)
Կշիռ մեծ կամ փոքր։ Չափ մեծ կամ փոքր։ Բեա մի մեծ կամ փոքր։ Ի փոքուէ մինչեւ ցմեծն։ Ըստ փոքուն եւ ըստ մեծին դատիցիս։ Եւ ես եմ մանուկ փոքր։ Սեղանն պղնձի փոքր էր։ Միթէ փո՞քր ինչ իցէ քեզ այդ, զի զատոյց զքեզ Աստուած իսրայէլի։ Փոքր մատնս իմ ստուարագոյն է քան զմէջ հօր իմոյ։ Որոջ մի փոքր։ Խնդիր մի փոքր։ Զամենայն սպասս՝ զմեծամեծս եւ զփոքունս։ Անգոսնեաց զաւուրս փոքունս։ Ի փոքունց նոցա մինչեւ ցմեծամեծս։ Ի պատուիրանացս յայսցանէ ի փոքունց։ Որ ի փոքուն հաւատարիմ է, եւ ի բազմին հաւատարիմ է։ Զփոքր ինչ դատաստան ինքեանք դատեսցին։ Առ փոքր մի սրտմտութեան. յն. սրտմտութեան փոքու. եւ այլն։
Դանիէլ էր այր քարձ, մինչեւ կարծել հրէիցն՝ թէ ներքինի՛ իցէ։ Էր դանիէլ քարց, եւ ցամաք մարմնով։ Երաժշտական անուն կնոջ, նաեւ քարձն (իբր անմօրուս, կամ քած)։ Բերանուն կոչի յիրացն բերմանէ. գունչ, քարձ (կամ քարց). (Մահ դան.։ եւ Հ. օգոստ. ՟Ի՟Ե.։ Դամասկ.։ Երզն. քեր.։)
Որ աստէն անգոսնեալ եմ, եւ անդէն ( ի հանդերձեալն) խայտառակեալ. (Նար. ԿԷ։)
Զի թէ արտաքոյ արդեօք տօնիս զբան պատմութեանս ձգեցի, անգոսնեցէ՛ք որպէս զանժամ եւ շատախօս. (Աթ. համբ.։)
Գնաց ի լեառն աւազուտ. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Է.։)
Գուցէ Գոս, որ է Թմբուկ մեծ. գօզ.
Անուն ամսոյ եբրայեցւոց, որ վեցերորդ է ըստ աստուածաշնչին, եւ վերջին ըստ տոմարական տարեմտի նոցա, համեմատեալ օգոստոսի եւ սեպտեմբերի.
Զայգին գոս եւ խոպան առնելով. (Գէ. ես.։)
Քանզի կաղնւոյ յունարեն փիգոս (ֆի՛ղօս) ասեն, ուտելոյն ասացաւ փագին (ֆաղին). (Նոննոս.։)
Յօգոստոս կայսերէ։ Տիբերեայ կայսեր։ Ի կայսր բողոքեցեր, առ կայսր երթիջի՛ր։ Տո՛ւք զկայսերն՝ կայսեր։ Չի՛ք մեր թագաւոր բաց ի կայսերէ. (եւ այլն։ Իսկ ՟Ա. Մակ. ՟Ա. 1. եւ ՟Գ. 27.) ուր ասի ի մեզ աղեքսանդր կամ անտիոքոս կայսր, ի յն. թագաւոր դնի, կամ ոչինչ։
Պոմպէոս ձաղեաց։ Աւգոստոս ձաղեաց զհետեւակ ձաղումն։ Գերմանիկոս ձաղեաց զպարթեւս. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Եհաս համբաւ գիտութեան նորա եւ յաճախ իմաստութեանն։ Յաճախ քարամբք զբարի պտուղն կթէին. (Հ. օգոստ. ՟Ժ՟Գ.։ Հ. դեկտ. ՟Ի՟Զ.։)
Սոքա ընկեր ընկերի շողոմս առնեն՝ վասն ժողովելոյ ի սիւնհոգոսն. (Վրք. հց. ձ։)
Ուստի պարտ էր զարմանալ զնմանէն, նոքա անգոսնէին. (Իսիւք.։)
Ընդ առաւօտն իբր չմեղս եղեալ՝ գնացին զճանապարհս իւրեանց ուրախութեամբ. Տէր Իսրայէլ. օգոստ. ( ՟Ժ՟Զ.։)
