wild sheep.
mouflon.
cf. Գրամարտիկ.
cf. Մերկամարտիկ.
cf. Մենամարտիկ.
cf. Նաւամարտիկ.
cf. Սուսերամարտիկ.
cf. Քաջամարտիկ.
cf. Մերկամարտիկ.
cf. Մենամարտիկ.
cf. Նաւամարտիկ.
Որ ընդդէմ ոսոխին նախագրաւ բերի. իբր յառաջամարտիկ. ախոյեան. նահատակ. աձնամատոյց. ձեռներէց. յանդուգն. դիմակաց. հակառակորդ. առաջ նետուօղ.
Դիմագրաւ. յառաջամարտիկ քաջասիրտ եւ աչալուրջ երեսօք.
զորս միանգամ ի զինուորական կարգէ սուսերամերկս եւ զինաշարժս գտանէին։ Քաջամարտիկ արանց պատերազմողաց, եւ աջողակ զինաշարժից. (Յհ. կթ.։)
ԿԱՌԱՄԱՐՏ ԿԱՌԱՄԱՐՏԻԿ, տկի, կաց. Իկառաց կամ կառօք մարտնչող. եւ Որ ինչ անկ է կառամարտութեան.
Կառամարտիկ ձիոցն հակառակելոյ եւ կռուելոյ ըստ միմեանս. (Ոսկ. փիլիպ.։)
Փոխանակ գրելոյ կառամարտիկ, կամ քառամարտիկ. ըստ յն. քառաձի (կառք), որով լինէր մին յողոմպիական խաղուց.
Զձեռս ոչ կարկառու, եւ կործանէ զընդիմամարտիկն. (Իսիւք.։)
Եւ Մարտիկ զօր. ճէնքճի.
Հսկայազն քաջամարտիկն իսրայէլի (սամփսոն). (Մծբ. ՟Ի՟Է. ՟Ժ՟Ա։)
Հսկազն հեթանոսաց։ Զհսկազն եւ զքաջամարտիկն իսրայէլի (սամփսոն). (Եղիշ. դտ.։)
ՄԱՐՏԱԿԱՆ. φιλόνικος studiosus victoriae. Մարտիկ. մրցօղ. ըստ յն. յաղթասէր.
Մենամարտիկ. ըմբիշ.
Մենակռիւ մենամարտիկ։ Գիշերամարտ մենակռիւ. (Ագաթ.։)
ՄԵՆԱՄԱՐՏ. ա. μονομάχος, μονομαχής gladiator եւ այլն. ... Մենամարտիկ, եւ մենամարտական.
cf. ՆԱՒԱՄԱՐՏԻԿ, եւ ՆԱՒԱՄԱՐՏՈՒԹԻՒՆ.
Չար մարտիկ. չարութեամբ մարտնչօղ. եւ Ուր լինի չարաչար մարտ. կամ Յարուցանօղ զմարտ չար.
Բու առ արծիւ (ասէ). դու տուընջեան քաջամարտիկ ես, եւ ես գիշերոյ. պատշաճիմք ի խնամութիւն. (Մխ. առակ.։)
cf. ՔԱՋԱՄԱՐՏԻԿ.
Մենամարտիկ երկպատական առնութեան. (Ագաթ.։)
Տային զանձինս ի մարզիչս եւ ի բռնամարտիկս, եւ յանօրէն բաշխոյս կաքաւչաց, եւ արդնընկէց տէգընկէց ձայնատու ժամանակաւն. յն. զկնի սկաւառակին ձայնատութեան. (՟Բ. Մակ. ՟Դ 14։)
որ բազում պատերազմունս մղէ. քաջամարտիկ. անպարտելի. յն. դժուարակռուելի. δυσκαταγώνιστος inexpugnabilis
Ըմբիշ մարտնչօղ. ըմբշամարտիկ.
Լքուցանէր զձեռս մարտիկ նահատակացն. (Պիտ.։)
ԽԱՂԱՂ մ. ԽԱՂԱՂԱԲԱՐ. ἠσυχῆ quiete, placide Խաղաղութեամբ. հանդարտաբար. հանդարտիկ. հեզիկ. մեղմով.
Զտրովական դժուրամարտիկ իրս քաջապէս եւ կարողաբար վանեալ. (Արծր. ՟Ա. 2։)
Զայսոսիկ բազում դրամաւ (կամ դրամօք) ի կաքաւարանն վարեաց իբր ի ձիընթացս մարտիկ ոք. (Փիլ. լիւս.։)
Էշ ստանայ, եւ նա հանդարտիկ ի հնազանդութիւն բեռնակրութեան կայ. (Ոսկ. ես.։)
Ի բաց գնասցեն հանդարտիկ. (Փիլ. լիւս.։)
Ընդ նմին երթան հանդարտիկ. (Վեցօր. ՟Ը։)
Մեն պէ ասելով՝ հանդարտիկ ի միմեանս իջանեն շրթունքն. (Հին քեր.։)
Հանդարտիկ եւ ըստ կարգի առնէր զգնալն. (Ճ. ՟Գ.։)
Դու կաս հանդարտիկ, եւ ծաղր առնես. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 15։)
Զծերացեալ ծնօղսն՝ հանդարտիկս շրջեցուցանեն. (Տօնակ.։)
Խաղաղացուցանել հանդարտիկ հեզութեամբ. (Փիլ. իմաստն.։)
Հարստակող գոլ զըմբիշ մարտիկն (ասեմք) փոխանակ հզօրի։ Զոյժն ոմանք կող կոչեն. յորմէ եւ զըմբիշ զմարտիկ հարստակող զուժգինն կոչեն. (Փիլ. այլաբ. եւ Փիլ. լին.։ յորմէ եւ Վրդն. ծն.։)
Ձիամարտիկ զօրութիւն. (Իգն.։ որ եւ ասի ՁԻԱԿԱՆ ԶՕՐՈՒԹԻՒՆ։)
Յաւանակաւն զձիամարտիկ գոռոզութիւն խրոխտացելոյն քակեաց. (Սեբեր. ՟Ժ՟Ա։)
Բռնութիւն ըմբշաց մենամարտիկ ճգնութիւն։ Յաւուրն ճգնութեան դատաստանին. (Ոսկ. յհ.։)
Որ մարտիւ կռուի. զօրական մարտիկ.
Գոչիւն աղաղակի, եւ մարտամբոխի իսմայէլեան զօրուն. կա՛մ ընթերցի՛ր, մարտ ամբոխի, եւ կամ իմա՛, ամբոխ մարտիկ զօրու։
Ընտիր ի մարտի. մարտիկ ընտիր. այրընտիր քաջ զօրական.
παλαίων luctator. Մերկ մարտնչօղ. ըմբիշ. բռնամարտիկ.
