monk, friar;
— լինել, to turn or become monk.
μονάζων, μοναχός Monachus, religiosus. Իբր Ապ՝ այսինքն Հայր եղեալ կրօնաւորութեամբ, մոնոզոն. հրաժարեալ յաշխարհէ ուխտիւք եւ զգեստուք. միանձն. վանական. հաբեղայ. արաբ. էպիլ.
Աբեղայն հայր ասի. (Տօնակ.։)
Խորհուրդ միայնականի կատարման, (յաւելու թարգմանիչն,) այսինքն աբեղայից. (Դիոն. եկեղ.։)
Զաբեղայս, զկոսանս, եւ զայլ ամենայն աշխարհականս. (Կոչ. ԺԴ։)
Վաղ եղեր աբեղայ։ Գոհանայր զաբեղայէն. (Վրք. հց. Ձ։)
Հանդերձ Սորմակաւ փառամոլ աբեղայիւ. (Արծր. ՟Ա. 15։)
Երեւիմք նոցա ձեւովս աբեղայք ... Խա՛բ եղար, եւ ոչ կրօնաւոր։ (Լմբ. պտրգ.։)
• «վանական, կուսակրօն կրօնաւոր» Կոչ. ԺԴ, Բուզ. Զ. 16. Դիոն., Տօնակ.
• աբեղայ. ածանցման մէջ երեւում է երկու ձեւով. բուն ձեւից՝ աբեղայակերպ Ճառընտ., աբեղայութիւն Լմբ. պտրգ., աբեղայական Մարթին. կրճատմամբ՝ աբեղաթաղ Մաշտ., աբեղութիւն Լմբ. մատ. էջ 47: Յետնաբար եղած է հաբեղայ Վրք. հց. ԺԵ (այսպէս գրուած նաեւ Կոչ. 290). կրճատ՝ աբեղ Դրնղ. 343. յետին եւ յարմարեալ ձեւ է խաբեղայ «վատ աբեղայ, խաբեբայ աբեղայ» (ինչպէս ունինք չքահանայ). «Խաբեղայն եւ ո՛չ աբեղայն. Ո՞ւր խաբեղայն Մարինոս». Յայսմ հմմտ. «խաբ եղար եւ ոչ կրօնաւոր». Լմբ. մատ. էջ 48.
• ասոր. XXX abīlā, awīlā "աբեղայ", որի առաջին նշանակութիւնն է "տխուր, տրտում" XXX ebl "լալ, սգալ, տրտմիլ" արմատից (Brockelmann, Lex. syr. էջ 2ա). ասորերէնից փոխառեալ է նաեւ արաբ. XXX abīl "ծերունի" (Կամուս, թրք. թրգմ. Գ. 372), "քահանայ" (անդ՝ էջ 126): - Հիւբշ. 299.
• Հներից Տաթեւ. ամ. 52 մեկնում է "աբեղայն հայր ասի"։ ՀՀԲ ապ "հայր" բառից։ ՆՀԲ արաբ. Էպիլ։ Müller SWAW 66, 278 արամ. ābrā "ընկեր, եղբայր" բառից, որ մերժելով Lag. Arm. Stud. §4՝ դնում է ասոր. awīlā.
• ԳԻՌ. կր. աբէղա, Սլմ. ապեղա. Պլ. Ռ. ափէղա. Տփ. ափիղա, Մրղ. ապէղա. հապէղա։ Նոր բառեր են աբեղաթող, աբեղաջարդ, աբեղաձագ, աբեղաճաշ, աբեղուկ.