Յաղագս շարժութեանց բան՝ պիտանացու եւ առ տրտմբանականս է՝ առ իւրեանցն պարապս. այլեւ ոչ անգոսնելի բնական իմաստասիրութեան. (Անյաղթ ստորոգ.։)
Հարկանել դալար ջայլոտիւք. (Հ. օգոստ. ՟Ժ՟Թ. եւ այլն։)
Առին ի ձեռս տապարս եւ սատիրս եւ սատուրս. հերձուին զդուրս վանաց։ Դահիճն ուժգին հարեալ սատրով՝ եհատ զոտսն ի ծնկաց. (Ճ. ՟Ա.։ Հ. օգոստ. ՟Ժ՟Զ.։)
Հրամայեաց նստուցանել զտէր պետրոս յոսկի սելին։ Զոսկի սելին յինքն էառ, եւ ասէ, թէ հայրապետական աթոռ է եւ չէ պարտ այլ ումեք ի վերայ նստել. (Ուռհ.։ Հ. օգոստ. ՟Թ.։)
Հրամայեաց նստուցանել զտէր պետրոս յոսկի սելին։ Զոսկի սելին յինքն էառ, եւ ասէ, թէ հայրապետական աթոռ է եւ չէ պարտ այլ ումեք ի վերայ նստել. (Ուռհ.։ Հ. օգոստ. ՟Թ.։)
Ատելի արարէք զիս՝ երեւելի անզգամ ամենայն բնակչաց երկրիս։ Մի՛ ոք համարեսցի զիս անզգամ։ Խրատիչ անզգամաց, վարդապետ տղայոց։ Անզգամաց արմատս ձգեալ։ Զանզգամ սպանանէ բարկութիւն։ Այր անօրէն եւ անզգամ գնայ զճանապարհս թիւրս։ Անզգամն անգոսնէ զխրատ հօր։ Անզգամն ծիծաղելով գործէ զչար։ Յականջս անզգամի ամենեւին մի՛ խօսիր։ Իբրեւ զմի ի կանանց անզգամաց խօսեցար. եւ այլն։
Գնաց ի լեառն աւազուտ. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Է.։)
ἑπιλαμβάνω corripio, reprehendo Այպանել, ընդ վայր հարկանել. պարսաւել. անգոսնել. ըստգտանել.
Ոչ անգոսնիս յերկայնմտութեանց, ոչ եպերիս ի ներութեանց. (Նար. ՟Ձ՟Բ։)
Ձեռք կարկամըք պարզեցան, եւ գոսացեալք առողջացան։ Զկինըն կապեալ դիւին կարկամ, կանգնեաց յախտէն առողջանգամ. (Շ. խոստով.։)
Թէ մազ ոք կլանէ։ Եկուլ զիս իբրեւ զվիշապ։ Ձուկն կամէր կլանել զպատանեակն։ Հրամն ետ աստուած կիտին մեծի կլանել զյովնան։ Կլանէին եօթն հասկքն զեօթն հասկսն ընտիրս։ Եկուլ գաւազանն ահարոնի զգաւազանս նոցա։ Ցաւովք կլանիցեմ զտողունս իմ։ Կլցուք զնա կենդանւոյն իբրեւ դժողք։ Բացեալ երկրի զբերան իւր՝ կլանիցէ զգոսա։ Գուցէ կլանիցէ զարքայ, եւ զամենայն ժողովուրդն՝ որ ընդ նմա։ Բերան ամպարշտաց կլանէ զդատաստանս։ Զքօրացաւ մահ, եւ եկուլ։ Կլանէին զազգս։ Առի զգրկոյսն, եւ կլայ (կամ կլի) զնա.եւ այլն։
Թէ մազ ոք կլանէ։ Եկուլ զիս իբրեւ զվիշապ։ Ձուկն կամէր կլանել զպատանեակն։ Հրամն ետ աստուած կիտին մեծի կլանել զյովնան։ Կլանէին եօթն հասկքն զեօթն հասկսն ընտիրս։ Եկուլ գաւազանն ահարոնի զգաւազանս նոցա։ Ցաւովք կլանիցեմ զտողունս իմ։ Կլցուք զնա կենդանւոյն իբրեւ դժողք։ Բացեալ երկրի զբերան իւր՝ կլանիցէ զգոսա։ Գուցէ կլանիցէ զարքայ, եւ զամենայն ժողովուրդն՝ որ ընդ նմա։ Բերան ամպարշտաց կլանէ զդատաստանս։ Զքօրացաւ մահ, եւ եկուլ։ Կլանէին զազգս։ Առի զգրկոյսն, եւ կլայ (կամ կլի) զնա.եւ այլն։