Մերկամարտ մարտիկ արանց նմանեալ. (Եւագր. ՟Ժ։)
Միագօտիք, պահապանք գլխոց եւ գահոյից թագաւորացն. որպէս ամենայն մենամարտիկք՝ միագօտիք արիականք անուանին. (Լծ. ածաբ.։)
ՄԻԱՄԱՐՏ եւ ՄԻԱՄԱՐՏԻԿ. cf. ՄԵՆԱՄԱՐՏ, ՄԵՆԱՄԱՐՏԻԿ.
Պատրաստեաց զքեզ իբրու ճակատամարտիկ իմն միամարտ։ Ապողինար գայ հասանէ միամարտ ի վերայ աթենայ. (Մագ. ՟Ի՟Է. ՟Ծ՟Ա։)
Զօրական ոմն քաջամարտիկ ի թագաւորէ հարկաւորի ելանել նահատակ ընդ այլում թագաւորի միամարտի. (Մխ. առակ.։)
Կոստանդիանոս արքայ՝ մօնօմախն անուանեալ, այսինքն միամարտիկ. (Մագ. ՟Խ՟Ե։)
Յառաջամարտիկք, եւ միամարտք. (Կլիմաք.։)
Այր մի զօրաւոր, եւ հզօր միամարտիկ։ Ի տեղի ասպարիզին՝ յորում միամարտիկք մարտնչէին. (Հ=Յ. հոկտ. ՟Ի՟Զ.։)
ՄԻԱՄԱՐՏԻԿ ԼԻՆԻՄ. ՄԻԱՄԱՐՏԻՄ եցայ. cf. ՄԵՆԱՄԱՐՏԻԼ.
Մինչ ընդ բազումս փորձի եւ ուսանի, յայնժամ կարասցէ միամարտիկ լինել եւ յաղթել. (Վրք. հց. ՟Գ։)
Կրկին անգամ միամարտիկն լինելոյ ընդ եփթաղեայ արքային։ Միամարտեալ (կամ մենամարտեալ) ընդ սպայակոյտ զօրուն. (Յհ. կթ.։)
ՄԻԱՄԱՐՏԻԿ ԼԻՆԻՄ. ՄԻԱՄԱՐՏԻՄ. cf. ՄԵՆԱՄԱՐՏԻԼ.
Մինչ ընդ բազումս փորձի եւ ուսանի, յայնժամ կարասցէ միամարտիկ լինել եւ յաղթել. (Վրք. հց. ՟Գ։)
Կրկին անգամ միամարտիկն լինելոյ ընդ եփթաղեայ արքային։ Միամարտեալ (կամ մենամարտեալ) ընդ սպայակոյտ զօրուն. (Յհ. կթ.։)
Ոչ ի պատերազմունս, ոչ ի բռնամարտիկս, եւ ոչ ի մրցամարտս. (Ոսկ. եփես. ՟Ժ՟Գ։)
Մերկամարտիկն մրցութեամբ. (Նար. ՟Լ՟Ա։)
Ներոն ի կառս յաւանակականս, եւ ի տասն յովանակեանսն յաղթեաց։ Յաւելաւ յովանական կառամարտիկ։ Յովանակական երկձին։ Միաձին յովանակական. (Եւս. քր.։)
Մենամարտիկ ոգորել առ վիսութեան, եւ ընդ գազանս կռուել. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 5։)
Անարութեան գործ։ Իւրով անարութեամբն լքուցանէր զձեռս մարտիկ նահատակացն։ Արութեան եւ ոչ անարութեան են ցոյցք. (Պիտ.։)
որ եւ ԱՆԶԲԱՂԱԲԱՐ, ԱՆԶԲԱՂ. ἁμετεωρίστως, ἁπερισπάστως. sine ulla distractione, cura, constaner. Առանց զբաղանաց. անցնդելի մտօք. անշփոթ. հանդարտիկ. տաղտաղասըզ հուզուր իլէ.
ԱՆԽՌՈՎԱԲԱՐ ԱՆԽՌՈՎ. ἁτάραχως. sine perturbatione. Առանց խռովութեան. յանդորրու. խաղաղիկ. հանդարտիկ. քէմալի րահաթ իլէ.
Ըմբիշ՝ որ կռուի բռնահարութեամբ եւ կռփահարութեամբ. փէհլիվան. եւ լայնաբար՝ Քաջ մարտիկ կամ նահատակ յասպարիսի խաղուց, կամ պատերազմաց.
Որպէս զբարի բռնամարտիկ անզբաղս կալ զհայեցուածսն. (Բրս. ի հայեաց.։)
Ի պիսաս զբռնամարտիկսն յաղթելով. (Խոր. ՟Գ. 40։)
Առ բռնամարտիկ մերկամրցանակ ըմբիշս. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
Յորժամ բռնամարտիկ զոք մեծահզօր յաղթական պսակեալ ուստեք լսիցեն. (Ոսկ. յհ. նախերգ.։)
Որք ի սկիզբն պատերազմաց զփորձ առեալ բռնութեան՝ յոլով բռնամարտիկս ժողովեն. (Կամրջ.։)
Զգարշութիւնս անգոսնելի մի՛ իբր բռնամարտիկ վանեսցես. (Նար. ՟Կ՟Զ։)
Դժնդակ եւ բռնամարտիկ դեւք ի քաղաքն ժողովեցան. (Ոսկ. ես.։)
Որպէս ի պատերազմունս զօրավարքն առնեն, զբռնամարտիկ տեղի ինչ հմտագունից քաջամարտացն տալով. (Ոսկ. գծ.։)
Տային զանձինսն իւրեանց ի մարզիչս եւ ի բռնամարտիկս. (՟Բ. Մակ. ՟Դ. 14.) իմա՛ յասպարէզ խաղուց, ըստ յաջորդ նշ։
ԲՌՆԱՄԱՐՏԻԿՆ եւ ԲՌՆԱՄԱՐՏԻԿ ԿՌԻՒ cf. ԲՌՆԱՄԱՐՏԿՈՒԹԻՒՆ
Որ կռուի ընդ գազանս. գազանամարտիկ.
Զարդար վշտագնեալ՝ դատապարտիկ (համարիք). (Վանակ. յոբ.։)
cf. Ընդդիմամարտիկ.
Իբր զդժնդակ դեւս դիմամարտիկս։ Ախոյեանն դիմամարտիկ դիւաց ներհակաց. (Նար.։)
Երասանակակալ ձեռինն թուլացեալ (հեծելոյն)։ Նաւամարտիկ ընթացս կազմեալ՝ դուզնաքեայ երասանակակալ փայտիւն վազս առեալ. (Արծր. ՟Բ. 8։ ՟Դ. 11։)
Մենակռիւ մենամարտիկ երկպատական բռնութեանն (կամ առնութեանն). (Ագաթ.։ եւ Կորիւն.։)
ὀπλομάχος bellator armatus Մարտիկ սպառազինեալ.
Հինգ յիւրաքանչիւր ի ցեղէ ահաւորս զինամարտիկս պահապանս թագաւորին գահոյիցն լինել. (Նիւս. երգ.։)
Վասն խողխողման արքայի։ Անհնարին խողխողումն ի վերայ մարտիկ ղօրացն հասուցանէին. (Յհ. կթ.։)
Ի նաւս վերելակեալ՝ գնային ծովամարտիկ առ թշնամիսն. (Յհ. կթ.։)
ԿԱՌԱՄԱՐՏ ԿԱՌԱՄԱՐՏԻԿ, տկի, կաց. Իկառաց կամ կառօք մարտնչող. եւ Որ ինչ անկ է կառամարտութեան.
Կառամարտիկ ձիոցն հակառակելոյ եւ կռուելոյ ըստ միմեանս. (Ոսկ. փիլիպ.։)
πυγμή pugnus, pugna. Բռնամարտիկ, եւ Բռնամարտութիւն. ազգ ըմբշամարտութեան՝ կռուփս տալով, կամ բռնցի եւ մուրցացի բախմամբ.
Յաւելաւ կռփամարտիկն։ Զկռփամարտիկ օնսն եդ. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Ի տեսարանի աշխարհիս ո՛չ զոդւոցն ուսուցեալ հրահանգս, կամ զոլոմպիականն, զկռփամարտիկ. (Սարկ. քհ.։)
Հնգամարտիկն զշմբրոցն լնուն աւազով, եւ առնուն ըստ անձին, զի այնու զբնաւ ոյժն փորձիցեն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 8։)
Հսկայազն քաջամարտիկն իսրայէլի (սամփսոն). (Մծբ. ՟Ի՟Է. ՟Ժ՟Ա։)
Հսկազն հեթանոսաց։ Զհսկազն եւ զքաջամարտիկն իսրայէլի (սամփսոն). (Եղիշ. դտ.։)
Պիտտակ ընդ փրիոնի զողոմպիականն մենամարտիկ կռուեցաւ. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Մենամարտիկքն աստի եւ անտի փորձէին զմիմեանս. (Պտմ. վր.։)
Մենամարտիկ հանդէս. (Սկեւռ. ի լմբ.։)
Մենամարտիկ ոգորել առ վիսութենէ, եւ ընդ գազան կռուել. (Ոսկ. մ. ՟Բ։ 5։)
Լեառն զմռսոյ զմահն (կոչէ), որ վասն մեր՝ միայն պատերազմեալ մենամարտիկ կրեաց. (Նար. երգ.։)
ՄԵՆԱՄԱՐՏԻԿ ԼԻՆԵԼ կամ ԵԼԱՆԵԼ. cf. ՄԵՆԱՄԱՐՏԻԼ. μονομαχέω.
Ի մենամարտիկ լինել վկային՝ զարմացաւ տէրն, եւ յանչափ սիրոյն յարեաւ պսակել զնա. (Եփր. ի ստեփ.։)
Ի մենամարտիկն լինելոյ ընդդէմ դահճացն. (Յհ. կթ.։)
Միայն սակաւ արք իջեալ առ նոսա՝ մենամարտիկս ելանէին. (Ասող. ՟Գ. 41։)
ՅԱՌԱՋԱՄԱՐՏ ՅԱՌԱՋԱՄԱՐՏԻԿ ՅԱՌԱՋԱՄԱՐՏԻՉ. προαγωνιστής, προαγωνιδής, ἑναρχούμενος τοῦ πολέμου primus certator, propugnator. Նախամարտիկ. ախոյեան. յառաջակաց մարտիկ, եւ պաշտպան.
Կոչեաց Յեսու զամենայն իսրայէլ եւ զյառաջամարտիկս. (Յես. ՟Ժ. 24։)
Պահանջեսցուք (ի) յառաջամարտկացն։ Յառաջամարտիկ մարտիրոսն, եւ քաջ նահատակն. (Փիլ. նխ. ՟բ.։ Եղիշ. ՟Զ։ Հ. ապր. ՟Ժ՟Գ.։)
Յոգնախումբ մարտիկ զօրականք, կամ ժողովարան. (Պիտ.։)
Ներոն ի կառս յաւանակականս, եւ ի տասն յովանակեանսն յաղթեաց։ Յաւելաւ յովանական կառամարտիկ։ Յովանակական երկձին։ Միաձին յովանակական. (Եւս. քր.։)
πρόμαχος, προαγωνιστής antesignanus, propugnator. Յառաջամարտիկ, ախոյեան. նահատակ. զօրավար.
Նախամարտիկ քոց մանկանց եղիազար։ Մեծ՝ ճշմարտութեան նախամարտիկ եւ վարդապետ (պօղոս)։ Ոչ յաղագս անարգութեան նախմարտկաց. (Ածաբ. մակաբ.։ Առ որս. ՟Է. ՟Ժ՟Ե։)
Մեծամեծք հաւատոցն նախամարտիկք. (Նիւս. երգ.։)
Նախամարտիկն զինուորութիւն երկնային պարուն (միքայէլ զօրավար երկնից). (Նար. ՟Լ՟Է։)
ναυμάχης, ναυμάχος navali praelio decertans. Մարտիկ նաւաւ ի վերայ ծովու. նաւամարտ, եւ նաւամարտական.
Նաւամարտիկ լինէին ընդ նմա։ Տորմիղ նաւամարտիկ նաւաց. կամ նաւամարտիկ տորմիղ նաւաց։ Յաղթել ի նաւամարտիկ կռուին։ Նաւամարտիկ պատերազմաւ. (Եւս. քր. ՟Ա. ՟Բ։)
Զնաւամարտիկ հնարս հնարեցաւ. (Ոսկ. ես.։)
Նաւամարտիկ ընթացս կազմեալ. (Արծր. ՟Դ. 11։)
Որ ի թերմուպողիս կռիւն, եւ ի սաղամին նաւամարտիկն. (Եւս. քր. ՟Բ։)
Ղէոնիդէս ի չորս ողոմպիադս առ երկոտասան պսակս ողոմպիականս։ Զողոմպիականն մենամարտիկ (այսինքն մենամարտութիւն) կռուեցաւ։ Ի տաճարին զարամազդայ ողոմպիական (կամ ողոմպիականի) պատկերն կանգնէր. (Եւս. քր.։)
πολεμιστής, μαχητής, μάχιμος bellator, pugnator, pugnax, bellicosus πολεμικός bellicus. Պատերազմիկ. այր պատերազմի. քաջ զօրական. մարտիկ. ճէնկճի.
Սամարտիկոս շփոթութեամբ զմիմեամբք ելեալ, եւ այր ընդ առնի ի կռիւ կաքաւեալ. (Յհ. կթ.։)
Վերամարտիկ արդարոց է աշխարհ. (Իմ. ՟Ժ՟Զ. 17։)
Ես վերամարտիկ եղէ յամս յեսուայ, եւ զեօթն ազգն սատակեցի. (ՃՃ.։)
εὑπόλεμος habilis ad bellum, bellicosus. Քաջ պատերազմօղ. քաջ ի մարտի. մարտիկ զօրաւոր.