Անգոսնեացն եւ անգուշեաց մի բառ է. շայն ասորի, եւ սէ հայեցի. (Երզն. քեր.։)
Հարթեաց նատալիա զհերս իւր գլխոյն, եւ զգեցաւ առն զգեստ. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ի՟Զ.։)
Թագաւորէ աւգոստոս ամս ՟Ժ՟Զ. եւ ետ հիպատիս ՟Ժ՟Գ. Տիբերիոս ամս ՟Ի՟Գ. եւ ետ հիպատիս ՟Թ ... (այլ ոք) ետ հիպատս ՟Ժ ... ետ հիպատս ՟Զ. եւ այլն. (Շիր. քրոն.։)
Զհրամանն աստուծոյ եւ զօրէնս նորա։ Զհրամանացն աստուծոյ եւ զօրինաց նորա։ Գնալ ըստ հրամանաց նորա։ Ըստ հրամանի թագաւորին։ Բռնաւորաց հրամանաւ։ Տղայակոտոր հրամանին։ Ել հրաման յօգոստոս կայսերէ։ Յինէն ել հրամանս այս։ Ես եդի զհրամանս զայս։ Հրաման ինչ ի տեառնէ ոչ ունիմ։ Ոչ հնազանդեցան հրամանի քում.եւ այլն։
Ձգեաց զձեռն իւր ի մահիճսն (դագաղաց). (Հ. օգոստ. ՟Ժ՟Ե.։)
Առաքին արքունուստ պատգոսք պատուաւորք զօրօք բազմօք բերեալ կրկին անգամ թագ, եւ շքեղացուցանեն զթագաւորն Գագիկ. (Արծր. ՟Ե. 3։ 1)
Զձեռն գոսացեալ պարզեաց։ Զձեռս գոսս պարզես. (Սարկ. աղ.։ Երզն. մտթ.։)
Ձեռօքն թոյլ, ոտիւքն սապաղ։ Կաղ եմ սապղար, եւ անտէր։ Զաղքատս եւ զսապղարսն (կամ զսաղպղարսն). (Հ. մարտ. ՟Զ.։ Հ. օգոստ. ՟Ժ՟Բ.։)
Առին ի ձեռս տապարս եւ սատիրս եւ սատուրս. հերձուին զդուրս վանաց։ Դահիճն ուժգին հարեալ սատրով՝ եհատ զոտսն ի ծնկաց. (Ճ. ՟Ա.։ Հ. օգոստ. ՟Ժ՟Զ.։)
ՍՄԲՈՒԼ ναρδοστάχυς, ναρδοῦ σταχύς spica nardi. իտ. spiganardi. որ գրի եւ ՍՈՒՄԲՈՒԼ, կամ ՍՆԲՈՒԼ. ... Այլեւայլ ազնիւ տեսակ ծաղկանց՝ անուշահոտ եւ ազգի գունով. ազգ նարգոսի, եւ ձագախոտի, եւ փաղանդամշկոյ։ (Գաղիան.։ Բժշկարան.։)
Մածոյց զնա սոսնձով։ Պնդել սոսնձով. (Ես. ՟Խ՟Դ. 13։ Հ=Յ. օգոստ. ՟Գ.։ Բրսղ. մրկ.։)
Տեսեալ զնա առիւծուն՝ աջ թաթիւն որպէս սպունգաւ սրբէր զքրտունսն. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ժ՟Գ.։)
Զհին եւ զվաղուց գործն պատմէր. (Տէր Իսրայէլ. օգոստ. ՟Ե.։)
Զի քո օգտին է տնօրէն բասարկուն մարտիւն։ Որոյ գործոյն տնօրէն եղեւ կայսրն օգոստոս ընդհանրական գրութեամբ աշխարհի. (Լմբ. սղ. եւ Լմբ. վերափոխ.։)
այն է Աւգոստա. Բառ լտ. աւկուսդա՛, որ ըստ յն. սեբաստէ. augusta, imperatrix. որպէս գերափառ կամ պաշտելի տիրուհի՝ այն է Ինքնակալուհի. կայսրուհի, դշխոյ. տիկնաց տիկին. առխարհատիկին. մայր կամ կին իմքնակալի։ Իսկ ՕԳՈՍՏԱ՛ ՏԻՐՈՒՀԻ՞ կամ ՕԳՈՍՏԱՏԻՐՈՒՀԻ՝ տիրաբար ասի զերկրից թագուհւոյն.