Պատերազմին որպէս քաջամարտիկ։ Քաջամարտկաց եւ յաղթողաց պարգեւս խոստանայ. (Յճխ. ՟Ժ. ՟Ժ՟Է։)
Քաջամարտիկ արանց պատերազմողաց։ Յնտրելոց զօրաւորաց արանց քաջամարտկաց։ Զմեծ ճգնութիւն քաջամարտիկ նահատակին իւրոյ։ Քաջամարտիկ լինելով ընդդէմ անօրէն բարբարոսացն։ Դու (արծիւ՝) տունջեան քաջամարտիկ ես, եւ ես (բու՝) գիշերոյ. (Յհ. կթ.։ Արծր.։ Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։ Ճ. ՟Բ.։ Մխ. առակ. ՟Ճ՟Ի՟Գ։)
Քաջամարտիկ մեծ զինաւորին՝ մերկեռիոս յաղթօղ վկային. (Տաղ.։)
Արհամարհեաց զքաջամարտիկ զինուորութիւնն. (Ճ. ՟Ա.։)
Պատրաստաբար ունի, որ ամենամարտիկն է, զմարմնոյն զառոգութիւնն եւ զզօրութիւնն. (Մաշկ.։)
Նմանեալ զըմբշամարտկացն զանփորձայաղթսն, եւ առ հեռիսն ի նոցանէն ստուերամարտիկ եղեալ. (Դիոն. ածայ.։)
Աստուածարեալ մարգարէք, կամ վեհք, կամ մարտիկք. (Նար.։)
Ոչ գոյ մեզ զօրագլուխ քաջամարտիկ եւ բազմահանճար. (Երզն. լս.։)
Արիստարքոս գրամարտիկոս։ Քաջ գրամարտիկոսք։ Քան զամենայն հռետորական անուանսն ... քան զգրամարտիկոսացն, եւ զարուեստականացն. (Եւս. քր.։ Կոչ. ՟Ժ՟Ե։ Սեբեր. ՟Դ։)
Գրամարտիկոսաց եւ քերթողաց՝ կամ վերջանողաց. (Մագ. ՟Ա. ՟Ի՟Ե։ Երզն. քեր.։)
Ամենայն իմաստասիրական եւ գրամարտիկոս արհեստից. (Սամ. երէց.) իմա՛ գրամարտիկոսական։
Բռնամարտիկ տեղի.. եւ դժուարակռիւ. (Ոսկ. գծ.։)
Զերիվարս ոչ զգեցուցի զրահիւք, եւ ոչ զմարտիկս սպառազինութեամբ. (Նար. ՟Կ՟Ը։)
Մերկեա՛ց իբրեւ զըմբշամարտիկ, օ՛ծ իւղովն Քրիստոսի. զի մի՛ կռուեսցին ի քեզ ձեռք ախոյանին. (Եղիշ. միանձն.։)
Որ մերկ մրցի. մերկամարտիկ.
ՄԵՐԿԱՄԱՐՏԻԿ եւս եւ ՄԵՐԿԱՄԱՐՏՈՒՑԵԱԼ. παλαίων luctator. cf. ՄԵՐԿԱՄԱՐՏ. որպէս Ըմբիշ, եւ ըմբշական.
Մերկամարտիկքն նեղին եւ նեղեն զմիմեանս։ Ճարտար մերկամարտիկ ընդդէմ մոլութեան գտանի. (Եւագր. ՟Ը. ՟Ժ։)
Մերկամարտիկ ճգնութիւն (ըմբշաց). (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։)
Սոքա մերկամարտիկք ելով ըմբշամարտիկ. (Մագ. ՟Ժ՟Ը։)
Սպառազէն արիութեամբ՝ մերկամարտիկն մրցութեամբ. (Նար. ՟Լ՟Ա։)
Ընդ որչափ այժմ առ մերկամարտութեանս օրինադրեցին այնոքիկ՝ որք մերկամարտիկք են, թէ զի՛նչ է բարւոք մերկամարտուցելոցն գործք. (Պղատ. օրին. ՟Ը։)
Յակոբ՝ մերկամարտիկ ընդ աստուծոյ մրցէր. (Մագ. ՟Ժ՟Գ։)
Մարտիկ կարգեալ ընդ մէջ առաջին եւ վերջին դասուց բանակին.
Մերկամարտիկն մրցութեամբ. (Նար. ՟Լ՟Ա։)
Ներոն ի կառս յաւանակականս, եւ ի տասն յովանակեանսն յաղթեաց։ Յաւելաւ յովանական կառամարտիկ։ Յովանակական երկձին։ Միաձին յովանակական. (Եւս. քր.։)
Ո՞չ իցէ տեսեալ զնահատակական մարտիկսն մերկացեալս պատրաստեալս. (Ոսկ. ես.։)
Ի դիմի հարեալ քաջամարտիկ նիզակախուռն զօրաց՝ կոխան լինին. (Արծր. ՟Ե. 10։)
ՍՏՈՒԵՐԱՄԱՐՏ կամ ԶիՈՒԵՐԱՄԱՐՏԻԿ ԼԻՆԵԼ. σκιαμαχέω in umbra dimico. Մարտնչել իբրեւ իստուերի, եւ առ աչօք.
Նմանեալ զըմբշամարտկացն անփորձայաղթսն, որք առ հեռիսն ի նոցանէ արիաբար ստուերամարտիկ եղեալ, եւ զօդն դատարկ քաջասրտաբար վիրօք դադարեցուցանել. (Դիոն. ածայ.։)
Իբրեւ զքաջ նախամարտիկ, ամենաթագաւորին Քրիստոսի զինուորեալ. (Սարգ. յկ. ՟Ժ՟Ա։)
ԱՌԻՒԾԱՄԱՐՏԻկ ԼԻՆԵԼ. Մարտնչել ընդ առիւծու.
Առիւծամարտիկ հրամայեաց նոցա լինել. (Ճ. ՟Ա. ՟Բ։)
Բազումք ի մարդկանէ ի պահս իբրեւ ի գազանամարտիկ ինչ կազմեալ են. (Ոսկ. ապաշխ.։)
Նա գազանամարտիկ եղեւ։ Ընթանալ յասորեաց ի հռովմ, եւ գազանամարտիկ լինել. (Լմբ. եկեղ. եւ Լմբ. սղ.։)
Գունդք առաքելոցն զարհուրեալ փախան, գիշերամարտիկ աշխատութեամբ կէին. (Տաղ.։ Տե՛ս եւ զյաջորդ բառդ։)
Երասանակակալ ձեռինն թուլացեալ (հեծելոյն)։ Նաւամարտիկ ընթացս կազմեալ՝ դուզնաքեայ երասանակակալ փայտիւն վազս առեալ. (Արծր. ՟Բ. 8։ ՟Դ. 11։)
Իբր նոյն ըննդ վ. Մարտիկ ի ճակատու. պատերազմօղ.
Պատրաստեաց զքեզ իբրու ճակատամարտիկ իմն միամարտ. (Մագ. ՟Ի՟Զ։)
Ճակատամարտիկն վառելով. (Մեսր. երէց.։)
Առ բռնամարտիկ մերկամրցանակ ըմբիշս. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
cf. ՄԵՆԱՄԱՐՏԻԿ.
Խոստացաւ միայնամարտիկ լինել թնդ նմա. (Պտմ. աղեքս.։)
Ի հանդէս ճակատացելոց ի միայնամարտիկ զինուորութեան։ Քանի՛ սաղարք միայնամարտիկ ախոյանք իցեն. (Արծր. ՟Բ. 5։ ՟Գ. 1։)
ՅԱՌԱՋԱՄԱՐՏ ՅԱՌԱՋԱՄԱՐՏԻԿ ՅԱՌԱՋԱՄԱՐՏԻՉ. προαγωνιστής , προαγωνιδής, ἑναρχούμενος τοῦ πολέμου primus certator, propugnator. Նախամարտիկ. ախոյեան. յառաջակաց մարտիկ, եւ պաշտպան.
Կոչեաց Յեսու զամենայն իսրայէլ եւ զյառաջամարտիկս. (Յես. ՟Ժ. 24։)
Պահանջեսցուք (ի) յառաջամարտկացն։ Յառաջամարտիկ մարտիրոսն, եւ քաջ նահատակն. (Փիլ. նխ. ՟բ.։ Եղիշ. ՟Զ։ Հ. ապր. ՟Ժ՟Գ.։)
ՅԱՌԱՋԱՄԱՐՏ ՅԱՌԱՋԱՄԱՐՏԻԿ ՅԱՌԱՋԱՄԱՐՏԻՉ. προαγωνιστής , προαγωνιδής, ἑναρχούμενος τοῦ πολέμου primus certator, propugnator. Նախամարտիկ. ախոյեան. յառաջակաց մարտիկ, եւ պաշտպան.
Կոչեաց Յեսու զամենայն իսրայէլ եւ զյառաջամարտիկս. (Յես. ՟Ժ. 24։)
Պահանջեսցուք (ի) յառաջամարտկացն։ Յառաջամարտիկ մարտիրոսն, եւ քաջ նահատակն. (Փիլ. նխ. ՟բ.։ Եղիշ. ՟Զ։ Հ. ապր. ՟Ժ՟Գ.։)
Շուրջ զքաղաքաւն կացուցեալ պարսպամարտիկս, եւ զպատերազմին պատրաստութիւնս ... քանդել ուժգնակի ընդ այլսն համանգամայն եւ զսուրբ քաղաքն. (Պրպմ. ՟Լ՟Է։)
կամ ԱԽՈՅԵԱՆԱՅԱՐՁԱԿ. Յարձակեալն իբրեւ ախոյեան. նախամարտիկ. արի. եւ որ ինչ հայի ի յարձակումն ախոյանից. նախամարտական. արիական.
Զմարտիկն (յըմբշամարտս) բազմամսութիւնն եւ գունաւորութիւնն ձեւացուցանէ, եւ զքրիստոնեայն՝ ճնշեալ մարմինն. (Բրս. հց.։)
Եթէ էշ ստանայ, եւ նա հանդարտիկ ի հնազանդութիւն բեռնակրութեան կայ. (Ոսկ. ես.։)
Կէսք սուսերօք իբրեւ զմենամարտիկս զսասկանդամ երամս վարազացն գլորեցուցեալ սպանանեն. (Փարպ.։)
Գունդ զօրականաց, ժողով դժուարամարտիկ. (Բրս. ՟խ. մկ.։)
Դժուարամարտիկս ընդդէմ դեղոցն պատրաստեն զճաշակս յապականութիւն. (Ոսկ. ապաշխ. ՟Ե։)
Զինուորութիւնք վերնականաց։ Զինուորութեամբ զուարթնոցդ։ Նախամարտիկն զինուորութիւն երկնային պարուն։ Խափանեսցին ամենայն դիմամարտութիւնք զինուորութեանց դժնեայ մատնչին. (Նար.։)
Ո՛չ հիւանդութիւն՝ մահու ընդդիմամարտիկ. (Մամբր.։)
Ծաղր առնէին զընդդիմամարտիկսն. (Բրս. ՟խ. մկ.։)
Զընդդիմամարտիկսն տկար գոլ համարեալ ըստ իւրեանց կարծեաց։ Համարին ընդդիմամարտկացն յաղթող լինել. (Դիոն. ածայ.։)
Մարմնաւորական կարիք, կամ կիրք, կամ պատերազմ, կամ մարտիկք. (Կանոն.։ Նիւս. երգ.։ Ժմ.։ Նար. մծբ.։)
Քաջամարտիկ՝ պատերազմափորձ եւ մշտայաղթ բազմութիւնդ. (Պրպմ.։)
ՍՏՈՒԵՐԱՄԱՐՏ կամ ՍՏՈՒԵՐԱՄԱՐՏԻԿ ԼԻՆԵԼ. σκιαμαχέω in umbra dimico. Մարտնչել իբրեւ իստուերի, եւ առ աչօք.
Նմանեալ զըմբշամարտկացն անփորձայաղթսն, որք առ հեռիսն ի նոցանէ արիաբար ստուերամարտիկ եղեալ, եւ զօդն դատարկ քաջասրտաբար վիրօք դադարեցուցանել. (Դիոն. ածայ.։)
կամ ԱԽՈՅԱՆԱՅԱՐՁԱԿ Յարձակեալն իբրեւ ախոյեան. նախամարտիկ. արի. եւ որ ինչ հայի ի յարձակումն ախոյանից. նախամարտական. արիական.
Զմարտիկն բազմամսութիւն եւ գունաւորութիւն ձեւացուցանէ. (Բրս. հց.։)
Արհեստ գրամարտիկոսաց. քերականութիւն. քերթողութիւն.
ԲՌՆԱՄԱՐՏԻԿՆ եւ ԲՌՆԱՄԱՐՏԻԿ ԿՌԻՒ ԲՌՆԱՄԱՐՏԿՈՒԹԻՒՆ πυγμή, πυγμαχία pugilatus, πάλη lucta, παλαίστρα luctae locus Ըմբշամարտութիւն բռամբ կամ կռփահարութեամբ.