Օգոստա թագուհի անցանէ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)
Ընդ վայր հարկանել (որպէս զանպիտան արտ աղի). յոչինչ կամ պիղծ եւ անհարազատ համարել. առ ոտն հարկանել. թշնամանել. բամբասել. անարգել. անգոսնել. ἑξουδενέω, ἑπισκόπτω, διαβάλλω, καταβάλλω, κακίζω, νοθεύω, βδελύσσομαι probro do, nihili facio, contemno, vitupero, objurgo վար զարնել, ոտքի տակ առնել, քամահրել. խօրլամագ.
Որպէս անգոսնէ կին զամուսին իւր. (Երեմ. ՟Գ. 20։)
Որ անարգէ. անարգօղ. անարգու. անգոսնիչ. թշնամանիչ.
Որ ի տապանին՝ անկարիք էին կրից անգոսնելին. (Գանձ.։)
Առարկու ելեալ թշնամեացն՝ յաղթեաց։ Առ որ ժպրհի բանս յառնել առարկու։ Եւ ոչ նոցա արժան է սորին վասն առարկու մեզ յառնել։ Թէ ոչ էր զօրութիւն փրկչին մերոյ նմին առարկու։ Անգոսնէին՝ զոր ասէր, առարկու (իբր առարկութիւն կամ ընդդիմութիւն) ածեալ ի մէջ զոր ի մովսիսէ խոստումն։ Վկայքն զինէին, եւ զօրագլուխն մարզէին. առարկուքն պնդէին, եւ վարժիչքն քաջալերէին. (Լմբ.։)
Արտաքոյ այլոցն տրոհեալ։ Արտաքոյ արժանեաց, կամ իրաւանց. վայելչականին, կամ արժանւորին, յարմարականին։ Արտաքոյ բոլոր վշտակիր հեծութեան։ Արտաքոյ այցելութեան։ Արտաքոյ ամենայն անգոսնելի կրից, կամ անասնական կրից։ Արտաքոյ կամացն Աստուծոյ. արտաքոյ բնութեան, կամ մտաց, կամ զգայութեան. եւ այլն. (Յհ. կթ.։ Սարգ.։ Պիտ.։ Նար.։ Շ. բարձր. եւ Շ. ամենայն չար. եւ այլն։)
Գնաց ի լեառն աւազուտ. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Է.։)
Զկոյսս զայս պահէր արգոս՝ զոր բազմակն կոչէին. (Ոսկիփ.։)
Բացականացն գոս բաղձալի։ Բաղձալի բերկրութիւն, կամ երանութիւն, աղերս, անուն, վայրք, բնակարան, օթոց, եւ այլն. (Նար.։ Մերթ Բաղձացօղ.)
Բացականացն գոս բաղձալի. (Նար. ՟Թ։)
Յեգոս (գետ) գետաքար տեղաց յերկնից. (Եւս. քր. ՟Բ.)
Քար յերկնից անկաւ ի գետս եգոսի
Որ զդիւական գունդսն (զլէգէոն դիւաց) ընկղմեցեր ի տարտարոսն. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ժ՟Թ.։)
ԵՐԳԵՑՈՂ. Սեպհականեալ անուն քաջ երաժշտաց եկեղեցւոյ, որ արարին երգս շարականաց եւ տաղից. որպէս սուրբն ռոմանոս երգեցող՝ առ յոյնս, եւ սուրբ ներսէս շնորհալի ի հայս, զոր ներսէս երգեցող կոչեն տէր իսրայէլ. յնս. ՟ժը. եւ կիրակոս գետկացի. օգոստ. ՟ժգ։
իսկապէս եւ տիրապէս թագուհի. ճշմարիտ արքայուհի. օգոստատիրուհի. սեպհականեալ մակդիր տիրամօր կուսի.
Նոյնպէս լծորդին շա եւ սէ. որպէս՝ անգոսնեացն, եւ անգուշեաց. որպէս թարշիչ նոցա, եւ մեզ թարիս. (Երզն. քեր.։)
Սրով զթիկունս խզրահեցին։ Սրով խզրատել զմարմինն. (Հ=Յ. ապր. ՟Ի՟Թ.։ Հ=Յ. յունիս. ՟Թ.։ Հ=Յ. օգոստ. ՟Ը.։)
Հիկէն գոս կոյր կոպանեալ, թափառական կոկոզեալ. (Մագ. ՟Ժ՟Թ։)
Զդիսն եւս անգոսնել, եւ յանպիտանութիւն հատանել. (Եւս. քր.։)
Թագաւորէ աւգոստոս ամս ՟Ժ՟Զ. եւ ետ հիպատիս ՟Ժ՟Գ. Տիբերիոս ամս ՟Ի՟Գ. եւ ետ հիպատիս ՟Թ ... (այլ ոք) ետ հիպատս ՟Ժ ... ետ հիպատս ՟Զ. եւ այլն. (Շիր. քրոն.։)
Զհրէերէն ժպրհութիւն նոցա անգոսնէ. (Ոսկ. ՟բ. կոր.։)
Զհրէերէն ժպրհութիւն նոցա անգոսնէ. (Ոսկ. ՟բ. կոր.։)
Ձաղումն յաղթութեան կարգեաց աւգոստոս ի կղէոպատրայ ձաղութեանն։ Ձաղեաց զհետեւակ ձաղումն. (Եւս. քր. ՟Բ։)
πέλαγος pelagus. Ծով մեծ եւ համատարած. պեղագոս. ովկիանոս, եւ երեւելի մասն նորա.
ἁθετέω rejicio, sperno, despcio, praevaricor, rebellor. եւս եւ ὐπερφονέω insolesco ἁτιμάζω dedignor ἑπιβουλέω insidias struo եւ այլն. Շկահել իբր շառաչմամբ՝ սիգալով՝ խրոխտալով. մերժել. անարգել. արհամարհել. անգոսնել. թօթափել զլուծ. ընդվզիլ. վտարանջել. ապստամբիլ. չսեպել. սայպել, թօթվել, գլուխ վերցընել.
Էր մեծախորհուրդ շինարար, եւ զարդարեալ պայծառացոյց զսուրբ աթոռն։ Այր շինարար էր, շինեաց այլ ժամատուն անտաշ վիմօք. (Հ. օգոստ. ՟Ժ՟Գ.։ Կիր. պտմ.։)
Եւ ոչ ողջախորհ ոք իշխէ անգոսնել զդատաստանս նորա. (Իսիւք.։)
Կոչէին զնա վարդամատն եւ ոսկէծղի. (Հ. օգոստ. ՟Զ.։)
ՈՐԳՈՍՏԱ կամ ՈՐԴՈՍՏԱ. Թերեւս իցէ լծորդ ընդ յն. ἠ ἁγορά . որ եւ φόρον կամ φόρος forum. գրի ի գործս առաքելոց, որպէս՝ Հրապարակ. փողոց. վաճառանոց. (Գծ. ՟Ի՟Ը. 15։)
cf. ՈՐԳՈՍՏԱ։
Առ պանդանդս յիշխանացն հայոց։ Ետ ի նոսա զպանդանդսն. (Տէր Իսրայէլ. օգոստ. ՟Ե.։)
Իտալիա սահմանի՝ ըստ հարաւոյ տիւռենական պեղագոսիւն։ Ելլադա է առ երի կալով մակեդոնիայ ի մէջ պեղագոսացն. (Խոր. աշխարհ.)
Ի մէջ պոնտական եւ կասբիական պեղագոսացն. (Թղթ. դաշ.։)
Օգոստոս յիսներորդի ամի իւոյ պետական իշխանութեան սպանանէ զկղեոպատրա. (Զքր. կթ.։)
Բորոտաց եւ պիսակատաց։ Գտցեն զառողջութիւն անձանց, եւ զքարատումն պիսակատաց. (Հ. օգոստ. ՟Ի՟Է. եւ այլն։)
ՍԵԲԱՍՏԷ, կամ ՍԵՒԱՍՏԷ. իգ. ՍԵԲԱՍՏՈՍ. ար. Բառ յն. սէվասդօ՛ս, սէվասդի՛ . σεβαστός, σεβαστή augustus, augusta. որ եւ ԱՒԳՈՍՏՈՍ, ՕԳՈՍՏՈՍ. -տա. Պաշտելի. պատկառելի. նազելի. արդոյ. մակդիր սեպհականեալ ինքնակալի, եւ ինքնակալուհւոյ.