Յաւելաւ մանկտւոյ բռնամարտիկն։ Պիթագորաս սամէացի խոտեցաւ ի մանկտւոյ բռնամարտկին։ Ի բռնամարտիկ կռուին կոմէոս յաղթէր։ Ի մանկտւոյ բռնամարտիկ կռուին յաղթէր. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Ոսկեղէն ուռամբ բռնամարտիկ կոփսն մակ կառափին կարկատեալ. (Մագ. ՟Ը.) իմա՛, բուռն եւ սաստիկ հարմամբ կոփումն։
ՄԵՐԿԱՄԱՐՏԻԿ եւս եւ ՄԵՐԿԱՄԱՐՏՈՒՑԵԱԼ. παλαίων luctator. cf. ՄԵՐԿԱՄԱՐՏ. որպէս Ըմբիշ, եւ ըմբշական.
Մերկամարտիկքն նեղին եւ նեղեն զմիմեանս։ Ճարտար մերկամարտիկ ընդդէմ մոլութեան գտանի. (Եւագր. ՟Ը. ՟Ժ։)
Մերկամարտիկ ճգնութիւն (ըմբշաց). (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1։)
Սոքա մերկամարտիկք ելով ըմբշամարտիկ. (Մագ. ՟Ժ՟Ը։)
Սպառազէն արիութեամբ՝ մերկամարտիկն մրցութեամբ. (Նար. ՟Լ՟Ա։)
Ընդ որչափ այժմ առ մերկամարտութեանս օրինադրեցին այնոքիկ՝ որք մերկամարտիկք են, թէ զի՛նչ է բարւոք մերկամարտուցելոցն գործք. (Պղատ. օրին. ՟Ը։)
Յակոբ՝ մերկամարտիկ ընդ աստուծոյ մրցէր. (Մագ. ՟Ժ՟Գ։)
Մարտիկ արքն՝ որ մնացին, այն զհետ փախստականին չոքան. (Լաստ. ԻԱ։)
ԱՅՐ ԱՍՏՈՒԾՈՅ, կամ ԽԱՂԱՂՈՒԹԵԱՆ, ԶՕՐՈՒԹԵԱՆ, ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ եւ այլն. ստէպ ի սուրբ գիրս եւ յայլ մատեանս, որպէս Աստուած արեալ, խաղաղարար, զօրաւոր, քաջ մարտիկ, եւ այլն։
Բու հրեշտակ առաքեաց առ արծիւ, եւ խնդրեաց զդուստր նորա հարսն, ասելով. դու տուընջեան քաջամարտիկ ես, եւ ես գիշերոյ. պատշաճիմք ի խնամութիւն. (Մխ. առակ.։)
Մարտիկք ոք՝որ ի խաղ մտանէ, ոչ մարթ է պսակ գտանել, եթէ ոչ ըստ օրինաց խաղուն մարտիցէ. (Եփր. բ. տիմ.։)
Դու տուընջեան քաջամարտիկ ես, եւ ես գիշերոյ։ Որդիս լուսոյ, որդիս տուընջենի արդարութեան. (Մխ. առակ.։ Վրք. սեղբ.։)
Բառ յն. Ἅρης mars որպէս հյ. Արի. քաջ. մարտիկ. Իբր յատուկ անուն ընծայեալ չԱստուծոյ պատերազմաց.
Հաւբալքդ հանդարտիկ հանդարտիկ գուզ գուզ երթալով, եւ փոքր մի սակաւ ի բաց թռուցեալք, եւ այլն. (Փիլ. լիւս.։)
Հաւբալքդ հանդարտիկ հանդարտիկ գուզ գուզ երթալով, եւ փոքր մի սակաւ ի բաց թռուցեալք, եւ այլն. (Փիլ. լիւս.։)
ՄԵՂՄ. ՄԵՂՄՈՎ մ. ἠσυχή tacite ἁνάπαυσει, ἑπιεικῶς, μετ’ ἑπιεικείας quiete, placide, leniter ἡρέμα lente, sensim, paulatim. Մեղմ օրինակաւ. հանդարտիկ. լռիկ մնջիկ. տակաւ տակաւ. գամ քան զգամ. կամացուկ, կամաց.
Մերթ անսովոր առմամբ իբր Ռազմիկ. մարտիկ.
Մեծատունքն վասն ընչիցն միայն ի վսեր եկեալ յանդգնին։ Եթէ այնչափ ի վսեր ինչ գայաք, եւ զանձինս ի մահ դնէաք։ Աւաղակք եւ գերեզմանակրկիտք, եւ ի վսեր եկեալքն (յն. մենամարտիկք). (Ոսկ. մ. ՟Ա. 20։ ՟Բ. 8։ Ոսկ. փիլիպ. ՟է։)
Արգոյ նաւաց նաւամարտիկ նաւացն նաւարկեաց ի փասին գետ. (Եւս. քր.։)
ἁθλητύς athleta, luctator, certator, pugil (լծ. եւ յն. բի՛քս, այսինքն բռնցի. մուրցացի) Նահատակ կամ շահատակ ելեալ յասպարէս ի մրցիլ. մրցական. բռնամարտիկ. գօտէմարտ. մենամարտիկ.
Զօրէն մարտիկ ըմբշի։ Ըմբշացն՝ մարզիչքն պատուիրեն։ Զօրէն ըմբշի բուռն հարեալ՝ արգել. (Փիլ.։)
Առ բռնամարտիկ մերկամրցանակ ըմբիշս. (Նար. ՟Ղ՟Գ։)
ԽԱՂԱՂ. մ. ԽԱՂԱՂԱԲԱՐ. ἠσυχῆ quiete, placide Խաղաղութեամբ. հանդարտաբար. հանդարտիկ. հեզիկ. մեղմով.
Ոսկեղէն ուռամբ բռնամարտիկ կոփոն մակ կառափին կարկատեալ. (Մագ. ՟Թ։)
ՀԵԶԻԿ. մ. Հեզաբար. հանդարտիկ. մեղմով. անշշունջ.
πυτεύω pugilor, pugilatu certo, dimico ἁγωνίζομαι, ἁθλέω certo. ի բառէս Մուրց. Մուրցացի կռուիլ. բռնամարտիկ կռփամարտիկ լինել. գօտէմարտիլ. եւ Քաջապէս մենամարտիլ. մարտնչել. պատերազմել. կպուր կպուրի գալ, ծեծկուիլ, կիւլէշ բռնել, կռուիլ.
Ազդեցուցիչ փող զուժեղն եւ զքաջամարտիկն յորդորէ յարիութիւն. (Պրպմ. ՟Լ՟Ը։)
Անդէն վաղվաղակի թօթափեցան պայիկքն նախամարտիկք, որք պահէին զպարիսպսն։ Թօթափեցան ամենայն պայիկք նախամարտկացն ի պարսպէն։ Մարտ եդեալ ըստ պայիկսն. (Ղեւոնդ. ՟Ժ։ Ասող. ՟Բ. 4։ եւ ՟Գ. 10։)
Պատեաց ած Աստուած զժողովուրդն ընդ ճանապարհ անապատին։ Ա՜ծ պատեա՜ զնովաւ զամենայն մարտիկս շուրջանակի. (Ել. ՟Ժ՟Գ. 18։ Յես. ՟Զ. 3։)
ԱԽՈՅԵԱՆ. πρόμαχος, προμαχητής , ἰππαρχίς, ἁριστεύς. antesignatus, propugnator, omnium fortissimus. Յառաջամարտիկ բանակին խաղացեալ ընդդէմ թշնամեաց. նահատակ զօրավար. դիմակաց. ոսոխ. առջի կտրիճ, առաջ նետուօղ. սէրտէն կէչտի, մուգատտէմէի ասգէր, իյիտ, փէհլիւվան.
Ընդդէմ խրոխտ ախոյենին (կամ ախոյանին)։ Ոչ գոյր չափ գլխանոյն ախոյենիցն։ Յաղթել ախոյանից ... Կործանին վատանուն յախոյանէ անտի։ Ի փախուստ կացուցանելով զինքն առանց նահատակեցելոցն ախոյանից։ Նախամարտիկ եւ առաջին ախոյանից։ Ախոյանաց քաջալերութիւն. (Խոր. հռիփս։ Բուզ. ՟Ե. 4։ Եզնիկ.։ Պիտ.։ Սարկ. քհ.։)
Զօրեղ ախոյեանս աստուածականս։ Ախոյեան անվանական։ Ախոյեանն դիմամարտիկ՝ դիւաց ներհակաց. (Նար.։)
Անզբաղ ունիցի զտեսութիւն ... Անզբաղ կալցի զմիտսն։ Որպէս զբարի բռնամարտիկ անզբա՛ղս կալ զհայցուածսն. (Բրս. հց. եւ Բրս. հայեաց.։)
Եւ խրախուսին յոգի ուրութեամբ՝ զրահեալ պնդապէս՝ սուսերաւ հոգւոյն՝ աստուածարեալ մարտիկք ամենայն. (Նար. ՟Ղ՟Բ։)
Մարտիկ, կամ մարզեալ զօրական.
Արձակեաց զմարզիկսն (կամ զմարտիկսն, կամ զմարձիկսն) յիւրաքանչիւր տեղիս. (Եղիշ. ՟Ա։)
Տային զանձինս իւրեանց ի մարզիչս (կամ մարձիչս) եւ ի բռնամարտիկս. (յն. ըստ իմաստից) (՟Բ. Մակ. ՟Դ. 14։)
Մարտիկքն երթիցեն վառեալ։ Արանց մարտկաց։ Ի մարտիկ զօրէ (կամ զօրաց) անտի։ Զօրաւոր մարտկօք։ Եթէ մարտիկ ոք իցէ (ըստ ոմանց ի յն. ἁθλῆ τις , այսնիքն մարտիցէ ոք) եւ այլն։
Որ ինչ իւղն մարտիկ նահատակին է, նոյնպէս եւ այլն. (Սեբեր. ՟Գ։)
Ընդ որս մրցականք, եւ կամ մարտիկք. (Արիստ. որակ.։)
ՄԱՐՏԻԿՔ գ. στάδιον stadium. Ստադիոն. ստադ. ասպարէս մարտի, այսինքն մրցանաց.
Ո՞վ ոք նահատակ ի մարտիկս մտեալ՝ թողուցու զոգորելն, եւ զբանս կատակութեան խօսիցի. (Ոսկ. եփես.։)
ՄԱՐՏԻՉ եւ ՄԱՐՏՈՂ. Իբր Մարտիկ. մարտնչօղ.
ՄԱՐՏԻՉ եւ ՄԱՐՏՈՂ. Իբր Մարտիկ. մարտնչօղ.
Մերկեա՛ց իբր զըմբշամարտիկ. (Եղիշ. միանձն.։)
Յաղթէ զսատանայ յօրինակ փարաւովնի։ Ի պիստս զբռնամարտիկսն յաղթելով։ Յաղթեցից զամենայն մարտ պատերազմաց իմոց. (Արշ.։ Խոր. ՟Գ. 40։ Եփր. թագ.։)
ռմկ. ուշկեկ. թ. եավաշ ... Հանդարտիկ. մեղմիկ. մեղմով. յամր. ծանր շարժմամբ. կամաց, ծանտր.
Հնգամարտիկքն, յորժամ զգուցէ ախոյեան ի միջի, զշմբրոցն լնուն աւաղով, եւ առնուն ըստ անձին, զի այնու զբնաւ ոյժն փորձիցեն. (Ոսկ. մ. ՟Բ. 8։)
Մարտիկ ռազմամուտ.
Զտորմիղ նաւամարտիկնաւացն յունաց վանեալ վկանդէր։ Նաւամարտիկ տորմիղ նաւացն նաւարկեաց ի փասին գետ։ Արգիացւոց տորմիղ նաւացն. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Պատճառ բարեաց ամենայնի։ Եդի զիս ամենայնիդ պարտական չարեաց։ Մարտիկք ամենայն. (Նար. ՟Ձ՟Բ. ՟Հ՟Բ։)
Հնչումն տաշելոց փայտիցն առ նոյիւ՝ յապրումն հաւատարիմ առնն։ Ապրուստ ի տուն աստուծոյ։ Խնդրեցին զապրուստ ի սրոյ քաջամարտիկ ախոյեանէն. (Արծր. ՟Դ. 11։)
Մտրակեալ յընթացս սորա ասպարիսի զշրթունս գրչիս։ Այս մարտիկ բարեփառ այսմ ասպարիսի. (Նար. յիշ. եւ Նար. մծբ.։)
Մենամարտիկ նահատակացն արգասեօք (որ գրի արգասեւք, կամ արգասիւք)։ Ամենավայելուչ արգասեօք. (Պիտ.։)
Արին բարեփառ՝ աշտէին նիզակաւ ի մահ սատակէ։ Այս մարտիկ բարեփառ՝ այսմ ասպարիսի. (Նար. ՟Հ՟Ա. եւ Նար. մծբ.։)
Ալիք եւ անդունդք զնաւորդս նեղիցեն, ձմեռն եւ սառնամանիք զհողագործսն, եւ բռնխէթք զըմբշամարտիկսն. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 23. յն. բուռն հարուածք։)
ԶԻՆՈՒՈՐ στρατιώτης, στρατευόμενος miles. որ եւ ԶԻՆԱՒՈՐ. Ունօղ կամ կրօղ զզէն, զօրական. մարտիկ. պատերազմօղ.
Յղեաց Շմաւոն ի թիկունս նմա արս ընտիրս մարտիկ պատերազմօղս. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Ե. 26։)
Ի բռնամարտիկ ի կռուին ի շրջանակին առանց խաթարելոյ. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Ήσυχῆ. quiete, placide. Խաղաղ. խաղաղութեամբ. հանդարտիկ. հեզիկ. րահաթ, սուս փուս.