Աւգոստոս՝ սեբաստոս անուանեցաւ։ Դոմետիանոսի կինն սեբաստէ անուանեցաւ։ Ինքնակալն հայր աշխարհի անուանեցաւ, եւ նորին կինն սեբաստէ. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Թագաւորէ կայսր սեբոստոս սկտաւիոս, որ եւ աւգոստոս. յորմէ հետէ՝ աւգոստեանք, եւ սեբաստեանք անուանեցան թագաւորք հռովմայեցւոց. (Շիր. քրոն.։) Այլ ի յետին դարս ի մէջ յունաց Սեւաստոս եղեւ անուն ինչ պատուոյ իշխանաց։ Տես եւ բռ. յտկ. ան. Սեբաստիա, եւ Սեբաստիան գունդ։
որ եւ ՏՈԿՈՍ. Բառ յն. դօ՛գոս յորմէ տճկ. տօղուզ. այսինքն Ծնունդ.
Կեսար ոչ ըստ բնութեան ծնեալ ի մօրէն իւրմէ.. . անուտնեցին լատինացի լեզուաւ ճէսար, որ թարգմանի փորահան։ Օգոստոս՝ երկրորդ ինքնակալ զկնի յուլիոսի, զոր ասեն փորհան, որ եւ կայսր կոչեցաւ. (Ոսկիփոր.։ Վրդն. պտմ.։)
Յետ թագաւորացն կացին քուրմքն կառնայ՝ ՟Զ, որ քրմեցան ամս ՟Լ՟Զ։ Որոց առաջին քրմացաւ արքեղայոս։ Յարգոս քրմացաւ դուստր դանայեայ (հիւպէր մնէստրա անուն). (Եւս. քր. ՟Ա. ՟Բ։)
Աւգոստոս համարեցաւ մեծ քրմապետ. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Այն է Աւգոստոս. բառ լտ. augustus. աւկու՛ստուս . իբրու բարեբախտ եւ գերափառ, մակդիր կոչումն հոկտաւիանոսի կայսեր, եւ յաջորդ ինքնակալաց. ըստ յն. սեբաստոս, կամ սէվեբդօ՛ս. σεβαστός . այսինքն պաշտելի, արգոյ, քաջ արանց.
Ել հրաման յաւգոստոս կայսերէ. (Ղկ. ՟Բ. 1։)
Աւգոստոս հռոմայեցւոց թագաւորեաց, որ սեբաստոսն յորջորջեցաւ. (Եւս. քր.։)
Թագաւորէ կայսր սեբաստոս ոկտաւիոս, որ եւ աւգոստոս ... յորմէ հետէ աւգոստեանք եւ սեբաստեանք (այսինքն օգոստոսք եւ սեբաստոսք) անուանեցան թագաւորք հռովմայեցւոց. (Շիր. քրոն.։)
Օգոստոս ինքնակալ կայսր կոստանդոս։ Ինքնակալի օգոստոս վաղեսի. (Խոր. ՟Գ. 5. 28։)
Օգոստոս ինքնակալ հոռոմոց կոմնենոս տէր մանուէլ. ողջլեր թագաւոր օգոստէ. (Շ. թղթ.։)
Աւգուստոս սեբաստոս անուանեցաւ (հոկտաւիանոսն), եւ զսեքտոսամիս՝աւգոստոս անուանեցաւ. (Եւս. քր.։)
Վախճան կենաց մարմնոյ առեալ՝ ցաւգոստոսի տասըն թուեալ. (Լմբ. ի շ.։)
Նախ քան զտասն կաղանդին օգոստեայ. (Ճ. ՟Գ.։)
Առ այսու ժամանակօք ագոնարարացն տրագոս տուաւ, որ է գօշ. (Եւս. քր. ՟Շ՟Բ։)
ԱՆԱՊԱԿԱՆ ՄԱՐՄԻՆ ասի Քրիստոսի՝ ի սուրբ խորհրդեան եւ յերկինս, զի է այժմ ի փառաւորեալ վիճակի. իսկ ըստ նախկին վիճակի յերկրի՝ որպէս անփուտ ի գերեզմանին, որպէս անախտ, կամ հեռի յանգոսնելի կամ ի հարկեցուցիչ կրից. զի զամենայն կամաւ կրեաց։
ԱՆԳՈՍՆԵՄ գրի եւ ԱՆԿՈՍՆԵԼ, ԱՆԳՈՒՇՆԵԼ, ԱՆԿՈՒՇԵԼ. μυστηρίζω , ἑκμυκτηρίζω, ἑξουδενέω, ἁθετέω, φαυλίζω, περιφρονέω. contemno, vilipendo, praevaricor Անարգել. արհամարհել. ունչս առնել. կամ կշտով գրթցել. ստունգանել ( ի պրս. կիւլ ունկն) առ ոչինչ համարել. ընդ վայր կամ առ ոտն հարկանել. պախարակել. պարսաւել. նշկահել. ապախտ առնել. թօթվել, չսեպել. թօթվել, չսէպել. չէլմէք. թահգիր եթմէք. րէտտ էթմէք.
Անզգամն անգոսնէ զխրատ հօր։ Անգոսնէ զբանս անօրէն։ Արհամարհեաց անգոսնեաց զնա։ Քանզի արծաթասէրք էին, անկոսնէին զնա։ Անգոսնէին զնա իշխանքն։ Անգոսնէ կին զամուսին իւր։ Անգոսնեցին ծառայքն։ Անգոսնէին զվաստակս նորա. եւ այլն։
Դու զնա, եւ ոչ թէ նա զքեզ անգոսնեաց. (Լմբ. ատ.։)
Մեծաձայն ծաղու անգոսնեցին զբանիւքն։ Ըստ սրբասէր մերոց օրինաց արժանի է եւ անգոսնելոյ. (Փարպ.։)
Բռնադատիս ի մարդասիրութենէ, եւ ոչ անգոսնիս։ Ոչ անգոսնիս յերկայնմտութեանց. (Նար.։)
Բարեկամք են ազգի մարդկան, եւ ոչ եթէ անգոսնօղ. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Ա։)
Նզովելով զանգոսնողսն, որք զձեզ խռովեցուցին. (Յհ. կթ.։)
Ի յանգոսնելի կենդանւոջս. (Պիտ.։)
Զանգոսնելի գարշութիւնս. (Նար.։)
Զի՞նչ քան զծորումն ապականութեան անգոսնելի է ի մեզ. (Շ. թղթ.։)
cf. ԱՆԳՈՍՆԵՄ. (Սիր. ՟Լ՟Դ. 26։ Յճխ. ՟Ե. ձ։ եւ յայլ գիրս։)
եւ չ. ԱՆԿՈՒՇԵՄ ԱՆԿՈՒՇՆԵՄ որ եւ ԱՆԳՈՒՇԵԼ, ԱՆԳՈՒՇՆԵԼ. (լծ. ընդ անգոսնել, անկոսնել, անկուսնել. մերձի եւ ի հյ. կուշտ. եւ ի պրս. կիւշիտէն, ունկն դնել) աքցանել. կիցս ընկենուլ. որպէս թէ տալ անկանիլ յուսոց. ἁπολακτίζω. recalcitro. թէքմէ վուրմագ, չիֆտէ սալմագ.
Եւ իբր անգոսնել. ստունգանել. անսաստել. կամ առ ոտն հարկանել. ընդ վայր հարկանել. ընդվզիլ. թօթվել, չսեպել.
Անգոսնեացն եւ անգուշեաց՝ մի բառ է. Շայն՝ ասորի, եւ Սէ՝ հայեցի. (Երզն. քեր.։)
ἁκατάγνωστος, ἁνεπίληπτος. irreprehensibilis. Ազատ ի պարսաւանաց. անստգիւտ. անմեղադրելի. անանգոսնելի. այըբլանմազ.
Ասէ ցարագիրն. գրեա՛ եւ զանունս իմ. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ի՟Զ.։)
Բանտապահն իպողիտոս. (Հ=Յ. օգոստ. ՟Ժ.։)
Բառ ռմկ. գօզ, քէօս. Թմբուկ մեծ, կամ միակողմեան.
Փող, եւ գոսերըս գոչէին, իբրեւ ամպոց որոտային. (Շ. եդես.։)