Նաւավար՝ ալեաց ճանապարհորդ, ծովու մշակ ... ծովականաց մենամարտիկ՝ ինքնայոժար ի մահ. (անդ։)
Հաւաքել զառ եւ զաւար, կամ զբազմութիւն, կամ զնիւթ. ոսկի, կամ ինչս, մարտիկս, զդասս կրօնաւորաց. (Պիտ.։ Խոր. ՟Բ. 77։ Վրք. հց. ՟Բ։ Նար. ՟Ի՟Ա։ Զենոբ.։)
Վեցհարիւր հազար այր հետեւակ։ Քսան հազար արանց հետեւակաց։ Զօրս բազումս հեծեալս եւ հետեւակս։ Զհետեւակն եւ զհեծելազօրն։ Ամենայն զօրականի հետեւակաց իմոց։ Ել արքայ, եւ ամենայն ծառայք նորա հետեւակք, եւ այլն։ Հետեւակ զօրօք։ Մարտիկ հետեւակօք։ Ընդ հեծեալ եւ ընդ հետեւակ. (Փիլ.։ Պիտ.։ Եղիշ.։)
ՃԳՆԱՒՈՐ. Ըմբիշ. գօտեմարտիկ ագոնարար. (իրօք կամ նմանութեամբ)
Բիւրս կուտեալ հաւաքեցի անձին իմում մարտիկ մահազէնս։ Մահազինացն կաճառք։ Սուսեր մահազէն՝ կենդանարար նշան խաչիս. (Նար. ՟Ի՟Ա. ՟Ղ՟Ա. եւ Նար. խչ.։)
Միագօտիք, պահապանք գլխոց եւ գահոյից թագաւորացն. որպէս ամենայն մենամարտիկք՝ միագօտիք արիականք անուանին. (Լծ. ածաբ.։)
ՄԻԱՄԱՐՏ եւ ՄԻԱՄԱՐՏԻԿ. cf. ՄԵՆԱՄԱՐՏ, ՄԵՆԱՄԱՐՏԻԿ.
Պատրաստեաց զքեզ իբրու ճակատամարտիկ իմն միամարտ։ Ապողինար գայ հասանէ միամարտ ի վերայ աթենայ. (Մագ. ՟Ի՟Է. ՟Ծ՟Ա։)
Զօրական ոմն քաջամարտիկ ի թագաւորէ հարկաւորի ելանել նահատակ ընդ այլում թագաւորի միամարտի. (Մխ. առակ.։)
Կոստանդիանոս արքայ՝ մօնօմախն անուանեալ, այսինքն միամարտիկ. (Մագ. ՟Խ՟Ե։)
Յառաջամարտիկք, եւ միամարտք. (Կլիմաք.։)
Այր մի զօրաւոր, եւ հզօր միամարտիկ։ Ի տեղի ասպարիզին՝ յորում միամարտիկք մարտնչէին. (Հ=Յ. հոկտ. ՟Ի՟Զ.։)
ՄԻԱՄԱՐՏԻԿ ԼԻՆԻՄ. ՄԻԱՄԱՐՏԻՄ եցայ. cf. ՄԵՆԱՄԱՐՏԻԼ.
Մինչ ընդ բազումս փորձի եւ ուսանի, յայնժամ կարասցէ միամարտիկ լինել եւ յաղթել. (Վրք. հց. ՟Գ։)
Կրկին անգամ միամարտիկն լինելոյ ընդ եփթաղեայ արքային։ Միամարտեալ (կամ մենամարտեալ) ընդ սպայակոյտ զօրուն. (Յհ. կթ.։)
Մերկամարտիկն մրցութեամբ. (Նար. ՟Լ՟Ա։)
(նախատակ, իբր նախազօր. կամ նախայարձակ. շահատակ՝ վկայ քաջ). ἁγωνιστής, προταγωνιστής, ἁθλητής, ἁθλητήρ agonista, athleta, primus certator, propugnator, bellator πρότερος prius եւ այլն. Նախամարտիկ. ախոյեան ի ճակատու, եւ յընթացս ասպարիզի. մարտիկ առաքինի. ըմբիշ ճգնօղ, ճգնաւոր. մարտիրոս.
Առ ազատս, եւ շինականս։ ոչ միայն զմարտիկս, այլեւ զռամիկ շինականս. (Ագաթ.։ Խոր. ՟Գ. 7։)
Պարծուկ պետք եւ զօրավարքդ, որ նմանէքդ սիսարայ։ ի ձեռն վատթարի եւ ծանակի անկաւ պարծոյկ քաջամարտիկ հեթանոսաց. (Եփր. դտ.։)
Մի՛ վատավիտ յուզութեամբ վերջանայք ի քաջամարտիկ նախահարցն արդարահրահանգ հետեւանաց. (Թէոդոր. մայրագ.։)
Քաջապէս կարացեալ փախչել ի մահկանացու աշխտրհիս աղետից։ Պսակելով զնա իբրեւ զմարտիկ նահատակ, որ քաջապէս յաղթեաց։ Քաջապէս ճողոպրեալ ի փախուստ դարձուցեալ։ Զանդամս մարմնոյ քո մեռո՛ քաջապէս։ Քաջապէս համբերել։ Նոքա քաջապէս անձանձիր պատերազմեցան մահուչափ. (Փիլ. ՟ժ. բան. եւ Փիլ. իմաստն.։ Եղիշ. միանձն.։ Լաստ. ՟Բ։ Վրք. հց. ՟Է. ՟Ի՟Է։)
Փոքր կամ անպիտան ագարակ. անդ փոքրիկ. արտիկ. չիքթճիյէզ.
Ուր իցէ այր կամ արք ընտրանաւ, քաջք. ընտիր ընտիր մարտիկք. ընտրած կտրիճներ.
Առանց դողդոջելոյ. անշարժաբար. հանդարտիկ.
ԱՌԱՋԱՊԱՀ որ եւ ՅԱՌԱՋԱՊԱՀ. προφύλαξ, ὐπασπεστής, πρωρεύς, πρότερος. prior, excubitor. եւ այլն. Պահօղ զառաջս բանակին. յառաջամարտիկ.
Կա՛մ է ռմկ. հաւտալա, խըրտըբըրտ, գաթէղ. մասն փորոտեաց կենդանեաց, եւ կամ իցէ վայրի, որպէս Արտիկ, վայրի ոչխար կամ այծ, եւ այլն.
cf. ՔԱՋԱՄԱՐՏԻԿ.
Բռնամարտիկ, ըմբիշ. եւ Բռնամարտկութիւն.
Ոչխար արտի, այսինքն վայրի.
Արտիկք բազում անգամ երկաւորեակս ծնանին. (Վեցօր. ՟Թ։)